Vísir - 04.01.1927, Qupperneq 2

V í SIR
Höínm iyrirliggjandi:
Rio kaífl
(■•amu soða teg'indin og áður).
Verðiö er afap lágt.
Konungshöllin.
--O—
Dönsk blöö eru anna'ð veifiö aö
ýmpra á því, aö i ráöi sé aö ís-
lendingar reisi konungshöJl hér í
Reykjavík mjög bráölega.
Þetta tal um konungshöll hér
á landi er þann veg til komið, aö
eitt vikublaðanna '.(Tíminn) hóf
máls á því í vor, aö naumast væri
viöunandi, aö Ísíendfligar ætti
ekki sæmilegan bústaö handa kon-
ungi sínum, er hann kærni til
landsins. — Talaði greinarhöfund-
urinn, Hallgr. Hallgrímsson, sagn-
fræðingur, um þaö sem sjálfsagö-
an hlut, að konungsbústaður yrði
ieistur, en þeir, sem greinina lásu
létu sér fátt um finnast, enda mun
flestum íslendingum virðast svo,
sem ýmsar byggingar, er landið
vantar nú og getur trauðlega án
verið til lengdar úr þessu, ætti að
ganga fyrir konungshöllinni, jafn-
vel þó að gaman kynni að vera
að því, að fá að horfa á svo veg-
lega byggingu. — Ritstjóri Tim-
ans var fjarverandi, þegar hallar-
greinin birtist, og hefir víst hvorki
lastað liugmyndina né lofað, og
önnur blöð hafa ekki gert hana að
umræðuefni, svo að teljandi sé. —
Hallgrími meistara hefir þó hlotn-
ast eins manns fylgd í máli þessu,
sVo að víst sé og vitanlegt. —
Guð'm. próf. Hannesson tók sig
til og skrifaöi eitthvað um til-
löguna, og skildist mönnum fyrir
vist, að hann væri hljmtur þessu
uppátæki.
En Dönum þykir tillagan merki-
leg. Tóku blöð þeirra, sum að
minsta kosti, -feginsamlega við
hugmyndinni þegar í upphafi, og
síðan hafa þau verið að geta um
málið annað veifið, ekki síst „Nat-
ionaltidende“. — I grein, sem það
blað flutti síðast í október, er aö'
því vikið, að síðan er Hallgrímur
sagnfræðingur vakti máls á þessu
síðastliöið vor, hafi málið verið
rætt í blöðunum hér á landi, með-
al annars af Guðmundi prófessor
Hannessyni. — Og blaðið fullyrð-
ir, að hugmyndinni sé hvervetna
mætavel tekið. — Þvú næst er þess
getið, að Islendingar þeir, er mest
hafi um málið hugsað, voni fast-
lega, að konungshöllin íslenska
verði tilbúin á þúsund ára hátíð
Alþingis 1930.
En hætt er við að þær vonir
rætist ekki. Það er ekki kunnugt,
að íslendingar hafi nokkurn á-
huga á málinu. Menn vita ekki til,
að þessar tvær „hrópandans radd-
ir“, sem áður voru nefndar, hafi
fengið svar frá einum einasta fs-
lendingi, er færi í þá átt, að rétt
væri eöa æskilegt af ríkinu, að
legga út í J>ann mikla, nauðsynja-
lausa kostnað, sem af hallarbygg-
ingunni hlyti að leiða. — Hins-
vegar er vitanlegt, að margir hafa
tekið hugmyndinni fálega, þó aö
J'að hafi ekki enn þá komið fram
cpinberlega. — Blöð stjórnarinnar
hafa ekki lagt málinu liðsyröi, og
verður því að álíta, að hún lrafi
engan hug á því. — Henni mun
og nægilega ljóst, að annað þarf-
ara sé við fé ríkissjóðs að gera
uú um sinn, en að fleygja því í
tildurbyggingar, sem vel íyá án
vera.
Konungi vorum mundi og vafa-
laust engi þökk á því, að rikið
eyddi stórfé í höll handa honum
eða konungsgarð, en léti nauðsyn-
legustu mannvirki og byggingar
sitja á hakanum.
Ræktirsemi vilfslenskaiist.
Fyrir nokkurum árum kom eg
á efnaheimili í sveit. — f stofunni
voru, að almennri venju, tveir
postulínshundar á dragkistunni og
nokkur leirglös. — í glösunum
var mikið af útlendum puntstráum
og fáeinar stélfjaðrir af páfugli.
— Eg kom líka í hjallinn. Þar lá
gömul, útskorin rúmfjöl milli bita,
og á hana var raðað miklum forða
af saltaöri grásleppu. — Á gólf-
inu lágu reiðingar. — Tveir þeirra
voru fóðraðir gömlu glitklæði.
Mér dettur Jietta oft í hug, því
að margt ber við, sem minnir mig
á Jjað. — Niðurlæging alls Jjess,
sem íslenskt er og gamalt og gott,
er svo átakanleg í ýmsum grein-
um. — PostuUns-lrundarnir blasa
hvervetna við í íslensku nútíðar-
Hfi.
Einhverntima fyrir löngu hefir
ábreiðan prýtt gestarúmið í stof-
unni og rúmfjölin sömuleiðis. —
En svo komu postulíns-hundarnir
og puntstráin og stélfjaðrirnar til
sögunnar. — Og J)á varð ábreið-
unni og fjölinni ofaukið i stofunni.
— íslensk smekkvísi var þá orð-
in svo Jmoskuð og fullkomin, að
J)ess háttar gamalt dót þótti ekki
í húsum hæft.
íslenskur húsgerðarstíll er ekki
til, J)egar frá er talinn torfbæjar-
stíllinn. — Nú reisa menn hús úr
timbri og grjóti, hver eftir sínu
höfði og án alls samræmis. — Að
vísu mætti segja, að fslendingar
hefði komið sér upp nýjum hús-
gerðarstíl. Það er umbúðakassa-
stillinn. — Hann er frumlegur að
því leyti, að engin J)jóð hefir lagst
svo lágt, að nota annað eins. Og
hann er jafngamall elstu umbúða-
kössum sem menn vita deili á. —
íslensk hús eru flest eins og syk-
urkassar að lögun — sykurkassar
með risi. — Heil hverfi í höfuö-
borg landsins eru reist í þessum
stíl. — Vitanlega eru kassamir
misjafnlega stórir. — Sumstaðar
eru 6 til 8 hús áföst eða bygð
hvert upp að öðru, en þau eru
sjaldan eða aldrei "svipuð að útliti.
— Hver kassinn er meö sínu lagi
og sniði. — Svona er tilbreytnin
mikil og hyggjuvit mannanna
stórkostlegt. —
Og J)etta kassalag er komið upp
um allar sveitir. — Þegar inn í
slíka nýtísku sveitakassa er kom-
iö, er ])ar býsna fátt, sem minnir
gestinn á, að hann sé staddur und-
ir íslensku þaki. — Það kynni þá
helst að vera mýnd af ritstjórum
Þjóðólfs eða Hallgrími Péturssyni
eða Jóni Sigurðssyni. — Þessar
myndir hanga enn á einstaka vegg.
En ])ær eru óðúm aö týna tölunni.
—■ Fólkið hefir náð sér í annað,
sem því J)ykir merkilegra og
prýðilegra. —Það hefir keypt sér
sæg af útlendu gljámynda-rusli,
sem J)að dreifir um alla veggi og
kallar „skileri“.
í kauptúnunum hafa menn —
til skammS tíma að minsta kosti
— kostað kapps um J)að, aö hafa
sern útlendast snið á heimilum
sinum. Er ])að alkunnugt og vit-
anlegt hverjum manni. Þá er J)að
ekki síður vitanlegt, að öll íslensk
listvinna komst í mestu niðurlæg-
ingu. Mætti t. d. nefna útsauminn.
Hann féll niður að mestu um
skeið, J)ó að skömm sé frá aö
segja, en eitthvað er nú að lifna
yfir þeirri íþrótt á ný og þá helst
hér í Reykjavík. — Útskurðurinn
var víst líka týndur og tröllum
gefinn, en hefir risið úr rústunum
aftur. — Mun það mestmegnis
eða eingöngu að þakka Stefáni
heitnurn Eiríkssyni og lærisvein-
um hans.
Líku máli gegnir yfirleitt um
„samfundi“ íslenskrar og erlendr-
ar listar, sem um viðureign glit-
klæðisins og glerhundsins. — Því,
sem íslenskt er, gengur hvervetna
miður. — Það bíður ósigur.
Á siðari árum hafa Islendingar
eignast nokkura listamenn, seín
hlotið hafa jafngóða mentun og
erlendir, og eru eigi lakari hæfi-
leikurn búnir. — Viö reynum að
notast við þá, ef ekkert erlent er
i boði af sama tæi. — En þaö er
eins um erlenda listamanninn og
postulinshundinn. Báðir hafa und-
ursamleg áhrif á landann. Undir
eins og erlendan listamenn ber að
garði, er uppi fjöður og fit á
mannfólkinu hér, og })á verður ís-
lenski listamaðurinn samstundis
nokkuð lágkúrulegur í augum
þess. — íslenskir listamenn eiga
i raun og veru ekki nema um tvent
að velja, annað hvort að leggjast
fyrir „og fara að deyja“, eins og
job sálugi, eða þá að leita til ann-
ara þjóða og koma sér þar á frarn-
færi. — í föðurlandinu eru þeir
í lítið meiri metum hafðir en rúm-
fjölin undir grásleppuhlaðanum.
Hingað kernur árlega mikið flóð
erlendra tónlistarmanna. Þeir
koma með farfuglunum á vorin
og eru að sarga hér alt sumarið
og fram á haust. — Síðastliðið
sumar var þó einna mest af þessu.
Þeir létu sér þá ekki nægja
Reykjavík eina, heldur fóru víða
um landið. — Og þó að landinn
sé bljúgur og góður við útlend-
inga yfirleitt, og örlátur eins og
greiðugur stórhöfðingi, þá finst
mér þó nálega óhugsandi, að allur
þessi mikli sægur hafi fengið
„fylli sína“, sem kallað er. - Hins-
Fyrir fjórum árum byrj ifti General Molors aS smíða Pontiac
bifreiSaruar. en þ 18 var ekki fyr en á miðju þessu ári sem þeir
fóru aS selja þær. í þrj i ár voru þeir aS reyna þessa nýju tegund
áður en þe r voru áuægðir.
Pontiac er ódýrasta 6 sí/alninga (cylinder) bifreiS, sem
General Motors bua til
FramleiSslukostnaðurínn á Pontiac verSur minni en á flest-
um ftSrum bifreiSu n, síikum þess að hún er eingöngu smiSuS sem
lokuS bifreiS. og hefur verksmiðjan því getaS sameinaS í Pontiac
fegurS, styrkleika og lágt veiS.
Pontiac 5 manna lokaSar bifreiSar kosta kr. 5800,00 upp-
settar í Reykjavik.
Aðalumboðsmenn á íslandi.
Jóh. Ólatsson & Co. Reykjsvik.
Gúmmístim pla r
fást i FélagsprentsmiðjunnL
Sækið ei það til útlanda, sera hsegt er
að fá jafngott og ódýrt hér á landi.
vegar kom ])að víst ekki fyrir eða
]>á mjög sjaldan, að íslensk nöfn
sæist á hljómleikaauglýsingum hér
í sumar, nema þá helst sem undir-
tyllur eða aðstoðarmenn útlending-
anna. — Áður var það venja, að
viðurkendir íslenskir listamenn,
sem dvöldust erlendis að staðaldri,
kæmi heim að sumarlagi og byði
okkur að hlýða á list sína. —
Virðist nú svo, sem reynslan hafi
kent þeim, að vera ekki lengur að
])ví slangri. — Áður bar það við,
að íslenskir nemendur í hljómlist
öfluðu sér nokkurs styrktareyris,
með því að halda hljómleika í
Reykjavík i sumarleyfinu. — Slíkt
mundi ekki vera til nokkurs hlut-
ar á þessum dögum. — Hljómlist-
arþroski okkar fslendinga hefir
vaxið svo, að okkur dettur ekki
í lnig að hlusta á innlenda við-
vaninga.
Postulinshundurinn er orðinn
andlegur kjölturakki þjóðarinnar,
eða einhvers hluta hennar. — f
sumar sem leið kom fyrir atvik,
sem ekki ætti að gleymast. — Út-
lendur maður kom hingað með
„draggargan" undir handleggnum
og sópaði til sín 6000 kr. á fáum
dögum. — Þetta var hreinn gróði
mannsins. — Hann kunni vist
mætavel tökin á „garganinu", en
látbragð hans mun þó ekki síður
bafa átt þátt í aðsókninni og gróð-
anum. — Hann kunni líka tökin
á fólkinu, pílturinn sá!
Hefmsóknir erlendra listamanna
eru vitanlega göfgandi og ment-
andi, og nauðsynlegar til and-
legrar hressingar og heilnæmi, ef
um sanna. list er að tefla. — En
verði þær til þess, að kæfa ís-
lenska list ojd listaviðleitni, eru
þær verri en ekki neitt.
Andvari.
idkar á sumrin
Knattspyrnu,
Frjálsar iþróttir og
Ténnis.
En á vetrum
Fimleika,
Islenska glímu,
Gríska glímu,
Hnefleika og
Hlaup.
Ennfremur fá félagar fría
sundkenslu í sundlaugunum.
Árgjald er 10 kr.
Fyrstu æfingar á árinu 1927
hefjast 1 kveld kl. 8 — glímur
og hnefaleikur —, en á fimtu-
dag byrja fimleikaæfingar. —■
Sækið vel æfingar, félagar!
STJÓRNIN.
Uetrirtrakkar
hlýir og góðip.
Verðið lækkað
Vöruhúsií.
Alþingismaður
óskar eftir svefnherbergi og stofu
með húsgögnum tit leigu frá 1.
febr. þ. á. helst sem næst miö-
bænum. Morgunkaffi, ræsting og
þjónusta fylgi. Uppl. hjá Teiti
Þórðarsyni, sími 324 og 1630.