Alþýðublaðið - 10.04.1956, Blaðsíða 7

Þrifjjudagur 16. apríl 1958
Aljiýgublaglg
7
Léleiar fr
(Frh. af 5. slðu.)
seinna vænna en hefjast handa
og lífga þennan fagra íramburð,
því að eftir nokkra áratugi verð
ur hann alveg horfinn sem lif-
andi framburður,
Sú þróun virðist því miður
hafa orðið, að yngri og ljótari
framburður -vihnur sífellt á og
útrýmir hinum. Mira þessi þró-
un hafa verið allör síðustu
húndrað árin og þó öi'ust 'síð-
ustu áratugina. Björn M. Ólsen
segir t.d. í bréfi til Konráðs-
Gíslasonar (1385), að hann hefði
fýrst heyrt frambufðinn blaþka
(=blaðka, raddað) á S uðurlandi
og orðið undrandi að heyra
slíkt. Virðist því raddaður fram
burður hafa verið ríkjahdi, að
minnsta kosti í grénnd víð Þihg
eyrar, en nú mun nálega allt
Húnavathsþing vera orðið ó-
raddað. Raddaði framb. er því
á alvarlegum flóita, Um linmæl
ið er það að segja, að það vinn-
tir stöðugt á. Að vísu er það bót
nokkur, að fjöldinn allur af
menntamönnum reynir að ná
harðmælinu eftir föngum, að
minnsta kosti í ræðuflutningi,
og sumir reyna einnig að ná
rödduðum framb., þótt færri
séu. I Reykjavík virðist mér all-
ur versti framburður þjóðaririn
ár saman kominn: nálega algert
linmæli, óraddaður framburðúr,
hinn nórðlenzk vestfirzki kv-
íramb. og aúðvitað dn-, dl-fram
burður. Hér á ég við framburð
innborinna Reykvíkinga. Frain-
biirður úti á lándsbyggðinni á
mjög í vök að verjast í viðskipt-
um við höfuðborgina. Ég’ man
eftir því, að stúlkur af Norður-
landi, sem höfðu einn vetur
dvalizt í vist í 'höfuðstaðnum,
höfðu oft tekið upp reykvískan
framburð og þótti dónalegt að
mæla eins og feður þeirra og
mæður.
Próf. Björn Guðíinhsson nefn
ir (í fyrrnefndu riti) allmargar
tegundir framburSar, sem hann
'leggur til að reynt sé að varð-
veita og eru á undanhaldi. Tel-
ur hann það meðal annars nauð-
synlegt að varðveita allar sæmi
legar mállízkur, svo að unnt
verði að vinna úr þeim hið bezta
og fegursta, ef framburður yrði
samræmdur. Ég er Birni sam-
fnála í því, að sjálfsagt sé að
hlynna að fornum og fögrum
framburði, þótt nótaður sé á
mjög litlu svæði. Víða er svo
ástatt, að framburður ér í þann
veginn að hverfa, ef hann nýtur
ekki opinberrar aðstoðar. Ef
réttritun yrði meir hneigð í átt-
ina til frámburðarins, sem raun
ar er nokkuð vafasamt aö gera,
ér óumflýjanlegt að samræma
hann að nokkru. Að sjálfsögðu
hlýtur að því að reka fyrr eða
feíðar, að íslenzkur framburður
verði að eihhverju leyti sam-
rteinclúr á líkan hátt og stafsetn
iiíg, og yrði hánn þá kenndur í
skólum og notaður í þjóðleik-
húsí óg í útvárpi, að ihinnsta
kósti af föstum starfsmönnum.
Guðmundur Ejörnsson land-
læknir mun einni fyrstur hafa
ininnzt á samræmingu fram-
burðar í grein í Skólablaðinu.
1912, og hefnist greinin Rang-
ritunarheimska og framburðar-
íarsnám. Segir hann þar m.a.,
„að það væri ofurhægt að semja
nákvæmar framburðarreglur og
laga og fegra framburðinn að
miklum mun. Þessi reglubundni
og fagri framburður ætti að j
vera sparibúningur málsins.
Þannig ætti að kenna málið í
öllum skólum. og þannig ættu
allir menntaðir menn að tala
það. . . . Réttmæli er undir-1
stöðuatriði réttrítunar.1'
Það gæti raunar verið
skemratileg tilbreytni, að íram-
burður væri margbreytilegur
eftir héruðum, eins og E.M.J.
vill. Þó er það fullvíst, að fram-
burður samræmist af sjálfu sér
mjög fljótt og móllýzkumunur
hverfúr, eí allt er látið reka á
réfðanum, en'þó er lika eins víst
og nótt fylgir degi, að vér ráð-
um engu um þá þróun, og sú
þróun er augljós. Framburður-
inn mundi í öílura aðaldráttúm
verða revkvískur með Öllum
sínum göllúm: Hv-framb., lin-
mæli, órödduðum sámhljóðum,
um múgamanni, og ault þess
hafði prófessorimi verið í fyrir-
lestra- og upplestrarferðum, og
slíkir menn verða helzt að hafa
fagurt málfar. Læt ég svo þetta
nægja um prófessor; Gúðmund,
enda er hann alger aukageta í.
þessu máli.
E.M.J. hefur lofsverðan áhuga
á fraíhburði og málfari yfirleitt.
Ég ráðlegg honum því að kynna
sér að minnsta kosti þær fáu
heimildir, sem ég hef vitnað í.
Brjóstvit hahs, þótt gott sé, og
hugdettur nægja ekki, ef kvæða
skal upp dóma og gera endur-
bætur á málfari, heldur verður
líka að styðjast við rannsóknir,
ef til eru.
Jóhann Sveihsstm.
Endurholdgun
(Frh. af 3. síðu.)
: henni dregnar. Þótt Janica sé
jekki víðlesin, hljóti hún að
’ hafa kynnzt sögunni um meyna
1 frá Orleans, er brennd var á
, báli, og ýmsar sagni'r og þjóð-
sagnir, sem menn hafi heyrt í
dn- og dl-framb, og líklega flá-
mæli. Þegar svo væri komið,
yrði ekki aftur snúið, því að
ekki er unnt að vekja upp dauð-
an framburð. Ef í tíma er í
taumana tekið, er á hinn bóg-
inn kleift að veita framburðin-
um í æskilega farvegu, enda
sjást þess nokkur rnerki á f 14-
mælinu. Hér í Reykjavík var
flámæli mjög tekið að sækja á,
en hefur allverulega minnkað
á síðari árum, ,að minnsta kosti
í ríti (við Sveinbjörn skólastjóri
Sigurjónsson vorum langa hríð
prófdómarar í barnaskólunum í
Reykjavík. Athuguðum við ílá-
mæli fullnaðarprófsbarna í riti
og reiknuðum út í hundraðshlut
föllum fjölda flámælisbarna.
Fór flámælisbörnum mjög fækk
andi þaú 15—16 ár, sem Við
unnum saman. Birti Sveinbjörn
niðurstöðurnar af þessum at-
hugunum í Alþýðublaðinu fyrir
nokkrum árum), Raunar mun
mestúr hluii Suðurnesjamanna
og nálega hver Austfirðingur
flámæltir (sbr. ritgerð St.E.), en
þess be'r að gæta, að þessi fram-
burður hefur alllengi vérið rót-
gróinn, bæði á Austfjörðum og
Suðúrnesjum. Nú er þó svo
komið, að flestum þykir það
auðsætt vitni menningarleysis
að viðhafa slíkan framburð. Eru
því rnikil líkindi að gerlegt reyn
ist að yflrstíga hann, ef vel ér
á verði staðið.
bernsku, geti legið faldar í und
irvitundinni.
Sem sagt, — að svo komnu
ér engin ástæða til að fara að
ems og Indverjinn, sem trúði á
endurholdgunarkcnninguixa —
og arfleiddi sjálfan sig að öllum
eignum sínum, svo að hann
fæddist ekki algerlega eigna-
laus í næsta skiptið.
ímm,
VERKALÝÐSFÉLAG Hrút-
firðinga hefur gert éftirfarandi
álýktun:
J „Aðalfundur Verkalýðsfélags
Iirútíirðinga, haldinn að Borð-
eýri 4. riiarz 1956 harmar það,
að samstarf vinstri flokkanna
um myndun ríkisstjórnar skuli
ekki hafa tekizt, og furðar sig á
'því áhugaleysi, sem sumir flokk
ar hafa sýnt í þessu máli, og
lýsir yfir stuðningi sínum við
þá hugsjón, að verkamenn og
bændur og öll vinstri sinnuð öfl
í landinu taki höndum saman
um myndun ríkisstjórnar, og
i setji það mark ofar sérhagsmun
. um einstakra manna eða
flokka.“
í---------_*----------
Þá man ég það, að E.M.J. þótti EISENHOWER Bandaríkja-
það óviðkunnanlegt, að ég tók forseti fór þess á leit við þing-,
framburð eins manns úr útvarp j ið í dag, að framlög til land- j
inu, Guðmundar G. Hagalíns! varna yrðu aukin um 547.100.
iprófessors. Sú er þó bót í máli j 000 dollara á fjárhagsári því.
fyrir mig, að ég réðst ekki ájsem héfst 1. júlí. Á framlagið
garðinn, þar sem hann var j eingöngu að notast til þess að
lægztur. Bæði ér nú þáð, að, efla ílugherinn og einkuhi á
maður verður alltaf að krefjast, þann hátt að smíða fleiri þrýsti
meira af prófessor en af slétt- > loftsflugvélar.
Beztu stangarstckkvarar heimsins
Verður Oon Bragg íyrstur yfir 498Ö ?
UNDANFARIÐ liefur hvert
innanhússmótið af öðru farið
fram í Bandaríkjunum og ár-
angur verið frábær í mörgum.
Það, sem hefur samt vakið
mesta athygli, er afrek Don
Bragg í stangarstökki, en hánn
stökk 4,705 á móti í Madifön
Square Garden. Bi’agg er köfe-
ungur eða aðeins tvítugur, í'.edd
ur 15. max 1835. Hann er 1,9Í)5
á hæð og vegur 81,5 kg.
Hér birtast nokkur beztu iah
anhússafrek í stangarstöld:!? :
svigumim er bezti árangur -vi 5;
komandi rnanna utanhúss.
1. C. Warmerdam, U8A, 4,788 J
(4,769). I
2. Bragg, USA, 4,705 (4,597).
3. R. E. Richards, USA, 4.699
(4,66).
4. D. R. Laz, USA, 4,648
(4,623).
5. J. Welbourne, USA. 4,58
(4,47).
6. E. Pouchér " ,USA, 4,521
(4, 45). f
7. A. I?, Moreo m, USA, 4,496
(4, 173).
o T) Gooper U3A 4,47
0 7,L',.'t03 'j SA 4 47 (4,47L
10. TT LandstrÓi dHiI ., 4,47
(4. 50).
fCyenadelld SlysavarnafélagBlns
í Reyklavík;
fmælisfundur
fimmtudaginn 12. apríl klukkan 8 í Sjá’fstæðishú-smu
og hefst með sameiginlegri kaffidrykkju.
Til skemmtunar:
Guðmundur Jónsson ó perusöngvari með aðstoc-
Fritz Weisshappel.
Upplestur: Hólmfríður Pálsdóttir leikköna.
Kvennakórinn syngur, stjórnandi Jón ísleifssoto.
Dansað til kl. 1.
Aðgöngumiðar seldir í Verzlun Gunnþórún Haíldórs-
döttúr, sími 3491 og allar upplýsingar gefnar þar.
Néfndin.
Bankarnlr
vérða lokaðir éftir kl. 12 á hádégi, þriðjudagiasát 10.
aþril, 1956.
Landsbanki Islands
Útvegsbanki íslands hi.
BúnaðarbankS SsSands
Iðnaðarbanki i slands h.f.
fer frá Reykjavík miðvúkudaginn 11
þ. m. kl. 5 s. d. til Leith og liambörg
ar og Kaupmannahafnar.
SamúBarkert ?
Slysavaraafólags íslands)
kaupa fiestir. Fást hjá^
slysavarnadeildum ma:
land allt, í Reykjavík
Eannyrðaverzluninni f i
Bankastr, 8, Verzl. Gunn- í
þórunnar Kalldórsd. og
skrífstofu félagsins, Gróf-S
in 1. Afgreidd í síma 4837.)
Heitið á Siyáavsrnafélag-)
ið. — Það bregst ekkL
Hafnarfjarðar
Vesturgötu 6,
Sími §941.
Heimasímarí
81S2 og 9921*
SKI)?Á1ÍTe£8é
RlKISINS
ff
rr
restur um iand til Akureyrar
um næstu helgi. TeldS á móti
flutningi til Paíreksfjarðar.
Bíldudals. Þingeyrar, Flateýr-
ar, ísafjarðár, Sauðárk'róks,
Siglufjarðar og Akureyrar ár-
degis í dag og á mcrgun. Far-
seðlar seldir á fimmtudag.
fer til Hellisands, HjaBaness
og Búðárdals á raorgUh. Vöru.-
móttaka árdegis í clag.