Vísir - 17.07.1919, Blaðsíða 2

VISIR
Próf. Sv. SveinbjörnssoB
heldur Hljómleika i I>ótiilíirbfunui,
íöstudayinn 18. júli bl. í> ^iöd.
hafa fengið nú með s.s, „Botnia" nýtt
t. d. 8»ellerier, Ilvideroer,
Kabarber, Agurkei.
ir jafnáðarmenn hafi neitað að
samþykkja friðarsamningana.
Kolaverð hækkar.
•
Frá London er símað, að
stjórnin hafi ákveðið að liækka
verð á kolum til útflutnings um
6 shillings á smálest. pessi
hækkun á kolaverðinu stafar af
því, að framleiðslan hefir mink-
að, vegna þess að vinnutíminn
hefir verið styttur.
Irska deilan.
Carson hefir á ný hafið bar-
áltu sína gegn heimastjórn ír-
lendinga, liótar nú hermanna--
byltingu í UJster, pf Jieima-
stjórnarlögin verði lálin komast
til framkvæmdar.
Frá Danmörku.
Bæjarstjórii Kaupm.hafnar
hefir tekið 15 milj. dollara lán
i Ameríku.
Danskir liðsforingjar eru
toknir að æfa sig undir þátttöku
i olympisku leikjunum í Ant-
verpen.
Enskir blaðamenn koma til-
Kaupmannahafnar í ágúslmán.
Frá Aiþiagi.
Fyrsta brýnan í fossamálinu.
A dagskrá n.d. voru 15 mál í
gær. 10. málið var vatnalagafrv.
meirihluta fossanefndarinnar.
Urðu um það nokkrar umræður,
sem hér verður að eins lauslega
<Irepið á.
Bjarni Jónsson frá \'ogi reifði
málið og gerði grein fyrir frum-
varpinu „með hógværð og still-
ingu“, Lagði hann að lokum til,
að kosin yrði 7 manna nefnd til
að ihuga frumvarpið og var það
samþykt og nefndin kosin þá
þegar. Kosnir voru í nefndina
með blutfallskosningu:
Gisli Sveinsson, Björn Krist-
jánsson, Sig. Sigurðsson, Björn
R. Stefánsson, Sveinn Ólafsson,
þorleifur .hinsson og Bjarni
Jónsson frá Vogi.
pá tók til máls Sveinn ólafs-
son. Braust hann um j'ast og réð-
ist ákáflega á stefnu meirihluta
fossanefndarinnar í vatnamálun-
um, minti þingið á „fríðhelgi
eignarréttarins“, samkv. 55 gr.
stjórnarskrárinnar, og kvað
menn þá mega vera við öllu
búna, ef þeir yrðu sviftir eignar-
réttinum á vatninu, jafnvel að
hesturinn yrði lekinn undan
þeim. Og margt fleira sagði
Itann, sem áður hefir verið sagt
í „Tímanum".
Gísli Sveinsson lurðaði sig
mjög á öllum þessum bæxla-
gangi Sveins. Kvaðst hafa al-
bugað frunivörp þau, sem kom-
in væru fram frá nefndinni,bæði
meiri og minni bluta, en ekki
liafa orðið var við þann mein-
ingarmun, sem sundurþykkju
hefði þurfl að vekja. Minnihlut-
inn nefndi livergi á nafn eignar-
rélt þann, sem honum væri svo
sárt um, heldur að ens umráða-
rétt, notkunarrélt o. s. frv„ og
sá réttur va'ri þei/n lakmörkum
bundinn í frv. Sv. ()1. sem nú
væri' einnig komið fram, að frv.
meirihlulans v;eri hvergi ágeng-
ara. Virtist ræðúmanni að
nefndin hefði vcl gctað orðið
samferða ogsammála um frum-
vörpin méð smávægilegum
orðabreytifigum. pá vítti hann
mjög þær aðfarir minnihluta
nefndarinnar, að befja opinbcra
deilu um málið áður en nefndin
bafði lokið störfum sinum, og
kvað i því kenna einhvers tauga-
é>styrks, sem æskilegt væri að
ekki kæmi fram i umræðunum
um málið á þingi.
j Loks lók atvinnumálaráð-
j herrann til máls, til þess að gera
j grein fyrir þvi, hvers vegna
j stjórnin hefði ekki lagt þessi
frumvör]) fyrir þingið og kendi
því um, að frumvörpin hefðu
komið svo seint fram, að stjéirn-
in hefði elcki haft tíma til að í-
huga þau sVo rækilega, sem til
þess hefði þurft. pá lýsti hann
því yfir, að sljéirnin hefði engan
þátt átl í birtingu á álti og til-
lögum minnihluta fossanefnd-
arinnar i „Tímanum“ og sagði
| hann, að það væri „blátt áfram
ó:;al!“, sem sagl hefði verið í
Við hljómleikaDa aðstoðar hr. Páll ísólfssoa, karlakór og blandað kór.
Aðgöngum fást I bókaverslunum ísafoldar og Sigfúsar Eymundss.
og kosta kr. 3,00.
A isi um þetta, enda hefði það
verið „sérstaklega ámælisvert“
af sér, ef hann hefði leyft birt-
ingúna að hinum ráðherrunum
báðum fjarverandi.*
þegar hér var komið, var
fundinum frestað og verður um-
ræðunni haldið áfram í dag.
SosningarréttnrinB
í stjórnarskrárfrV'. stjórnar-
imiar, er svo ákveðið, að kosn-
ingarrétt lil alþingis „hafa allir,
k.arlar og konur, sem eru 25 ára
eða eldri (35 ára við hlut-
bundnar kosningar), er kosning
fer fram, og hafa ríkisborgara-
rétt hér á landi. þó getur enginn
átl kosningarrétt iiQina hann
liafi óflekkað mannorð, hafi
verið heimilisfastur i kjördæm-
inu í 1 ár, og sé fjár síns ráð-
| andi,“ o. s. frv. Kjörgengur til
j alþingis er hver rikisborgari, þó
i liann eigi heima utan kjördæm-
is, eða hafi átt hcima í kjördæm.
I inu skenuir en 1 ár og þó heim-
ilisfastur í landinu.
Samkvæmt sambandslögun.
um, eiga danskir rikisborgarar
að njóta hér sömú réttinda sem
islenskir. Af þvi leiðir, að liver
danskur rikisborgari, sem dval-
if hefir i einhverju kjördæmi
hér á landi i eitt ár, á að hafa
kosningarrélt hér; kjörgengur
lil alþingis verður hver danskur
rikisborgari ef hann að eins nær
því að verða „beimilisfastur
innanlands" áður en kosning fer
fram.
pað liggur í augiun uppi, að
* petta má nú segja þinginu!
En eitthvað er bogið við það.
pað, sém „Timinn“ birti, var
„blátt áfram“ s é r p r e n t u n
ai „áltiti“ minnihluta fossa-
nefndarinnar, sem stjórnarráðið
sá um prentun á, og hjá því
hlýtur „Tíminn“ að hafa fengið
leyfið til að „sérprenta“. Og þo
að „Timanum“ væri ætlandi, að
bann befði viljað gera það í
heimildarleysi og/* bakvið ráð-
berra sinn og flokksforingja, þti
'er lítl hugsandi, að prentsmiðjan
hefði samþykt það. En þó svo
væri, þá getur ekki hjá því far-
ið. að ráðherrann hafi vitað
bvað fram fór og hefir hann þá
nicð al'skiftajeysi látið það við-
gangast, og þannig leyft birting-
i una á þennan háll, og „blátt á-
!fram“ kqstað birtinguna að
að nokkru.
sambandslögin gpla á engan háit
bundið hendur íslensku löggjaf-
arinnar í þvi, að ákveða skilyrði
fyrir kósningarréttinum til al-
þingis. J>að er því skylt að at-
huga, hvort ekki væri rétt að
gera kosningarrétl hér á landi
háðan lengri búsetu í landinu en
frumvarp stjórnarinnar gerir.
Tillaga er komin fram á al-
þingi (frá Jörundi Brynjólfss.)
um, að binda kosingarréttinn
þekkingarskilyrðum, þannig, að
enginn geli haft kosningarrétt,
Uerna hann „tali og riti islenska
tungu stórlýtalaust.“ En sú lcið
er tæplega tær. Slik skilyrði
muiiu hvergi i heiminum sett
fyrir kosningarrétti. Próf þau,
sem þá yrðu nauðsynleg, værit
vægast talað óviðkunnanleg,
enda mundi meiga um það deilav
hve margir „háttv. kjósenda“
ættu undir þau að ganga. En
auk þess hlvti þetta ákvæði að
verða til þess. að ýmsir menn,
sem orðnir væru góðir og gegn-
ir borgarar, mistu kosningarrétt
þé> að þeir hefðu næga þekkingu
á landsmálum og væru islensk-
ari í anda en margir aðrir, sem
tala málið og rita „stórlýta-
Iaust.“
Sú þekking, sem hér varðar
mestu, er þekking á högum
landsins. þá þekkingu öðlast
menn að eins með því að dvelja
og starí'a í ládiuu. Hún kennir
ekki sjálfkrafa um leið og mcnn
gerast „heimilisfastir", jafnvel
þó að lært hafi áður að „tala og
rita isleusku störlýtalaust.“ Á
hinn bóginn munu flestir vit-
lendingar. sem dvalið hafa hér
langvistum, skilja málið til
fullnustu og uppfylla þannig
nauðsynlegasta þekkingarskil'
yrðið t'il þess að geta mynda'ð
sér skoðanir á landsmálum.
í gildandi stjórnarskrá vorrí
er kosningarrétturinn bundim'
við þá menn, er fæddir eru hé''
á landi eða hafa ált hér lög'
heimili siðustu 5 árin. pcssu
ára biisetuskiiyrði er nú slepf
En hvers vegna ? það var iHíl
séð af Dönum, enda er það vís*
ósamrýmanlegt anda og jafnvd
hókstaf sambandsláganna, ei'ý
og það er. En ástæðulausl var I’1’
að fella það alveg niður.
það er skilyrði fyrir kosni"í\
arrétti, að inaður hafi verí
heimilisfaátur í kjördæmi sí"11
í eitt ár. En engu síður væri *'
stæða til að halda nokkurra áf
heimilisfestu i landinu sem
mennu skilyrði fyrir kosninga^
rétli. Bjarni Jónsson frá
flvlm' brevlingatill. við stjén'1