Vísir - 04.08.1915, Blaðsíða 2

V 1 S 1 R
VISIR
A f g r e i ö s 1 a blaðsins á Hótel
Island er opin frá kl. 8—8 á hverj-
um degi,
Inngangur frá Vallarstræti.
Skrifstofa á sama stað, inng, frá
Aðalstr. — Ritstjórinn til viðtals frá
kl. 5-6.
Sími 400.— P. O. Box 367.
Þjóðjarðasalan.
efndarálit Guðm. Hann-
essonar og Sig. Sig-
urðssonar.
Frh.
1. Hagnýting Iandsins
og ræktun.
Fylgismenn þjóðjarðasölu og
sjálfsábttðar halda því fram, að ekk-
ert gefi jafnríka hvöt til framfara í
búskap og endurbóta á jörðum og
sjálfseignin. Þeir segja, að hún ein
gefi bóndanum vissu fyrir, að hann
og börn hans njóti allra endurbót-
anna, að hún gefi honum þá sjálf-
stæðistilfinningu, sem sé honum
ómetanlegar stýrkur í lífsstarfi hans
og framfaraviðleitni, að sjálfseignin
auki trygð manna við jarðirnar og
hefti óþarfan og skaðlegan búferla-
flutning. Alt þetta miði beint að
því, að efla hagnýting og ræktun
landsins.
Ef erfðaábúðinni fylgir leyfi til
þess að selja og veðsetja jörðina,
nær það engri átf, að hvötin sé
minn; en á sjálfseign, því að í raun
og veru er þá að ræða um sjáfs-
eign með árgjaldi. Þetta sést og
glögglega á erfðafestulöndum hér í
Reykjavík. En jafnvel þó erfða-
ábúðinni fylgdi ekki slíkur réttur, þá
er það ekki mjög Iíklegt að bændur
hlífíst við að gera jarðabætur af
þeirri ástæðu, að útarfar þeirra ráði
ekki yfir jörðinni, er allur beini
ættleggurinn er aldauða, eða hirðir
ekki um að nota ábúðarrétt sinn.
Þvert á móti er það augljóst, að
erföaábúð, en ekki sjálfseign, tryggir
ættina betur en nokkurt annað fyrir-
komulag, og það svo vel, að sumir
telja það ísjárverðan galla, því þá
hlyti að myndsst einskonar sveita-
aðall, sem hjeldi jörðunum, svo
aðrir gætu ekkert jarðnæði fengið.
Það má telja víst, að erfðaábúð
tryggi betur en sjálfsábúð ræktar-
semi og trygð við jörðina, því alla-
jafna hjeldist jörðin um langan aldur
í ættinni. Þegar hún gengi að
lokum úr ættinni, fengju erfingjar
sanngjarna borgun fyrir þærendur-
bætur, sem framkvæmdar heföu
verið og nytsamar þættu.
En því má heldur ekki gleyma,
aö sjálfsábúð fylgja margir ókostir.
Hún gefur að vísu dugnaðarmann-
inum ríka hvöt til framfara og
endurbóta, en jafnframt gefur hún
slóðanum óiakmarkaða heimild til
að níða jörðina. Nú eru því miður
slóðarnir ekki færri en dugnaðar-
mennirnir, og kemur þetta berlega
í ljós, ef athugaður er búskapur
yfir lengri tíma á einhverri jörð.
Góðir og illir ábúendur skiftast á
og einn rífur niður, það sem annar
byggir. Um það geta ekki verið
skiftar skoðanir, að þetta er landinu
til niðurdreps og sú krafa algerlega
réttmæt, að þeir, sem níða jarðitnar,
missi ábúðarréttin. Með algeröri
sjálfseign er tæpast auðið að upp-
fylla þessa kröfu, en tiltölulega auð-
velt með erfðaábúð.
Þá er það alkunnugt og ómót-
mælanlegt, að kaup á jörð festir fé
ábúandans, að veltuféð og efni til
allra búskaparframfara verða að þvf
skapi rýrari. Að þessu leyti er
sjálfsábúð miklu lukari en leiguábúð
með góðum skilmálum, að rninsta
kosti fyrir félitla, en svo eru flestir
frumbýlingar.
Þá er það ekki þýðingarlaust
fyrir ræktun og notkun landsins, að
einstaklinga eign á jörðum tryggir
alls ekki að jarðir séu eða haldist
í sjálfsúbúð. Landssjóður á fæstar
Ieiguliðajarðirnar. Hver jörð, sem
Jandssjóður selur, getur gengið úr
sjálfsábúð óðara en kaupin eru
gerð. Aftur eru flestir sammála
um, að ábúðarkjör leiguliða á
bændajörðum séu venjulega ótrytrg-
ari og verri en á þjóðareignum, og
að sama skapi má vænta að rækt-
un landsins hraki.
Hvað ræklun landsins snertir,
leggjum vér mikla áherslu á, eins
og fyr er tekið fram, að hvötin til
endurbóta er jöfn við sjálfsábúð,
og erðfaábúð, að sjálfsábúðin gefur
ótakmarkaða heimild til að níða, en
erfaábúð getur fyrirbygt það með
öllu. En húu getur meira: Hún
geíur lagt ábúanda þær skyldur á
herðar, að bœta, trygt að jörðin
taki sjfeldum framförum að vissu
takmarki. Ef eftirlit með jörð-
unum er í nokkru lagi, þá er ekki
lítið úr þessu gerandi.
Þegar öllu er á botninn hvolft
virðist okkur að svo megi haga
erfðaábúð, að hún hafi alla kosti,
sem sjálfsábúð getur haft hvað
ræktun landsins snertir og góðan
búskap, en jafnframt haft mikla
yfirburði, að hún ein geti hindraö
niðurníðslu og jafnvel trygt sífelda
framför, að svo mikln leyti sem
mögulegt er. Frh.
JSest a? au^sa v
^Jvsv.
Viðureignin á
Gallipoliskaga í vor.
Hvers vegna landgangan
fórst fyrir i mars.
Churchill fyrv. flotamálaráð-
herra var legið mjög á hálsi fyr-
það, að hann hefði ætlað að
láta flotann brjótast inn Hellu-
sund í vetur, án þess, að njóta
aðstoðar landhersins. Nú er það
komið í ljós, að landherinn hafði
einnig átt að taka þátt í árás-
inni Eins og menn muna, var
að því komið að Grikkir gengju
f ófriðinn um það leyti, en úr
því varð þó eigi vegna mótspyrnu
Grikkjakonungs. Mun her Grikkja
hafa verið ætlað að ganga á
Gallipoliskaga, því að annars-
staðar gátu þeir eigi sótt Tyrki
því að Búlgaría liggur nú milii
Tyrklands og Grikklands. Bretar
höfðu einnig ætlað að setja þar
lið á land í miðjum marsmánuði.
Um miðjan síðastl. mánuð var
birt í enskum blöðum skýrsla
frá Sir Ian Hamilton, yfirhers-
höiðingja breska liðsins á Galli-
póliskaga. Skýrslan er skrifuð 20.
maí í vor, og er að eins um við-
ureignina til 4. maí. Blöðunum
þykir merkilegt að skýrsla þessi
skuli ekki hafa verið birt fyrri,
en það er þó ekki að undra,
þvi að ýmislegt í henni mundi
hafa getað komið óvinunum að
haldi ef birt hefði verið fyrri, og
ef hún er lesin ofan í kjölin, sést
að hernaðarráðstafanir Englend-
inða þar eystra hafa eigi verið í
svo góðu lagi sem skyldi.
Sir Ian Hamilton segist hafa
komið til eyjarinnar Tenedos 17.
mars. Átti hann þá fund með
flotaforingjum franska og enska
flotans og yfirhershöfðingja
franska liðsins, og komst hann
þá að raun um, hverjum erfið-
leikum var bundið, að setja lið
á land á Gallipoliskaga. Næsta
dag horfði hann á, er flotinn
gerði árás inn sundið og banda-
menn mistu sum af herskipum
sínum. Símaði hann þá til her-
málaráðherrans á Englandi, að
hann teldi sér ekki fært, að lenda
á skaganum nema alt liðið væri
komið þangað. Hafði hann þá
áður farið njósnarför með fram
skaganum frá Bulair til Helles-
höfða. Sá hann þá, að óvíða
var hægt að lenda, en öflug
virki og her til varnar víðast
hvar. Segir hann að aldrei muni
; nokkur her hafa átt eins mikla
örðugleika fyrir höndum og lið
hans átti við að stríða, við að
komast í land á skagann. Nokk-
T I L M I N N I S:
Baðhúsið opið v. d. 8-8, id.kv. til 11
Borgarst.skrifjt. í brunastöð opin v. d
11-3
Bæjarfóg.skrifst. Hverfisg. op. v. d. 10-2
og 4-7
Bæjargjaldk, Laufásv. kl. 12-3 og 5-7 v.d
Islandsbanki opinn 10-4.
K. F. U. M. Alm. samk, sunnd. 8Va siðd.
Landakotsspít. Sjúkravitj.tími kl. 11-1.
Landsbankinn 10-3. Bankastjórn til við-
tals 10-12
Landsbókasafn 12-3 og 5-8. Útlán 1-3
Landssíminn opinn v. d. daglangt (8-9)
Helga daga 10-12 og4-7
Náttúrugripasafnið opið 1 L/i-2ilíl síðd.
Pósthúsið opið v. d. 9-7, sunnd. 9-1
Samábyrgðin 12-2 og 4-6.
Stjórnarráðsskrifstofurnar opn. 10-4 v. d
Vífilsstaðahæíið. Hcimsóknart'mi 12-1
Þjóðmenjasafnið opið sd. þd. fmd. 12-2
ur hluti hersins var kominn til
eyjarinnar á flutningaskipum, en
liðinu og hergögnum öllum hafði
verið svo illa fyrirkomið, að
þurft hefði að raða því öllu nið-
ur á ný í skipin. Til þess voru
eigi tæki við eyna og neyddist
Hamilton því til að senda öll
flutningaskipin og liðið aftur til
Egyptalands,og þangað hélt hann
sjálfur með herforingjaráð sitt
24. mars.
Á Egyptalandi dvaldi hann í
háifan mánuð og hélt þaðan til
eyjarinnar Lemnos 7. apríl. Var
þá enn margt ógert áður en á-
rásin á skagann yrði hafin, en
hún byrjaði eins og kunnugt er
25. apríl. — Lenti þá herinn á 5
stöðum á skaganum sama dag-
inn, en Frakkar gengu á land
austan við sundið, til þess að
villa Tyrkjum sjónir hvar aðal-
árásin yrði gjörð. Tókst þeim
að ná fótfestu á landi á 4 stöð-
um og haldast þar við, en á
einum stað höfðu Tyrkir svo
öflugan her til varnar, að Bretar
urðu að stíga á skip aftur. Bret-
ar börðust af mikilli hreysti, og
þó að hermenn bœði banda-
manna og Þjóðverja hafi víða
sýnt mikla hugprýði og hreysti
í þessum ófriði, þá er óvíst hvort
nokkur her hefir barist jafn hraust-
Iega og Bretar, þegar þeir lentu
á Gallipoliskaga.
Eins og áður er sagt, nær
skýrsla Hamiltons að eins yfir
10 daga, en þá 10 daga féllu af
Bretum 177 liðsforingjar og 1999
liðsmenn, 412 foringjar og 7807
hermenn særðust, en 13 foringj-
ar og 3580 hermenn voru horfn-
ir (handteknir ?).
ÓI. Þorsteinsson,
eyrnalæknir,
er ekki heima 4.-12.
ágúst.