Vísir - 11.04.1922, Blaðsíða 2

VÍSIR
Höfum fyrirliggjandi:
•i|go,
Tawnr Braud Mjöik,
Liibbys do.
Kartöilnr,
Kanvi lxȇla.Ta,
. Cliocoln<ie,
Cocoa.
Þakpappa, fatasiötar, Erátjðrn.
Umbftðap •ippir, 40 ogf 57' cm. oer 37X47 cm
Viðskiftahöftin.
Framsöguræða Magnúsar Jónssonar
við 1. umræðu í neðri deild..
(Framh.)
Ef vér lítum svo á horfurnar,
sem nú eru framundan, þá verð-
ur ekki sagt, að þær séu neitt illar,
hvað snertir atvinnuvegina. Auðvit •
að má segja, að alt slíkt sé spá-
dómur, og eg skal ekki fara að
taka hér þátt í þessum deilum, sem
orðið hafa hér í þessari háttv. deild
um gildi slíkra spádóma, árekstur
sólkerfa og bráðan bana allra og
annað slíkt, sem getur ruglað alt
xím, en eg hygg þó, að það verði
jafnan erfitt fyrir hið háa Alþingi,
að komast alveg hjá því, að meta
horfur og.miða ráðstafanir sínar að
nokkru við þær. Og það er ekki
neitt skynsamlegt vit, sem segir
manni, að afkoma ársins 1922 muni
verða Iakari heldur en ársins 1921.
Eg hygg því að það^verði nokk-
uð erfitt að finna því stað, að ætla
nú að fara að gera slíkar ráðstaf-
anir, sem hér er um að ræða, ráð-
stafanir, sem ekki verða réttlættar
með neinu nema alveg sérstökum og
nýjum voða horfum.
pá, er að líta á hitt atriðið, sem
eg drap á áður, að meðalið yrði
að eiga við sjúkdóminn og að það
mætti ekki gera sjúklingnum annan
og verri skaða.
Eg þykist nú hafa sýnt, að hér
. er ekki neinnar skottulækningar þörf.
Náttúrunnar læknandi máttur er far-
inn að starfa og hann mun. ef lát-
inn er afskiftalaus, verða einhlítur.
En setjum nú svo, að menn vildu
óvægir nota meðalið og segðu eins
og í sögunni: - pað skal í hann!
Hvaða áhrif hefði það? Hvaða
áhrif mundu viðskiftahöft þau, sem
frumvarpið gerir ráð fyrir, hafa?
Við skulum umfram alt horfa á það
með opnum augum og berum, en
hvorki blundandi né gegnum neinar
litarbrillur.
1. Pað er þá fyrst, að bann eða
höft á vörum mundu valda verð-
hækkun, sem engin stjórnarvöld,
nefndir né reglugjörðir mundu ráða
við, enda játaði háttvirtur fram-
sögumaður það í vissu falli. —
Horfum að eins með berum aug-
um á verðlagsráðstafanir vorar á
undanförnum árum. pað er von þótt
menn villist í fyrsta sinn og það
er afsakanlegt í annað sinn. En það
er óafsakanlegt að geta aldrei lært
af reynslunni. pegar samkepni er
útilokuð og jafnvel hætta á þurð,
þá hækkar varan. Við getum eins
vel gert lagaráðstafanir til'þess að
ekki hækkaði í sjónum um aðfall
eins og í þessu efni.
En svo er líka annað. Ej- það
afsakanlegt, þegar verðlag fer lækk-
andi á erlenda markaðnum, að
banna innflutning á þeirri ným
vöru, en vernda okurverð á því, sem
flutt er inn undir óhagstæðari skil-
yrðum?
Vér lendum alt af í sama feni,
og ef við viljum hafa innflutnings-
höft, þá eigum vér að taka þau
með þessari vissu fyrir augum, en
ekki ljúga að sjálfum oss, til þess
að friða flokkssamviskuna.
2. í nánu sambandi þið þetta er
önnur afleiðing.haftanna, en hún er
sú, að vörukaup almennings glæð-
ast og aukast strax þegar bann eða
höft koma á vöruna, og slá höftin
þar sjálf sig löðrung. Vonin um
verðlækkun, sem er langsterkasta
aflið til sparnaðar, er þá tekin burt,
cg í stað hennar kemur óttinn við
að varan hækki eða fáist alls ekki,
sem hefir þær afleiðingar, að menn
reita sig til þess að ná í vöruna.
Við það eykst eftirspurnin og verðið
hækkar, og þegar varan er þrotin,
er tekið að knýja á með undanþág-
ur, og þá er ekki dregið af upphæð-
unum til þess að vera viðbúinn af-
slættinum. pó að slík nefnd skeri
pantanir manna niður í % eða V\,
þá er það engin sönnun fjnir því,
að nefndin hafi í raun og veru heft
innflutninginn um nokkra ögn, því
að kaupmenn miða pantanirnar við
þekkingu sína á niðurskurðarhæfi-
leikum nefndarinnar. — Höftin
vekja þannig beina tilhneiging
til aukins innflutnings. — En
sé nú alveg bann á viðkomandi
vöru, þá verður freistingin afarmikil
að afla hennar á óleyfilegan hátt,
en eftirlitið hér þekkja allir, og það
um bannvöru, sem sterkara afl stend-
ur bak við, og sem gerir vart við
sig með afleiðingum sínum á tölu-
vert skýrari hátt en t. d. gullhringur
eða silkipjalta. Nei, ekki skulum vér
heldur í þessu efni loka augunum og
svíkja oss sjálfa.
3. petta er sparnaðarráðstöfui)
fyrír heildina, segja menn. Ollum
getur komið saman um það, að
ástand vort lagist ekki, nema með
því að hætta að kaupa meira en
við getum borgað. pað er ósköp ein-
falt mál, og ekkert deilt um það, þó
að haftamenn haldi, að þeir hafi
einhverskonar „patent“ á þessum
sannleika. En það sem deilt er um,
það er, hvort innflutningshöfl séu
|nauðsynleg í þessu efni, og hvort
\þau verki. — En þá er að líta á
það, að þessi sparnaður fyrir heild-
ina, verður að óspamaði fyrir flesta
einstaklinga þjóðarinnnar. petta
verður með tvennum hætti. Fyrst með
því, að sprengja upp vöruverðið,
eða í besta falli koma í veg fyrir
verðlækkun. En svo er líka á ann-
að að minnast. ELn það er það, að
ríkissjóður mundi missa all veruleg-
ar tekjur við innflutningshöftin, ef
þau yrðu noþkuö annað en þdþ. Og
reyndar kann ske að sumu leyti, þó
þau væru kák, að svo miklu leyti sem
þau hlaða undir viðleitni manna til
leynilegs innflutnings. Fyrir þessu
tekjutapi yrði að gera jafnframt því,
að höítin væni sett á, og skil eg
raunar ekkert í því, hvers vegna
háttv. flutningsmenn frv. hafa ekki
jafnframt bent á leið til þess. pað
hefir kann ske verið litið svo á, að
það mundi ekki afla frv. vinsælda.
pví sé það oftraust á stjórn, að fela
henni það vald, sem í frv. felst, þá
er það þó enn meira oftraust, að
fela henni skattalöggjöf um leið. En
eg býst við, að féð í ríkisféhirslunni
verði, því miður, ekki ofmikið, þótt
skattstofnar þeir, sem nú er bygt á,
vérði ekki skertir. — Hvar ætti nú
að bera niður til þess að ná þessu
fé? Tekjuskatturinn býst eg ekki
við að heimtist of vel eins og hann
er. Nei, ætli það yrði ekki að flýja
til tollhækkunar á því, sem frjáls-
astur væri innflutningur á, sem sé
nauðsynjavörunum? En þá er það
auðsætt, að sparsemdarmaðurinn,
sem neitar sér um óþarfann, hann
er neydduj- til þess að bera hlutfalls-
lega meira af skattabyrgðinni en rétt
er, og sparnaður hans gerður að
sama skapi erfiðari og árangurslaus-
ari.
4. pá vil eg nefna það með
ókostum slíkra ráðstafana, að svifta
hóp manna atvinriu fyrir það, að
atvinna þeirra byggist beinlínis eða
óbeinlínis á innflutningi óþarfavöru,
pessír menn hafa rekið atvinnu sína
án þess að þeif eða aðrir hafi nokkru
sinni talið það óheiðarlegt eða skað-
legt fyrir landið. Gullsmiðurinn hef-
ir t. d. rekið sína atvinnu nákvæm-
lega jafnt undir lögum landsins eins
og bakarinn. Menn.hafa varið miklu
til þess að koma atvinnugrein sinni
upp, og það er al ósýnt, að þessir
menn hlaupi þegar inn í aðra at-
vinnu, sem þeir geta lifað af. Eg
skal játa, að eg tel þetta ekki með
stærsta böli haftannna, en eg tel
það samt alveg óforsvarcinlegt, að
gera fjölda manna slíkan usla fyrir
dægurþyt, sem ef til vill er á næsta
ári liðinn hjá, því hver veit nema að
þessir sömu háttvirtu þingmenn verði
orðnir alls annars sinnis á næsta
þingi. peir geta alveg eins skift
um skoðun nú milli þinga 1922 og
’23 eins og milli þinganna 1921 og
'22. En þá eru menn hraktir frá at-
vinnunni og ósýnt að þeir geti tekið
hana upp aftur.
5. pá má minnast á það, að inn-
flutningsbann er alls ekki ávalt
sparnaður. Á sumum vörum er það
sparnaður, t. d. á tóbaki og slíku,
sem menn nota jafnóðum, og brúka
ekki meira af síðar, þótt þeir spari
þetta árið. En þetta er alls ekki svo
um allar vörur. Viðvíkjandi mörg-
um vörum verka innflutningshöft í
rauninni eingöngu eða að mestu sem
freslun. Hún getur verið góð í sjálfu
sér„ en hún er ákaflega varasöm í
HARMÓNIKUR
einfaldar, tvöfaldar oð þrefald~
ar. Mimnhörpur tvöfaldar og;
fjórfaldar.
Alt fyrsta flokks vörur. Kaup-
ið þessar vörur í sérverslun.
Hljóðfærahús Reykjavíkur,
Laugaveg 18.
vissu efni. pað er eins og að stífia.
‘vatnsrás. Vatnið verður ekki að
engu, heldur safnast fyrir. pegar
stíflan svo er tekin úr, getur flóðið'
gert miklu meiri Usla, eii nokkru
sinni fyr. pað er ekki mín skoðun
eingöngu eða meiri hluta nefndar-
innar, heldur og margra ágætra
manna, sem eg hefi talað við, aS
þegar höftin verði af tekin, (og það
verður væntanlega einhvern tíma, og
kann ske fyr en varir), þá hljóti.
svo framarlega sem höftin hafi
verkað, að komast á mjög illur versl-
unarjöfnuður fyrst í stað, með öll-
um sínum afleiðingum, einmitt þess-
um afleiðingum, sem nú á að frelsa
þjóðina frá. *«.
6. Og hvað munu svo aðrar þjóð-
ir halda um þessar ráðstafanir. pað
er einróma álit, að oss ríði á að
vernda lánstraust vort og fjárhags-
legt álit út 4 við. A því veltur svo
afarmikið fyrir öll viðskifti, og (svo
að maður minnist á það eitt) fyrir
gengi okkar krónu. En hvað mundu
menn draga af þessu, að vér förum
nú að tildra þessu upp, sem bæði
vér sjálfir og aðrar þjóðir eru áður
búnar að afnema, til þess að sýna að
fjárhagsafkoman sé að komast í lag.
Og hvernig væri litið á þessi sí kubb-
uðu verslunarsambönd við ísland?
Höftin mundu áreiðanlega, bara í
álitshnekki einum, eta upp alla nyt-
ina sína fyrir þjóðina.
Og þá er Ioks að minnast á þessa
nýju ástæðu, sem á að réttlæta það,
að demba öllu þessu böli yfir, en
það er hið lága gengi íslenskrar
krónu.
Gengismálið var hér til umræðu
í þessari háttv. deild í gær, svo að
eg get farið þar hratt yfir sögu, og
jafnframt því að vitna í nefndarálit
meiri hlutans, gert að mínum orð-
um útreikninga háttv. framsögu-
manns gengismálsins (Ól. Proppé),
því að reikningum • og áliti okkar
mun að mestu- bera saman, enda
ekki um að villast, samkvæmt þeim
skýrslum, sem fyrir liggja frá Hag-
stofunni. pað var líka játað í gær,
í sambandi við gengismálið, emmitt
af háttv. framsögumanni þessa frv.
(Sv. Ól.), að verslunarjöfnuður sífr-
asta árs hefði verið góður, þó að>
hann reyndi, að ástæðulausu, að
draga úr því. Utlendu viðskifta-
skuldirnar eru 15 miljón krónuiik
lægri nú en í fyrra. Og af þeim
eru að minsta kosti 10 miljónir, senk
beinlínis hafa verið borgaðar og
sýna afgang þjóðarbúskaparins. Og
af þessum viðskiftaskuldum, sem
eftir eru, eru það einar 4—5 miljón-
ir, sem áhrif þurfa að hafa á geng-
ið, sé lagt kapp á, að festa þær
skuldir, sem festar verða. — pað er
ekki til neins að berja höfðinu við
steininn og segja, að vér þurfum við-
skiftahöft til þess að laga gengið.
Og eg vil miklu heldur segja, að nöft
gætu haft skaðleg áhrif ef þau liefðu
nokkur áhrif. pau gætu sem sé vald-
ið því, sem er skaðlegast af öllu,
og enn þá skaðlegra en fast lágt
gengi, sem sé óðlilegum sveiflum,
fyrst upp og svo niður aftur.
Niðurl.