Vísir - 01.03.1928, Blaðsíða 2

VISIR
Colman’s mustarður.
FyriPliggjandi:
Niðursoðnar plómur, jarðarber, stikilsber,
Plómumarmelade, kandiser. ður Ananas.
— Geleé, vindlar, Yrurac Bat Cigarillos. —
A. Obenliampt.
Clievpolet-vöpiibifpeid
(I tons) og
Fopd-vörubifceid
(Va tons) yflrbygð í ágœtu standi, til sölu.
Gunnar Ólafsson. Sími 391.
Símskeyti
Khöfn 29. febr. FB.
Deila ítala og Austurríkismanna.
Frá Berlín er símaö: Æsingarn-
ár í ítölsku blööunum gegn Aust-
urríki, viröast nú aö mestu um
garð gengnar. Ig'sk blöö ætla, aö
Mussolini hafi séö fram á, aö
lieillavænlegast sé aö reyna aö
komast hjá deilum um Suöur-
Tyrol, vegna alvarlegra afleiöinga.
Atvinnuleysið í Bandarikjunum.
Frá Washington er símaö : For-
stööumaöur þeirrar deildar Hag-
stofu Bandaríkjanna, er vinnur úr
skýrslum, er snerta iönaöarfram-
leiösluna í landinu, álítur að at-
vinnuleysis stafi af notkun full-
komuari véla og betri framleíöslu-
aðferöum. Framleiöslan vaxi þrátt
fyrir það, aö atvinnuleysiö aukist.
JFpá Alþingi.
—o-
Þessi mál voru til umræöu í
gær:
Efri deild.
í. Frv. til 1. um verkakaups-
veö (3. umr.) var samþykt og af-
gr. til neðri deildar..
2. Frv. til I. um löggilding
verslunarstaöa, ein umr. Efri deild
félst á viðauka þann, er Nd. hafði
gert við frv. þefta, og afgreiddi
þaö sem lög frá Alþingi.
3. Frv. til 1. um viðauka við
lög um bændaskóla, sem Nd. hefir
samþykt, vai- til i. umr. og var
]*aö sent til 2. umr. og nefndar.
Fundur efri deildar stóö aöeíns
örskamma stund.
Neðri deild.
ii Frv. til 1. um viðauka við
hafnarlög Vestmannaeyja (3.umr.)
var afgr til Ed. óbreytt.
2. Frv. til I. um fræðslumála-
nefndír (3. umr.) var samþykt eins
og Ed. gekk frá því, og afgr. sem
lög frá Alþingi.
3. Frv. til 1. um kynbættir
nautgripa, 3. umr. Feld var till.
til rökstuddrar dagskrár, frá Hall-
dóri Stefánssyni, um aö vísa mál-
inu frá til betri athugunar, og frv.
afgr. tíl Ed. með Jitlurn breyting-
urn.
4. Frv. til I. um viðauka við
lög om prentsmiðjur, 2. umr. Ment-
ívsn. lagöi með málinu og gekk það
til 3. umr.
5. Frv. til 1. um mentamála-
nefnd íslands, 2. umr. Mentmn.
Nd. haföi athugað þetta frv. og
taldi rétt aö koma á fót þessu
æðsta ráöi i íslenskunt menningar-
málefnum. Bar hún frarn nokkrar
brtt., svo sem að fjölga nefndar-
mönnum úr 3 í 5, og breyta nafni
nefndarinnar i mentamálaráð. Brtt.
voru samþyktar, og frv. vísaö til
3. untr.
6. Frv. til 1. um breyting á 1.
um þingsköp Alþingis, 2. umr.
Þetta frv., sent var svo að segja
efnislaust, eins og það kont frá
cfri deild, var til athugunar hjá
allshn. Vildi hún öll gera á því
þá breytingu, aö utan,ríkismála-*
r.eínd yröi kosin í þinginu, en
nokkur ágreiningur var um fyrir-
komulagið. Meiri hlutinn (G. Sig.,
H. Vald. og Bernh. St.) vildi, aö
nefndin væri skipuð á þann ltátt,
að í byrjun hvers Alþingis skyldi
í sameinuðu Alþingi kjósa 7 rnanna
utanríkismálanefnd; er einnig
skyldi starfa milli þinga, og skyldi
ráöuneytiö ávalt leita ráða henn-
ar í utanrikismálum. — Minni hlut-
inn (M. Guöm. og Hákon) vildi
láta kjósa utanríkismálanefnd i
báöum deildum sem aörar þing-
nefndir. En í þinglok skyldi sant-
einaö þing kj.ósa þriggja ntanna
nefnd til ráöuneytis við stjómina
milli þinga. Deildin kaus heldur
þann kostinn, aö fylgja till. meiri
hlutans. Var frv. með þeirri breyt-
ingu vísað til 3. untr.
7. Framhald eldhúsdags. Kl.
5 Y2 var haldið áfram eldhúsdags-
umræöununt, þar sem frá var horf-
ið nóttina áður. Voru geröar aö
stjórninni harðar hríöir fyrir flest
hið sama og áöur hafði nefnt ver-
iö, en ýmsu þó bætt við, svo sent
mentaskólastofnuninni á Akureyri,
kosninguni í Norður-lsafjarðar-
sýslu og afskiftum Alþingis af
henni, skýrslum Bjöms prests
Þorlákssonar o. m. fl. Treindist
deildarmönnum þetta lengi, og
voru haldnar langar ræðttr og
margar. Þó fóc svo aö lokunt, að
íjárlagafrv. varö vísaö til ,2. ttntr.
Haföi nú fundur st'aðið all-
lengi, þar sem klukkan var oröin
átta að morgni. Varö um það
nokkur ágreiningur, hvort önnur
mál skyldu tekin af dagskrá eöa
fundinum ætti að halda áfram. Var
þaö loks samþykt meö 11:9 atkv.
að viöhöfðu nafnakalli, aö fund-
inum skyldi halda áfrarn. En bæöi
var þetta lítill meiri hluti og eins
iöraöi suma deildannenn skjótlega,
að kjósa ekki heldur að fara
heim. Varð það þá að ráði, að for-
seti veitti fwndarhlé til kl. 1 í dag.
Almenn samskot
veröa hafin í dag til hjálpar ekkj-
um og tómum þeirra manna, sem
fórust af Jóni forseta. Dagblöðin
taka viö samskotimum.
Þess þarf varla aö geta, að þörf-
in til samskota er mjög brýn. Sjö
binna látnu sjómanna láta eftir sig-
ekkjur, og 35 eru börnin, serri
niist ltafa feður sína. Auk þess eru
nokkurar aldraðar mæður, sem
mist hafa sonu sína, og er mikil
fátækt á tnörgum þessum heimil-
unt.
Stjóm h.f. Alliance, sent átti Jón
forseta, hefir þegar afhent fimtán
Júsundir króna til samskotanna,
og landsstjórnin þúsund krónur.
SfldaÞeinkasalan
er magnlaus án verksmiöju með
Norðmenn í landinu.
riJ
Á alþingi 1926 koinu fram tvö
frúmvörp um einkasölu á síld, —
annaö frá Jóni Baldvinssyni, hitt
frá sjávarútvegsneínd neöri deild-
a.r, og var það alment kallaö síld-
arsamlagið eða „íhalds-monopóll-
inn“.
Einkasöluheimild sjávarútvegs-
neíndar var samþykt, og kallaði
])á Bj. Líndal o. fl. síldarútvegs-
menn á fund. Menn voru þar mjög
skiftra skoðana nteð og móti einka-
sölu. Sagði eg á þeitn 1 fundi, aö
forgöngumenn síldarsamlagsins
væru búnir aö eyöileggja síldar-
samlagiö meö alt of rniklu glamri.
Þaö heföi kannske veriö hægt að
nota ]>að eitt ár með sérstökum
„sniðúgheitum“, vegna þess hve
seint þaö kom fram, en „sniðug-
heitunum“ spiluöu þeir út strax,
og eftir eitt ár yröi annaöhvort aö
liætta við einkasöluna eöa þá að
fara lengra og taka verksmiðjum-
ar nteð og segja upp kjöttollssamn-
ingnurn.
I Vísi 20. apríl 1926, þegar síld-
areinkasölufmmvörpin voru á döf-
inni, skrifaði eg nokkurar grein-
ar um síldaratvinnuveginn og benti
]xar á að einkasala á síld eingöngu
væri ónóg og ekkert annað en kák.
Til aö staðfesta þetta, set eg hér
smákafla úr þeirri grein.
„Hér má ekki fara hálfa leiö,
þegar eitthvað á að gera, eins og
t. d. meö að koma einkasölu á
saltsíld, en skifta sér ekkert af
verksmiöjunum og útlendingunum.
Slíkt er skammsýni, og þess ltátt-
ar einkasala getur ekki haldist.“
Á þessu þingi, 1928, eru tvö
frumvörp um einkasölu á síld, —
annaö frá Jóni Baldvinssyni, hitt
frá Ingvari Pálmasyni og Erlingi
Friöjónssyni. Bæöi frumvörpin
yröu lík í framkvæmdinni, en
sannléíkurinn er sá, aö frumvarp
Jóns Baldvinssonar er skárra; en
i< 1 því að það hefir minni byr en
fiumvarp Ingvars og Erlings, vil
cg snúa mér-aö fruntvarpi þeirra.
Verði frumvarp Ingvars og Er-
lings samþykt óbreytt, eins og það
er nú, mun það hafa þau áhrif, aö
það minkar útgerð landsmanna alt
að helmingi, og sildarsöltun fram
yfir helniing. Vegna hvers? Jú, —
vegna þess, að það vantar full-
kontna síldarverksmiðju samhliða,
þar-sem útgeröarmenn geta trygg-
ir látiö síld sína til bræðslu, og
]'>urfa engan ótta aö hafa af því,
að markaðurinn yfirfyllist. Mönn-
11 m er aö veröa það ljóst, að
bræðslan er að verða aðalatriðið,
en sölttrnin fremur aukaatriði.
Eins er hitt, aö á meðan Norð-
ntenn hafa réttindi þau, sem þeir
hafa nú og íslendingar eru aö
hjálpa þeim til aö gera út, þá geta
menn átt von á því sama og síö-
ástliðið ár, að þeir sem bræðslurn-
ár eiga, yfirfylli bræðslur sínar
nteð norskri síld og svo veröi ís-
lensk síldveiðaskip að fara heim
á rniðri vertíð, eins og síöastliöið
ár, eöa moka síldinni i sjóinn aft-
ur, eins og eg varð aö gera í sum-
ar, á Siglufirði, með 1000 tunnur
af síld og 1000 tunnur af síldar-
úrgangi.
Menn verða hræddir viö aö
hreyfa síldveiðaskip sín upp á
þessar spýtur,— þar sem vantar
aðalstoðina undir síldar-einkasöl-
una, til þess að hún vefði fram-
kvæmanleg. Því að allur fjöldi út-
gerðarmanna lítur þannig á, að
þeir þora ekki að láta sild i einka-
söluna, vegna þess að hún er ný
cg óreynd, og þeir vilja helst vita
áður, hvort einkasalan getur skil-
að þeim einhverju sæmilegu verði
fyrir nýsildina, eða ekki.
Með síldareinkasölu, verksmiðju-
lausri, er allur réttur reknetabáta
fyrir borð borinn, og er það illa
farið, því að mörg eru þau ár, sent
lýsis- og mjölverð er svo hátt, að
reknetabátar gætu haft það til
hliðsjónar. Árið 1924 hefðu t. d.
fcræðslurnar skilað heim 22 kr.
fyrir málið. Mörg ár yrði það
nauðsynlegt, þegar lítið fiskaðist
seinni part vertíðar, að fá rekneta-
báta til að fiska og fylja upp í
samninga, og þarf þá að gera
þeim rétt til meö verð o. s. frv.
Þeir Ingvar og Erlingur eru með
mörg góð og nauðsynleg frumvörp
i þinginu, t. d. um lántökuheimild-
ir.a: 1 miljón kr. til síldarverk-
smiðj ubygginga, lækkun síldar-
tolls o. s. frv., en einkasölufrum-
varp þeirra er ekki tímabært. Þeir
byrja á öfugum enda, og það get-
tir orðið til þess, — og það er eg
fullviss um — að þeir flæma nokk-
ura íslenska síldarsaltendur og út-
gerðarmenn að meira eða minna
leyti úr landi og út á hafið, me5
söltun og kryddun. Þeir minka ú/t-
gerðina, og gera 2 þúsundir fólks
atvinnulausar og ríkissjóð nokkur-
um tugum, — kans-ke hundruStiín
— þúsunda fátækari, en veita aft-
ur Norðmönnum dálítið meiri styrk
cg atvinnu. Eins og hajgt er að
hafa einkasölu fullkomna og nauð-
synlegá, er hægt að eyðileggja
eigs mikið með henni, ef stofnaö
er óviturlega til hennar, eins og
hér virðist vera gert.
Mér er óhætt að fullyrða, að
flestallir Vestfirðingar og sem
sagt allir Sunnlendingar, eru á
móti einkasölu í' ár, — þeim þykir
hún ekki tímabær. Eins er með
fjölda manna fyrir norðan, bæSi
á Akureyri, Eyjafirði og Siglu-
firði, sent eg hefi haft tal af þessa
daga.
Það er rnargt í íruntvarpmu
fljótfæmislegt og vanhugsað, sem
ómögulegt er að koma inn á, í
stuttri blaðagrein.
Sunnlendingar og Vestfirðingar
hafa undanfarin ár lagt mest og
best til síldarmálanna og veríð
langþjóðhollastir í þeim málum,
en eftir frumvarpinu á að gefa
þeim spark, en verðlauna hina.
ósfear HaUdórsson.
Sjúkrasamlag
Reykjavíknr
er eitt af allra þörfustu félögum
bæjarinp og flestum Ibæjarbúum
kunnugt. Nokkrir hafa styrkt það
vel og drengilega, ýmist með vinnu
(t. d. Jón Pálsson, fyrv. banka-
gjaldkeri, Guðm. Bjömson, landl.,
Eggert Claessen, bankastj., o. fl.),
cða nteð fégjöfum (t. d. B. H.
Bjamason kaupm.); enn aðrir með
varningsgjöfum, þegar það hefir
1‘engiö að halda hlutaveltur 0. s.
frv.
Fyrst í stað skildu bæjarmenn
ekki alment hvilík heillaþúfa Sam-
lagið er, og gat orðið þeim sjálf-
utn, skylduliði þeirra og öllum
bæjarbúum, ef rétt væri á haldið.
En skilningur mamta hefir smá-
aukist, eftir því sem þeir hafa
kynt sér betur að hvílíku gagni
samlagið hefir orðiö þeint bæjar-