Vísir - 13.03.1933, Qupperneq 2

V I s l R
Fypirliggjandi:
Netakúlup.
Notiö tækifævið þai> eð lítid er óselt.
Sími: Einn — tveir — þrír — fjórir.
Berlín, 13. mars.
United Press, FB.
Bæjarstjórnarkosningar
í bæjar og sveitarstjórnar-
kosningum, sem fram Jiafa far-
ið i Prússlandi, liafa Nazistar
og þjóðernissinnar fengið meiri
bluta, i Berlin fengu Nazistar
86 sæti, en þjóðernissinnar 27,
en bæjarstjórnarfulltrúar þ'ar
eru 205 alls.
Washington, 13. mars.
Umted Press. - FB.
Betri horfur í Ameríku.
Roosevelt forseti hefir tilkynt,
að Federal Reserve bankarnir
verði opnaðir i dag, en aðrir
banlcar, í þeim borgum, sem
greiðslujafnaðarstofnanir eru
i, á þriðjudag, og loks aðrir
bankar, sem standa á öruggum
fjárhagsgrundvelli, á miðviku-
dag.
Tilkynt liefir verið, að tekist
hafi að vinna sigur á öllum erf-
iðleikum við að hefja endur-
reisn bankastarfseminnar.
Long Beascli, 13. mars.
United Press. FB.
Landskjálfti í Kaliforníu.
Alt er nú með kyrrum kjör-
um i Long Beach og annarstað-
ar, þar sem landskjálftinn olh
usla. Opinberlega tilkynt, að
152 hafi farist, en talan getur
þó hækkað enn, og 1500 meiðst
alvarlega.
Havaua, i febr.
United Press. FB.
Ástand og horfur á Havana.
Þeir íbúanna á Kúbu, sem
andstæðir eru Machado og
stjórn hans, gera sér vonir um,
að ástandið fari batnandi í laud-
inu, þegar Roosevelt er tekinn
við völdum, þvi að þá taki
Bandaríkjastjórn í taumana, og
komi i veg fyrir ofsóknar-
stefnu Machado gagnvart and-
stæðingum sínum. — Macliado
kveðst vilja ná samkomulagi
við andstæðinga sína, en þeir
treysta honum ekki. Machado
hefir einnig lofað þvi, að kosn-
ingar skuli fram fara 1934 og
kveðst elcki gefa kost á sér á
ný. — Andstæðingar stjórnar-
innar standa ekld sameinaðir,
en eru á einu máli uin endur-
reisn dómstólanna, og að þess
verði að gæta, að ríkisstjórnin
virði dóma þeirra. Stjórnarand-
stæðingar telja sendiherra
Bandaríkjanna liafa hugsað
mest um það, að gæta liags-
muna amerískra banka, sem
styðji Machado, en hagsmuna
alþýðunnar sé í engu gætt, og
allir sljórnarandstæðingar of-
sóttir, þeir hafi hundruðum
saman verið drepnir ón dóms
og laga. Vænta menn þess, að
Roosevelt muni krefjast þess,
að meiri mannúðar gæti fram-
vegis i stjómarfarinu á Kúbu.
Gnnnar Gnnnarsson
rithöfundur.
—o—
Tveir af lúnum ungu menta-
mönnum landsins, þeir Sigurð-
ur Skúlason magister og Þor-
kell Jóliannésson bókavörður,
hafa nú í vetur gerl Gunnar
Gunnarsson rithöfund að um-
talsefni i útvarpinu. Töldu þeir
vera kominn tima til þess, að
unna Gunnari réttar og sann-
mælis hér á landi, og væri það
ekki þjóðinni vansalaust, að
liöfuðverk lians séu eklci þýdd
á íslenska tungu.
Það munu margir vera þess-
um mönnum þakklátir, fyrir að
liafa kveðið upp úr með þá
skoðun, sem fjöldamargir menn
i landinu hafa. Það er nú orðið
öllum ljóst, að ógerningur er
fyrir samtímamenn Gunnars að
gefa liann Dönum, sakir þess
að framtíðin mundi aldrei sætt-
ast á |)á ráðstöfun.
Gunnar Gunnarsson fór ung-
ur utan og hefir dvalið allan
starfsaldur sinn í Danmörku.
Hann hefir ritað verk sín á
danska tungu og það er kunn-
ara en frá þurfi að segja, að
liann hefir um langt skeið verið
einn af vinsælustu ríthöfundum
í Danmörku, og jafnframt með-
al allra fremstu liöfunda Norð-
urlanda og víðfrægur út um
álfuna.
Margir hafa litið Gunnar
hornauga fyrir það, að hann
hefir ritað á dönsku. En það er
að minsta kosti mjög afsakan-
legt. Orsakir jiess, að liann og
hinir efnilegustu rithöfundar,
hver eftir annan, liafa liorfið
héðan og kvatt sér liljóðs er-
lendis, liggja fyrst og fremst í
smæð þjóðarinnar og þeim
örðugu vaxtarskilyrðum sem
rithöfundar hafa orðið að búa
cið liér á landi. En ])ó að þess-
ir menn hverfi að heiman, fylg-
ir þcim saga þjóðarinnar og
svipur landsins, og oss er skylt
að fagna því, að þeir reynist
menn, hvar sem þeir fara.
Og um verk Gúnnars er það
að segja, að þau eru að efni og
hugsun ekki síður íslensk, en
sumt af því besta sem heima er
gert. Því vita það allir menn,
svo langt sem nafn lians er
kunnugt og rit hans liafa náð,
að hann er íslendingur en ekki
Dani. — Það munu Danir og
hafa að segja, að Gunnar hafi
ekki reynst þeim liliðhollur í
þeim ýmsu málum, sem Iiann
hefir látið til sín taka, er snerta
sjálfstæði vort og sérstöðu. Vér
höfum því margt við Gunnar
Gunnarsson að virða og höfum
of Iengi varnað honum þess
heiðurs, sem honum að réttu
lagi ber. En þó er það ámælis-
verðast, að hann hefir orðið fyr-
ir beinum árásum liéðan að
lieiman, og það á þcim vett-
vangi, sem allra sist skyldi.
Islendingar hafa oft verið
nefndir bókmenta- og sögu-
þjóð og hefir það verið helsti
þjóðarheiður vor. Að vísu Jiafa
fornritin gert garðinn frægast-
an meðal annara þjóða. En bók-
mentir nítjándu aldarinnar
hófu þjóðina til nýrrar menn-
ingar og Jiöfðu hin djúptækustu
álirif á allan hugsunarliátt og
fTamkvæmdalíf í landinu. Bók-
mentafélagið hefir nú starfað
meira en öld og ýms önnur út-
gáfufélög hafa á siðustu áratug-
um staðið við lilið þess. Hafa
verið prentuð ógrynni allskon-
ar rita og dreifl út um landið.
Mætti ef til vill segja, að sumt
af þessum fróðleik liafi verið
gefinn út i oftrausti á íslenska
lestrarþrá. En þó að svo væri,
þá er starf fræðimannanna á
þessu sviði í mesta máta virð-
ingarvert. Hitt er ánnað mál, að
afstaða bókmentafræðinganna
til samtíðarinnar og hinna
ungu manna liefir verið á alí
annan veg. Því hefir jafnvel
verið lætt inn hjá fólki, að ekki
sé ómakisns vcrt að ljá augu
eða eyru því sem ungu skáldin
Játa frá sér fara. Og eitt sinn var
svo langt gengið í veglegu tíma-
riti, að reynt var að blása lífs-
anda í aldargamalt níð gömlu
kynslóðarinnar um Jónas Hall-
grímsson, til þess að sanna með
því fánýti nýju bókmenlanna.
En þessi speki gamla tímans
er ekki á marga fiska. Það er
óJiætt að fullyrða, að svo fram-
arlega, sem íslenslc bókmenning
á í framtiðinni að verða meira
en draumur og grilla fáeinna
sérvitringa, þá verður hún að
byggjast upj) af öllum efnum
vorum, jafnt liins gamla, nýja
og nýjasta tima. Það er eklci
nóg að eiga gömlu skáldin, sem
komin eru undir græna torfu.
Það er lieldur ekki einlilítt að
eiga fornbréfasöfn, annála,
þjóðsögur og gömul fræðirit, þó
að alt þetta sé vissulega gott á
sinn hátt. Við þurfum einnig
að eiga lifandi bókmentir og
Jeggja við þær fulla rælct, eink-
um meðan þær eru ferskar og'
• i bestu samræmi við sinn tíma.
Þess vegna liöfum við elclci efni
á þvi að láta Gunnar Gunnars-
son, einn af mestu og bestu rit-
höfundum þjóðarinnar liggja
óbættan undir garði vorum.
Nú vil eg varpa þeirri spurn-
ingu frani til góðra manna,
sem vilja veg Gunnars meiri
liér á landi, en hann er orðinn,
hvorl ekki sé nú þegar liægt að
hefjast lianda um útgáfu á höf-
uðverkum hans. Það verk, ef vel
tækist, væri fyrst og fremst
þjóðinni til sóma, og á þann
eina hátt væri skáldinu veittur
sá lieiður, sem því að réttu lagi
ber. —
Jón Magnússon.
SoTét'Rússland
og trúarbrögðin.
Fréttaritari Manchester Guar-
dian i Moslcwa símar blaði sínu
á þessa leið :
Höfuðástæðurnar fyrir þvi,
að ráðstjórnint hefir óbeit á
kirkjunni eru tvær: Hún álitur
hana afturlialdsstofnun og
kristnina og kristilega siðfræði
í beinni andstöðu við Marx-
ismann. Stefna ráðstjórnarinn-
ar er því — og er ]>á elcki sterkt
tii orða tekið — að letja menn
til að trúa kenningum kirkjunn-
ar eða virða helga siðu. Og að-
ferðirnar, sem ráðstjórnin nol-
ar, til að ná þessum tilgangi,
eru undirróður gegn kristilegri
starfsemi og óbeinar ©fsóknir.
Með þessu er átt við það t. d.,
að sovét-borgari, scm sækir
kirkju og yfir höfuð semur sig
að háttum kirkjurækinna
Gardínur og Stores
seljam við aú
fyrir iítið verð.
99
Norwalk“
bifreiðagúmmí, 32x6, fyririiggjandi.
Þórðor Sveinsson & Co
æ
og trúaðra maúna, getur síður
búist við stuðningi stjórnarvald-
anna en aðrir borgarar, og á
það enda yfir höfði sér, af því
að lianii er trúaður og kirkju-
rækinn, að vera frekara grun-
aður um að vera andstæður
stjórnarbyltingarstefnunni en
þeir, sem Iivorki sækja kirkju
né i öðru sýna það, að þeir á-
stundi trúrækni. Sovét-borgar-
inn, sem er trúrækinn og
lcirkjurækinn, verður ekki liand-
telcinn fyrir þessar „sakir“, en
ef hann verður fyrir því óláni,
að verða handtekinn fyrir ein-
hverjar aðrar salcir, þá er liætt
við, að lcirkju- og trúræknin
verði lionum til ills, geti bein-
línis orðið til þess, að liann
verði borinn þeim sökúm, að
vera fjandsamlegur verklýðs-
stéttinni. í þessu er i raun og
veru hvatning til manna, að láta
í sama blaði er löng og fá-
dæma leiðinleg ritgerð eftir
Yaroslavsky, sem er einn af
„spámönnum“ guðleysingja o.
fl......En auk þess, sem hér
hefir verið tahð, er á ýmsan
annan liátt reýnt að bæla niður
trúarlega starfsemi, t. d. er því
mjög haldið að íólkinú, að
kirkjan hafi sölsað midir sig
mikla fjármuni og verið verk-
færi i hendi keisaravaldsins. Af-
leiðingin af stjórnarbyltingunni
og stefnu ráðstjórnarinnar liefir
vitanlega orðið sú, að eigiiir
kirkjunnar eru nú engar, klerk-
arnir hafa vcrið sendir í útlegð
eða skotnir svo þúsundum
skiftir. Trúboðsfélög og söfn-
uðir hafa verið leystir upp og
kirkjúnnar mönnuin ér nú al-
gerlcga bannað að liafa uþp-
fræðslu æskulýðsins með liönd-
um.
kirkjuna afskiftalausa með öllu.
Og um klerkana i landinu er
])að að segja, að stétt þeirra er
stétt liinna útskúfuðu. Þeir liafa
verið sviftir öllum réttindum,
3)orgaralegum, fjárhagslegum
og stjómmálalegum. Þeim er
leyft að tóra og þeim er leyft
— að nafninu til -— að prédika,
en þeir eiga stöðugt yfir liöfði
sér, að yfirvöldin noti eitthvað
að yfirskini til þess að baka
]>eim vandræði. Kirkjunum i
landinu, t. d. í Moskwa, fer líka
stöðugt fækkandi, þ.e.a.s. ])eim
kirkjum, sem notaðar eru til
þess að flytja í kristilegan boð-
skap og til tilbeiðslu og bænar-
gerðar. Sumar þeirra liafa ver-
ið rifnar til þess að breiklca göt-
urnar eða til þess, að aðrar
byggingar mætti upp rísa, liús, ‘
sem ráðstjórnin áhtur þarfari
en kirkjurnar. Sumum liefir
verið breytt i skrifstofubygging-
ar eða safnahús, en aðrar hafa
verið látnar ganga úr sér —
ekkert skeytt um að halda þéim
við. Talið er, að ein aðferð
stjórnarinnar til þess að útrýma
kirkju.num, sé að leggja á þær
gifurleg gjöld, en eigi liefi eg
fengið staðfest, hvort rétt er
þar með farið.
í ráðstjórnarrikjunum er trú-
arbfagða-útbreiðsla (religious
propaganda) bönnuð, en bar-
áttan gegn trúarbrögðunum er
studd kappsamlega. Guðleys-
ingjafélögin eru mýmörg. í
fréttablaði, sem lieitir „Guð-
leysinginn“, er sagt í tiu ára
afmælisútgáfu, að stefna blaðs-
ins sé að vinna á móti trúár-
bragðastarfsemi hvarvetna í
heiminiun.
En á hinn bóginn guæfir sú
staðreynd ofar öllu, að kirkjan
hefir staðist allar ofsóknir og
árásir. Hún hefir reynst haturs-
mönnum trúrækninnar og guð-
hræðsluiinar óvinnandi vigi.
Og er það -— ]>egar allar aðstæð-
ur eru atliugaðar — ekki dá-
samlegt þol?
Niðurl.
K.
Dánarfregn.
Nýlega er látinn Bjarni Magnús-
son, bókhaldari, vinsæll maður og
drengur góður. Hann starfaði um
skeið í Landsbankanutn, en á seinni
árum á skrifstofu Skipaútgerðar
ríkisins. Jarðarförin fer frarn frá
dómkirkjunni kl. 11/2 á morgun.
Veðrið í morgun.
Hiti i Reykjavílc 5 stig, ísa-
firði 1, Akureyri —1, Seyðis-
firði 1, Vestmannaeyjuni 5,
Stykkishólmi 0, Jílönduósi —L
Hólum í Hornafirði 1, Grinda-
vík 4, Færeyjum 7, Julianehaab
—2, Jan Mayen —8, HjalHandi
7 stig. (Skeyli vantar , frá
Grímsey, Raufarhöfn, Angmag-
salilc og Tynemouth). Mestui*
lúti hér í gær 5 stig, minstur
—0. Sólslcin í gær 4 st. Yfirlit:
Lægð fyrir suðvestan land á
hægri hreyfingu norðaustur
eftir. Horfur: Suðvesturland,
Faxaflói, Breiðafjörður: AU-
livass og hvass austan og' suð-
a,ustan og riguing öðru hverju í