Vísir - 23.02.1924, Page 2

VISIR
IShís iiiöur viS trog o«- mannaket
væfi í háu veríSi erlendis og' ótoll-
aö.
Kins og eg neíi tekiS fram, yrSu
tekfnrnar luerri, ef svo Værí reikn-
„lainief og „A1“
iieita tvær ágætis tepndir af dÓSRHljÓlk, sem við hðf-
nm fyririiggjandi.
Reynið þær.
Bæða
Bjárna Jónssonar frá Vogi.
(ViÖ i. umr. fjárlaganna).
( XiiSurl.)
Til jx-ss aö tryggja landssjoö fyr-
5r veriSfalli á tekjmn hans á ]>essum
fjárl., n;egir aö reikna núv. tekjut'
hans í álnum og margfakla si'iSan
,á komandi árum meö Idutfallina
nútli jteirrar alinnar. sem nú g.ildir
< g jteirrar, sem gildir næsta ár
; undan jivi. sem átctlunin er gerö
fyrir. ]>á verSur hlutfalliS,
Uf '•
]-.ar sem a merkir alin, n liSandi ár,
•cn f ártaliö x-‘-i, en x’er áriiS, sem
.áætlimin er gerS fyrir.
1 f |>etta væri ákveSiS, mætti
stóSva tekjugildiS. svo aS |>aS
verSi aldreí rninna, en nú er til
ætlasl. lJaiS er nú aS vísu svo. aS
]>essi fjárlög eru samin méS þaS
fyrir augujn. aS.]>au gildi.fyrir
áriS .1925. Ifn ákvæöin. sem tekj-
ttrnar eru teknar eftir. staía frá
vmsum árum. .T'.ttum vér því aS
gangu feti framar og festa ekki
tekjurnar í samræmi viö ]>aS. sem
uú er áætlaS. heldúr taka tillit til
verSmætis þeirra. |>egar hver og
<inn tekjuslofn var ákveSinn.
'Fekjustofna ]>á. sem ákveSnir eru
mcS lögum eldri en 1914. mætti
margfalda meS hlutfállinu ntilli
meöalalinnarinnar fyrir síöastlí'SiS
ár. sein er 1(37, og meSaltals meSal-
álnanmi siöustn 20 árin fyrir 1914,
en ]>aö er 53. Tekjustofna, sem
rtkveönir cru siöau 1914, mætti
margfalda mcö hlutíallinu ntilli
137. <>g meöalalinnar hvers árs, og
koma ]>á út hluttöllin:
f vrir .áriö 1914 137: 60
— 1015 137:61
— ~ 1916 137:92
-- 1917 337: 99
— — 1918 137: 115
1919 137:144
19-’o i.37: '93
— —- 1921 137:189
— - 39—2 137: 157
Yiö ]>etta Jnyndu suinir tekju-
stofjiarnir hækka, en aörir, sem
sam]>yktir hafa veriö síöastliöin 4
ár. lækka. T-11 kyki mönnum ]>etta
<>í flókiö. mætti reikna allar tekj-
ttr framvegis eftii' hlutfallinu inilli
síöásta árs ,og mcöaltals síöastliö-
inna 30 ára. en þaö yröi 137: 89.
Meö því aö reikna þannig, yröi
aöalupphæö teknanna eftir þessu
•frv. á elleftu miljón kr.
Þetia, sem eg nú Ivefi sagt, cr
Tygt á því, aö liver og einn tekju-
stofn á aö sjálfsögöu áldrei aö
veröa verömiiúii, helclur en þaö
þing ætlaöist til. er sam]>ykti hann.
Meö þessp mótinu vcröa tckjurnar
stöövaöar eöa festar, svo aö þær
ættu aö hrökkva fyrir iitgjöklun-
r.m, án ]>ess aÖ til niöurskurðar
l.'itrfi aö koma. ()g þó. greiöir eng-
inn meirá, en löggjöfin ætlaöist til,
]>egar lögin voru sett.
X'u er J>aö sýnt, aö viö þetta
myiidu 'útgjöld ríkissjóös og auk-
ast nokktið. Kn eigi ]>á aö bæta
hag ríkissjóös, getur hver og eiim
s&gt sér sjálfur, aö tekjuaukinn
veröur aö krnua einhversstaiSar aö.
ú eröi leitaö þeirra hragöa, aö"
skera niöur. kemur hann líka ein-
hversstaöar að, sem sé frá hinuni
skornu niÖnnum.
Tig skal nú sýna dæmi þess,
hversu varhugaveröur niöurskurö-
V.r getur veriö og gagnslítill. Heyrt
hefi e.g. aö sumir menn vilji skera
niöur heimspekisdeild Háskóíans.
I’a'r vinna nú 6 menn, sem hafa
11111 5000 kr. hver aö meðaltali.
Samkvæmt gamalli venju, þykir
ekki sænjandi, aö kasta emlueftis-
niönmim fyrirvaralaust út á klak-
ann. og myndu þessir mcnu því
nj(>ta ‘ biölauna fyrstu árin, sem
'svara mvndu % emhættislauna'
þeirra. SparnáfSurinn yrði því fyrst
i staö eiuar 10.000 kr. árlega. 'J’il
móts viö þessa upphæð kemur mt
margt annaö. Nú stunda 6' menn
nám i ]>cssari deilcl. Þessir menn
> yröti að fara utan, fil ]>ess að lialda
áfram námi sími. Auðvitað vröu
]>eir ekki -lægra, settir, en aörir ís-
lenskir stúdentar, seni nenia erlencl-
is ]>ær greinir, se.tn ekki er kostur
aö nema hér. l'eir fcngju því 1200
kr. árlega hver um sig. og þaö í
clanskri mynt, og er þá komiÖ hátt
U]>p i þessar 10.000 kr. Mttmirinn
'er sá, aö þetta fc' fcr út úr landinu,
i staö ]>ess aö láta kcnnarana njóta
J'.ess. ViÖ þctta hretist, aö það fé.,
seni piltarnir [í'urfa sér til lí fsupp-
heldis umfram styrkinn, vcröur aö
fly.tja úr landimi í dönskum krón-
ttm, og er þaö.síst til þess aö hæta
gengið. í’á er og rétt að geta þess,
;.ö nú gjalda þeir fvrir fæöi og
húsnæöi í Reykjavík, sem cinhver
l:ann aö hagnast á. l’etta er gott
dærni |>e.ss, hve liíill sparnaður
cr aö slikurn niöursktirfti, |>ó að
10 eitibætjtismenn verfti rsc»ttir á
aö þjóna embættum sínúm, bætir
þaö í ettgu líag ladssjóðs eða þjóö'-
árinnar: Nema menn legðu ]>á bein-
aft, sem eg hefi nú greínt. Kn á-
löguruar kænui ]>á niður nákvæm-
lega á þann bátt, sem löggjafinn
:etlaöist til í npphaíi. (Ijaldenclur
nytu.ekki gengisgróöans, og rikis-
sjóöur tapaði ekki á honuni. Ríkis-
sjóöur heffti þá nægilegt fé til þess
að standa scimasamlega sfraum af
útgjöldum sínum og tilkostnaði, og
gæti hlati]>iö unclir hagga meS
þeim atYÍnnugreinuni, sein }>yrftu
opínbers styrk.s í bili.
i’ingiö' á ekki að koma saman
eingöngu 1il þess aö bæta hag
]>jóöarinnar meö reikningslegttm
jöfnuöi á fjárlögunum, heklur
einnig, meö viturlegnm lögum. j’aö
á ]>ingið aö telja höfuðskyldu sína
og ]>ykjast eiga erindi til }>ess á
hverju ári, ]>ví að enginn er svo
vitur, að bann geti spáð í 2 ára
eyöu, eins og nú er ástatt. l ’aö á
fyrst og fremst aö sjá um aö skapa
ekki drepandi kyrstöðu í landinu,
meö því aö neita um fé tii nauð-
synlegra atbafua. heídur gæta }>ess,
að blóðrás ]>jóftfélágsins, frnm-
kvæmdirnar, stoövist ekki. sv.o aö
alt, sem til framfara horfir, gangi
ekki eins \"el, heldur betur cu áöur.
ilfæstv. fjrh. (KI. J.) drap á citt
atriöí, sem sjálfsagt cr, aö þingið
lati til sín taka, en ]>aö er að bæta
gengi íslensku krónunnar.'Eg hygg,
að menn numi vera á einu máli
Hm ]>aö, að lántaka sé ekki einhlít
fíl ]>ess aö sfööva fall króminnar.
Fyrir nokkrum árum lieföi þaö ráö
veriö ærift til ]>ess aö komn í vcg
fyrir ge.ngishrim, áöur er. það
bófst. Ariö 1920 ■ skoraöi eg á
stjórninaf aö taka lán, ]>ví aö þá
var einsætt. aö fé þaö. er ]>cir
menn sktilduðu bönktinum, sem
ekki gátn sclt sílcl sína, blaut að
standa fast tnn Iangán aldtir, og
varð ]>ví ckki notað fil ]>ess að
styöja atvinnuvegina eða greiöá
crlendar skllldir. I ’aö er þctta tjón,
sem menn búa aö enn ]>ami dag
í dag. Menn mega ékki furöa slg
á. þó aö þjóðarbúskapinn mtmi
ttm ntinna en mikinn hluta eins
árs rramléiöslu, sem brást svo'al-
gerlcga, að jafnvel varö að greiða
stórfé fyrir aö kasta aftirðunum
í sjöirm. 1 ’etta tjón lætur nú til
sín finna, og bætur þess veröa ekki
gripnar upp tír engtt. Bankarnir
veröa fyrst og 1 reínst: fyrir þessu
tjóni, þeir tapa fé sími, cða það
stendur fast um langan tíma. Úr
'j’cssu lieföi verið bætt, cf lán heföi
verið tekiö í tíma, meðán láns-
traust landsins var gott, í stað
l'css að bíða, þangað iil þjóöin var
kornin í gapastokkinn og lániö
fékst ekki nema með miklum eítir-
gangsmnntun og ókjörum.
I’etta befir miklu frekar valclið
í T.runi krómnmar eit seðlaútgáfan.
i I'ó nð þaö sé aö vísu rétt, að of
nikil seölaúlgáfa geti veriö hættu-
leg fvrir gcngiö, get eg ekki fallist
á. að hún hafi nokkurn tíma vcrið
Tiófi mciri hér á landi. Seðlaútgáf-
an heíir komi.st tipp i rúmar i>:
i.
rnilj. króná, en áríð 1914 var hún
iiiii 3)4 niilj. kr. I>á var krónan
ekki nteira en fjórðúngs ígildi viö
]>aö, sem hún var 1914, ogýef íer-
fölchrö er seöhiiTtgáfan ]>á, koma
út íæjiar 13 miíj. kr., sem or sneÍTa
en úti vnr af seölum, þegar mest
var. — Itað eru skuldimar og kröf-
tirnar á menn, sem felt hafa geng-
,iö, því aö þegar e.rfitt fór aö veröa.
meö víirfærslur. ]>á tóku ntenn aö
selja ]>æi' og færa íiiður verð,
]>eirra. 1 lítt er aftur á möt i mjög
vafasamt. hversn auðvelt sé eöa
með hycrjn mói i hægt sé að réttst,
gengiö viö aftur. Nú hafa ýmsir
danskir menn ke\-i>t talsvert af ís-
lenskum krónimi og keypt fisk fyr-
ir, og taka þá auövita'ö allan hagn-
aö í sínar hendur. Má vel vera, a5
]>eir reyni nö lækka íslenskt}‘krón-
ttna sem mest. ]>egar gjalcklagi
kemtir, og v;evi þá mikiö í það var-
iö fyrir oss, ef vér gætum sett krók
a mcrti bragöi. Mér er ekki vel
kimnugt ttm mtmiim á innfluttum
og útfluttum vönini, en tel \ ist, að
bann sé ekki svo mikill, aö réttlætt
fái gengislækkunina. MikiS gagn
gæti af }>vi fk.tiö, ef bægf væri
' aö fá ]>jóöina. ttl aö spara. Kn
]>aö er ekki löggjafarmál. Alþingi
er ekki húsl>óndi ]>jóöarinnár. f* *að
er undir vilja þjcVðarinnar sjálfrar
•komiö, livort. hún vill hætta aö lif c
unt efni fram. Lærist bénni þaö
ekki og vilji ltún ekki spara við
sig. getur vel komiö til mála, að
gripa verði til innflutningsbafta,
e.n }>aö 'er .nevöarúrræöi., Sv<> er.
]>á lika á ]>aö aö lita. livað þaö sé,
sem banna beri innflutningá. Ekkt
frarnleiöir land vort alt, sem þjöö-
inni cr nauösvn á. l'að er ]>ví ekkt
* /
r.óg aö ]>ingmenn ræöi um þetta
i hormim og skúmaskötum, Iveki-
ur þyrfti nefnd að setjast á rök-
stóla, sem skipuð >væri fullmnini
ullra atvinnúvega, og auk þess
l.onu og Iækni. \’el gæti eg ímynd-
aö mér, aö svo færi, aö sparnaö-
urinn viö ]>etta reyndist sýnu
minni, cn menn gera sér r httgar
luntl. ()g meirn en lítiö hlyti ör-
v.gt tolleftirlit aö kost a oss, svo
siört og vogskorið sem latid vort
er. Ölltt hepjrilegra myndi það.
vevnast, að liækka aö mnn tollínn
á .öþarfa yarningi og þeím vöru-
tegundum, er meim vildi hefta imi-
fllitning á. ]>vi aö mcð þvi væri
ríkissjóðttr betur seftur, og þó auö-
meun einir heföu þá efni á aö
klaiðast silki og safala. þá væri-
]>að lutggun fyrlr oss hina, aö }>cir
befðu þurft að gjalda drjúgan toT?
f rikissjóft fyrir það skart. líg vif
nú <*kki þæta ntörgum fftíri