Vísir - 26.02.1928, Blaðsíða 2

v í a t «
\
!íyvi r\VTi
líft-J! )\
\muj á K-!fVí 11 !rVíri:
'-,|! w’ /f%n
...... .. ...f* Ái}
Ui: tj ú u bu uu u vba
Hn <sf™ ím
OLb)l£iNi %lw\[
Höfum til:
Fiskbursta
Stormvax
Þvoítabíáma
Kry stalsá pu
Sápuspæni
Vito ræstiduft.
FyFÍPliggjandi:
Rio-kaifi,
prima teg
A* Obenhaupt.
Björn Kristjánsson
alþingismaður.
Maöur sá, er Vísir birtir hér
mynd áf í dag, Björn Kristjánsson
aíþingisnuvöur og fyrv. ráöherra
og- bankastjiiri, cr sjötugur á ]>ess-
um degi. Hefir hann um fullan
aldarfjóröung tekio svo mikinn og
merkan þátt í stjórnmálum og’ op-
inberum rnáluin þjóöarinnar, aö
vart mun fjarri, aö hver maður
á landinu, sem köminn er til vits
eg ára, ktinni á honum nokkur
deili og kannist viö nafn hans.
Þegar Vísir baö mig aö láta árn-
aöarósk sinni til hans á þessum
merku tirnamótum hans íylgja
nokkur minningarorö, þá fann eg
mer þaö aö visu Ijúft og skylt aö
veröa viö þeim tiimælum, en þótt-
ist þó varbúinn til þess, því að |
írá svo atburöaríkri og merkri æfi |
sem Björns Kristjánssönar veröur ]
ekki sagd í skjótri svipan, eöa án
þess, aö safna til þess drögum,
sem mér er ekki afmarkaður næg-
ur timi til. Að segja sögu hans,
yrði sama sem aö segja stjómmála-
sögu landsins þann rúman fjórö-
ung, sem af er þessari öld, því að
um þann tíma hefir hann tekið
meiri og minni þátt í flestum mál-
um þjóöarinnar, og verið frum-
kvöðull að ýmsum hinum nierk-
ustu málum.
Hér verður ]>ví ekki nenia drepiö
á nokkuö hið helsta, og má þó
vænta, að ýmislegt falli undan,
vegna naumleika rúms og tíma,
sem síður skyldi, og eg elcki vildi.
Björn Knstjánsson cr af alþýöu-
þergi brotinn, kominn af fátæku
foreldri, enda var hann í æsku
ti! engra menta settur, ekki svo
mikiö, sem að hann fengi tilsögn
í baniaskóla, og mér vitanlega
heldur ekki hjá einstökuni mönn-
um. En siálfur hefir hann aflað
sér, svo fljótt sem hann hafði
nökkur tök á og smám saman á
æfinni, með bóklestri og óslökkv-
andi þekkingarþorsta, þeirrar
mentunar og þekkingar, að ]>ótt
honum þyki sig í ýmsu bresta á
við þá, er gengiö hafa bókmcnta-
veginn, ]>á er hann þeim flestum
í svo mörgu fremri, ab hann stend-
ur þar hvergi höllum fæti, er saun-
mentaður maður í tungumálum,
almennum fræðigreinum og ýms-
um sérgreinum.
Björn Kristjánsson er fæddur 26.
febr. 1858 í Hreiðurborg, er var
hjáleiga frá Kaldaðarnesi í Árnes-
sýslu. Foreldrar hans hétu Krist-
ján Vernharðsson og Þórunn Hall-
dórsdóttir, er bjuggu þar, en ekki
kann eg aö relcja ætt þeirra. Dvaldi
þann hjá þeim fyrstu árín, en á
6. ári fór hann í fóstur til föður-
öminu sinnar, Sigríðar Bjarnadótt-
ur, i Garðhæ á Eyrarbakka, og
ólst upp hjá henni ogöðrum skýld-
mennum til fermjngaraldurs, |en
upp frá ]>ví varð hann að öllu leyti
að hafa ofan af fyrir sér sjálfur.
Var hann fyrst vinnupiltur austur
í Grímsnesi 3 ár, en fluttist þá
17 ára gamall á Seltjarnarnes, og
litlu síðar til Reykjavíkur.
Jafnframt og hann leitaðist við
að menta sig, sem hann þráði mjög,
tók hann fyrir sig að læra skó-
smíði hjá Jóhanni Árnasyni, og
fluttist með honum til Isafjarðar.
En ekki stundaði hann ]>á iðn
lengi. Hefir hugur hans hiíeigst
að mörgu, og ]>aö jafnan einkent
harin, að hvað sem hann hefir lagt
tvrir sig, hefir hann sökt sér niður
í það, uns hann hefir numið það
svo ti! lilitar, að veniulega hefir
borið af öörum. Eitt hið fyrsta,
er hann lagði fyrir sig og hafði
óslökkvandi htieigð til, var hlióð-
íærasláttur og söngur. Hljóðfæri
hafði hann i fvrstu ekkert, en bjó
sér þá ti! sjálfur orgelnótnastig-
ann (Claviatur), til að geta æft
ftngra-tilhurðinn við hljóðfæra-
sláttinn. Árið 1878 sigldi hann til
Kaunmannahafnar, til að læra tón-
fræði og hlióðfæraslátt, og ]>ótti.
er heim kom, bera af flestum í
1 eirri grein. Lagði hann ]>á um
sinn samhliða handiðn sinni all-
miög stund á söngkenslu. Árið
1881 fluttist hann til Ákureyrar
og var þar organleikari við kirkj-
una og kendi jafnframt söng, en
árið eftir fór hann utan á ný, til
bess að fullkomna sig enn betur
í söngfræði. Árið i88t kom hann
upp aftur til Reykiavíkur; gerðist
hann verslunarmaður hjá Sigurði
Magnússyni kaupmanni frá Bráð-
ræði, en stundaðf þó enn söng-
kenslu og hélt uppi söngfélagi með
Steingrími kenriara Johnsen.
Nokkur sönglög hefir Biörn sam-
ið. sem eg ætla að megi ráða af,
að hann mnndi hafa komist nokk-
uð langt áleiðis, á þeirri braut,
hefði hann haldið áfram aö iöka
söngíþróttina.
En fram af þesiti tók hugur haris
Árið 1927 hafði Chevrolet meiri sölu en nokkur önnur bifreiða-
verksmiðja í heirniuum.
NýF Clievrolet kemur i mars mánuði. — Sta3l*?l,
sterkari, kraftmeiri, fegurri, skrautlegri og
þægilegri í akstri en nokkru sinni áður.
J6H. Olafsson Co*
Aðalumboðsmenn á íslandi fyrir General Motors.
ao hneigjast í fleiri áttir, og áhugi
hajis að vakna á því, aö störf hans
r.iættu verða að nokkuru þjóðnýti-
leg, og gefa sig viö almennum og
opinberum málum. Áriö 1886 var
honum veitt bæjargjaldkeraslarfið
í Rcykjavik, og jafnframt fékk
hann atvinnu við skriftir hjá bæj-
at fógetaimm. Launin voru ekki
mikil, cn ekki_ mun fjarri, að fyrir
honum hafi vakað að kynnast meö-
ferö ýmsra opinberra mála, enda
taldi sig hafa síðar haft mikiö
gagn af því. Nokkru síöar, áriö
1888, stofnaði hann sjálfur versl-
un, en hafði jafnframt á hendi
vöruútvcgun fyrir ýms kaupfélög.
Vildu þau líka reyna ab selja fé
á fæti, og var Birni einnig falið
]>aö starf, aö selja 1000 sauöi. En
keppinautar gátu komið því til
leiðar, að bannað var að flytja íéð
í land, er til Skotlands kom.
Spunnust út úr því málaferli;
höfðaöi Björn mál til skaðabóta,
aö ráði góös ensks lögfræðings.
En svo fór þó, að málið tapaðist,
fyrir óvænt og ólíkleg atvik. Og
þótt hann séldi sauðina í umboði
fyrir aðra. þá höfðaði hann máliö
i eigin nafni, en galt fjáreigendum
liverjum sitt. Gengu efni hans fyr-
ir allan ]>ann kostnaö allmjög til
]>uröar. En fram af þvi hætti hann
starfi fyrir kaupfélögin.
Á þessum árum mun hafa vakn-
að hjá honum sú hugmynd, að hér
á landi mætti finna leir- og stein-
tegundir, er vinna mætti úr málma,
og löngun til að rannsaka þetta
ti) Iilítar. Má heita, að hann hafi
a!la stund síðan óslitiö ttnniö aö
því, jafnframt öðrum störfum. En
ekki var ]>að vandkvæðalaust. Sá
hann brátt, að hann varö sjálfur
að læra að rannsaka efriasamsetn-
inguna. Réð hann þegar af að
komast til hlítar niður í því, sem
oöru, er liann hefir lagt fyrir sig.
Sigldi hann til Hamborgar, því að
hann var oröinn vel fær í þýskri
tungti, hafði numið hana að mestu
eða öllu tilsagnarlaust. Læröi hann
þar trygga aðferö til rannsóknar-
innar, og liefir síöan stundaö liana
hvenær, sem hann hefir komist
liöndum undir, jafnframt og hann
hefir víða ferðast á sumrum til aö
rannsaka og leita aö stein’tegund-
útu. Mun hann oröinn allra manna
íróðastur um þessi efni, og telur
miklar líkur til, að hér á landi muni
mega vinna dýra málma til nvtja,
þótt enn hafi hann ekki ritað um
það efni.
Áriö tqoo var hann kiörinn AI-
|>ingismaður fyrir Gullbringu- og
Kiósarsýslu. og er ]>að enn i dag.
>'ið síðustu kosningar hafði hanri
fastráðiö aö láta af þingmensku.
En fyrir eindregnar áskoranir
Icjósenda og samherja, lét hárin
undan, og bauö sig enn, og var
sem fvrri kosinn. Hefir hann jafn-
an haft örugt traust og fylgi k.jós-
cnda, enda munu lítt skiftar skoö-
anir um ]>aö, aö hann hefir veriö
með hinum nýtustu og hæfustu
inönnum. er á þingi hafa setið.
Var hanti með þessu kominn inn
á þá braut, sem hann síöan hefir
haldið, og lengst mun halda uafni
hans á lofti. Það eru engin tiltök
að segja þingsögu Biörns Krist-
jánssonar í stuttri blaöagrein; til
],ess hefir hún v.eriö alt of viö-
burðarík og margþætt. Það mál,
sem fyrst og aðallega dró hann
til þingsetu, mun verið hafa sjálf-
stæðismálið, og’ mun þeim, er
lengst voru samherjar hans í því,
minnisstætt, hversu hann á allan
hát.t og flestum fremur studdi það
mál og þann flokk, er fyrir því
beittist. Af öðrum málum, sem
hann hefir verið frumkvöðull og
höfundur að, ínan eg að nefna
kosningalögin, vörugjaldslögin og
náinltlögin, alt hin merkustu lög
og miklar réttarbætur, sem hann
að vanda lagði í mikla vinnu og
vandvirkni. í meðferð bankaniála
og verslunarmála liefir hann átt
manna mestan þátt, og þótt hann
hafi ekki komið þ^r í framkvæmd
öllum skoðunum sinum, mun ]>ar
á margan hátt gæta mjög tillagna
hans eins og i hverju máli, sem
hann’hefir gert sér að álutgamáli.
J árnbrautarmálið liefir hann látið
mjög til sín taka, og sýnt fram
á, að það væri þjóðinni enn ofvax-
ið, og fært að því rök, sem vart
munu hafa verið hraldn. Ekki er
þess að dyljast, að hann hefir
mætt harðhentri mótstöðu og árás-
um af andstæðingum. En þótt
hann hafi í móti litt tamið sér
persónulegar árásir á aöra, en á-
lmgamál lians og málstaður veriö
honum fyrir öllu, þá hafa andmæl-
endur ekki komiö aö tómum kof-
um hjá honum, því aö áöur en
liann hefir beitst fyrir nokkru
máli, hefir hann kynt sér þaö til
hlítar. Lítt hefir hann sótst eftir
mannhylli. ef til vill of lítiö, en
fús hefir hann sæst viö andstæð-
inga, ef samþýöst hafa getaö skoö-
anir og samvinna tekist. Enda
hafa sttmir siöar skilið hann og
inetið, þótt áður hafi á hann ráö-
ist. Get eg hugsað mér, eins og
oft mun eiga sér stað um þá, sem
eru meiri en meöalmenn, aö enn sé
saga hans of nálæg-, til þess að
hann fái aö fullu notið óhlut-
drægra og sanngjarnra dóma.
Marga ritlinga hefir Björn ritað
um áhugamál sín, og íjölda blaða-
greina; ritar hann látlaust og gott
mál; liefir honuin komið þar að
haldi, að hann í Kaupmannahafn-
ardvöl sinni naut tilsagnar í ís-
lensku hjá Eiríki garðprófasti
Jónssyni, sem reyndist honum
sannur vinur og hjálparma'ður. Á
J'ingi og mannfundum hefir Björn
verið i besta lagi máli farinn, og
þá ekki síst, er reynt hefir á, að
lialda uppi svörum í kappræðum
um áhugamál hans.
Eitt af þeim málum, sem hann
hefir léð eindregið fylg'i sitt, er
bindindis- og bannmálið. Iíefir
liann í því hvergi hvikað; ]>ó svo,
aí> ekki immu andstæðingar þar
hafa sakað hann um ofstæki, sem
oft má í því máli heyra menn
.hvora liregða öðrum um. Þá hefir
Björn enn, með öllum öðrum störf-
um sínum, gefið sér tima til aö
sinna sálarrannsóknamálinu, og
hefir í því meðal annars fyrir eig-
iu ýtarlegár rannsóknir, sannfærst
um sannleikisgildi ]>ess, og að það
eigi eftir aö ver'ða, er fram Ííða
stundir, lyftistöng fyrir andlega
og siðferðilega þróun mannkyns-
ins.
Árið 1909 tók hann, fyrir áeggj-
an Björns Jóiissonar, sem bar mik-
ið traust til hans, að sér banka-
stjórastöðu við Landsbankann, og
munu flestir játa, að hann stjórn-
aði bankanum með hyggindum og
gætni, og því markmiði, að efla hann
sem hest ti! að geta fullnægt þeim
IGíimmístímpiar
eru búnir til i
Félag'*prentsmlðjuniii.
Vandaðir og ódýrir
nammmpmmmmmimaBmmseammaesammmmmm
kröfum, sem til hans mætti gera.
Stundaði hann starfið af þeini á-
liuga, aö hann hefir orðið og mun
vera einn hinn bankafróðasti mað-
ur, er á þingi hefir setið. — Þeg-
ar Björn varö bankastjóri, taldí
hann sér skylt, aö leggja niður
verslun sína, með því að reglur
bankans lieimta, að forstjóri reki
ekki aöra atvinnu. Fékk hanu þá
Jóni syni sínum verslunina, og hef-
ir hann síðan rekiö hana og látið
hana bera nafn föður síns, þó að
hann sé ekki eigandi liennar.
Á aukaþiriginu 1916—17, er þaS
varð aö ráöi aö taka upp þriggja
ráögjafa stjórn, varö Björn fjár-
málaráðgjafi í hinu nýja ráðuneyti.
En ekki 'feldi hann sig við ]>aÖ, né
fanst hann geta unnið það gagn
cr hann vildi, og sagði ]>ví lausri
stöðunni á næsta þingi, en tók aít-
ur up]> bankastjórástarfið, en fékk
einnig lausn frá því áriö eftir, 1918.
Hefir liann síðan, auk þingstarf-
anna, unnið mest að stein- og
málmrannsóknum, bæði með ferða-
lögum á sumrum og efnarannsókn-
um endrarnær. Á þirígí hefir hann
hin síðari ár einkum tekið ]>átt í
meðferð bankamálanpa,, en einnig
utan þings í meðferö verslunar og
viðskiftamála, í ræðum og ritum,
og hefir komið þar enn í ljós þekk-
ing hans og glöggskyni á ]>eim
málum.
Árið 1885 kvæntist Björn Sig-
]>rúði, dóttur Guðinundár Þórðar-
sonar, merkisbónda, á Hól hér í
Reykjavík. Var hún ekkja eftir
Jón Steffensen verslunarstjóra
Fischersverslunar. Þau hjón hafa
eignast tvö börn, Jón, einn af
fremstu kaupmönnum hér í
Revkiavík, pg Jónu Valgerði, á-
gætiskonu, er gift var L. Fanöe
stórkaupmanni í ICaupmannahöfn,
ev andaðist á síðastliðnu ári.
Hér veröur þá staðar aö nema,
]>ótt lauslega sé snert viö atríð-
unum. en mundi verða langt mál,
ef segja skvldi til hlítar. længi
hefir nokkuð skort á, að Björn
hefði trygga heilsu, en áhuga sinil
og andlegan þrótt á hann enn.
í nafni Vísis, sem ljær línum
þessuin rúm, og í eigin nafni 0g
niargra vina, árna eg honum allra
heilla, það sem enn er ólifað.
Kristinn Daníelsson.