Vísir - 30.10.1926, Blaðsíða 2

V lolW
Höfum nú ágætt úrval af
Spilum frá S. Salomon & Co.
með Holmblaðsmyndam.
Þessar tegundir eru þær einu, sem allir eru ánægðir með.
Símskeyti
—o—
Khöfn 29. okt. FB.
Hátíðahöld á ítalíu.
Símað er frá Rómaborg, aö þar
hafi verið afar mikil hátíðahöld
í tilefni af því, aS fjögur ár voru
li'ðin síðan Fascistar tóku stjórn
landsins í sínar hendur. — Mussó-
lini var hyltur af mannfjöldanum,
er hann hélt ’ ræðu í Colosseum.
Kvað hann markmið Fascista vera
að efla veg og gengi ítalíu sem
mest. Takmarkið væri stærri og
voldugri ítalía.
Frakkar og Þjóðverjar.
Símað er frá París, að blöðin
þar í borg geri það að umtalsefni,
hverskonar endurgjald Þjóðverjar
geti boðið í staðinn fyrir væntan-
lega heimköllun setuliðsins úr Rín-
ar-héruðunum. Sum blöðin stinga
upp á því, að Þýskaland fallist
á að verða aðili að gerð og sam-
þykt á öryggissamningi uta landa-
mæri Þýskalands, þau er vita mót
austri, og verði Locarnosamning-
u.rinn fyrirmynd þessa öryggis-
samnings.
\iM fyrir ÍÉniðð.
—o---
IV.
Tungan í hættu.
íslendingar geta talið sér það til
gildis, einir allra norrænna þjóða,
að þeir hafi varðveitt tungu feðra
sinna. — Þeir geta enn lesið gull-
aldarrit sín viðstöðulaust og, tala
enn að mestu sömu tungu og for-
feður þeirra, þeir er í öndverðu
bygðu landið. — Og þeir hafa
verndað tunguna að miklu leyti
gegn böguinælum, latmælum og
öðru slíku, er til málspjalla horf-
ir. — Erlend orð hafa ekki náð
verulegri fótfestu í málinu, að
minsta kosti ekki í ritmáli. — En
þetta mun vera að breytast. Eink-
um hafa menn orð á því, hversu
sjómannamálið sé slæmt og ó-
vandað, en þar er mjög örðugt um
umbætur, af skiljanlegum ástæð-
um. — Iðnfræðileg heiti hefir og
vantað í málið og verslunarmálið
hefir líka vantað fjölda innlendra
orða, en úr þessu hvorttveggja er
nú verið að reyna að bæta. —
Hins vegar er alt of lítið hirt um
málfar ungu lcynslóðarinnar, og
veltur þó mikið á því, að hún
virði tunguna og vandi málfar
sitt sem best. — En þessu mun
vera mjög ábótavant og tekur þaö
að nokkru leyti jafnt til þeirra,
sem bornir eru og barnfæddir hér
í Reykjavík, og hinna, sem dvelj-
ast hér um stundarsakir við nárn
eða annað.
Svo segja kunnngh' menn og
greinagóðir, að sumt aðkomufólk
hér, ekki síst kvenfólk, sé einkar-
natið við að tína saman og muna
ymisleg orðskrípi og ambögur,
sem ganga milli manna í óvand-
aðri ræðu, öllu góðu fólki til mik-
illar skapraunar. — Margar þess-
ara stúlkna hverfa heim til sín að
vorinu, hafa góðgætið með sér og
salla því rausnarlega yfir sveit-
ungana og alla sem á leið þeirra
verða, o'g þó einkum yfir kyn-
systur sínar, þær sem heima hafa
setið í fásinninu og ekki átt þess
kost, að auðga anda sinn í eld-
húsunum hér, saumastofunum, á
götunum eða annars staðar. — Og
því er ekki að leyna, að sumt
sveitafólk er svo andlega lágvax-
ið, að því finst þetta nýtísku orð-
færi merkilegt. —Það mun hugsa
sem svo, að þetta hljóti að vera
„fínt“ og mentaðra manna tungu-
tak, úr því að það sé komið úr
höfuðstað landsins, þar sem alt
sé fult af skólum og lærdómi.
Sá sem þessar línur ritar, sá af
hendingu norður í landi í sumar
bréf frá sveitastúlku, sem dvald-
ist hér í fyrravetur. — Hún hafði
aldrei til Reykjavíkur komið eða
farið neitt að heiman, fyrr en á
síðastliðnu haustí. — Og hún
hafði verið hér þriggja mánaða
tíma, þegar hún skrifaði bréfið.
— Er skemst af því að segja, að
bréfið var, að kalla máttti frá
upphafi til enda, einn hinn ógeðs-
legasti hrærigrautur af ambögum
og málleysum. — Þriðja eða
fiórða hvert orð í hverri setningu
var einhverskonar dönsku-blend-
ingur eða þá helber vitleysa. — Var
mjög óyndislegt að sjá þvílíkt rit-
verk frá ungri sveitastúlku. —
Því miður er ekki líklegt, að þessi
unga stúlka sé algert einsdæmi
um sóðalega umgengni við móð-
urmál sitt, því að hún er talin
sæmilega vitiborin og af þjóðlegu
afdala-fólki komin.
Þó að hér hafi einkum verið
minst á kvenþjóðina og dæmi
tekið af þessari ungu stúlku, ber
á engan hátt að skilja það svo,
sem karlmenn sé taldir sýknir
saka í þessum efnurn. — Margir
ungir menn og spjátrungaraf ýmsu
tæi, leika sér að því, svo sem al-
kunnugt er, að sletta útlendum orð-
um og sfetningabrotum, oft alla
vega afbökuðum, við ýmisleg
tækifæri, og verða þann veg til
þess að afskræma málið. — Þá er
það og kunnugt, að svo kallaðir
lærðir menn, sumir hverir, eru
ckki barnanna bestir um meðferð
tungunnar, hvorki í ræðu né riti.
— Væri hægur vandi að finna
þeim orðum stað, ef á þyrfti að
halda.
Málspillingin er fædd og upp-
alin í kaupstöðum og þéttbýli við
sjóinn, en hún er farin að berast
út um sveitir landsins.
Hér þarf að stemma á að ósi.
— Ef málfar sveitafólksins spill-
ist, þá er tungunni mikill háski
búinn. — Eina óbrigðula ráðið til
varnar, er að kenna fólkinu að
virða timgu sína og þjóðerni, og
kemur það til þeirra, sem menta-
málunum stjórna, að finna örugg-
ar leiðir til þess.
Nú er verið að káka við að
kenna börnum dönsku í ýmsum
skólum hér. — Eina gagnið, sem
90 af hverjum 100 börnum hafa
af þeirri kenslu er það, að þeim
verður léttara um að ,,sletta“
þessu „fagra" máli á eftir — læra
það fyrr en ella — og geta því
fyrr auðgað anda sinn á dönskum
reyfara-graut, sem hingað berst í
stríðum straumum. — Dönsku-
kunnáttan hefir og átt drjúgan
þátt í því, að drepa löngun fólks-
ins til að kynnast því, sem ritað
er á íslensku, og þá einkum því
besta, sem ritað hefir verið. Ágæt-
ustu bókmentir þjóðarinnar, svo
sem íslendingasögur, Heims-
kringla og Sturlunga eru í litlum
metum hafðar hjá venjulegu fólki
um þessar mundir. — Þessar
merkilegu bækur eru að vísu
lesnar eitthvað í sveitunum enn
]iá, en sennilega verður þeim líka
ofaukið þar, áður en langir tím-
ar líða.
Væri nú ekki nær að verja þeiin
peningum, .sem sóað er til dönsku-
mentunar í barnaskólum vorum
og unglingaskólum, til þess að
gefa út vandaðar íslenskar þýð-
ingar á úrvalsritum erlendum? —
Eða fer kannske betur á því, að
fólki sé gefinn sem bestur kostur á
að svala „fróðleiksþorsta" sínum
og „mentalöngun" í Rocamboleog
öðru ámóta góðgæti, sem Dansk-
urinn hefir matreitt handa sínu
fólki?
Fái málspillingin að þróast í
landinu og hætti menn alment að
geta gert greinarmun góðs og ills
í þeim sökum, siglir annar löstur
í kjölfarið fyrr en varir. — Áhugi
manna á þjóðlegum fræðum
hverfur smám saman. — En þeg-
ar tungan er orðin afskræmd og
spilt og áhugi manna á þjóðleg-
um fræðum dauðui*, þá er farið
það sem dýrmætast er í íslensku
þjóðlífi.-----Og í staðinn kem-
ur erlendur bókmenta-sori, sem
fólkið gleypir í sig, og andleg
ómenning legst yfir þjóðina.
Að lokum skal vikið nokkurum
orðum að annari hlið þessa máls.
— Nokkur ár eru nú liðin, síðan
’ er íslendingar komu sér upp há-
skóla. — Það var á aldarafmæli
Jóns Sigurðssonar. — Einni deild
háskólans var ætlað það göfuga
og sjálfsagða hlutverk, að fást
við sögu íslands, málfræði og
bókmentir. — Þar átti að kynda
eldana, sem ætlast var til að vörp-
uðu bjarma íslenskrar bókmenn-
ingar út um landið og til annara
])jóða. — Sem dærni um andlega
höfðingslund stjórnmálamanna
vorra má nefna það, að raddir
komu fram á Alþingi, sem hnign
í þá átt að leggja skyldi heim-
spekisdeildina niður sem sjálf-
stæða háskóladeild, en leifum
hennar átti að hnoða undir hand-
arkrika annarar deildar. — Það
er stundum undarlega lágt til lofts
í hugum íslenskra alþingismanna,
en þarna hefir það þó reynst einna
lægst, svo að kunnugt sé almenn-
ingi. :j
V E E D O L.
Höfum fyrirliggjandi eftirtaldar tegundir af
hinni heimsþeklu VEEDOL smurningsolíu :
Gufuvéla olía,
Bifreiða —
Skilvindu —
Koppafeiti fyrir allar tegundir af
vélum.
Athugið verð og reynið gæði
þessara tegunda, og berið saman
við verð og gæði annara tegunda.
Jóh. Ólafsson & Co. Reykjavik.
Aðaíumboðsmenn fyrir:
Tide Water Oil Co. New York."
Alúðarþakkir fyrir auðsýnda hluttekningu við andlát og jarðar-
för dóttur okkar og systur, Maríu Magdalenu Einarsdóttur.
Þórunn Hansdóttir. Bryndís Einarsdóttir.
Jarðarför Guðnýjar Aradóttur fer fram þriðjudaginn 2. nóvem-
ber, frá þjóðkirkjunni í Hafnarfirði kl. 2 e. h., að lokinni kveðju-
athöfn á heimili hinnar látnu.
Börn og tengdabörn.
Alúðar þakkir votta eg öllum þeim, sem sýndu mér samúð og
hluttekningu og á ýmsan hátt réttu mér hjálparhönd við fráfatt
og jarðarför mannsins míns, Lárusar Michael Knudsen.
Reykjavík 29. okt. '26.
Svanborg Knudsen.
Matthías Benediktsson frá Hrúteyri í Reyðarfirði andaðist
á Landakots sjúkrahúsi 24. þ. m. Jarðarför hans fer fram frá
dómkirkjunni kl. 1 á þriðjudaginn kemur.
Fyrir hönd foreldra hans.
Sigurbjörn Á. Gíslason.
Skáldssgan
Fónfús ást
fæst á afgreiðslu
Vísis.
LandiS hafði tapaö allmörgum
miljónum króna á saltfiski og
síld, en meS limlesting fræöadeild-
ar háskólans mátti spara 10—20
þúsund krónur á ári! — Og þá
var svo sem sjálfsagt a'ð gera það!
— ÞaS er öldungis furöulegt,
hvernig „raddir buddunnar" geta
talað, þegar andleg menning og
sómi þjóðarinnar eiga hlut aS
máli.
íslensk tunga, þjóöerni vort og
andleg menning eiga vissulega í
vök a<5 verjast alla þá stund, er
þeir menn fara með völd í land-
inu, sem reiðubúnir eru til þess, a’ö
ieggja niður merkilegustu og
nauðsynlegustu stofnanir þjóðfé-
lagsins eða spilla þeim, hvenær
sem þröngt verður í búi ríkisins
um stundarsakir.
Messur á morgun.
í dómkirkjunni kl. ir, sr. Bjarni
Jónsson (ferming) ; kl. 5, síra Fr.
Hallgrímsson.
í fríkirkjunni hér kl. 5, síra Ámi'
Sigurðsson.
I fríkirkjunni í Hafnarfirði ki.
2 e. h. síra Ólafur Ólafsson.
í Landakotskirkju: Söngmessa
kl. 8 árd. Engin síðdegismessa.
í Adventkirkjunni: Prédikun kí.
8 síðd. O. J. Olsen.
Jarðarför
Egils Jacobsen fór fram í gær,
að viðstöddu miklu fjölmenni. Síra
Friðrik Hallgrímsson flutti hús-
kveðju.'en síra Bjarni Jónsson lík-
ræðu í dómkirkjunni. Karlakór K.
F. U. M. söng við útförina. —•
Yerslunarmenn og íþróttamenn
gengu undir fána og frímúrarar í
fylkingu fyrir líkfylgdinni.
Veðrið í morgtm.
í Reykjavík o st„ Vestmanna-
eyjum hiti 1, ísafirði frost 1, Ak-
ureyri 4, Seyðisfirði 3, Grindavík