Vísir - 09.05.1930, Qupperneq 2

V 1 S l B
Uöfaoi fyrirliflfljandi:
0«t Edam 30 og 4B°/0.
Gouda 20 og 30%.
Mycuost í Vi
Mnnið ú tala við okknr
•h
Síra Jón Þorsteinsson
prestur að MöðruvaUaklaustri
andaðist að heimili sínu í gær.
Hann var fæddur 1849 að Hálsi
í Fnjóskadal, sonur sira IJor-
steins Pálssönar hins merkasta
manns, og fyrri konu hans, frú
Valgerðar, dótlur sira Jóns Þor-
steinssonar i Kirkjúbæ eyslra.
Síra J. Þ. á Möðruvöllum varð
stúdent 18C9, lauk guðfræði-
prófi 1873. Vigðist til Mývatns-
þinga 1874, fekk Húsavík 1877,
Lundarbrekku 1879, siðar
Skeggjastaði á Langanes-
ströndum og loks Möðruvelli i
Hörgárdal 1907. Lét af prests-
skap fvrir fáum árum og hafði
þá verið þjónandi prestnr meira
en hálfa öld.
Sira Jón var kvæntur Helgu
Kristjánsdóttur Möller, gest-
gjafa i Reykjavík, systur þeirra
Óla Möllers kaupmanns á Hjalt-
eyri, Jóhanns G. Möllers kaup-
manns á Blönduósi og þeirra
systkina, mikilli ágætiskonu.
Síra Jón var hinn mesti merk-
ísmaður, góður kennimaður,
'vinsæll af söfnuðum sínum og
öðrum.
ríklsstjórnarinnar í geðveikis-
máfínu.
Þar eð þvi hefir verið lýst
yfir nf geðveilcralækni, sém
notið hefir mikils álits sem
vísindamaður, að dómsmála-
ráðh. sé sennilega ekki andlega
heilbrigður, og almenningur
hefir ekki eftir öðru að fara i
því efni, þá er það tæplega rétt,
að tala um ávirðingar dóms-
málaráðherrans í meðferð hans
á geðveikismálinu. Ríkisstjórn-
in öll ber fulla ábyrgð á því
snálL En það liggur í augum
upni, að það ldýtur að teljast _
vafasamt, hvort dómsmálaráð-
herrann sjálfur verðí krafinn
nokkurrar ábyrgðar. — Málið
er þannig vaxið, að allur al-
menningur verður að líta svo á,
að það sé að minsta kosti vafa-
samt, hvort ráðhérrann sé
ábyrgur orða sinna og athafna
yfirleitt. En það liggur í hlutar-
ins eðli, að í þessu máli væri
hann síst fallinn til að bera
nokkura ábyrgð,. ef um nokkra
geðveiklun væri að ræða hjá
honum. Um það eru ólærðir
menn á liinn bóginn ekki dóm-
bærir.
Það er.nú ekkert furðulegt,
þó að ráðherrann sjálfur vilji
ekki fallast á það, að hann sé
ge'ðbilaður. Einkanlega væri
það í alla staði eðlilegt, að hann
tæki slíkum tilgátum illa, ef
hann væri eítthvað meíra eða
minna veill andlega. En af heil-
brigðum manni, i svo ábyrgð-
armikilli stöðu, verður að
krefjast þess, að hann einblini
kg. attykkjum.
er yínr rantar ost næst.
ekki á þá hlið málsins, sem að
honum sjálfum veit. En það er
ljóst, af allri framkomu ráð-
herrans i þessu máli, að hann
kemur ekki auga á það, að þaö
varði nokkurn mann annan
nokkuru, hvernig með málið sé
farið. Og það er svo að sjá,
sem málsvarar lians allir líti
sömu augum á þetta. Enginn
þeirra virðist hafa komið auga
á það, að j>að snerti á nokkurn
hátt sóma og álit þjóðarinnar,
hvort hún felux geðveikum
manni æðstu völd í lándinu, eða
lætur sig það litlu eða engu
skifta, hvort æðstu trúnaðar-
menn hennar eru með fullu
viti eða ekki. En maður, sem i
ráðherrastöðu sýnir með
breytni sinni, að hann metur
minna lieiður og velferð þjóðar
sinnar en eigin hag, liann er,
jafnvel þó að með fullu viti sé,
óhæfur til að vera í þeirri stöðú.
— Nú hefir það verið auglýst
fyrir Öllum umheiminum, að
dómsmálaráðherrann íslenski
sé geðbilaður. Menn þurfa ekki
að ætla, að það breyli í nokkru
skoðun manna í öðrum Íöndum
á þessu máli,-þó að eitthvert
blað í einhverju íandi fáist til
að flytjá þann boðskap héðan
að heiman, að ráöherrann
hafi ekki þurft að leita sér lækn-
is i tíu ár, „nema einu sinni til
að fá sér gleraugu“. Fyrst og
frémst'er það augljóst, að slík-
ar fregnir gela ekki verið
kunnar annarstaðar frá en frá
ráðherranum sjálfúm, eða þá
nánustu fylgifiskum hans, þó að
um langa leið sé, og í öðru lagi
er öllum ljóst, að blaðamenn
suður í Hollandi geía ekkért um
það vitað, hvort dómsmálaráð-
herra hcr norður á íslandi er
geðveikur eða ékki. Menn i öðr-
um löndum hafa i þessú efni
að sjálfsögðu ekkert annað að
fara eftir, en álit læknisins,
nema þá að takast mætti að
telia þeim trú um, að við stönd-
um á miklu lægra siðferðisstigi
en aðrar þjóðir.
Það ætlast víst enginn til
þess af .Tónasi Jónssyni dóms-
málaráðherra, að hann fallist á
það, að hann sé geðbilaður. Það
ætlast enginn til þess af fvlgi.s-
mönnum lians, að þeir fallist á
það án frekari rannsóknar. Það
hefir engum dottið í hug, og
siálfsagt síst af öllum dr. Helga
Tómassyni, að dómsmálaráð-
lierrann yrði dæmdur geðveik-
ur án frekari rannsóknar. Það
er þess vegna helber barnaskan-
ur að tala um kvjksetningartil-
raunir í þessu sambandi. Barna-
skapur er það, af þeirri ástæðu.
að um sfíka kviksetningu gæti
aldrei orðið að ræða, nema því
aðeins, að úrslitadómur tii-
, kvaddra, færustu s'rfræðinga
• yrði sá, að ráðherrann væri geð-
bilaður og ófær um að bera á-
byrgð gerða sinna. En' liggur
íþá að baki þessa tals um kvik-
setningartilraunir ótti við það,
að svo kynni að fara? Þvi verð-
or vitanlecra ekkl neitað, að
slikur úrskurður mundi verða
A MORGUN
um hádegi opnum við
ÚTBÚ
á horninu Við Laugaveg og Klapparstíg.
Versltmin Egill Jacobsen.
einskonar kviksetning. Og liver
maður, sem slíka kviksetningu
yrði að þola, væri brjóstum-
kennanlegur. En þcir, sem trúa
á andlega lieilbrigði ráðherrans,
hafa ekkert slíkt að óttast. Og
það er óviðkunnanlegt, að ein-
mitt þeir skuli vera að slá á
þessa strengi.
Ríkisstjóminni hefir örðið
margt og mikið á í geðveikis-
málinu. En höfuðsynd hennar
er sú, að liún þegar í upphafi
gerði sjálfa sig að dómara í því.
En til þess að réttlæta dóm sinn,
hefir hún siðan gripið til þess j
ráðs útávið, að. reyna að telja
öðrum þjóðum trú um, að ís- |
lendingar standi á lægra sið- i
ferðisstigi en aðrar þjóðir, og
innávið að óvirða þekkingu og
lærdóm. Það er að sjálfsögðu
dómsmálaráðherrann, sem hér !
<•
hefir verið að verki, en hinir
ráðherrarnir verða að bera á- j
byrgðina á gerðum hans. Ráð-
herrann, sem faiið héfir dr. |
Helga Tómassyni nákominn
vandamann- sinn til lækningar,
ber ábyrgð á því, að dómsmála-
ráðherrann hefir syift sjúkling-
ana á Kleppi þessum lækni. Þessi
sami ráðherra, sem ekkert virð-
ist óttast um líf vandamanns
síns i höiidúm dr. Helga Tómas- j
sonar, ber ábyrgð á manndrápa- |
aðdróttunum dómsmálaráð-
herra í garð læknisins og skrif-
um Tímans. Það er áreiðánlegt,
að bessi ráðherra hefir ekki fal-
ið dr. Helga þennan vandamann
sinn í þeirri trú, að hann mundi
stytta honum aldur, heldur i
fullu trausti þess, að liann
mundi geta læknað hann. Og
hann átti þess þó kost, að leila
til s ’i-fræðingá annara þjóða til
að fá lækningu. Ráðherrann hef- .
ir vafalaust treyst dr. Helga eins
vel og hestu sérfræðingum er-
Jendis. En dómsmálaráðherrann
liefir tekið dr. Helga frá sjúk-
lingunum á Kleppi pg fengið
þeim ólærðan lækni i staðina.
. Og hað befir liann gert á ábyrgð
forsætisráðherrans, af því ao
forsætisráðþerrann hefir elckert
gerl til þess að fá vissu fyrir þvi,
að dómsmálaráðberrann geti
sjálfur borið ábyrgð gerða
sinna, og á ábyrgð flokkanna,
sem styðja stjórnina og eklcert
vilja gera til þess að gengið
verði úr skugga um heilsufar
dómsmálaráðherrans.
Og hver mundi þá í raun og
veru vera trú þessara manna,
ráðherranna og flokksbræðra
þeirra, á heilbrigði dómsmála-
ráðherrans?— Dr. Helgi Tóm-
as'ion hefir skýrt frá þvi, að
nokkurir flokksmenn ráðherr-
ans hafi að fyrra bragði gert
lieilsufar hans að umtalsefni við
sigr. Þetta er berum orðum stað-
'fest i yfirlýsingu HeÍga Briem,
sem birtist i „Tínianum“ á mið-
vikudaginn, þó að hann vilii nú
láta lita svo út, sem það hafi
verið i spaugi! Og „Tíminn“
virðist líka kunna að meta yfir-
lýsinguna réttilega, með þvi að
hann hefir ekki meira við hána
en svo, að hann birtir hana á
öftustu síðu blaðsins. En trt’i
flokksmannanna á heilbrigði
ráðheérans kemur best í ljós í
því, að þeir hafa ekkert gert tii
þess að fá hann til að hreinsa
sig af þeim grun, sem á bonum
hvílir. Nú er það kunnugt, að
dómsniálaráðherrann sjálfur
hygst að vinna mikið fylgi i
landskosningunum, eínmiít
vegna þessa máls. Hann og
flokksmenn hans margir virð-
ast þess fulltrúa, að honum hafi
mjög aukist fylgi við „kvik-
setningartilraunirnar“. En hvað
mundi þá hafa orðið, ef ráð-
herrann hefði þegar í stað, er
kunnugt varð um álit dr. Helga
Tómassonar, farið á fund er-
lendra sérfræðinga, ásamt dr.
H. T., og fengið að lokinni rann-
sókn, vottorð um það, að hann
væri heill heilsu? Getur nokkr-
um manni blandast hugur um
það, að ráðh. hefði aukist marg-
faldlega fylgi við það, að sjúk-
dómsgruninum væri nf honum
lrtt? En hvers vegna fengu þeir
flokksinenn hans hann ekki til
að gera þetta? Er ótrú þeirra á
vísindum og sérfræðí svo rót-
gróin, að þeir af Jieim sökum
hafi ekki treyst slikri rannsókn?
Eða þorðu þeir ekki að hætta
ráðherranum undir rannsókn-
ina? ’ j
Hf sakamálsraimsófen?
Visir komst á snoðir um það
i gær, að Jónas Jónsson dóms-
málaráðhera, hefði liinn 3. þ.
m. skipað Hermanni .Tónassyni
lögreglustjóra, að liefja réttar-
rannsókn. út af misfellum 'á
reilcningum Reykjavíkurhæjar.
Aflaði blaðið sér upplýsinga
um málið eftir föngum i gær,
m. a. með viðtali við borgarr
stjóra og lögreulustjóra.
Forsaga málsins er sú, að
fyrir bæj arstj órn arkosnin gar í
vetur gerði ritstjóri „Ingólfs“,
kosningablaðs Framsóknar-
flokksins, árás á borgarstjóra.
fyrir misfellur á reikningum
bæjarins, og dróttaði því m. a.
að honum, að hann hefði stung-
ið í eigin vasa einni miljón
króna af fé hæiarins. Þáver- ■
andi skattstjóri, Helgi P. Briem,
lét þetla mál einnig til sín laka
i snma blaði, bótt hann gengi
ekki eins langt í aðdróttunun-
um. Atvinmimmálaráðherra
létst þá þurfa að taka orð þess-
ora flokkshræðra sinna til
greina að einhveriu levti, nrit-
aði að staðfesta fjárhaysáætl-
un bæjarins, og skipaði jiá
Helga P. Briem og Evstein
Jónsson skattstióra, til að rann-
saka reikningsfærslu hæjarins.
Siðan komu kosningornar, og
rétt á eftir br f til atvinnumála-
ráðherra frá rannsóknarmönn-
unum. Þar var bað upplvst. að
allar sakargiftir „Ingólfs“ á
hendur bórgarstjóra, fyrir mis-
fellur á hæjárreikningumim
voru hreinn uppspuni; bók-
hald bæjarins yfirleitt í ágætu
lagi, en þó fundið að fyrir-
komulagi á einu eða tveiro
minni háttar atriðum.
Nú víkur sögunni aftur áð
ritstjóra „Ingólfs“, sem er samí
maður og nú er ritstjóri „Tím-
ans“. Borgarstjóri stefndi hon-
um til ábyrgðar fyrir meiðyrð-
in, og er það mál nú rekið fyr-
ir bæjarþingi Reykjavíkur. Rit-
stjórinn hefir vitaniega ekki
annað gera í þessu máli, en aS
híða refsingar fyrir hinar glæp-
samlegu aðdróttanir, eftir að
skýrsla Helga P. Briem og
þeirra félaga er fram komin,
En til þess að klóra eitthvað i
hakkann, heimtar ritstjórinn aS
atvinnumálaráðuneytinu upp-
lýsingar um þau atriði, sem
hinir skipuðu endurskoðend-
ur höfðu talið mega betur
fara. Atvinnumálaráðuneytið
svarar því, að það hafi senf
borgarstjóra til umsagnar at-
liugasemdir þeirra skattstjór-
anna, en ekki fengið svör enn
þá. Elcki getur ráðuneytinu
hafa.þótt neitt atliugavert viS
þennan drátt, því að jiað hefir
aldrei int borgarstjóra eftir
því einu orði, að á svörunum
stæði frá lionum.
En ritsljóra Tímans fanst
annað én ráðuneytinú. Hinn 2.
J). m. skrifar hann dómsmála-
ráðlierra og heimtar að lög-
reelan sé sett til r'annsóknar
-þegar í stað, af því að atvinnu-
málaráðherra liafi eldci verið
svarað!!
Dómsmálaráðherra fansi
auðvitað sjálfsagt að verða við
þessari litlu bón. Strax dag-
inn eftir, 3. maí, er lögreglu-
stjóra skrifað og skipað að
hefja rannsóknina. Ekki varð
séð af bréfi dómsmálaráðherr-
ans til lögreglustjóra, að neitt
hefði verið borið undir al-
vinnúmálaráðuneytið um það^
livort þörf væri á rannsókn-
inni. Aðeins telcið fram, að rit-
stjóri Tímans hafi heimtaS
rannsókn, og endurrit af bréff
hans sem fylgiskjal.
Mönnum er eklri vel Ijóst,
hvað þessi skripaleikur á að
þýða. Fyrst bera jieir Fram-
sóknarmenn æruleysis sakir á
borgarstjóra, næst eta þeir alt
ofan i sig, en skyndilega kem-
ur skipun um lögreglurann-
sókn, án þess að nokkiið liafi
fram koinið, er gefi tilefni tií
liennar.
Lögreglustjórí hefir ekki
verið eins snar til snúnings í
Falleot franskt
njkomið.