Alþýðublaðið - 05.06.1954, Blaðsíða 5

Laugardagur 5. júní 1954
GÍSLI JÓNSSON þingmaður
Barostrendinga heíur nýlega,
foæði í ræðu og riti beitt sér
íyrir því mannúðarmáli að
Loma upp viðreisnanheimilum
íyrir léttúöugag ungar stúlkur.
Að hans ráðum hefur verið leit
að til, af hálfu landsstjórnar-
ijnna(r,i forráðamanna tveggja
skóla, Staðarfells og Reykja í
Hrútafirði, og beðið um hús-
:næði fyrir slíka stofnun. For-
ráðamenn beggja skólanna hafa
neitað þessum tilmælum. Taldi
Oísli Jónsson í útvarpserindi
síínu, að synjun skólanefndar-
mannanna hefði verið misráð-
in. En í þessu efni gætir mis-
skilnings af hálfu hins áhuga-
sama þingfulltrúa Barðstrend-
inga. Fyrst er þess að geta, að
'þó að verndarmenn afvega-
leiddra stúlkn'a hefðu fengið
annan hvorn þennan skóla til
umráða, t. d. Reyki, þar sem
húsrúmið er meira og skilyrðin
’ibetri, þá ér ekkert líklegra en
að hinar ungu stúlkur hefðu
snarlega gengið upp á þjóðveg-
;nn og tekið sér far suður með
fyrsta langferðabíl norðan að.
l>etta gerðu samskonar stúlkur,
sem áttu í síðasta stríði að vera
geymdar og siðibættar á Klepps
járnsreykjum í Borgarfirði. —
Kíkisstjórnin hafði þá eins og
nú vanrækt að tryggja sér laga
heimild til að geta svipt þessar
stúlkur ferða'frelsi, meðan þess
var talin þörf. Stúlkunum þótti
dauflegt á Kleppjárnsreykjum
í gamla læknisbústaðnum, og
hl upust þaðan á brott. Varð
stofnunin brátt mannlaus nema
af starfsfólki.
Eíkísstjórninni varð á sama
yfirsjónin með heimilismyndun
fyrir áfengissjúMinga i Kald-
aðarnesi. Þeir höfðu fullt at-
nafnafreisi í vistheimilinu, en
bjuggu þar á kostnað ríkissjóðs,
og beir notuðu sér frelsið bæði
til að gera verkfall móti hús-
foændum sínum og til að hlaup-
ast á burtu tii Reykjavikur,
þegar þeim þótti sér henta. Með
verkfallinu vildu þeir tryggja
sér hærra kaup frá ríkissjóði
fyrir að draga að sér vistir til
heimilisþarfa. Að lokum varð
þetta gæzlulheimili mannlaust
eins og Kleppjárnsreyki)’ og
jörðin seld með atbeina núver-
andi stjórnarflokka.
NAUÐSYNLEGT AÐHALB.
Hvenær sem stjórnin og þing
ið ráðast í að stofna siðfoóta-
<og gæzluverndarheimiii fyrir
léttúðugar konur eða drykk-
fellda menn, verða bessar stofn
anir að vera í einu hressingar-
hæli, spítaii og fangelsi. Ef pilt
ar eða stúlkur í slíkum stofn-
'unum hlýða ekki óhjákvæmi-
legum. aga forráðamanna sinna,
verður að vera hægt að geyma
vistfólkið um lengri eða
skemmri tíma í stofufangelsi á
staðnum. Siðbót í uppeldi slíkra
vistmanna er ófrarnkvæmanleg
nema með sliku aðhaldi. Gísli
Jónsson hefur rétt að mæla, að
fcörf er á slíkri stofnun, en hann
-fcefði átt að byrja á byrjuninni.
Ástæðan til þess, að mikið er
af stúlkum á glapstigum í
Reykjavík eru vissir háskaþætt
ir í bæjarlífinu. Anniars vegar
d'ansléikir flest kvöld ársins.
Ungt fólk, mjög oft í hundraða
tali, kemur ölvað út úr fimm
eða sex danssölum í bænum.
í öðru lagi er hér á ferð klukku
stundum saman, eftir fjórum
aðalgötum bæjarins 30—40 bíl-
ar. í þeim eru ungir menn, einn
eða tveir í bíl. Þeir hafa með
sér vín, sem þeir bjóða ungum
stúlkum, er þeir veiða á gang-
stéttinni. Þeir gefa stúlkunum
vín og aka með þær drukknar
jónas jónsson frá Hriflu:
Ivernn
hinn frægahring í bænum og út
úr bænum, þegar fer að kvölda.
Þessi stofnun jafngildir verstu
deildum hins hvíta mansals
í stórborgum. Samt hrevfir eng
inn hér legg eða lið til að
hindra þennan ósóma, drykkju
skapinn á dansleikjum- borgar-
innar og hjna siðlausu .hring-
ekju um aðalgötur höfuðborg-
arinnar, kvöld eftir kvöld.
i
SJÁLFSAGÐUR STAÖUK.
Æðstu menn kirkjunnar, rík_
isstjórnarinnar, þingsins, lög-
reglunnar og skólanna, ættu
gjarna að grípa á þessu kýli.
En þegar til þess kemur, sem
vel er mælt hiá Gísla Jónssyni,
að finna heppilegan stað fyrir
léttúðugar, afivegaleiddar ungar
stúlkur þá er einn staður öðr-
um sjálfsagðari, en það er Kvía
bryggja í Grundari’irði. Þar hef
ur Reykjavíkurbær búið til eins
konar sjúkrahús og fangelsi á
góðum stað fvrir hressingar-
hæli. Það átti að vísu aðverafyr
ir feður óskilgetinna barna, er
ekki vildu greiða með afkvæm
um sínum. En bæjarstjórn
Reykjavíkur hefur ekki sent
einn einasta mann í þetta hæli.
Þess var heldur ekki þörf, því
að ég hafði fyrir mörgum ár-
um útvegað slíkum mönnum
vist á Litla-Hrauni, og tryggt
löggjöf um það efni. Fvrr á
árum hafði bærinn sent þver-
brotna feður, sem ekki vildu
borga meðiag með börnum sín_
um, á Litla-Hraun, og það var
til þess, að slíkar skuldir guld-
ust betur en ,nokkurn hafði
grunað. Bærinn getur hvenær
sem er innheimt fjárhæðir, sem
nema hundruðum þúsunda,
með bví að senda þessa tegund
afforgtamanna á Litla-Hraun,
en þá getur bærinn jafnframt
hjálpað sjálfum sér og Gísla
Jónssyni um vistheimili á Kvía
bryggju.
HEPPILEG LEXÍA
I GREIN ÞESSARI vísar Jónas Jónsson frá Hrífln á
hug þeirri hugmynd Gísia Jónssonar að gera skólana að
Staðarfelli og Hallormsstað að vistheimilum fyrir afvega
leidaar stúlkur, en ræðir jafnframt vandamál hinnar síð-
ferðilegu uppíausnar og beiídir á ráð tií að lífga við þá
skóla, sem nú eru aðeins svipur hjá sjón vegna litillar að-
sóknar. Fer naumast hjá bví, að þessi grein Jónasar veki
mikfa athygli og þyki glögg vísbending um áttir og Jeiðir
út úr ógöngunum.

Jónas Jónsson.
hæði af því að háskólinn telur
sig þurfa þess til eigin afnota.
TVÆR ÁSTÆÐUR.
Tvær ástæður eru til mann-
fæcar í húsmæðraskóium lands
ins-, Fyrir nokkrum árum beitti
fræðslumálastjórnin sér fvrir
því að stækka marga af þessurn
skólum, suma þeirra um helm-
ing eð'a meira, og lengj.i auk
þess námstímann hvern vetur
úr misseri eða sjö mánuðum,
upp í niu mánuði. Þessar breyt
ingar voru báðar gerðar að ó-
athuguðu máli og án fyrir
hyggju. Skclarnir urðu allt of
dýrir fyrir efnalitlar stúlkur.
Námið var auk hess að ýmsu
leyti. óhagkvæmt. Matreiðslu-
kennslan óþarflega mikið með
En þessi tillaga Gísla Jóns- útlendu sri' ! og eyltt mcV,‘:i
reyna að bæta úr þessum mis-
tÖkum. Hann flutti á þingi í
fyrraveíur frumvarp um að
gera hlut húsmæðraskólanna
betri en áður var. Þétti honum
óviðeigandi, að hinn gamli og
góði Blönduósskó'i yrði eyði-
staður sökum vantandi aðsókn
enda hefðu bað verið óvið-
unandi endalok fyrir svo merka
stofnun. Fékk Jón sett. lög um
að gefa skólanefnd hvers hús-
mæðraskóla, í samráði við
kennslumálaráðherra. heimild
til að ákveða lengd námsins.
Varð þetta til þess, að margir
skólarnir styttu námstxmann úr
níu í ssx eða sjö mánuði. Þar
næst átti sami bingmaður góð-
an þátt í. með öðrum áhuga-
mör.num í Húnavatnssýslu, að
fá frú Huldu Stefánsdóttur tiJ
að taka aftur við forystu Blöndu
ósskólans. Kom þá strax í ljós,
að ekki sk'orti nemendur og
varð aðsókn strax meiri en við
var hægt að taka. BlÖnduós-
skólanum var biarcað frá evð-
irgu með bví að hafa námstím-
ann hæfilega langan og kennara
lið, sem nemendur þóttust eiga
erindi til, í von urn aukinn
þroska.
Ég hafði áður kynnzt erfið-
leikum með aðsókn að Staðar-
felli og Reykjaskóla og átt bátt
gerðu garða sína fræga. Rftir.
þrjú ár voru skólarnir á Beykj-
um og Staðarfelli báðir íull •
skipaðir. Ingibjörg Jóhannsdótt
ir lét ekki við svo búið sitja.
Hún fór heim á ætíaróðal sitt,
Löngumýri ; Skagafirði. Þar
stofnsetti hún með hiálp Skaga
fjarð.arsýslu og ríkisins blóm-
legan skóla fyrir ungar húsmæ'ð
ur. Hefur hún gnægð nemenda
hæði sumsr og vetur.
ALGJÖKLEGA ÓHEIMILT.
Það var sómastrik af skóla-
nefndunurn báðum, þegar þær
þverneituðu tillögum ríkisstjórn
arinnar um að breyta þesisum
skólum í heimili fyrir afvega-
leiddar konur. Staðaríellsskóíi
er reistur meS tveimur dánar-
ffiöfum. sióði Herdísar Béne-
diktsson í Flatey. og lands-
giöf Maynú'sar Friðrikssonar
og konu hans. Bæði gjafabréf-
in eru bundin við kvennaskóla
við Breiðafjörð ou algiörlegn
óiheimilt aS n'ota Staðarfell og
sióð Herdísar Benediktsson
til nokkuTra annarra fram-
kvæmda. Færi veí á að GísII
Jónsson og beir aðrir áhuga •
menn sem vildu ferevta Staðar
felli á þann hátt, er nú hefur
verið eagt frá, kynntu sér í bök
séra Jóns Auðuns málverk Sig
tirðar Guðmundssonar af frú
Herdísi Benediktsson. Mundi
þeim bá skiljast hve óm'aklega
væri búið að minninsu feess-
arar göíugu konu, ef ósk feeirra
hefði rætzt.
LÆRIB AF REYNSLUNNI.
Af því að ég hef mokkíra
reynslu í að 3ífga við dauða
skóla, vil ég gefa forráðamönm
um Hallormsstaðar og Staðar-
fells góð en einföld ráð. Farið
og finnið að máli íorstöðukonur'
húsmæðraskólanna á Blöndu-
ósi og Löngumýri, Þær hafa
sýnt í verki hvernig á að haga
vinnu'brögðum í húmiæðraskcl
um, á þann veg= að nemendur
sækist eftir að kocna þangað xii
náms. Annars má segja, að a’t
menningi sé kunnugt hvernig
í' að bæta úr bví á báðum þess- dugandi forustukonur fara að
um stoðum/ Ég fékk unga Pfssum eínum. Þær starfrækja
kennslukonu til að taka við for! skóla sína eins og goð í,Jenzi<.
ustu á Staðarfelli og nafnkennd beiuiili. Þær 'Jeiðbeina ungu
an miðaldra bónda til skóla- ! stúlkurtum og bua að þeim með
stjórnar á Reykjum í Hrúta- Mýleika og festu. Þær vita, a3
firði. Yið forstöðu að Staðar- a nútímaiheimili hentar ekki hus
sonar um það að taka almenna tíma en skyldi í útsaumskennslu felli tók ungfrú Ingibjörg Jó.'raaeðruœ að bera a borð fynr
hannsdóttir, en Reykjaskóla heimamenn eoa gesti ..griller-
stýrði Jón Sigurðsson bóndi og a®a“ lambahausa, uppbaKaðai
rithöfundur í Yztafelli. Þau I jVaiS!i'b.aId ó 7. slðu.
skóla úr notkun venjulegra upp
eldismála til þessara sérstöku
þarfa, hefur orðið heppileg lex-
ía fyrir suma af íorráðamönn-
um þessara skóla. Þeir hafa séð
hvar þeir voru staddir með stofn
anir sínar. Fólk hefur ekki sótt
suma þessa skóla, eins og ráð
var fvrir gert. Menn hafa ekki
leitað orsakanna. Þær eru auð_
skilið mál. Um nokkur undan-
farín ár hafa fáeinir skólar hér
á landi staðið auðir eða verið
mannfáir. Er bar fyrst að telja
sem engin hxismóðjr hefur not
af síðar á ævinni. Jón Pálmason
á Akri varð fyrstur til að
ur a morgun -
HINN 6. júní (á hvítasumxu-
dag), verður fimmtugur einn af
húsmæðraskólana á Hallorms- j þekktustu forustumönnum sund
stað, á Akureyri, á Blönduósi og | íþróttarinnar hér á landi síð-
á Staðarfelli. Maixnfátt hefur | ustu áratugina, Jón Pálsson.
og orðið í héraðsskólanum a
Reykjum í Hrútafirði. í Reykja
vík er annar flötur xxppi á ten-
ingnum. Húsmæðra'keixnara-
skó'li landsins, sem starfar þar,
hefir orðið að hafast vi.ð í kjall-
ara háskólans. Nú er 'hann svo
Jón er sonur Páls Erlingsson
ar sundkennara, sem eins og
kunnugt er, hóf fyrstur manna
sundkennslu hér í sundlaugun-
um, og helgaði útbreiðslu þess
arar íþróttar sinnar, alla sína
starfskrafta fram á efri ár. All-
að sesia á sötunni. Þrengdi. ir synir Páls hafa fetað í fót-
ekkí aðeins að bessum skóla ! spor föður sxns og orðxo kunmr
*.. , ,, : sunamenn, og kennarar í þess-
ofuunægjand; husnæðx, heldur
og hitt, að hann varð í sam-
bandi við húsnæðið. að láta
stúlkurnar aðstoða við veizlur
háskólakennaranna og svokalL
aðs .„ví'sindafélags", en siú starf
semi var ekki eðlilegur þáttur
í starfsemi skólans. Nú hefur
fhúsmæ ðrakennaraskól an-
svo
um verið sagt upp þessu hús-
ari íþróttagrsin, sem kölluð hef
ur verið með réttu. íþrótt íþrótt
anna.
Jón Pálsson 'nöf ungur sund-
kennslu við hlið föðxxr síns, en
1921 var harm ráðinn sund-
kennari við sundlaugarixar, á-
samt Óláfi bróður sínum.
Með lestri fræðirita aflaði
hann sér alhliða menntunar í
Jón Pálsson.
sundíþróttinni, og líkamsrækt
yfirleitt. Áx-ið 1927 gekkst hann
fyrir stofnun sundfélagsins
Ægis, ásamt Eiríki Magnússyni.
I Hugðust beir nxeð þessari félags
stofnun safna ungum mönnum
saman til einbeittari framiþró-
unar sundíþróttinni í heild. —
Gerðist Jón leiðbeinandi félags
manna og þjálfari.
Þegar Sundihöll Reykjavíkur
tók til starfa 1937, varð Jón
sundkennari þar, og nokkrum
árum síðar aðalkennari og hef
ur verið það síðaxx.
Jórx Pálsson er frábær kenn-
ari, atihugull og' nákvæmur og
hefur vakandi auga með því,
að nemandinn taki ekki of
nærri sér, þegar um þolæfing-
ar er að ræða. Haxxn hefur séð
um þjálfun flestra þeirra sund-
manna, sem skarað hafa fram
úr, og hvatt þá með sinni al-
kunnu Ijúfmennskix til fram-
sóknar innan þeirra takmarka,
sem honum finnst hverjum ein
staklingi henta.
Franxöiald á 7. síðu.