Vísir - 01.04.1932, Qupperneq 2

y i s i r
Netakfllur!
Nú er tækifæri til að fá ódýrar NETAKÚLUR.
Lítið eitt fyrirliggjandi.
Símskeyti
—o—
Washington 31. mars.
United Press. - FB.
Nýir skattar.
Fulltrúadeild þjóðþingsins
liefir samþykt nýja skatta, sem
gert er ráð fyrir að færi rikinu
í árlegar tekjur 28(5 miljónir
dollara. Burðargjald fyrir bréf
innanlánds liefir verið hækkað
upp i 3. cents, og' er giskað á,
að tekjuauki af þeirri hækkun
íiemi 18.500.000 dollurum.
Skattur verður lagður á óá-
fenga drykki, og er gert ráð
fyrir, að hann nenli 11 miljón-
um dollara. Símalínur, sem
leigðar eru, vecða einnig skatt-
lagðar, að undanteknum síma-
línum fréttablaða, og' er húist
við, að tekjur af þessu nemi 35
miljónum dollara árlega. I.agð-
ur verður 5 centa skattur á
símskeyti og talsímaviðtöl, sem
kosta 30—-50 cents, en 10 centa
skattur á simskeyti og viðtöl,
sem kosta yfir 50 cents.
Lóndon 31. uiars.
United Press. - FBi
Gengi.
Gengi sterlihgspijnds miðað
við dollar 3.77VÓ, er viðskifti
hófust, en 3.80, er viðskiftum
lauk.
New York: Gengi sterlings-
punds $ 3.79V2• Óhreytt, er við-
skiftum lauk.
London 31. mars.
United Press. - FB!
Fjárhagur Breta.
Fjárhagsári Bretlands lauk
kl. (5 e. li. í dag'. Tekjuhalli fjár-
laganna var jafnaður á árinu
og i lolc þess 364.000 sterlings-
pund í sjóði. Auk þess liafði
aðeins verið notað £ 12.750.000
af £ 23.000.000 innstæðu i New
York. Tekjur fjárhagsársins
námu £ 770.963.000, en útgjöld-
in £ 770.599.000.
Frá Alþingi
í gær.
—0—
Efri deild.
Þar voru sex mál á dagskrá.
1. Tilk til þáh um skipun
nefndar til að gera tillögur um
niðurfærslu á útgjöldum ríkis-
ins.
Ákveðið var að nefndina
skyldu skipa 3 menn, einn frá
hverjum flokki, og verða lagðir
fram listar frá flokkunum á
morgun.
2. Frv. til 1. um undirbúníng i
á raforkuveitum til almenn-
ingsþarfa, 2. umr.
Frv. var samþ. og málinu
visað til 3. umr.
3. Frv. til 1. um síldarmat, 2.
umr.
Frv. var samþ. og því vísað
til 3. umr.
4. Frv. til I. um breyt. á I. nr. j
19, 4. maí 1887, um aðför, 1. j
umr.
Málinu var vísað til 2. umr. j
og' landhn. j
5. Frv. til 1. unv brevt. á I. nr.
40, 7. maí 1928 (Jarðræktarlög)
1. umr.
Málinu var vísað til 2. umr.
og' landbn.
6. Frv. til 1. um heimiid handa
atvmrh, til að veita Þorbirni
Kapracíussyni skírteini til vél-
stjórnar á íslenskum gufuskip-
um. 1. umr.
Málinu var visað til 2. umr.
og sjávarútvegsn.
Neðri deild.
Þar komu átta mál til umr.
1. Frv. til 1. um sölu mjólkur
og mjólkurafurða. 1. umr. Frá
landbn.
Frv. næstum samhljóða þessu
var saníþ. á nýafstöðnu búnað-
arþingi og sent landbn. Nd. til
fyrirgreiðslu, er tilætlunin með
því sú, að skipuleggja sölu og
meðferð mjólkurframleiðslunn-
ar.
Málinu var vísað til 2. umr.
2. Frv. til 1. um opinbera
greinargerð starfsmanna ríkis-
ins. Ein umr.
Frv. var samþ. ásamt smá-
breytingu og sent Ed.
3. Frv. til I. um hámark launa
greiddra úr ríkissjóði og af
stofnunum ríkisins, 1. umr.
Flm.: Vilmundur Jónsson.
Engum embættismanni né
opinberum starfsmanni, má
samkv. frv., liafi hann að laun-
um úr ríkissjóði 4500 kr. auk
dýrtíðaruppbótar eða þar yfir,
greiða án sérstakrar lagaheim-
ildar hærri laun fyrir embætl-
isstörf sin, eða aðalstörf og
aukastörf þau, er honum kunna
að vera falin í þjónustu ríkis-
ins, er nemi samtals liámárks-
launum þeim, er embætti hans
eða starfi eru ákveðin í launa-
lögum eða öðrum lögum.
Þingdeildarmönnum þótti
sem vonlegt var, alvöruleysi
Vilmundar með þessu frv. ganga
full langt, þar sehi liann hefir
verið allra manna mest hlaðinn
bitlingum. Hafði Ólafur Thors
þau orð um, að frv. mundi vera
samið vegna greinargerðarinn-
ar, sem nokkurskonar vörn
bitlingagráðugs embættismanns,
og með það fyrir augum væri
það flutt.
Frv. var vísað til 2. umr., en
margir þingmenn lýstu yfir því,
að þeir greiddu ekki atkvæði, og
að alvöruleysi Vilmundar með
frv. þessu, væri einstakt i sögu
þingsins.
4. Frv. til 1. um heimild handa
ríkisstjórninni um einkasölu á
bifreiðum og mótorvélum, 1.
umr.
Málinu var vísað lil 2 umr. og
fjárhagsn.
5. Frv. til 1. um breyt. á 1. nr.
36, 27. júní 1921, um samvinnu-
félög'.
Flm.: Héðinn Valdinxarsson,
Haraldur Guðmundsson, Vil-
mundur Jónsson.
Ef kaupfélag eða pöntunarfé-
lag starfar þann veg, að það sel-
ur vörur sínar eingöngu gegn
staðgreiðslu, nægir samkv. frv.,
í slað sameiginlegrar ábyrgðar
allra félagsmanna, að félags-
maður leggi fram í stofnsjóð fé-
lagsins 50 kr. framlag, og að fé-
lagsmaður ábyrgist senx sjálf-
skuldaráhyrgðarmaður og
tryggi að dómi félagsstjórnar
50 kr. umfram ofangreint fram-
lag' hans.
Frv. var visað til 2. umr. og
allslin.
6. Frv. til 1. urn greiðslu and-
virðis millisíldar úr búi Síldar-
einkasölu íslands.
Flm.: Guðbrandur ísberg,
Bernharð Stefánsson.
Úr búi Síldareinksölu ís-
lands skal greiða eigendunx
mililsildar þeirrar, er send var
íxieð e. s. ísland og kom til
Kaupnxannahafnar 7. des. f. á.,
andvirði þeirrar síldar, og auk
þess andvirði áður seldrar nxilli-
síldar frá síðasta liausti, er
geymt var á sérreikningi í
banka og beið þar útlilutmxar,
þegar bú síldareinkasölunnar
var tekið til skiftameðferðar.
Fi’v. var vísað til 2. unxr. og
s j ávarú tvegsnefndar.
7. Frv. til 1. um greiðslu sölt-
unarlauna úr búi Síldareinka-
sölu íslands. 1. umr.
.Fhn,: Guðbrandur ísberg.
Úr húi Sildareinkasölu íslands
skal gi’eiða sem forgangskröfur
allar söltunarlaunaki’öfur sild-
arsaltenda frá síðastliðnu
sunxri, senx viðurkendar voru af
Síldareinkasölunni nxeð því að
greiða meiri liluta þeirx-a, eixda
sé feld niður jafnliá upplxæð af
forgangskröfuxxi þeim, er ríkis-
sjóður á í búi síldareinkasöl-
unnar.
Umr unx íxxálið var frestað.
8. Till. til þál. um skipun
nefndar til að gera tillögur urn
niðurfærslu á útgjöldum ríkis-
ins. Ein unxr.
Umræðum um íxiálið var ckki
lokið er fundartíma lauk, og var
þeinx því frestað. Verður nánara
sagt frá þeim i blaðinu á niorg-
un.
Þðrðnr Sveinsson
prófessor,
geðveikralæknir á Kleppi, á 25
ára starfsafnxæli í dag. Hann
var settur læknir við hið ný-
x-eista geðveikrahæli 1. apríl
1907 og liefir gegnt því starfi
óslitið síðan.
Þ. Sv. hefir verið mjög
lieinxakær og skyldurækinn
embættismaður, enda getur
vax-la heiti'ð, að liann Iiafi
nokkuru sinni tekið sér hvíld
frá störfum heilan aldarfjórð-
ung.
Iiér vei’ður þess elcki freist-
að, að meta læknislist Þórðar
Sveinssonar, enda er sá, sem
þessar línur ritax’, ekki til þess
fær. Um hundrað (103) sjúk-
lingar niunu hafa dáið á Kleppi
(ganxla spítalanuni) þessi ár-
in, en uni 200 farið þaðan, sum-
ir albata, aðrir betri en þeir
komu, og enn aðrir svipaðir.
Nú eru þar 67 sjúklingar, og
eiga 7 þeirra'eða 8 tuttugu og
fimm ára afmæli í sjúkrahús-
inu á þessu ári. Munu suniir
þeirra mega teljast heilhrigðir,
en lial'a óskað þess, að fá að
vera lcyrrir.
Þórður prófessor Sveinsson
er merkilégur maður á ýnxsa
lund, og góður niaður. Hann
er gáfaður og skemtilegur, á-
hugasamur um mai’gt, hniltinn
í orði, ganiansamur, fullur af
allskonar hugmyndum unx
landsins gagn og nauðsynjar og
alla tilveruna. -r— Hann er
sennilega einhver allra mesti
og hagsýnasti búnxaður þessa
lahds og ber Kleppur þess
miklar menjar. Hóf liann þeg-
er, er lianii hafði tekið við jörð-
@L úii með Islgnskiim skipctn? >fíij
inni, í’æklunarstarfsemi í stór-
uni stíl, án allrar hvatningar
til þeirra verka frá þeini, sem
yfir hann voru scttir. — Árið
1907 mun túnið á Kleppi hafa
gefið af sér 80 liesta, en síðustu
ái’in um 1000 liesta. Hefir ný-
ræktin á Kleppsnxýrunx orðið
tiltölulega ódýr og mjög til
fyrii’myndar. Var þessi
i’æktunarstai’fsemi liið mesta
nauðsynjaverk og hefir oi’ðið
ríkissjóði lil nxikils liagnaðar.
Þói’ður Sveinsson er einstakt
trygða-röll og liverjunx manni
hjálpsamai’i. Munu nxargir liafa
af því að scgja, að hann hafi
orðið þcinx að liði og ekki síst
þá, er fjúka tók i skjólin. —
Þeii’, senx hest þekkja Þórð
Sveinsson, ganga þess ekki
duldir, að Iiugur hans er ó- *
venjulega ylríkur undir niðri,
þó að stundum virðist liálfkær-
ingur á yfirboi’ðinu. Og þeir
treysta honum til allra drengi-
legra verka.
—o—
Franisóknarnieixn i stjórnar-
skrárnefndinni liafa nú loks
skilað áliti unx málið. Var
nefndaráliti frá þeinx útbýtt á
Alþingi i gær. Þar segir m. a.
að á Alþingi megi „eiga sæti
alt að 45 þjóðkjörnir þing-
menn, kosnir nxeð léynilegum
kosningum“.
„32 þingmenn skulu kosnir
nxeð ólilutbundnum kosningum,
og þeir eða sá kosinn, sem flest
fær atkvæði“ (í 6 tvímennings-
kjördæmum og 20 einmenn-
ingskjördæmum). „Ákveða nxá
nxeð löguni, að skifta tvímenn-
ingskjördæmunx í einmenn-
ingsk j ördænxi“.
„8 þingmenn skulu kosnir
með lilutbundnum kosningum
í Reykjavílc og jafn margir til
vara samtíniis“.
Þá er talað unx, a'ð ákveða
nxegi með lögum, að hætt verði
við 5 landkjörnum þingnxönn-
unx. „Skal þá þéim þingsætum
varið til jöfnuiiar nxilli stjórn-
málaflokkanna i þeim kjör-
dæmum, þar sem kosið er ó-
hlutbundnum kosningunx. Um
útlilutun þingsætanna skal
nxiða við samanlagða kjós-
endatölu stjórnmálaflokkanna
við kosningai’iiar i lilutfalli við
tölu kosinna þingmanna í þeim
kjördænxum. Varamaður land-
kjörins þingmanns tekur sæti
eftir sömu reglu og gildir um
varamenn Reykj avíkur-þing-
manna. Þingmcnn skulu kosn-
ir til 4 ára“.
Eins og allir mega sjá, eru
tillögur þessar ekki viðlitsverð-
ar. Þær eru miðaðar við hags-
muni framsóknar og kjörfglg-
isvonir, en bæta á engan hátt
úr göllum núveranda kosninga-
fgrirkomulags. — Gegnir nxik-
illi fui’ðu, að jafnvel liin volaða
ríkisstjórn skuli elcki blygðast
sín fyrir, að láta fulltrúa sína
í stjórnarskrárixefndinni bera
annað eins franx á Alþingi. —
Meiri liluti kjósanda hefir
með nefndaráliti þessu verið
mintur svo rækilega á, livers
vænta nxegi af framsókn 1 kjör-
dæmamálinu, að ekki þarf frek-
ari vitna við.
Dr. Helfli Pjetnrss.
sextugur.
Fyrir rúmum 30 árum hóf Dr.
Helgi Pjeturss jarðfræðirann-
sóknir hér á landi. Þá hafði Þorv.
Thoroddsen lokið jarðfræðirann-
sóknurn sínunx hér heinxa, og hafSi
int af hendi rnikið og þarft verk
i jarðfræði og landafræði íslands,
og margir útlendir jarðfræSingar
höföu heimsótt landiS og gert hér
ýmsar merkar athuganir. ÁriS 1901
kom út jarSfræSiskort Þorvalds
Thorodddsens af Islandi, er sýndi
útbreiðslu bergtegunda á landi.
Móbergið. Eí vér rennunx aug-
unx yfir kort Þorvalds, sjáum vér
aS miSbik landsins, alla leiS úr
Þingeyjarsýslu suðttr yfir þvert
Hálendið til Suðurlands, er á stór-
um svæSum markaS mógulum lit
á kortinu. Er jxessunx mógulu
blettunx lika stráð til og frá um
alt SuSurland, frá BreiSanxerkur-
saixdi vestur á Reykjanes, og um-
hverfis hálendisjöklana, frá Vatna-
jökli vestur undir Boi'garfjörS, og
ná jxví yfir stór svæSi. Á Snæfells-
nesi gætir hans einnig til muna.
— Þessi litur táknar móbergið eSa
ntóbergsmyndun landsins (Pala-
gonitformation). — JarSmyndun
Jxessi fyllir mikiS riúxx í jarSlaga-
skipun landsins, enda er hún víða
furSu jxykk, sem íxxarka má af því,
að hæstu hálendisbungurnar, undir-
stöSur stórjöklanna um miSbik
landsins, eru aS miklu leyti gerSar
af móbergi, og fjöllin, er gnæfa
viS liinxin, til austurs og suSurs
frá Reykjavík aS sjá, eru móbergs-
fjöll.
Þessi jarSmyndun var jarðfræS-
inguin mesta ráSgáta; hennar líka
var ekki hægt aS finna í nálægum
löndurii. Útlendum jarSfræSingum
varS starsýnt á Jxessar inóbergs-
myndanir og voru í mesta vanda
meS aS finna út, hvernig berglög
þessi væri til orSin, og hve nær
Jxau hefði nxyndast. Þorv. Tlior-
oddsen hafði nxörgum fróSlegum
athugunum safnað um útlit og út-
breiSslu jxessara jarSlaga, en gát-
an var eigi ráSin aS heldur. — Þá
konx dr. Helgi til söguixnar og
hann fann ráSningu gátunnar. •
Einn af fyrri frændunx hans
hafSi kveSið svo aS orði, aS ís-
land væri „undarlegt sambland af
frosti og funa“ og dr. Ilelgi komst
aS þeirri niSurstöSu, aS þessi stutt-
orSa lýsing væri gagnorðasta skýr-
ingin á nxyndun móbergsins, og
viS enga jarðmyndun í landinu
ætti hún betur viS, jxví að móberg-
ið væri til orSið við nána sam-
vinnu jökla og jarðelda. — ÞaS
væri nieð öSrum orSurn nxyndaS
við eldgos á Jökultímanunx, meSan
nxeginhluti landsins var jöklurn
hulinn. Þegar eldgos verða í jökl-
uni, eins og Jxegar Katla gýs, vei'ða
gosefnin að ösku, vikri, gjalli og
hraunnxolum, senx safnast kringum
gosstaðina, og dreifast .víðar um,
límast síSan saman og verSa aö
föstu bergi. Af slikum efnum er
móbergið að miklu leyti myndaS.
1 nágrannalöndunum, Jxar senx eld-
gos urSu á síðari jarðsöguskeiðunx,
voru eldgosin hætt og jarSeldur-
ínn kulnaður, áður en Jökultimimx
byrjaði; þar finnast Jxvi eigi jarð-
nxyndanir líkar íslenska mólxerg-
inu. En hér héldu eldgosin áfram
og háSu stríS viS jökulgaddinn, út
allan Jökultíinann, og í greipum
Jxessai-a mikilvirku jötna, eldsins
og jökulsins, myndaðist og mótað-
ist nxóbérgiS og móbergsfjöllin.
Týnd saga fuudin. ÞaS Jxylcir
uokkrum tíðindum sæta, er foru-
rit finnast, senx menn hafa eigí
vitaS áður aS til væru, einkunx þeg-
ar Jxau veita mikilvæga fræðslu
um liSna atburði, nxerka menn,
i