Vísir - 11.09.1919, Síða 2

VÍSIR
Einoknn.
Tvö blöð liafa nýlega vakið
niáls á því, að ráðlegt inundi að
fara þá Ieið til að afla landinu
tekna, að lögleiða landseinka-
sölu á einstökum vörutegund-
vun. pessi tvö blöð eru „Tíni-
inri“ og „Morgunblaðið“, sem
ekki hafa þó átt samleið i mörg-
um málum áður.
„Tíminn“ vill koma á kola-
einokun. Hann segir, að kol séu
einmitf sérlega vel til þess fall-
in, jafnvel að hagsmunir neyt-
enda krefjist þess, að lands
verslun með steinkol baldi á-
fram um óákveðinn tíma. þetla
rökstyður hann þannig að kola-
verslunin muni að öðrum kosli
verða því ,nær eingöngu í hönd-
iim kaupmanna, og þeirra mjög
fárra, því e'kki um iieina sam-
i.'epni að ræða, svo að verðið
rnuni verða óeðliífega hátt. —
Kn þessi rök dúga fekki. pað eru
ntgerðarmenn, sem nota megn-
ið af kolum þeim, sem bingað
<ru flutt. peir niyndu sjálfir
f’ytja þau kol til landsins sent
þeir þyrftu, ef ver.slunin "væri
frjáls, og ekki láta kolakaup-
l'icnn hafa sig að féþúfu. Hags-
„lihlmir þeirra kola-neytenda
krefjast þess því á engan hátt,
að landsverslun nieð' kol verði
?táldið*£áfrtá(m. Ef kolaverslunin
nlli að verðá3landssjóði tekju-
grein, þá yrðu þær tekjur ó-
beinn skattur sem aðallega
>íkn íldigártiitgerðidiiki iKélin, sem
ínrfotóðirönud lýilaiwirii'íwu.. alveg
uihxérfándL jhluti innfluttrai kola.
<®fi einokuUHiuaHfivíjðiteifis' ná
náéÍBþdicra, íþújyj'ðiíkolaveitsluni11
litil tekjugrein fyi'ir landið,
-'iuéhia þáifim’ðianikilli verðfranf-
i ftenshiunjiKoilia'útsölumriyDðitiríap
-uveröj íni
r ':;|b að nauðsyn beri til að Iialda
i kolaeinokunina. Hann ber sem
s alls ekki fyrir briiísti bags-
nuini þeirra manna, sem mest
nota kolin. Til sveila eru kol
sama sem ekkert notuð, en í
kauptúnunum eru þau nauð-
i synjavara eins og malvaran.
„Tíminn“ er mótfallinn mat-
vörueinokun sem þó vissulega
gæti orðið tekjugrein fyrir land-
ið, en kolaeinokun fylgir hann
tram, af þvi að hún gæti orðið
íekjugrein fyrir Iandssjóðinn,
án þess að íþyngja nema tæp-
um helmingi landsmanna.
„Tíminn“ læst yfirleitt vera
mótfariinn eiuokun. það er
Morgunblaðið Iíka. En bæði
þ “ssi blöð geta orðið sammála
um þuð, að einokun á einstök-
um vörutegundum sé æskileg.
Morgunblaðið fer dálítið feimið
við það. pað hikar við að nefua
einokunina á nafn, en segir éilt-
. hvað á þá leið, að el’ aðflutn-
J ingsbannið yrði afnum'ið, þá
1 nnmdi ríkið væntanlcga vilja
i 1 ída eitthvert eftirlit með vín-
1 versluninni. En þetta eftirlit á
að verða rikinu stórkostleg
iekjugrein; jafnvel að gefa áf
sei margar miljónir kröna á ári.
Hiaðið kemst sem sé fljótlcga að
þeirri niðurstöðu, að réttast
muni að framkvæma eftirlitið
."''ni fullkomna landseinokun.
■ vö að állur ágóðinn af vín-
iimgaverslunimii renni í lands-
“’ióð. pann ágóða áætlar blaðið
Jauslega sem svarar að minsta
kosfi 2f)()% aí innkaupsverðí
vsnsins og það að frádregnum
ollum reksturskostnaði, og
verður það ekki skilið á annan
veg en þann, að svo mörg °/c
liati kaupmenn lagt a vínið
meðan verslunin var í þeiiæa
Iióndum. Von er nú að „Tím-
anum“ blöskri! i
b'n blaðið er komið út á glap-
sligu. Af allri einokun væri vín-
íangaeinokun i raun og veru
verst. Á engri vörutegund mundi
vöruvönduninni bættara. Og ef
víneiiiokun er bót mælandi,
mundi fleiri vörutegundum
hjj'l1, (. (I. að minsta kosti tó-
bakimi og annari munaðarvöru.
I'.n a slikai’ vörur er rétlara að
h'tígja tolla. Ef þær eru taldar
og því réit.mætt að
menn
iöQuito i; kí^iipt iriufn> n 1 tuji
I a n d; ga 11 y d o gj oy r jþáalreksþui'íj- * ''i'cnn fyrir að neyta
-i;Eo,sinaðu/gtHiían:í}iiskaplé'gnr !í þ;iJff'átV i'riíHsta kosti ö-
•tosaAiaiiJajurði uvilð vnrþjunármugij- —-SanngjmTÍf ítð ineina mönnnni
ii:iðvi«giJkiIk vafii; áuþyíuiaðakolin . “(N velÍa sér vöruna sjálfir. Ef
ij&ttiu lá) þaottiihátbniiðg jmiiq. djýr-1 f Wífíllf
inBtí jwiEubjá ikairipntmihulmueíii ínvt'-" ohætilegt að leggja íiöml-
nr’’
uná-nuiatoii vacniiig
í '
sem mest hefir efnin? ICinok
unin færi væntanlega lítið eftir
efnum og ástæðum, fremur en
lollarnir. pess vegna er sú breyt-
ing á engan hátt til bóta, og síst
eí vqrurnar, sem einokuninni
verða ofurseldar, eru ekki not-
uðar nema af litlum hluta þjóð-
arinnar.
Hvernig myndu bændui- taka
því, ef tillaga væri borin frani
um það, að gera sölu landbún-
aðarverkfæra nð tekjugreinfyr-
ir landssjóðiim með einkasölu
?ða einokun? peir myndu vafa-
íuust telja tillöguna hina versiu
Ijarstæðu, alveg eins og út-
rðarmennirnir telja það hina
verstu fjarstæðu, að hafa einok-
ur. á kolum.
Haupnunmmn:; eo:a .......»».>'....... mér liggur vi« a« segja, etigir eætu
káitopfélógum-, Miwi«t'«yo fljótt e«'a vel sein heir
á-niaatoiivauuhig; tili.sölju, i P*,rra ‘‘‘gimda, sem éru minsl p.fia
iiivipa§nol'ilíkia belbfenjistaðleysá, skaðlegar. : bnfik! IÍT7I HJðí
að kolaverslunin þurfjii,nöi|- En hvcrs vegna þarf að fara
-rngíjjigit.áði Meirá> i riböndiUW (kaup- fU&JJjirÍWÍmlíléfejfi? fj|“ t jfð rjiíii/
jjman nai 1 iKaiupféJögi Ir, -Kafa-t hífek i-~111 dss j 1 ’iði nnrrrtrlm.T l 1 ':r-n-yrIr,rH-
cnhbíiðAbircdsinárt'jójtgkatJf^úi^fim WÖf
- n'lj tði;I)liið.rfctiiijpH'KjAíúantuv, óg! hví | sö'imi, hvernig sem þeir eru
-8^’kiui^Uffeá é^kirgetyiHeIt::kol | lugðir á menn? Er ekkij/up,v;g,n*k
eins og aðrar vörUj^,íKffeíf?a^i er
skiljanlegjlf, að „Tíminn“
reyna að fóðra það. á einhveAi
inn mestur, að láta þá koma
' Jjj k \J i§' l tlH l(»8iSÖ<l|ftltí öíqOer þa'ð
ekki réttlátast, að sá borgi mest,
Isleosk fræði.
íslensk fræöi hafa ekki átt uþp
a pallboröiö lija þinginu a« þessu
inni. Neftri .ieild hefir fyrir fáum
dögmn synjao tveim mönnum um
styrk til vísindalegrar starfsemi 1
þeim efnum. I’eir dr. J'ón Þorkels-
son og Hannes Þorteinsson höf«u
bá«ir s(’,tt um utanfararstyrk : dr.
Jon til þess a«, a« rannsaka skjöl
til framhaldsútgáfu Fornbréfa-
safnsins og Hannes Þorsteinsspn
til þess a« rannsaka í erlendum
söfnum (einkuni í Khöfn) á«ur
ókunnar heimildir í sögu íslands,
sérstaklega áhrærandi æfisögiu
lær«ra ntanna islenskra sí«an um
siöaskifti.
Bá«ir þessir menn hafa nú skrif-
a« efri deild og fari« þess á leit,
a« 'styrkveitingar þessar ver«Í
feknar þar upp í fjárlögin.
Dr. Jon hefir láti« þess geti« 1
sinu bréfi. a« hann nnini ekki taka
upp útgáfu Fornbréfasafnsins sífi-
ar, e1 hún verfii nú látin nifitir falla
iim stundarsakir. e.n ætlar afi eins
afi lúka vifi registur yfir hin si«-
ustu bindin.
Eg geng afi því vísu, afi fvr-
nefnd synjun um utanfararstyrk sé
gerfi í sparnafiarskyni. en ekki af
j>ví. afi júngifi vantreysli ]>essum
mönnum til þeirra starfa, sem þeir
ætla a« vinna. En j>ó afi litifi sé á
..sparnaöinn" einan, ]>á er vanda-
líti« a« Íei«a gó« rök a'ö þvi, a«
hér er einmitt um eyfislusemi a«
ræSa. et styrksins er svnjafi. Þafi
er verifi afi e y«a dýrmætnm
vinnukrafti afburfia mikilla af-
kastamanna, þa« er verifi afi hindra
,|>á efia tefja, frá störfum. sem
ekki hendur úr ermum standa me«-
an hann væri ytra, og trúi varla
ö«ru, en hann kæmi íneS þann hlut
aS landi, sem ]>ætti ekki minna
verfiur en stykurinn..
Um H. Þ. vita allir, a« hann er
og hinn mesti eljumáSur og hefir
nú um tindanfarin ár unniö a« því
aS semja æfisögur lærfira manna
íslenskra, og er ]>ess vegna mikil
þörf á a« fara utan, til ]>ess a«
grafast fyrir tim heimildir afi ]>eim
ritr.m sínum. ,
l’afi er ekki afi vita, hve leng'i
þessara tveggja manna nýtur vi«
og slíkir nienri eru ekki uppi á
hverjum mannsaldri. Þaö sem þeir
gætu gert, hvor i sinum verka-
hring i, einni utanför, gæti cr'«i«
öfirum margra ára star.f, og ]>ess
vegna er það e y « s 1 a, en ekki
■parna«ur. a« hamla þeim frá þess-
um störfum. og vona eg aS háttvirt
cfri deild láti sér þaS skiljast.
Ur því aS eg er á annaS boro
farinn a« skrifa um íslensk fræfii,
get eg ekki stilt mig um a« nefna
nafn1 eins manns enn, sem stund
hefir lagt á þau. Þa« er cand. juris
Páll Eggert Ólason. sem nú mun
eiga von á 800 króna styrk til
slikra iSkana. Þessi maSur hefir
>egar unnifi stórvirki í íslenskum
hókmentum- og samiS doktorsrit-
er«. sem háskólinn hefir teki«
gilda. Hann er hinn mesti afkasta-
rnafiur, og er honum lítill sómi
sýndur meö þessum litla styrk. En
iim ]>a« mætti rita sérstaka grein.
Sparnaðarmaður.
hvafi segja menn utn þá
ÍHfiðridlBt'ÍS'öiIóns. a« hann hefir,
á«ur en hann fluttist til fslanas.
,fýfiiHil©<álfnuii.r hfskrifa'fi svo mikifi
■ a f isteHs4vU-H4-ntum í I t/"u'n nfi nægt
fff(ln sa frijrijff á«
miklú leyti fram til sroásta ars.
ÍH'v^kki slík ifija þess verfi, a« df.
Jóut væri nú i eitt skifti fyrir ojll
veittur ]>essi >$|n jpjJ^Eíg
þekki hattn ]>á illa, ef hann léti
EignaflntDingnr.
Töluverð brögð eru sögð að
því í pýskalandi, að menn reyni
tð flytja fjármuni sína þaðan
úr landi til hlntlausra landa, til
j’ess að koma sér undan skatt-
greiðslu. Var nýlega sagt fi'á
einni slikri lilraun hér i blað-
inu, er reynt var að flytja gint'
steina til Sviþjóðar með flug-
i 'I- Eru þessir eignaflutningar
illa séðir af stjórnarvöldununi.
harðar refsingar við lagðar og
ignimar gerðar upjitækar,
;if öllum mætti reynt að koma
veg fyrir þá.
þýska stjórnin hefir ráðgcrt
nó leita samkomulags og sain"'
inga við bandamenn um það, að
reyna að hefta þennan flóttf
ijármunanna með samtökun1.
þannig að landflótta eignir skuj1
upptækar gerðar, hvar sem fj*
þeirra næst og þeim varið m
endurreisnar Norður-Frakk'
lt.ncls og Belgiu. Engar fregn"
-‘ara af þvi, hvcrnig baudainenn
bufi tekið þessari málalcit11'1
j’jóðverja, en ekki er mcð öHl'
ósennilegt, að slíkir samninga1
banda'
geti tekist. Bæði munu
menn ekki ugglausri’ mn,
stóreignir af lausafc geti hort'
úr þcirt'a löndum, því að cinnu
meðal þeirra vcrður skaltahy1