Vísir - 11.06.1911, Blaðsíða 2

54
V I S I R
Amerika og Yöstur-íslendingar.
Eftir Sigurð Vigfússon.
----- Frh.
Þegar komiðeraf hafi undir Ný-
fundna land, blasir St. Lawrence-
flóinn við. Síðan tekur við fljdtið
sjálft. St. Lawrence fijótið hefir verið
gjört skipgengt alla ieið upp í stór-
vötnin, er síðar verður minnst. Ganga
nú línuskipin upp til Montreal að
minnsta kosti. Það mun meiga telja
sem næst fjögra dægra siglirig frá
Nýfundnalandi og upp til Quebec
sem eraðal lendingarstöð innflytjenda.
En 6-8 stunda sigling þaðan upp
ti! Montreal. Litlu fyrir ofan Montreal
nær fljótið landamærum Kanada og
Bandaríkjanna og slítur þeim eigi
eftir það svo langt sem vötnin ná.
Vötn þessi eru nafnkennd mjög
fyrir að vera stærst allra innyatna
í heimi. Þau eru 6 að tölu. Neöri
vötnin þrjú eru smá á borð við hin
og eru nefnd minni vötnin. Efri
vötnin þrjú eru aptur með stærstu
vötnum heins, og því nefnd »stóru
vötnin.« Vötn þessi eiga mikinn
þátt í því að greiða samgöngur og
verslun við hina innfi Iandshluta,
og hafa á ströndum þeirra risið
upp tiokkrar af hinum stærstu versl-
unarborgum Kanada og Bandaríkja.
Til þess að komast vatnaleiðina á
enda verður að siglagegnum fimm
vötnin. Hið fyrsta neðan frá er
Onlario-vatn 240 fet (ensk) yfirsjáfar-
flöt. Það er annað minnsta vatnið
en þó sem næst ^/g af flatarmáli
íslands. Við efri enda vatns þessa
stendur Toronto borg, rnerkisborg í
Kanada. Litlu ofar tekur við Erie-
vatnið, nokkru stærra en hitt, 566
fet yfir sjáfarmál, ogerhinn heims-
frægi Niagara-foss á milli vatnanna.
Við efri endann á Erie-vatninu
beygist vatnaieiðin til norðausturs og
liggur í gegn um smávatnið St
Clare, er liggur 100 fetum hærra
yfir sjáfarflöt um Erie-vatnið. En
stuttu þar eptir tekur við hið fyrsta
af stórvötnunum þremur, sem nefn-
ist Huron-vatn, og er á stærð við
rúman helming af voru landi. Beygir
vatn það aptur til norðvesturs.
Við efri endami á Huron-vatninu
skiptist Ieiðin um tvö efstu stórvötn-
in, Michigan og Superior. Michigan
-vatnið, sem er á stærð við tvo þriðj-
unga af íslandi, beygist í hásuður
og liggur á sömu hæð að kalla má.
Við suður endann áþví vatni ligg-
ur hin nafnkennda Chicago borg,
sem víðfræg er fyrirsinn bráðgjöra
þroska.

\
Superior-vatn. (Efra vaín), hið síð-
asta og efsta af öjlum vötnunum,
liggur í norðvestur og er, 26 fetum
hærra en Huron vatn, eða als 602
fet upp frá sjáíarmáli. Er það stærst
allra vatnanna, eða á við s/4 hluía
íslands. Við norðaustur strönd vatns
þessa liggja borgirnar Fort William
og Port Arthur, sem eru nafnkenndar
verzlunarborgirí Kanada. Við suð-
vestur rönd þess liggurafturá móti
verzlunarborginn Duluth í Minnesota
fylki sunnan »línunnar«, og er þá
komið nærri liátfa leið inn á hið
víða meginland.
Það hefur kostað Kanada ærið
fje að endurbæta þessa vatnaleið,
og byggja nauðsynlegar flóölokur
og kvíar til þess að lyfta skipum
upp fyrir alla þá fossa sem fyrir
koma á þessari 600 feta hæð ofar
fleti sjáfar.
jeg hefi fjölyrt nokkuð um vatna-
leið þessa sökum þess, að hún að
mínu áliti á megin þáttinn í því að
íslendingar á fyrstu landnámsárum
sínum festu byggð í Minnesota fylki
og Dakota, en svo aptur síðar í
Manitoba. Frh.
almcnnings.
pteinhús.
Hjer á árunum — fyrir 15—20
árum —- voru reist nokkur steinhús
hjer í bæ, en þá kunnu menn ekki
að verja þau vatnsaga sem skyldi.
Grjótið er gljúpt og húsin urðu
saggasæl. — Var því aftur horfið
að timburhúsasmfð, svo að varla
var reist nokkurt íbúðarhús úrsteini
í mörg ár.
Nú er byrjað á steinhúsunum á
ný. Það eru steinsteypuhús en
ekki úr höggnutn steini. Þau eru
ódýrari, öllu traustari og fljótlegra
að koma þeim upp.
Nú er engin vandi að verja húsin
raka. Það er gert með jarðbiki.
Þessi hús eru lítið eða ekkert dýr-
ari en timburhús, en endast vitan-
lega margfalt lengur.
Myndarlegasta steinsteypuhúsið,
sem gert hefur verið síðan Ingólfs-
hvoll var reistur, er hús Ara alþm.
Jónssonar. — Auk þess eru fáein
steinhús í smíðum hjer íbæ. Lang-
stærst þeirra verður hús Guðmundar
Egilssonar við Laugaveg; Þorsteinn
skáld Erlingsson á eitt, Lúther Lárus-
son (Luðvígssonar) annað o, s. frv.
—Aftur sjest nú hvergi timburhús
í smíðum.
Þetta er hin mesta framför. Þegar
þjóðin fer að gera hús sín ursteini,
þá hefst nýr þáttur í menningarsögu
landsins. Þá sjá menn lolcs ein-
hvern stað verka sinna og ekki
hrynur alt á hæla þeim jafnharðan,
eins og verið hefur nú í þúsund
ár. — Þjóðin hefur átt margan
»Vegghamar«, en hvar eru vegs-um-
merkin eftir aldastörf þrjátíu kyn-
slóða?
Steinhúsagerðin eykur atvinnu í
Iandinu, sparar landinu fje, því að
minst af efninu er frá útlöndum
keypt.
í sveitum fleygir steinsmíðunum
einnig áfram. Nú er varla ger
nokkur húskofi í öllum Borgarfirði,
nenia úr sjeinsteypu.
Timbur hefurhækkað mjögíverði,
en steinlím er ódýrara en fyr. Þetta
er með öðru hvöt til þess að menn
hverfi algerlcga frá timburhúsasmíði.
(Þetta er þó líklega ekki allskostar
ráðlegt, þar sem jarðskjálftahætt er.)
»Steinöld« þessi er eða ætti að
vera, upphaf að nýrri »gullöld« ís-
lendinga.
Steinmóðr Þorsteinsson.
Hvort vigtar meira?
Það var, eins og Vísir tók fram
í gær, óvenjuieg hugulsemi af dönsku
leikendunum, að bjóða börnunum á
skemtunina (»EIverhöj«). — En —
hvort skyldi vigta meira, ánægja
barnanna, sem fyrir happinu urðu
eða hrygð hinna, scm eingan að-
gönguniiða gátu fengið? Eða hvaða
: börnum var þessi skemtun ætluð?
Barnavinur.
Standmyndin.
Margar og misjafnar eru upp-
ástungurnar um það, hvar Jóns
Sigurðssonar myndin eigi að
standa. Jeg vil nú koma með
mína tillögu og vona að það sje
ekki of seint. Það er að setja
standmyndina upp á Völundar-
strompinn. Þar mundi hún njóta
sín mjög vel, að mínu áliti. Auð-
vitað að taka ójöfnurnar af stromp-
inum og hvíttahann, einsog hinn
heiðraði uppástungumaður segir
að þurfi að gera við alþingis-