Vísir - 29.08.1930, Page 2

v J S t 3
Niðursoðnir ávextir í heilum og hálfum dósum:
P E R U R,
FERSKJUR,
B L. ÁVEXTIR,
JARÐARBER.
Bestir og ódýrastir hjá okkur.
Símskeyti
London (UP) 28. ág. FB.
Frú Perú.
Lima: Junta fór frá völdum
á miðnætti á þriðjudag. Ortega
hershöfðingi hefir tekið við
stjórninni, uns Sancliez Cerro
kemur til höfuðborgarinnar.
Cerro er aðalleiðtogi stjórnar-
byltingarmanna.
Síðar: Alt er nú aflur með
kyrrum kjörum í borginni, eft-
ir komu Sanchez Cerro, sem
hefir myndað liervaldsstjórn.
Mikill mannfjöldi, 80.000—
100.000, að því er áætlað er,
fögnuðu Cerro, er hann kom í
flugvél frá Arequipa.
Santiago: Óstaðfest fregn frá
Arica (í Perú) hermir, að pre-
fektinn af Tacna, Una, hefi ver-
ið myrtur.
NRP. 28. ág. FB.
Frá Noregi.
Símastjórnin hefir til athug-
unar áætlun um smíði nýrrar
loftskeytastöðvar, til skeyta-
sendinga til hvalveiðasvæðanna.
Ráðgert er, að hin nýja stöð
verði á Vestfold við Sandefjord
eða nálægt Tönsherg.
Uns lokið er endurreisn og
viðgerð byggingarinnar í Skaug-
um, býr Ólafur rikiserfingi og
krónprinsessan í húsi, sem er
eign óle Stang, að boði hans.
Þorskur
gengur milli Grænlands og
íslands.
Almenningi hér, fiskimönn-
urn að minsta kosti, mun kunn-
ugt um það, að um langt skeið,
eða síðan 1914, hefir verið
merkt öðru hvoru liér við land
all-margt of þorski, í þeim til-
gangi, að fá einhverjar upplýs-
ingar um göngur þessa fisks,
og þá líka um það, hvort hann
mundi fara héðan til annara
landa. Merkingar þessar hafa
verið framkvæmdar af Dönum,
eða að þeirra tilhlutun (á ,Þór‘),
eins og liður í samþjóða fisld-
rannsóknum þeim sem þeim
var falið að gera hér við land,
þegar þessar rannsóknir kom-
ust í framkvæmd (1903) og
framkvæmdastjóri þeirra hefir
ávalt verið Johannes Schmidt,
prófessor, forstöðumáður Carls-
hergs-rannsóknastofunnar í
Kaupmannahöfn. Nokkur þús-
und þorska liafa verið merkt og
allmargir þeirra endurveiðst, en
enginn fyrir utan íslenskar
fiskileitir, eða við nágranna-
löndin, svo að menn viti.
Jafnframt þessu tóku Danir
að merkja j)orsk við Grænland;
fyrst sumarið 1924 og svo öðru l
hvoru síðan, alls nálega 2000 j
fiska, í sama augnamiði og hér
við land, og hafa nokkurir
jjeirra endurveiðst. Fyrstu árin
veiddust þeir aðeins í nánd við
staðina jjar sem þeim var slept,
en jiað var við SY-strönd Græn-
lands milli 60. og 65. breiddar-
stigs. En 23. mars 1927 gerðist
sá merkisviðburður, að fiskur
með merki, sem sett hafði verið
á liaim við Sukkertoppen (65°)
sumarið 1927, veiddist á Könt-
um í Faxaflóa á skipinu „Nam-
dal“, skipstjóri Stefán Jóhanns-
son. En þar sem svo leið langur
tími, að ekki fengust fleiri
merki frá Grænlandi, þótti ekki
rétt að hirta neitt um j)að, j)ví
að hugsanlegt var, að einhver
misgáningur væri um jietta. En
í vetur og vor er leið er tekinn
af allur efi um það, að þorskur
frá Grænlandi liefir lieimsótt ís-
lenskar fiskileitir, því að fimm
jjorskar, merktir við Grænland,
einn 1928 og fjórir 1929 hafa
veiðst á íslenskum skipum við
Vestur- óg Norðurland, á svæð-
inu frá Barða að Gjögurtá, eins
og Schmidt hefir skýrf frá í
síðasta (7.) tbl. Ægis j). á., hls.
165—170, og síðan bætst við
einn, merktur 1926 við Godt-
haab og veiddur hér í Víkurál
út af Patreksfirði 8. maí s. 1.
Mér er ekki kunnugt um, live
margir fisk'ar voru merktir við
Grænland 1929, en þeir hafa
varla verið yfir eitt ])úsund, af
þeim hafa 4 veiðst hér, og senni-
lega liafa fleiri merktir verið á
ferðinni, en j)eir sem veiddust.
Ennfremur er sennilegt, að eitt-
Iivað, ef til vill miklu fleira,
hafi verið með af ómerktum
fiski vestan að, J)ví að gera má
ráð fyrir ])vi, að þeir þúsund
fiskar eða hve margir þeir nú
voru, senx merktir voru 1929,
hafi aðeins verið fæstir af
þeim fiskum, sem J)ar voru í
sjónum. Það virðist því svo, sem
allmargt af fiski hafi farið milli
Grænlands og Islands einhvern-
tíma seint á árinu 1929 eða
snemma á árinu 1930, og úr J)ví
þetta hefir gerst í þetta eða
þessi skifti, þá er líklegt, að það
liafi gerst eða gerist oftar og j)að
jafnvel í dálítið verulegum
mæli, einkum í árum eins og
hinum síðustu, Jægar hlýindi
voru óvenjumikil í sjónum,
langt norður um höf og ís með
minsta móti, ])ó að ekkert sé
reyndar enn auðið að segja með
vissu um það.
Schmidt getur J)ess til, að
fiskur þessi hafi gengið til
hrygningar frá Grænlandi til ís-
lands, því að eftir stærðinni að
dæma hafa ])eir allir getað verið
æxlunarj)roskaðir, og má vel
vera, að það hafi verið erindi
J)eirra. En hvar hafa þeir J)á
vex-ið „bornir og harnfæddir“,
við Grænland eða við ísland?
Þiað veit enginn. En hefði hið
síðara verið, þá hc I'ði hér verið
um íslenskan þorsk að ræða,
sem hefði á yngri árum gengið
frá íslandi til Grærdands og svo
Ieitað átthaganna, Jxegar hrygn-
ingin stóð fyrir dyrum. En eins
og vikið var að í upphafi grein-
ar J)essai’ar, eru enn engar sann-
anir fyrir þvi, að J>orskur gangi
frá Islandi til annara landa. I
fiskahók minni, bls. 226, liefi
eg getið J)ess til, að ekki væri
ólíklegt, að J)orskur gengi (á
eftir loðnu) yfir liinn mjóa
(50—60 sjórn., éða álíka og
Faxaflóa breiða) ál, sem slcilur
Vestfjarða- og Homstranda-
grunnin frá Grænlands-land-
grunninu, og yfir á þau, en fyr-
ir ])ví er engin sönnun, en
J)orskur er á Jxeim að mun á
sumrum.1) Eg geri siður ráð
fyrir því, að þorskur frá Is-
landi gangi langt súður á bóg-
inn með Austurstönd Græn-
lands, J)ví að J)orskux-inn í Norð-
urhöfum leitar á sumrin yfir-
leitt norður á bóginn, eftir æt-
inu (loðnu o. fl.), og liygg J)ví,
að hinir umræddu fiskar, sem
mei’ktir voru við Grænland og
veiddust hér, niuni fremur liafa
verið grænlenskir að uppruna,
eins og Schmidt gerir ráð fyrir,
en að þeir gætu líka verið í æt-
isleit, svona langt (800—1300
sjóm.) frá heimkynnum sínum,
áður en þeir liyrfu jjftur til
hrygningar við SV-Grænland.
En þó að alt sé í óvissu um
Jætta atriði, J)á er ])ó J)essi fiski-
fræðinýung hin merkilegasta,
ekki síst fyrir oss íslendinga og
á að hvetja til frekari rannsókna
(merkinga), svo að vissu megi
J)á um J)að fá, hve mikil
brögð muni vera að svona sam-
göngum milli landanna. Eg geri
líka ráð fyrir að merkingunum
verði nú haldið áfram með
meira krafti en áður, hæði við
Grænland og ísland (Vestfirði),
en J)að er ekki nóg að merkja,
fiskimenn verða líka að skilja
það, að ef merkingarnar eiga að
hafa nokkurn árangur, þá verða
þeir að lijálpa til með J)ví að
gefa nánar gætur að merktum
fiskum og vanrækja elcki að
koma merkjunum til skila sem
fyrst og gefa hinar umbéðnu
upplýsingar. Hefðu J)eir heið-
ursmenn, sem fundið liafa
Grænlandsmei-kin, ekki tekið
eftir ])eim, eða vanrækt að skila
J)eim, ])á vissu menn elckert um
J>að sem J)au nú hafa gefið upp-
lýsingar um. Það er ])ví einnig
Jxeirra athygli og skilvísi að
J)akka, að menn nú vita að
þorskur gengur milli Grænlands
og íslands, og feira getur vitn-
ast síðai', ef fiskimenn vorir
hjálpa til.
B. Sæm.
Gaðmnndiir í Pálshúsnm
áttræður.
Eg átti fyrir skemstu tal við
kunningja minn, gamlan Vest-
anbæing, sem fyrir skömmu er
kominn vestan um liaf. Barst
talið að Vestanbæingum göml-
um. Þótti okkur báðum margir
gengnir fyrir ætternisstapann,
Magnús á Miðseli, Jódís og
Ámundi i Hlíðarhúsum, Ólafur
frá Vigfúsai-koti og Vilhorg
heitin kona lians, Sigurður í
Steinliúsinu og kona lians, Sig-
r sður í Vesturbænum o. fl. Ein-
staka gamall Vestanbæingur
sést þó á ferli enn, Þórður í
Oddgeirsbæ og Gunnlaugur
bróðir hans, Þorlákur Teitsson,
Guðjón og Jóhanna í Hábæ
(Gúðjón síundar enn sjó, einn
1) Danir hafa merlct lítið eitt
af J)orski við Angmagsalik á
A-strönd Grænlands, en enginn
endurveiðst.
Flaked. Oats
h&fpamjöl
í smípokum e? hið bosta,
sem til laadsias flyst.
Fæst í Ollnrn matvörnversinnnm.
SkrantrOrnverslnnin, Laugaveg 43.
Kvenhringar, nýjasta tíska.
Armbandskvenúr úr gulli og silfri.
Saumasett og handsnyrtiáhöld úr silfri.
Nýtísku armbönd og hálsfestar o. m. fl.
Þægilegip borgtm&FnskiimilaF I
á bát og sér engin ellimörk á
þeim hjónum), Guðmundur í
Pálshúsum og nokkurir aði'ir.
Noklcurum dögum síðar segir
kunningi minn mér í fréttum,
að innan skamms fvlli Guð-
mundur í Pálsliúsum áttunda
tuginn. Finst mér rétt, að Jieirra
átta tuga sé að einhverju minst
— áttatíu ára starfsemi og elju.
Guðmundur Þorkelsson er
fæddur 29. ágiist 1850 í Bráð-
ræði á Bráðræðisholti. Var faðir
hans Þorkell Jónsson frá Skild-
inganesi, en móðir hans Sigrið-
ur Guðmundsdóttir, Gissursson-
ar frá Bollagarðakoti á Sel-
tjarnarnesi. Guðmundur ólst
upp á Lágholti og var þar með
móður sinni til þrítugs aldurs.
21 árs gamall byrjaði hann for-
mensku og stundaði hana yfir
40 ár og var ávalt við brugðið
fyrir stjórnsemi og aflasælni.
12. maí 1876 gekk hann að eiga
Þóru Jónsdóttur frá Hofi á
Kjalarnesi, hina mestu myndar-
konu til munns og handa. Var
handavinnu hennar viðbrugðið,
enda feklc liún verðlaun fyrir
tóvinnu á Iðnsýningunni 1911.
Bjuggu J)au saman í ástríku og
hamingjusömu hjónabandi í 47
ár. Þau eignuðust 3 börn en að-
eins eitt J)eirra lifir, Þorkell
járnsmiður, kvæntur Kristinu
Jónsdóttur fiskimatsmanns frá
Vigfúsarkoti,Þórðarsonar. Jarð-
skjálftaárið tóku þau lil fósturs
stúlku að austan, Önnu Jóns-
dóttur, sem gift er Guðjóni skó-
smið Þórðarsyni, Stefánssonar.
Dvelur Guðmundur á heimili
Jæirra hjóna.
Guðmundur liefir gegnt ýms-
um J)ýðingarmiklum störfum
fyrir bæjarfélagið. Árið 1890
var liann af Halldóri Daníels-
syni bæjarfógeta skipaður fá-
tækrafulltrúi og gegndi hann
J)ví starfi af hinni mestu sam-
viskusemi og kostgæfni, eins og
öllu þvi sem hann tólc á. Fá-
tækrafulltrúi var liann í 37 ár
samfleytt, eða til 1927. 1891 var
liann skipaður tilsjónarmaður
með opnum skipum, sem veið-
ar stunduðu úr Reykjavík. I
niðurjöfnunarnefnd sat liann
árin 1908—1912. Guðmundur
liefir alla tíð fylgst af alefli með
stjórnmálum. Hann fylli flokk
Sjálfstæðismanna í deilumálun-
um við Dani og var mikill vin-
ur Bjarnar heitins Jónssonar
ráðherra og einliver allra harð-
snúnasti fylgismaður lians. Guð-
mundur er kempulegur maður
á velli og friður sýnum, fóthvat-
ur meðan kraftarnir voru óbil-
aðir og tóku allir eftir honum
J)ar sem hann fór um veg. Frán-
eygur er hann og ber höfuð sitt
hátt. Guðmundur er greindur
maður með afbrigðum, orðviss
Síórir nýir kassar
og spðnull.
Fsst með gjafverðl í
VERSL. B. H. BJARNASON.
og umtalsfrómur, fróður og les-
inn vel.. Það er mælt um Vest-
anbæinga, að þeir séu grobbnir
og þykist aðall Reykjavíkur-
bæjar. Þetta er nokkuð ýkt, ea
ekki getum við, innbomir menn
í Vesturbænum, við J)ví gert, að
saman höldum við og metuxn
liina eldri menn, sem lifað hafa
langa ævi „vestur frá“ Reykvík-
ingum til prýði og gagns. Einn
J)essara manna er Guðmundur
í Pálshúsum, nýtur maður og
drengur hinn besti. Lifi hann
lieill í Vesturbænum í virðingu
allra Jieirra, sem lionum hafa
kynst.
Hendrik J. S. Ottósson,
Sú flugufregn
liefir gengið hér um bæinn,,
og birst i Tímanum og öðru
blaði, að nýtt embætti hafi átt
að stofna í Oringe lianda Dr.
Helga Tómassyni, en danska
stjórnin horft í kostnaðinn og
J)ess vegna neitað að stofna em-
bættið. Út af Jiessu hefir Morg-
unblaðið sent fyrirspurn til Dr.
Helweg yfirlæknis í Oringe og
spurt livað satt væri í þessu.
Svar Dr. Helweg var á þá leið,
að aldrei hefði verið ætlunin að
stofna nýtt embætti, lieldur hafi
Dr. Helgi átt að fá stöðu, sem
laus var.
gúmmídúkar eru sak-
ir endingar og áferð-
88 arfegurðar hið ákjós-
88 anlegasta efni á stiga,
sa? ganga, baðherbergi og
86 yfir höfuð alla staði,
88 þar sem mikill um-
88 gangur er.
88 TalSverðar birgðir
® fyrirliggjandi í ýms-
um fallegum litum.
CO
88 Einkasali á íslandi
fý/ayia-áIa^ý?%naóon