Vísir - 04.01.1933, Síða 2

V í SI R
Fyrirliggj andi:
UMBÚÐAPAPPÍR og POKAR.
UMBÚÐAGARN, einlitt og mislitt.
Sími: einn - tveir - þ ir - fjðrir.
—o—
London í. jan.
United Press. - FB.
Ófriðarskuldirnar.
Sanmingaumleitanir Breta og
Bandaríkjamanna.
Fregnast liefir, a'ð rætt er
um undirbúning til þess að
senda nefnd sérfræðinga til
Bandaríkjanna, til þess að
ræða um hernaðarskuldirnar.
Fullnaðarákvarðanir eru undir
viðræðum þeim komiiar, sem
nú fara fram milli rikisstjórn-
arinnar í Bandaríkjunum og
sendiherra Bretlands i Wasli-
ington, Sir Ronalds Lindsay.
Barcelona, 3. jan.
United Press. - FP..
Frá Spáni.
Lögreglan hefir fundið 200
sprengjur og mikið af skotfær-
um og dynamiíi í húsi nokkuru
i einu af útjaðrahverfum horg-
arinuar.
Dublin, 3. janúar.
Unitcd Press. - FB.
Stjómmálahorfur í írlandi.
Þingrof og nýjar kosningar.
Skömmu eftir miðnætti hoS-
aði De Valera hlaðamenn á fund
sinn i skrifstofum rikisstjórnar-
innar. Tilkynti liann þeim ]iar,
að liann liefði ákveðið að lála
þingrof fara fram og nýjár al-
mennar þingkosningar þ. 24.
janúar. — Þessi ákvörðun mun
hafa verið tekm vegna ]iess, að
efri deild þingsins hefir í ýmsu
gerl rikisstjóminni erfitt fyrir,
en ekki vegna ágrcinings við
verkalýðsflokkinn.
Ríkisstjórnin mun, í kosu-
ingabaráttu þeirri, sem fyrir ;
höndum er, legggja megin- |
áherslu á starf sitt íii viðreisnar
atvinnuvegunum. Ennfrcmur
hefir ríkisstjórnin á stefnuskrá
sinni afnám efri deildar þitígs-
ins, stofnun lýðveldisins og að
lagl verði niður landstjóraem-
bætlið---Búist er við, að nýja
þingið komi saman þ. 8. fehr.
Dublin, 3. jan.
United Press. - FB.
Talið er vist, að De Valera
muni leggja álierslu á fullan að-
skilnað fríríkisins frá Bretlandi.
— í viðtali við United Press lét
De Valera svo um mælt, að
stefnuskrá stjórnar sinnar fyrir
seinustu koSningar og úrslit
kosninganna, tæki af allan vafa
urn fylgi hennar með þjóðinni,
og traust liennar á þvi að
stjórnin mundi framkvæma
áform sín, og mundi kjósend-
urnir á ný sýna sama hug til
stjórnar sinnar 24. janúar.
Á fundi, sein Cosgrave fyrr-
verandi stjórnarforseti, boðaði
til í kveld, var rætt um samstarf
milli flokkanna, til þess að leiða
viðski f tas tyrj öldin a farsællega
tíl lykta.
Dublin 4. jan.
United Press. - FB.
Flokkur De Valera hefir
ákveðið að hafa niutíu og átta
frambjóðendur i kjöri við
þiugkosningar þær, er bráð-
lega fara í liönd í fríríkinu.
Gerir ftokkurinn sér vonir um,
að mikill meirf liluti þeirra
nái kosningu.
Cosgrave-liokkurin n hefir
samþykt ályktun þess el'nis, að
flokkurinn láti ánægju sína i
tjós yfir tillögunni um að
stofna þjóðstjórn, eins og er í
Englandi. I ávarpi, sein Cos-
grave hefir birt, segir liann:
„Vér munum leitast við að
leiða viðskiftastyrjöldina til
lykta, þannig að bæði írar og
Bretar megi vel við una, og
semja um fjárhagsmálin við
Bretland. Vér mununi vinna
að því, að Irar fái góðan mark-
að fyrir afurðir sínar, og mun
það koma þeim að mcira haldi,
heldur en góðgerðastarfsemi
og atvinnuleysisstyrkir.“
Rógurinn um
Hæstarétt.
—o—
Nokkurar athugasemdir.
III.
Miklar árásir hafa verið gerð-
ar á liæstarétt út af dórasetu
Einars Arnórssonar í málinn
gegn M. G.
Tíminn gat þess 17. des., að
dómseta E. A. færi í hága við
stjórnarskrána, hæstaréttarlög-
in og ennfremur dómvenjur
landsyfirréttarins. Rökstuðn-
ings á þesu var lofað í næsta
blaði.
20. des. koma svo rökin. Rétt
er að geta þéss áður, cn lcngra
er Iialdið, að hin málgögn J. J.
hafa að vísu gert árás á réttinn
af sömu sökum, en með því að
| þau virðast telja þessa ákæru
kraftmeiri, ef rökstuðningi við
hana er slept, þá verður hér ein-
ungis farið út i ummæli Tím-
aus.
Það sem inenn reka jyrst
augun í við rökstuðniug Tím-
ans 20. des., er að nú er ekki
minst á dómvenju landsyfir-
réttarins, sem þó var talin ein
liöfuð-stoðin þremur dögum
áður. Vísi þótli þctta grunsam-
legt og aflaði sér þess vegna
upplýsinga um, hver dómvenja
rétlarins liefði verið í þessum
efnum. Honum var t jáð, að þó
að ekki fyudist alveg hliðstæð
dæmi þessu, þá hefði landsyfir-
rétturinn lrvað eftir annað talið
dómara skylt að halda sæti
sínu, þar sem meiri ástæða
hefði verið lil að láta hann
vikja en var uin E. A. í þe.ssu
máli. Að svo miklu teyti, sem
um dómvenju væri að ræða i
þessum efnum, mætli því hik-
laust segja, að hún væri þvert
ofan í það, sem Tímiun hafði
sagt. ÍÞessu til stuðnings má
henda á þéssa dóma m. a. í
dómasafni landsyfirréttarins: 2.
biiidi, hls. 430; 4. biudi, bls.
475, 478, 505; 6. bindi 176; 8.
bindi 380; 10. bindi 536, 542,
547. — Hér er þannig sannað,
að Tíminn liefir farið með full-
komlega ósatt mál, þegar liann
vitnaði í dómvenju landsyfir-
réttarins máli sínu til sönnunar.
Má raunar telja það óvenjuleg-
an „heiðarleik“ af því blaði, að
það skyldi viðurkenna rang-
hermi sitt, með því að cndur-
taka ekki þessa fullyrðingu,
heldur sleppa henni alveg, þeg-
ar færa átti sönnur að lienni.
En liitt sýnir þetta tilfelli
áþreifanlega, að fyrst hcfir ver-
ið ákveðið að gera árás á
hæstarétt út af dómsetu E. A.,
en rakanna liefir ekki vcrið leit-
að fyr en búið var að gera órás-
ina, og kemur það all hetur
heim við venjur Tínians.
Ef litið er til þeirra rök-
semda Tímans, sem hann liefir
ekki sjálfur þegar etið ofan í
sig, er fyrst að athuga ummæli
blaðsins út af 30. grein stjórn-
arskrárinnar. Þessi grein segir,
að umboðsstarfalausir dóinend-
ur sé ekki kjörgeugir til al-
. þingis, og felst i jiví, að l'astir
dómarar í hæstarétti vérði ekki
kosnir til þiugs, né megi eiga
]iar setu. Nú er það viðurkent
af öllum, m. a. s. Timanum,
að E. A. hafi látið af þing-
mensku, er hann var skipaður í
hæstarétt, og engum dettur í
hug, að E. A. nnmi verða kos-
inn þingmaður meðan hann er i
liæstarétti, og lögin cru að
þessu levti óbreytt. Fyrirskipun
sljórnarskrármnar liefir því
verið fylgt, og mundu fáir viti
bornir menn sjá hvað hún kem-
nr þessu máli séi'staklega við.
Timinn er ])ó ekki ráðalaus,
þvi að hann segir, að ])ctta
ákvæði sé seti í alveg ákveðnunr
tilgangi, sem sé þeim, að' hindrá
að dómarar i hæstarétti hindi
sig fyrirfram með afstöðu
þeirri, seni þcir hafi tekið til
inála á alþingi. Ákvæðið er nú
vitanlega ekki sett i þessum til-
gangi, lieldur til Iiins, a'ð losa
dómarana við stjórnmálaaf-
skifti alnient, sem m. a. gætu
leilt (il þess, að þeir dæmdu
dóma sína með ]>að fyrir aug-
um, að ryðja t. d. andstæðingi
síuum frá þingsetu með röng-
um dómi og opna sér þannig
sjálfum leið inn á alþingi í hans
stað. En tii að ná þeim tilgangi,
sem Tímiim íiefuir, þurfti ekk-
ert stjórnarskrárákvæði, heldur
eru ákvæðin um ]iað efni í
hæstarétlarlögunum. Tíminn
virðist ]iar á móti vilja láta
framfylgja þessu boði stjómar-
skrárinnar um, áð dómarar
megi ekki hafa stjórnmálaaf-
skifti, a. ni. k. ekld bein, með
þeim hætti, að hann vill svifta
mann dómsvaldi vegna þess, áð
’nann (dómarinn) hafi ein-
hvcrntiina áður gefið sig að
stjómmólum, en af því leiðir,
að í réttinn kemur sem vara-
dómari sá, sem enn er kjör-
gengur og viðbúið er að standi
í stjéirnmálaþrefi. Eins óg
menn sjá: Alveg á Tímafvísu,
þ. e. þann liæfa á að lála í'ara,
en í ltans stað á að koma sá, sem
einmitt er óhæfur að þessu
leytí.
Þá segir Tírpinn, að málsúr-
slitin hafi skifl E. A. máli og
]>ess vegna hafi hann átt að
víkja sæli, samkvæmt 1. tölulið
7. greinai' hæstaréttartaganna.
Þessi röksemdaleiðsla Tímans
er auðsjáanlega ætluð þeini,
sem eru tiltakanlega illa að sér
um lagaskýringu, og byggist á
því að blekkja á menn með því,
live orðalag hæstaréttarlaganna
er rúmt. Það er t. d. ómótbæri-
legt, að iivern einasta Ixirgara
landsius varðar ]iað' miklu, að
úrlausnir dómslólanna sé rétt-
ar, svo að rétlaröryggið verði
sem mest. Enn þá meira en all-
an almetming varðar þó þann
FÆST HYARVETNAI
dómara, sem dæmir í málum
manna, það, að lionum takist
að finiia rétta úrlausn, og kcm-
ur þar t. d. til greina, að lion-
um er mjög mikilvægt að geta
sér sem hesl orð sem dónlari,
svo og að forðast beina laga-
áhyrgð, sem við gelur legið, el'
úí af ber fyrir honum. Fari
maður Jiannig lit í slíkar hug-
leiðingar, sem Tíminn gerir í
þessu samhandi, kemst maður
að lokum að þvi, að þelta laga-
ákvæði lciðir til þess, að enginn
hæfur dómafi verði fenginn í
neinu máli.
Slíkt, sem væntanlega leiddi
til þess, að ákæran ein kæmi í
dóins stað, mundi líka einmitt
vera Timanum geðfeldast, ]ió
með því skilorði, að J. J. væri
fenginn einkaákæruréttur. En
þetta er ekki tilgangur laganna,
þvi að ákvæðið ber að skýra
miklu þrengra en Tíminn vill
vera láta, og vcrður ekki hér
farið út í að ræðá ítarlega um
það. Sem dæmi þess, livenær
þetta ákvæði á við, má þó benda
á það tilfelli, að dómari er með-
eigandi i húsi og vörum sem í
þvi eru. Nú kviknar i húsinú
og maður ev gripinn, grunaður
um íkveikju. ltann játar á sig,
cn scgir jafnframt, að meðeig-
andi dómarans liáfi keypt sig
til verksins, þá sýnist dómarinn
eiga að víkja saúi í því máli, og
liefði liann l. d. leynt sameign
sinni, til þess að geta haldi'ð
sæli sínu, myndi efíaust uni al-
varlegt hrot af lians hendi að
ræða.
Ennfremur segir Tíminn, að
svo hafi verið ástatl um E. A.,
að telja hafi mátt hætl við, að
hann liti ekki óhlutdrægt á
málavéxti, og þess vegua hafi
liann átt að vikja sæti, sam-
kvæmt 6. tölulið 7. greinar
liæstaréttarlaganna. Það skal
fúslega viðurkent, að svo gæti
staðið á að E. A. liefði með
fyrri afskiftum af málinu hund-
ið sig svo í því, að liann liefði
átt að víkja samkvæmt ]>essu
ákvæði eða því ákvæði, sem
segir, að liafi niaður leiðbeint
aðilja í málinu, ]>á eigi hann að
vikja sæti, shr. 4. tölulið um-
ræddrar greinar hæstaréttar-
laganna. Því virðist nú ekki
einu sinni Iialdið fram, að E. A.
hafi liafl þau afskifti, sein síð-
ast voru neí'nd, og þarf ]>á ekki
að ræða frekara um það. Þveirt
á móti eru þau einu „afskifti”
E. A. af málinu, sem upplýst
eru og lialdið er frain, þau, að
hann hafi greitt atkvæði gegn
vantrauststillögu á ráðuneyli
Ásg. Ásg., sem M. G. sat í,' og
meðal annars hafi liygst á þvi,
að M. G. væri undir sakamáls-
kæru og málshöfðun fyrirskip-
uð. Til ]>ess að sjá, hve mikið
verði lagt upp úr þýðingu. Jiessa
atkvaeðis E. A., verður að at-
huga í livaða skyni þessi at-
kvæðagreiðsla fór fram og
hvað fyrir E. A. hali legið um
málið þá.
Um það fyrra er ]iess að gæta,
að E. A. tók ekki afstöðu til
málsins sem dómari, enda var
hann ]>á ekki orðinn dómari,
heldur sem liver annar þing-
maður. Hitt má segja, að þing-
menn liafi lýst yfir trú sinm
uni saldcysi M. G. með þessaii
atkvæðagreiðslu, en E. A. þá
ekki frekar en flestir fram-
sóknarþjngmennirnir, sem
samkvæmt kenningu Timans
sjátfs hafa ]>á fyrirfram for-
dæmt öll lians skrif uni þetta,
sem auvirðilegt níð og róg.
Slíka þýðingu hefir Tíininn þó
ekki liingað til viljað leggja í
a tkvæðagre iðslun a.
En þýðing atkvæðagreiðsl
unnar fer einkum eftir þeim
gögnum, sem fyrir þingmönn-
um, E. A. sem öðrum, lágu,
þegar hún fór fram. Það eina,
sem ]>ingmenn ]>ii höfðu að
byggja á í málinu, var yfirlýs-
ing forsætisráðlierra, sem einn-
ig hafði átl sæti í þeirri stjórn,
er Jónas Jónsson, sá er liafðí
fyrirskipað málshöfðunina, sat
i, og hlaut því að vera inálinu
manna kunnugastur. Þessi
yfirlýsing ráðherrans varð ekki
skilin á annan veg en þánn, að
hann teldi liér um alveg ástaíðu-
laust liermdarverk að ræða. Á
þessum upplýsingum og skoð-
un forsætisráðherra urðu þing-
menn að reisa álit sitt á inátinu,
en þeir áttu þess engan kost, að
i'annsaka málið sjálfstætt og
stvðjast einungis við þá rann-
sókn. Hitt má Tíminn eiga um
við ráðlierra þenna, er blaðið
styður svo ódyggilega, hvort
yfirlýsingin liafi verið á réttum
rökum reist. -En í dómarasætí
þurfti lí. A. ckki að taka tillit
til yfirlýsingar forsætisráð-
lierra,, heldur til skjala mále-
ins" og flutnings þess fyrír
Iiæslarélti, og kom alveg óbund-
inn til þess starfa.
Hér má enn minna á dóm-
venju landsyfirréttarins, sem
stýður niðurstöðu hæstaréttar
um þetta atriði. Ennfremur
það, að úr því að löggjöfiu læt-
ur yfirleitt sama mann vera
ákæranda og dómára, er frá-
leill að hugsa sér, að hún mundi
vilja banna dómara dómsetu i
slíku tilfelli sem þessu.
Loks fellur sú ástæða uua
sjálfa sig, að E. A. hafi átt að
víkja sæti í málinu vegua þess,
að M. G. liafi veitt lionum dóm-
araembættið. Má í því sambandi
benda á, að dr. Rjörn Þórðar-
son lögmaður lieí'ir dæmt í
fjölda mála, þar sem úrslítin
ultu á ]>vi, hvort .1. J. liafði að-
hafsl ólöglegt atliæfi. Dalt
samt enguni i hug, að dr. Björn
skyldi víkja, aí' þeirri ástæðu
einni, að .1. J. hafði skipað liann
lögmann. Þó að það komi þessu
máli ekki beint við, iná einnig
miiína á, að ekki er Iiægt að
segja, að E. A. hafi komiat i
liæstarétt fyrir ncina sérslaka
náð M- G., þar sem fyrst og
JTemsl þurfti samþykki réttar-
ins lil veitingarinnar. En auk
þess er hverjuin manni kuno-
ugl, að E. A. hlaut og hlýtar
vegna yfirburða vitsmuna,
þekkingar og reynslu, að fá
livert lagaembætti hér á landi,
sem lausl cr og hann óskar
eftir.