Alþýðublaðið - 09.07.1954, Blaðsíða 7

FÖstudagur 9. júlí 1954
ALÞYÐUBLADID
Framhald aí 5. síðu. ,
og' hvass, prófandi skjlningur ’
gerðu það að verkum, að sta rí,
hans allt varð fastmótað cg;
heilsteypt. Aldrei vék hann frá
stefnuskrá sinni, sem augl.jós |
varð, er ritgerð nans: „Um;
kvenfoúinga á íslandj að fornú
og nýju“, kom út vorið 1857: og
Jón Sigurðsson birti í Nýjum
Félagsritum. Siguröur hafði
farið til íslands vorið 1856 og
ferðast víðamm'Norðurland, og
fegurðártilfinningu hans var
ófboðið er foann sá hvernig
búningar kvenna voru: ,,ó-
■ smekklegir, óþjóðlegir og jafn,-
vel beinl'ínis .áfkáraiegir“. Ten-
ingunum hafði nú verið kastáð
fyrir Sigurði og varð líf hans
allt þrotlaus barátta til að
vinna fyrir íslenzka menningu
og beita kunnáttu sinni og list
til þesg aö kenua þjoomni ao
.virða íslenzk verðmæti, —hið
fagra og þjóðlega, i stað þess ao
aðhyllast útlent-pr.jál.
Sigurður málari kom heim
til íslands árið 1858 og hóf þá
strax hið márgþætta starf sitt.
Hann byrjaði að kenna ungling
,um dráttlist til þess að ungav
stúlkur fengju áhuga fyrír
þjóðlegum ísaum og hannyrð-
'um. Feiknin Öll af fyrirmynd-
•um f.yrir ísaum dró bann upp
sjálfur, en flest af því fói;st síð
• ar í þruna. Megnið af fyrir-
•myndurn hans að ísaum fyrir
•faldbúninginn varðveittist hjá
einum nemanda hans.
Sökum þess að barátta Sig-
• urðar fyrir kvenbúningum er
íslendingum nökkuð kur.n,
verður hér frekar greint frá
hinu ómetanlega þrekvirki
hans rneð stofnun forngripa-
safnsins. og listamennsku hans
;í þágu leiklistarinnar.
Áhuginn fyrir verndun bjóð
legra minja hafði snemma
vaknað hjá honum, eins og að
framan getur, en nú komu
‘tveir menn til sögunnar, sem
urðu málinu að miklu liði.
Voru það þéir Helgi Sigurðsson
frá Jörfa (síðar prestur að Mel-
■ um) og Jón Sigurðsson alþing-
'ismaður á Gautlöndum í Mý-
vatnssveit. Jón á Gautlöndum
’sendi "Sigurði ýtarlega skýrslu
um fornleifar þær. er fundust
árið áður (vorið 1860) í fornri
dys nálægt Baldursheimi í Mý-
vatnssveit, o,g lét Sigurður
birta hana í .,Þjoðólfi“ (10. apr
íl 1862). En viku síðar kona hin
(merka grein hans ..Hugvekja
.til Íslendinga“. þar sem hann
skorar á þá að hefjast handa
,um stofnun forngripasafns.
No'kkru síðar gefur. Helgi Sig-
urðssön landinu 15 merka fo'rn
gripi. sem hann hafði safnað,
með því skliyrði að stiftsyfir-
völdin veiti gjofinni viðtöku.
Einnig birtist eftir hann löng
grein um málið í ..íslendingi“,
8. janúar 1863. Margir aðTÍr
studdu málið drengilegá,'ý;^o j
sem Jón Sigurðsson fofséfi,
Jón Guðmundsson ritstjóri
Þjöðólfs og Jón Árnason hokar
[vörður, og var'hann settumim
j sjónarmaður safnsins, er ’jáú'-
; völdin veittu því form]egá;yiói
töku árið 1863. En Si,
Guðmundsson varð aóst
máður hans ýið safnið. Þvi'j
komíð/fyrir á dómkirkjú|
inu, þar sem sti'ftsbókásarf|úð
átti inni.
En ekki gekk starfið
lega. þar sem ,;hami (Sigur
var einn að safna. en mai|fár i
þúsundir að týná“. Alia ýln
rækslu samtíðarmanna sin^
þessu sviðj varð hanr. eimýfog
fótækuraað reyna að bæta upp
með ,,þrotlausri vinnu og ó-
drepandi áhuga og þraut-
Sigurður barðist baki bro|nu
fyrir þessu máii' til æviloká||m
það var fjárskoriurinn, s||m
var allra sárastur, því fjárv
ingavaldið var í höndum
sem e'kkert kærðu sig u/.
styrkjá fornminjasafn í Rej
vík. þar sem þeir voru í .ic
önn að safna íslenzkum
um til danskra safna. EMki
heimtaðí Sigurður íé xyrir
an sig, og þó hann iðulega íátti
ek'kert til næst.i raáls, gaf hÉKn
sjálfur safninu hvað eftir £pnT
að merka gripi, sem hann óMað
hefur burft að gjalda pcniaga
fyrir. í hálfrar aldar mihnirig-
argrein um þjóðminjasa&ið
1912, segir Matthías 'Þór^rapu
þjóðminjavörður: ..Undirstalfan
var nú til orðin undir bá smfn
un. sem síðan hcfu” á urcjpn-
um árum þróazt í skjóli’ þjóð-
rækni íslendinga, og á ks
aridi. öldum mun verða þ0i
dýrmætasta þjóðarejgn Sij
ur Guðmundsson mátari
rauninni hinn eirii og eigiri)
forstöðumaður safnsns, ijnz
hann dó. ... Hann lagð grjjfid-
völlinn, hann viðaði að efnij|og
með skýrslum sínum um sa|’n-
ið og lýsingum sínum á gfip-
um þess gerði hann garþfan
frægan innan lands og utaiif
. . '"'Í
,,Þeim, sem nu njota av#ft-
anna af starfi hans, verður .Mdr
ei skiljanlegt hvað þessi I$tr-
átta kostaði hann“, segir -|ón
Auðuns í ritgerð sinni um |g-
urð. ,,Ár eftir ár sat hárifi í
klefanum á dómkirkj.riloftinu,
beygður yfir forngripina, kajd
Beacon Diesel
f ;rr ■
Frá 1 kva. til 20 kva., Frá firmanu:
Workman Reed & Co. Ltd., England.
Þessar rafstöðvar eru éinfaldar, og eru þannig öruggar og traustar að stjóma og með-
höndla, umfram aðrar tilsvarandi vélar. Jafnframt þurfa stöðvarnar óvenju litla gæzlu,
og lítið viðhald. — Þessir kostir brezku framleiðslunnar á BEACON-VÉLUM gerir þær
eina þeirrá beztu í heimi. — Heppilegar stöðvar fyrir sveitaheimili, vinnustaði og báta.
Vcsturgötu 2
Sími 80946 ---Reykjavík.
ans, en síðar KvöldiY-lagio, og
var hugmynd hans áð byrja á
fjársöfnun um land allt til þess
að byggja safninu veglegt hún.
En það varð ekki fyrr en 70
árum síðar, i sambandi við lýð-
veldishátíðina, að þessi hug-
mynd hans varð að’virkileikc,
En hugsjónamaðurinn Sigurð-
ur málari sá svo mikið lengra
en aðrir menn. að ýmsar um-
bótatilraunir hans urðu að
bíða betri tíma.
Það má segja, að Sigurður
kom alls staðar við sögu, þar
sem um menningarframtök var
að ræða. í plöggom hans í
gamla rauða koffortinu fund-
ust ógrynni af eíni, sem hon •
um hafði ekki enn tekizt að
nota: minnsgreinar, teikningar
og drög að ýmslegu úr forn-
fræðinni, þar á meðal um út-
búnað seglskipa, sögu íslenzkra' eru iþannig til komnir, að
húsakynna frá upphafi, umj„skuggar“ áf hlutum, sem
klausturbúninga, og stórt safn bráðnuðu eða eyddust við
um 'kvenbúningi. Þekking j sprenginguna, brenr.dust inn í
hans á fornbúningum, vopnum . efni, sem ekki eyddust, svo
og þess háttar kom að góðum sem ýmsar bergtegundir og
notum í sambandi við leiklist- j veggi úr steinsteypu. Á stétt
arstarf hans. Rannsóknir hans.brúar einnar. sem gerð er úr
um Þingvelli voru stórmerkar, höggnu grjóti, getur til dæmis
og þó hann viðurkenndi að að líta greinilegan skugga af
þetta væri ófullkomið og að- j manni, hesti og vagni; á nokkr
eins brautryðjendastarf, bætti um steinveggjum má sjá
garð að gresja, eins og dæma
má af efni þeirra: „Minnisvarði
Ingólfs á Arnarlióli“ ,Um veit
ingahús og sæluhús l.vrii- ferða
riienn“, „Lítið eitt um vatns-
ástandið hér í bænum“, „Tjöru
in og skipulag bæjárins“, en
Þetta er aðeins lítið sýnishorn
af tillögum þeim, er hann gerði
í bæjar- og framfaramálefnum,
og stöðugt hélt á lorti.
Frá dauðanum
Framhald af 5. síðu.
„friðardag“, og fer aðalathöfn-
in fram við minnismerkið hjá
hópgröfinni.
„HELSKUGGAR“.
Enn má líta víða í borginni
hina furðulegu ,,skugga“ eftir
kjarnorkusprenginguna. Þeir
ur og klæðlítill og oft svang|ir,
’ en brennandi í andanum. %. .
Fyrir allt þetta stendur þjþ|in
í meiri þakklætis&kuld ••l* *ið
hann en fyrir allt annað, ;sfm
hann vann, og var þaðípió
margt og merkilegt. ÓmÖgu-
legt er að segja hve niikju áf
ómetanlegum þ.jóðlegum fjlr-
sjóðum varð bjátgáð?;';einimtt
vegna þess, að harin ■- hmst
handa þegar hann gei;ði.“ --
Sigurður stofnaði 'féMg^æm
fyrst var nefnt Leikfélag átid-
..........................T”
það úr brýnni þörf. Arið 1878,
fjórum árum éftir að hann dó,
byggð samkvæmt ýtrustu kröf
um- um heilbrigði og þægindi.
Þar verða stór iðnaðarhverfí,
menningarmiðstöðvar, skctnmti
garðar og götur breiðar. Deild-
ar meiningar kunna þó áð
verða um það, hve smékkiega
þeir notfæri sér ógriaratburð-
inn í auglýsingaskyrú. Frá ev-
rópisku sjónarmiði munu hln
kvalaafskræmdu mannshöiuð.
s'korin í tré, sem úir og grúir
þar af í öllum miniagripaverzi
unum, ásamt póstkortum með
teikningum og Ijósmyndnm af
helsærðu fólki. varc geta kall-
ast smekkleg aðferð til áð
„selja sínar eigin hörmungar“.
En hugsanaháttur þeiTra er fró
brugðinn okkar, þót tmannieg-
ar’ tilfinningar og þjóningar
hlýði sömu lögmálum sársauka,
ótta og kvíða, þar sem annars
staðar.
skugga af vindustigum, er
gerðir höfðu verið úr málrni,
gaf Bókmenntafélagið út hið.j og í granítþrepið við aðalbanka
merka rit hans: Alþingisstaður. bæjarins er ristur skuggi af
hinn forni við Öxará, með (manni, er sat þar, þegar spreng
stóru korti, sem hann teiknaðijingin varð. Þetta fyrirbæri á
af Þingvöllum, eins og hann ’ rðt síria að rekja til þess, að
hugsaði sér þar umhorfs til
forna, með teikningum af
• klæðnaði, tjaldbúðum. hlaðbúð
j um og virkisbúðum; svo og aí
húðfati (:sem er nokkurs konar
,,sleeping-bag;'), er notað ,var i
ferðalögum. Margar af skála-
myndum Sigurðar eru í þýð-
ingum Dasents af Njálu. Marg-
ar af ritgerðum þeim, sem
fundust eftir hann,-voru samd-
ar til að lesa upp á fundum
Kvöldfélagsins (Leikfélags and
geislarnir frá sprengingjinni
breyttu litblæ steinsins, þar
sem þeir náðu að falla á hann,
en hinn upprunalegi litur
hélzt, þar sem einhver mót-
staða var. og myndar hann
,,skuggann“.
MIÐUR SMEKKLEGIR
MINJAGRIPIR.
Borgarbúar hafa sýnt hinn
mesta dugnað við endurreisn-
ina. Hin nýja Hiroshima verð-
ans), og er þar urn auðugan ur nýtízku borg, skipulögð og
Nýr svefnvagn
Farmhald af 1. síðu.
fyndust nema á mæla í byggð-
um, en líklegt þykir, að inriati
við 50 km. f jarlægð frá. upp-
tökunum heifðu menn orðið
þeirra varir. Hins vegar virð-
ast upptökin liggja í óbyggð
um. Annars fvlgja fremur litl
ar jarðhræringar eldsumbrot-
um á Grímsvatnasvaeðinu, að
þvd er talið er.
ATHUGUN Á GRÍMSVÖTN-
UM.
Þessir j irðskjálf tar berida
til þess, -að einihverra tíðinda
sé að vænta frá eldstöðvun-
um í Grímsvötnum, pótt ekkerí'
verði enr. um þetta sagt með
vissu. Nú stefnir hugur vís-
indamanna í Itóykjavík til
þess, að fljúga austur yfir
Gnímsvötn til að sjá, hvað þár
sést á yfirhorði jökulsins, en
dimmviðri hefur verið ýfir jökl
inum, a.m.k. að sunnan vei-ðu.
En birti vel. verður þegar flog
ið.
sumarsins.
Urval Reykjavík - Norðmenn
leika á íþróttavellinum í kvöld klukkan 8.30. ..
| Hvernig tekst úrvalinu?
,4 Akurnesingar gerðu jafntefli.
Aðgöngumiðar á kr. 3 fyrir börn, 15 krónur stæði, 35 kr.
stúka verða seldir á íþróttavellinum í dag og frá kl. 12.
Kaupið snemma til að forðast þrengsli.
v Verður ÞETTA bezti leikur ársins?
MÓTTÖKUNEFNDIN.