Vísir - 04.04.1922, Blaðsíða 2

ViSIR
Uppboð t saltkjðti og irgugmltfioki
Ttrðnr haldiö viö pakkhúa okkar þriöjudsg 4. april kl. 1 e. h.
Símskeyt!
tri fréttaritara Víaio
Khöfn 3. april.
Ferðamenn til íslands.
Fréttastofa norskra blaöa í j
Ameríku hefir símaö norskum
blö'ðum, að alþjó'ðaferðasýning
hafi verið opnuð (í New York?)
á laugardag og hafi Dr. Teach
sett sýnínguna. Island tekur þátt í
þessari sýningu, eitt allra NorSur-
landa. Tilkynt er í norska blað-
inu Middagsavisen, að e.s. Öster-
ley fari frá New York 28. júní með
ferðamenn til íslands, Noregs og
Danmerkur og London. Skipið er
18.000 smálestir.
íjárlagafrnmyarp'ð
(Svarræða Bjarna Jónssonar frá
Vogi, við 3. umr. fjárlaga.)
—o—
Þeir menn sem kunnugir eru
þessum hlutum hér á laudi og eg
hefi náð til, hafa sagt mér það
um ullariðnað sent hér fer á eftir:
1. Ullin er of gróf með toginu,
þurfa því bændur ab láta taka ofan
af henni allri. Síðan ættu þeir að
láta vinna úr þelinu fína dúka og
nærfatnaði, og þyrfti þá helst að
hafa nokkuð af hör i það, sem fín-
ast ætti að vefa. Úr toginu mætti
vinna ýmsa dúka. utanhafnar-
sokka, gólfdúka og fleira ýivi Iíkt.
Á þennan hátt myndu bændur geta
fengið helmingi meira fyrir ull-
ina, og gæti þeim þá notast vinna
heimilisfólks sins á vetrum, þegar
það annars situr auðum höndum
síðan tóvinna á heimilum lagðist
niður.
Eins og ullin nú er seld, er hún
unnin erlendis með toginu og þyk-
ir því ekki hæf í annað en gólf-
dúka o. þ. h. Það er því eðlilegt
að hún sé í lágu verði.
2. Vélar þær sem notaðar eru við
ullarvinnu, þurfa að vera á sem
fæstum stöðum til þess að kostn-
aðurinn við framleiösluna yrði sem
minstur.
Til þess að framleiða svo mikið
“vaðmál, að nægi til þess að klæða
alla tslendinga, þarf að bæta 50
vefstólum við þá sem nú eru til
í landinu, ef að eins er unnið að
degfinum. Ef unnið er líka á nótt-
unni. sem. telja má hagfeldara til
þess að nota aflvélarnar, þarf að
éins 25 vefstóla. Til þess að vinna
úr allri íslenskri ull þarf um 160
vefstóla með öllum öðrum tó-
vinnuvélum, svo sem: sþunavél-
um, kembivélum, þvottavélum og
þurkvélum.
Ef þessum vélum væri skift í 2
staði, væri þó hvorug verksmiðj-
an stór í samanburði við samskon-
s.r verksmiðjur erlendar. E11 þess-
ar verksmiðjur gætu orðið bestu
kaupendur og óbeinir seljendur ís-
lensku ullarinnar, þvi að þær
mundu kosta kapps um .að hafa
þær vélar og þá menn, sem bestir
væru, til þess að geta kept á er-
lendum markaði, og mundu bænd-
ur þá geta fengið miklu meira í}rr-
•ir vöruna. Þetta væri að minni
hyggju rétta leiðin, að nota vatns-
afl og hveraafl til þess að fram-
leiða. Því það tel eg mikla van-
hyggju ef ullarverksmiðja er ekki
reist þar sem hiti er í jörðu, þvi
að hitinn er mikill hluti af fram
leiðslukostnaðinum, en hveravatn,
eða hverahitað vatn, má nota til
litunar og hveravatn til hitunar á
híbýlum og vinnuhúsum. Hvera-
hitinn ætti að verða fyrir ■ okkur
hið sama og kolin eru fyrir Eng-
land og Þýskaland.
Að minni hyggju væri það hin
besta stefna í þessu máli, að efla
þær verksmiðjur sem þegar eru
til í landinu, svo að þær næði full-
um viðgangi. Þetta gæti orðið meö
því móti, að lán og styrkur væri
veittur til þess úr landssjóði, eða
að stofnuð væri stór félög af ullar-
eigendunum sjálfum. Þess er og að
geta, að á öðrum af þeim stöðum
sem þessar verksmiðjur eru á, er
jarðhiti; þessi staður er Álafoss og
Alþingi hefir ekki fyrir löngu lof-
að þessari verksmiðju mikilli á-
byrgð einmitt með þeim skilningi
að hún yrði stækkuð. Þessí verk-
smiðja notfærir sér og jarðhita og
alla þá hluti aðra, sem miða að
því að gera vinnuna ódýrari.
Til þess að reisa slikar verk-
smiðjur sem eg hefi nú lýst, þari
mikið fé, en á það er og að líta, að
þetta er eina leiðin til þess að gera
ódýra og góða vöru úr ull vorri
sem nú er illseljanleg.
Það er því hiutverk þjóðarinnar
að láta mætast við þetta mál rífan
styrk af opinberu.fé og fjárfram-
lög einstakra manna, en það ber
hér fyrst og fremst að varast, að
stofna of margar verksmiðjur, því
að þær auka að eins þann kostnað
sem fellur á framleiðsluna, en gera
þó jafnan verri vöru.
Hér hefði nú verið verkefni fvr-
ir sparnaðarnefnd. ef hún hefði
haft heila sjón. Hér liefði hv. I.
þm. S.-M. (Sv. Ó.) getað sýnt
sparnað sinn. ef eigingirni og
kjördæmadráttur hefði eigi blind-
að hann.
Hér á landi eru nú tvær klæða-
verksmiðjur. Hefðu þessir búmenia
gert ráðstafanir til að sameina
þær. þá hefði þar með sparast 4
ýrir menn, hver með docents-
aunum að minsta kosti. En i þess
stað vilja þeir auka jtölu verk-
miðjanna um helming og búa þar
með til 8 ný embætti. í stað þess
að fækka þeim um fjögur. Eg segi
embætti, þótt ekki sé goldin laun-
in úr landssjóði, því að alt fyrir
sama kemur, þjóðin borgar. Þó er
sá munur á, að opinber störf manna
borga allir landsmenn, en þess-
um starfsmönnum borga ullareig-
cndur einir. því að allur óþarfur
kostnaður á ullarvinnu dregur úr
verði ullarinnar.
Býhnykkur hv. 1. þm. S.-M
(Sv. Ó.) er þvi í þessu fólgin, að
r.llareigendur skulu gjalda kaup
16 dýrum mönnum í stað 4, og
ank þess allan annan kostnað til
jafnaðar tvöfaldan á að geta.
Undirbúningsleysið sést best á
því, að menn halda að 50.000 kr.
muni duga nokkuð til þess að setja
á fót ullarverksmiðju. Það er varla
of mikið í lagt, að telja 500.000
krónur sæinilegt fé til þessa. Þeg-
ar nú á að stofna 2 slíkar verk-
smiðjur, leggjast vextir og af-
borganir af 1.000.000 króna á ull
bænda auk þess, sem kaupgjaldið
verður meira, svo sem bent var á
fyr. Þó má teljá mikinn mun á
þessum tveim tillögum. Því að til!
hv. 1. þm. Arn. (E. E.) fer fram
á sanngjarna kröfu að mörgu leyti.
Fyrir austan fjall er viða mikill
jarðhiti, svo komið gæti til mála,
að þar yrði sétt á fót hin eina verk-
smiðja á landinu, ef það þætti til-
tækilegt. En á Austfjörðum gæti
ullarverksmiðja aldrei orðið til
annars en skaða fyrir ullarfram-
leiðendur, væri því miklu nær að
setja þar klæðaverksmiðju en á
gjögrum Austurlandsins. Þó má
líta á það, að Álafoss hefir jafn-
góða aðstöðu eða betri, mundi þvi
þessi verksmiðja austanfjalls vera
óþörf.
Eg heyri að hv, þingmönnum
Múlaþinga likar ekki þessi orð-
ræða min, en þó vildi eg segja
þeim góðu mönnum, að ef eg
kæmi á Austurland og ætti tal við
kjósendur i Múkisýslum, mundi ég
geta sannað þeim, að þingmenn
þeirra hafi haldið fram röngu máli
á Alþingi nú, og það er víst, að
þeir eigist þar æ einir við.
(Björn Hallsson: Þingm. Dala
mundi seint verða kosinn á þing
á Austurlandi).
Það getur verið, en þeir gætu
þó ekki varnað þingm. Dala máls-
ins þar austurfrá.
Eg hverf svo frá þessari tiíl.,
sem er svo dauöadæmd sem nokk-
ur tillaga, jafnve! sparnaðarnefnd-
ar. getur verið.
Þá kemur að hv. þm. N.-Isaf.
(S. St:), er vaknaði nýlega af
mannúðardraumum sinum og sá
að ekki mundi seinna vænna að
bjarga eftirmæli hv. sparnaðar-
nefndar. Tók hann að afsaka hana
sem ákafast og vonaðist auðsjáan-
lega eftir, að sér tækist að sanna,
að hún ætti skilið að fá ekki lak.
ari orð á legsteininn. en þau, er
hann tók til: „Hér hvíla sparnað-
arnefndarmenn neðri deildar. Þefc
gerðu sumt af litlu viti. en flest
af engu viti. Kequiesca'nt in pace“.
En því er miður, að honum mis-
tókst öll vörnin og vafðist tunga'1
um tönn, er hann skyldi svara hv.
þm. Ak., og stendur því óhrakið,
að nefndin liafi gersamlega mis-
skilið hlutverk sitt.
Erindisbréfið vildi eg með leyfr
hv. forseta lesa upp fvrir hv. deildr
„Alþingi ályktar að skipa 5
manna nefnd til að raimsaka fjár-
hagsástæður ríkisins og gera til-
lögur um sparnað á ríkisfé, svo>
sem með niðurlagningu miður
nauðsynlegra embætta, sameiningut
þeirra opinberu starfa, sem sam-
rímanlegir eru, niðurfærslu skrif-
stofukostnaðar ýmsra opinberra
stofnana, burtfellingu eða niður-
færslu verðstuðulsuppbótar, þar
sem hún er eigi lögmælt, m. m.“
Hér er auðsjáanlega lögð aðaf-
áherslan á þaö, að nefndin rann-
saki hag ríkisins, en enginn hetir
spurt að hún hafi gert það. Húu
hefir ekki lagt heilann í bleyti vi#-
að hugsa um það og engan beðt#-
ráða.
Um niðurlagningu óþarfa em-
bætta er það að segja. að þar mua
nefndin þóttst hafa gert hreint
fyrir sínum dyrum. Hún hefir ráð-
ist á 2 embættismenn við Háskól-
ann, en hún er ekki þannig af guði
gefin, að hún beri skyn á það hvort
þau væru óþörf eða ekki. Enn má
og minnast á, að þeir héldu fast
við sameiningu Árness- og Rang-
árvallasýslna og mæltu með því
viturlega og djarflega(!?), en
þeir gleymdu að sameina Siglu-
fjörð og Eyjafjarðarsýslu, þó-
þeim væri bent á það af einum
hv. sparnaðarmanni á þingi, er
þetta því undarlegra sem einn hv.
nefndarmaður er þm. Siglufjarðar
og Eyjaf. Sennilega hafa þeir
gleymt þessu nema sjón þeirra sje
þannig mishaldin, að þeir sjái þá
að eins sparnaðinn, að kjördæmi
þeirra sjálfra eigi ekki hlut aif
máli.
Háttv. framsögum. sparnaðar-
nefndar n. d. sagði, að kjósendur
sínir hefðu heimtað, að hann berð-
ist fyrir því, að fjárlögunum værs
skilað tekjuhalIalausum^Aumingja
kjósendurnir! að hann skuli vitna
til þeirra. Því það er deginum Ijós-
ara, að ef þeir hafa staðið upp og
vitnað um sjiarnað, er það að eins
af því. að hann hefir áður komið
þeirri flugu í munn þeim. Han»
gat þvi jafn vel vitnað til sjálfs
sin eins og fara þessar krókaleiðir.
Hann játar, að nefndin hafi vilj-
að spara við visindi til þess a.V
eiga krónunni fleira til þess, að
kggja i framleiðsluna. Eg veit
ekki hvernig á að skilja þetta. Eg
fæ ekki séð hvað hann vill gera
við krónuna. Ætlar hann kannskt;
að kaupa fyrir hana ær og sauði
handá sér til þess að auka fram-
leiðsluna? Eða vil! hann lána tif
að setja á stofn smjörlíkisgerð
austur um jökla. eða ullarverk-
smiðjur í hverjum hreppi á land-
inu? Það getur nú verið vafasamt