Vísir - 11.04.1931, Side 2

VÍSIR
Með e.s. „GulIfoss“ höfum við fengið:
A P P E L SÍNUR „J u f f a“,
do. „V a 1 e n c i a“.
E P L 1 í ks.
Aíhugið verð og vörugæði hjá okkur áður en þér kaupið ann-
arsslaðar.
Vantrausts
yflrlýsinff
á stjórnina er fram komin í
sameinuðu þingi. Flutnings-
menn: Jón Þorláksson, Jón Ól-
afsson, Magnús Guðmundsson,
Ólafur Thors, Magnús Jónsson,
Sigurður Eggerz.
Sogsmálid.
—o—
III.
Áhættan. — Ábyrgðin.
Um áhættu af virkjun Sogs-
ins fyrir Reykjavík, er alls ekki
að ræða. Innlendir og útlendir
sérfræðingar hafa gagnrýnt all-
ar áætlanir um byggingarkostn-
að og' útreikninga viðvíkjandi
rekstrarafkomu fyrirtækisins,
og' það er einróma álit þeirra, -
að virkjunin sé arðvænleg. Nú
síðastliðið haust, var, í sam-
bandi við umræður um lánveit-
ingu til virkjunarinnar, sérfróð-
ur ráðunautur lánveitandans
látinn rannsaka afkomuliorfur
fyrirtækisins, og taldi hann það
alveg vafalaust, að virkjunin
gæ.ti borið sig fjárhagslega og
gefið góðan arð. Og það er full-
vist, að útlend félög eru meira
en fús til þess að taka að sér að
koma virkjuninni i fram-
kvæmd og reka hana á eigin
kostnað og áhættu. Og ef
lil vill stafar það, að ekki
liefir tekist að fá eins hag-
kvæm tilboð i virkjunina og lán
til hennar eins og vænta mætti,
einmitt meðfram af þeirri
ástæðu, að þeir, sem tilboðin
])afa gert, hafi ágirnd á þvi
sjálfir, að fá sérleyfi til að reka
fyrirtækið.
Það er þannig augljóst, að
það er engin áhætta fyrir rík-
issjóð, að takast á hendur
áhyrgð á láni til Sogsvirkjunar-
innar fyrir Reykjavík. Og sú
viðbára, að ábyrgðin muni s])illa
lánstrausti ríkissjóðs, jafnvel
þótt áliættulaus sé, er á engum
rökum reist. Fyrst og fremst
liggur það i augum uppi, að
hvert arðvænlegt fvrirtæki i
landinu hlýtur að auka láns-
traust landsins. Og því betri
skilvrði sem atvinnurekstri
landsmanna eru sköpuð, ])vi
meira traust hljóta menn að
bera til gjaídþols rikisins, sem
vitanlega hvílir algerlega á
gjaldþoli atvinnuveganna. En í
öðru lagi verður hagur Reykja-
víkur og hagur alþjóðar held-
ur ekki aðgreindur í þessu efni.
Þegar á að fara að meta gjald-
þol rikissjóðs, ])á verður eklci
aðeins spurt um það, hvað
mikið ríkissjóður skuldi. Það
verður lika spurt um, hve mikl-
ar skuldir livíli á bæjar- og
sveitarfélögum og þá fvrst og
fremst á Reykjavík. Það verð-
ur líka spurt um afkomu at-
vinnuveganna og skattskyldar
eignir og tekjur borgaranna.
Nýjustu skýrslur 'sýna, að
skuldlaus eign bæjar- sýslu- og
hrepps-sjóðanna nam árið 1927
um 15400 þús. Þar af átti
Revkjavík 8600 þús., eða meira
en lielming. Skuldlausar eignir
allra landsmanna eru taldar ár-
ið 1929 rúml. 110 miljónir, þar
af í Reykjavík tæpar 50 miljón-
ir. Skattskyldar tekjur allra
landsmanna eru sama ár taldar
rúml. 431/) milj. kr., þar af i
Reykjavik rúml. 24 milj, eða
meira en helmingurinn. Af
þessu er augljóst, að þegar meta
á gjaldþol rikissjóðs, þá verður
i einnig að meta gjaldþol Reykja-
> vikur. Gjaldþol ríkissjóðs bygg-
ist að hálfu leyti á gjaldþoli
Reykjavíkur, livernig sem á er
litið. Það mundi því skifta litlu
fvrir lánstraust rikissjóðs, jafn-
vel þó að um áhættulán væri
að ræða, hvorl Reykjavík væri
veitt ábyrgð fj'rir slíku láni eða
ekki. Ef Revkjavik væri sokk-
in í skuldir, þá mundi það
spilla lánstrausti ríkissjóðs al-
veg jafnt, hvort sem ríkissjóð-
ur væri í ábyrgð fyrir þeim
skuldum eða ekki. En lán, sem
Reykjavik tekur til arðvæn-
legra fyrirtækja, geta á engan
hátt orðið til að spilla láns-
trausti rikissjóðs, heldur jafn-
vel þvert á móti.
En hvaða ])örf er á því, að
veita þessa ábyrgð ríkissjóðs
fyrir Sogsláninu? Er ekki
Revkjavik einfær um að afla
sér þess?
Það má nú geta þess, í þessu
sambandi, að lánveitandi sá,
sem verið var að semja við s.l.
haust, gerði bænum kost á al-
veg sömu lánskjörum eins og
bann um líkt leyti gerði rikis-
sjóði. Hjá þeim lánveitanda gat
ríkissjóður ekki fengið ódýrara
lán en bæjarsjóður. Samning-
ar hafa ekki af bæjarins hálfu
verið reyndir við aðra. En þessi
lánveitandi gerði það að alveg
ófrávíkjanlegu skilyrði fyrir
lánveitingunni, að ábyrgð rík-
issjóðs fengist. En með ríkis-
ábyrgð var lánið fáanlegt með
sömu kjörum eins og rikislán.
Hins vegar er það alveg vist,
að þó að bærinn ef til vill gæti
fengið lánið án ríkisábyrgðar,
þá vrði það dýrara með þvi
móti; vextirnir hærri. Sam-
kvæmt venju annarsstaðar,
verður að gera ráð fyrir að
minsta kosti i/jc/ hærri vöxt-
um á sliku láni, ef ekki er rík-
isábvrgð á ])ví. Eins og liér
stendur á, þá væri það því hin
mesta óhagsýni, að taka lánið
án ríkisábyrgðar. Það væri að
kasta peningum i sjóinn, og þó
að þeir peningar væri teknir úr
vösum Reykvikinga einna, þá
kemur það í sama stað niðúr.
— Og hér við bætist, að það er
í raun og veru í alla staði eðli-
legt, að ábyrgðar ríkissjóðs sé
krafist fyrir sliku láni sem
þessu. Það liggúr í hlutarins
eðli, að afkoma slíks fyrirtækis
sem Sogsvirkjunarinnar, muni
geta farið allmjög eftir því,
hvernig að henni er búið af
hálfu löggjafarvaldsins. Lög-
gjafarvaldið hcfir ]>að i hendi
sér, að gera slílct fvrirtæki al-
gerlega óarðberandi, með ým-
islconar kvöðum, jafnvel þó að
það í sjálfu sér sé arðvænlegt.
Það er eðlilegt, að lánvcitand-
inn vilji trvggja sér það, að
slikar kvaðir verði eklci lagðar
. á fyrirtækið, og það er trygt
með rikisábyrgðinni.
í stuttu máli: Ríkisábyrgð er
óhjákvæmileg, ef virkjunin á
að komast i framkvæmd. En
jafnvel þó að hún væri ekki
óhjákvæmileg, ])á er hún eigi
að síður sjálfsögð, af þvi að
hún sparar útgjöld og er með
öllu qhættulaus fyrir ríkissjóð.
Frá Alþingi
í gær.
Efri deild.
1. Islandsbcmkamálið. Uniræð-
um um till. Erlings vai- haldið á-
fram.
Jón Þorláksson talaði fyrstur.
Lýsti hann því, að íslandsbanka
hefði aldrei átt að loka, ])ví að banki
sem gæti svarað a. m. k. 90% af
öllum skuldbindingum sínum væri
lífvænlegur og líkl. til að rétta við.
Ef bankinn hefði vcrið gersamlega
lagðut' niður og tekinn til skifta-
meðferðar, hefði mátt deila um
hvort sú aðferð væri beppileg eða
ekki. En fyrst hann var réttur við,
þá gætu ekki verið skiftar skoðanir
um, að ])essi mánaðar stöðvun hefði
valdið miklu tjóni og verið glap-
ræði.
Þá inti Jón eftir ástæðunum fyr-
ir því. hvers vegna dómsmálaráð-
herra væri mótfallinn tillögu P.
Magn. um 3 manna rannsóknar-
nefnd. Ekki ])yrfti hann að ottast
hlutdrægni, þar sem stjórnarflokk-
arnir hefðu meiri hluta í hinni fyr-
irhuguðu nefnd. Eina ástæðan til
andstöðunnar væri sú. að stjornin
])yrði ekki að rannsökuð yrði sú
hlið, sem að henni veit sérstaklega.
Ekki svaraði Jónas fyrirspurn
Jóns Þorl.
Einar ráðherra talaði alllengi og
sagði m. a. að íslandsbanki hefði
tapað 20 milj. kr.!
Enn töluðu Erlingur, Pétur og
Jónas. Atkvæðagreiðslu var enn
frestað (einn þingmanna. Jón í
Stórádal, var fjarverandi) .
2. Frv. um löggilding verslunar-
staðar i Súðavík var vísað til 2.
umr. og allsherjarnefndar.
3. Frv. um breytmg á lögum um
dragnótaveiði. Þetta nýja dragnota-
frv. er flutt af sjávarútvegsnefnd
að tilmælum dómsmálaráðherra og
fer fram á að banna að fullu línu-
botnvörpuveiðar í landhelgi (Skovl-
vaad). Þessu frv. var vísað til 2.
umr.
4. Frv. um breyting á svcitar-
stjórnarlögum. Flutningsmaður Jón
Baldvinsson. Samkv. því hafa kaup-
tún eða þorp með 200 íbúa (i stað
300 áður) rétt til að verða sérstak-
ur hreppur. Þvi var vísað til 2. umr.
Neðri deild.
1. Frv. um stcekkun löcjsagnar-
umdœmis Rcykjavíkur. Af 2. umr.
var aðeins eftir atkvæðagreiðslan,
og fór hún svo, að 1. gr. frv. (um
sameininguna) var samþ. með 13
atla'. gegn 12, og frv. vísað til 3.
umr. með 13:7 atkv.
2. Frv. wn vcrðtoll. Atkvæða-
greiðsla fór fram í gær, og voru
flestar breytingartill. feldar, m. a.
till. Péturs Ott. og Jóns Sig. úm
tollahækkun á dósamjólk o. fl.
(vemdartolla) með 14 atkv. gegn
14.
Erv. var síðan samþ. og sent Ed.
3. Frv. um fjölgun þingmaima
í Rcykjavík var til 2. umr. Alls-
Sunrise“
ávaxtasulta.
Gæðin viðurkend. Veröid lágt.
Fæst hvarvetna.
Kuban-Kósakkarnir
syngja á morgun
kl. 2 /, í Gamla Bíó.

Ný söngskrá (Balalajka spil).
Aðgöngumiðar seldir i dag á venjulegum stöðum, og
á morgun frá kl. 1 í Gamla Bíó, ,ef eitthvað er óselt.
herjarnefnd hafði klofnað; meiri
hlutinn (Héðinn, Jón Ól. og Magn.
Guðm.) vildi samþ. frv., en lækka
])ó tölu þingmannanna vir 9 niður
í 6. Minni hl. vildi drepa frv. Auk
þessa bar Magn. Gúðm. fram breyt-
ingartill. um að talan skyldi vera 5.
Héðinn bafði framsögu. Benti
hann á hve Reykjavík er afskift
um þingmannafjölda, ])ar sem hér
býr rúmur fjórðungur landsmanna,
en bærinn hefir þó aðeins 4 ])ing-
menn, eða % af kjördæmakjörnum
þingmönnum.
Maguús Torfason andmælti mjög
frv. Fanst honum Reykjavík ckki
þurfa að kvarta. því að hún hefði
í rauninni 20 þingmenn, ])ví að svo
margir ættu lieima hér.
Magnús Guðm. og Magnús Jóns-
son bentu á, að okkar þjóðskipulag
bygðist á því, að allir menn hefðu
jafnan rétt til áhrifa á þjóðmál,
hvar sem þeir væru búsettir, og þess
vegna ætti ekki einn maður úti á
landi einhversstaðar, að ráða jafn-
miklu og margir Reykvikingar.
Eftir alllangar umræður var frv.
samþykt til 3. umr„ með breyt-
ingu M. Guðm. um að tala þingm.
skyldi vera fimm, með 15 atkv. gegn
13. Með frv. voru Sjálfstæðismenn,
Jafnaðarmenn og Gunnar Sigurðs-
son.
Flokkaglíma
Ánnanns og K.R.
.—0—
Mörg undanfarin ár liefir
flokkaglíma Ármanns verið eitt
af aðal glímumótum Revkvík-
inga, og bæjarbúar, glímumenn
og áhorfendur, fjöbnent mjög
til glímunnar og fylgt henni
með miklum ábuga og eftir-
væntingu. Hefir og verið vcl
tit glímunnar vandað og bestu
glímumenn tiæjarins kept þar.
Á morgmi klukkan .9 fer þessi
flokkaglíma enn fram. En nú
er enn meiri ástæða en áður
til að vænta binnar l)estu
skemtunar af glimunni, þvi að
nú samcina t)æði þau félög,sem
mesta rækt liafa lagt við glím-
una, liér í bænum — Ármann
og Iv. R. sig um þetta glímu-
mót og senda flestalla glímu-
snillinga sína til leiks. Enn-
fremur keppir þarna þriðja fé-
lag'ið, íþróttafél. Rvíkur, sem
nýlega er t)yrjað að iðka glim-
una, og því varla að vænta, að
það standi eldri félögunum á
sporði, þó ekki sé að vita, nema
í. R.-mehn verði skeinuhættir
i glímu, eins og þeir hafa oft
reynst í öðrum íþróttagreinum.
—- Samtals glima þarna tuttugu
og fimni menn, í tveim þunga-
flokkum: yfir og undir 70 kg'.
16 í þyngri flokknum, en 11 í
hinum léttari.
Eins og þegar er sagt, keppa
þarna flestir bestu glímumenn
okkar bæjarbúa. Nægir að
nefna aðeins nokkur nöfn.
Georg Þorsteinsson, .Törgen
Þorbergsson, Þorsteinn Einars-
son og margir fleiri ágætir
glímumenn kcpj)a frá Ármanni
i þyngri flokknmn, og frá K.
R. eru þektastir i þeim flokki:
Marinó Norðkvist og Tómas
Guðmundsson. í léttari flokkn-
um ern þessir þektastir: Björg-
vin .Tónsson frá Varmadal,
Hallgrímur Oddsson og Ólafur
Þorleifsson, allir frá K. R., enn-
fremur Axel Oddsson og Ásgeir
Einarsson frá Ármann.
Munu menn af framanrituðu
sjá, að l)úasl má við skemtileg-
um og fjörugum glímum, þar
sem svo ágætir glimumenn
keppa, og að flokkagliman nú
verði bin ánægjulegasta, eins
og ætíð áður. Evkur það og á
„spenning“ glimunnar, að K. R.
sendir marga og liættulega
keppendur lil leiks nú, og
munu þeir, sem þekkja K. R.-
menn, vita, að það er ekki gert
til að sýnast. -— Ætti eklci að
þurfa frekari hvatningar til
manna um að sækja glimuna.
().
Utan af landi.
—o—
Vestni.eyjuni 10. april. FB.
Gæftir hafa verið slæmar. það
sem af er þessum mánuði. Mun
hafa verið farið á sjó 4 daga. Mest-
ur afli á 3. þúsund þorskar i róðri.
Ekki alment róið nema í gær. Þá
voru alllir á sjó. Menn eru farnir
að leggja net. Horfur eru á að vel
muni aflast í net. Fiskurinn vænn.
Hcfir ekki verið vitjað um nema
einu sinni.
Þýski botnvörpungurinn J. H,
Wilhelms er kominn enn eina ferð-
ina til fiskkaupa (ýsukaupa). Tvéir
aðrir botnvörpungar cru hér nú að