Vísir - 08.01.1934, Síða 3

Ví SIR
Fiskilínur
ódýrar og góðar frá
Rendall & Coombs.
Bridport, England.
Aðalumboðsmenn á íslandi:
S. ÁRNASON & CO.
Sími 4452. — Lækjartorg 1.
A-listinn kom aS einum matmi:
Páli Þorbjamarsyni kaupfélagsstj.
(Þ. 4. jan.. 1930 fóm fram
bæjarstjórnarkosningar í Vest-
mannaeyjum og voru þá 1667
kjósendur á kjörskrá, þar af
neyttu 1453 atkvæöisréttar síns.
Þá fékk B-listinn (sjálfstm.) 831
atkv., C-listinn (róttækir verka-
■ menn) 387 og A-listinn (hægfara
verkamenn) 223. Vom kosnir 6
af B-lista, 2 af C-lista og 1 af A-
lista).
í Neskaupstað
i NorðfirSi fóm bæjarstjórnar-
'kosningar fram í fyrradag. Komu
jafnaSarmenn aS 5 (höfSu áSur 4),
sjálfstæSismenn 2 (höfðu áSur 3)
og íramsóknarmenn 1 (óbreytt).
— Kommúnistar komu engum aS.
Bókapfregn.
■ Guðm. iFinnbogason: íslend-
ingar, nokkur drög að þjóð-
arlýsingu. Bókadeild Menn-
ingarsjóðs. Reykjavfb 1933.
386 bls., stór 8vo.
Frh.
Eftir almennan kafla, sem höf-
nefnir „SjónarmiS" snýr hami sér
aS því, aS athuga uppruna ísleud-
inga og áhrif þau, sem hann Iiefir
haft á gáfnafar þeirra og sérstak -
lega skáldskaparhneigS. Kemst
hann aS sömu niSurstöSum eins
og Bryn, GuSm. Hannesson og
Dungal, aS viS sémn í útliti og um
blóSeðli líkari Vestmönnum en’
VorSinönnum. GuSm. Pfannesson
ihefir komist aS þeirri niSurstöSu,
aS 13% landnámsmanna,. þeirra
er i Landnámu getur, hafi komiS
vestan um haf. Þess er ekki aS
dyljast, aS ef þessi hlutföll væru
rétt hlutföll innflutnings í heild
sinni, þá hefSi ]>aS ekki getaS
breytt hinu norska útliti svo sem
raun hefir á orSiS, eins og höf.
tekur fram, og færir hann nokkr-
ar ástæSur til Jxess, aS hlutföllin
séu ]>arna norska kyninu í vil. Þar
liefSi í sjálfu sér mátt geta þess.
aS Landnáma getur langsamlega
langfæstra þeirra manna, sem inn
tluttu, og alls ekki nema höfS-
ingja, en hjúa og þræla og ann-
ara svo nefndra ótíndra manna,
getur þar aS litlu eSa engu. Þeir
voru langmestur hluti innflytjend-
anna, og hafa vafalaust aS miklu
leyti veriS vestfænir. Það er skýr
cg vafalaust rétt athugun höf., aS
skáldskapurinn hafi lagst í ættir,
og þaS er ennfremur mjög skernti-
leg athugun höf. um þaS, hvaS
mörg skáld eftir lýsingum og viS-
urnefnum hafa veriS dökkir á brún
og brá, en þaS bendir eindregiS til
vestræns uppruna. ÞaS er vafalít-
iS, aS mikiS af þeirn NorSmönnum,
sem hingaS komu, hafa annaS
hvort dvaliS langdvölum x Vestur-
vegi, veriS jafnvel fæddir þar, eSa
þá í aSra ættina Vestmenn, enda
þótt þaS sé ókunnugt. Þegar. land-
iS bygSist voru írar öndvegisþjóS
um menningu og mentun, skáld-
skap og sagnaritun, og það hlýtur
aS vera sambandiS viS þá og
tengdir viS þá, sem veldur því aS
íslensk menning, skáldskapur og
sagnaritun varS til og stóS meö
blórna, um þaS leyti, sem þetta
lagSist fyrir óSal í Noregi.
í næsta kaflanum ,Landnáms-
menn“, sýnir höf. hvemig orsak-
irnar, sem ollu flótta hinna norsku
landnámsmanna hingaS, hafi ein-
mitt valið kjarnbestu mennina úr
móSurlandinu, til þess aS verSa
ættfeSur hins íslenska kynstofns.
Þeir voru stórlátir og flýSu kúgun,
til þess aS geta lifaS lífinu eins og
]>eim likaSi í nýja landinu. Það
])jóðskipulag og sú menning, sem
þeir sköpuðu þar, hlýtur því að
sýna það hugarfar, sem þeir
bjuggu yfir. í næsta kafla lýsir
höf. „Stjc/-narskipun“, og gerir
grein fyrir því, aS máttarstoSin í
henni hafi verið jöfnuður og jafn-
ræði, og að af þvi hafi leitt, aS
ekkert eitt framkvæmdarvald hafi
getaS veriS í landinu. ÞaS mætti
um þennan jöfnuS nota setningu
eftir Schopenhauer, sem höf. til-
færir í öSru sambandi: „Tilsýndar
er þaS fagurt, en aS vera þaS, er
alt annaS,“ þvi aS jöfnuBurinn
þessi meS öllu því, sem honum
fylgdi, varS til þess að landiS gekk
konungi á hönd meS öllum þeim
vandræSum, sem af því leiddu, og
viS erum enn ekki aS fullu búnir
að vinna upp.
í næsta kafla „LífsskoSun og
trú“ lýsir höf. siSalögmáli heiðinna
manna, sem ekki var bundiS við
neina trú eins og siSalögmál krist-
inna manna er. Þarkemurennsjálf-
ræðishugsunin fram, því aS þaS er
sjálfræSi, vitiS, líknstafir og Loí-
iS, sem bindur í sér alla sælu, en
hinu snotri maSur er ágætismaSur
]>eirrar lífsskoSunar og hinn batn-
andi maSur, og jöfnuSurinn er sem
í\t hryggurinn í þessari lífsskoS-
un — „glík skulu gjöld gjöfum.“
Trúin sjálí hjá þessum mönniun
er á örlögin, hiS dularfulla vald,
sem ræður högum allra, jafnt goSa
sem manna, en afstaSa goSamui
til manna sýndist hafa veriS nokk-
uS svipuS og síSar aSstaða vernd-
ardýrlinganna til þeirra. Svo kem-
ur hinn kristni siSur, og þá kemur
konungshugtakiS i sál forfeSra
vorra þar ineS. ÞaS eru nú ekki
lengur örlögin, sem öllu valda, þaS
| er Drottinn himins og landa, kon-
I ungurinn Kristur, og menn litu
íram til þess, er viS tæki eftir
dauðann mjög vongóðir í trausti
góöverkanna og fyrirbæna helgra
mamia. MeS siSaskiftunum hvarf
þetta úr sögunni, og nú voru menn
ofurseldir óttanum, ekki guSsótt-
anum heldur óttanum viS GuS,
djöfulimi og dauðann. En upp úr
þessu hefur sig Hallgrímur Péturs-
son eins og ljómandi stjarna. MeS
honutn endurfæðist konungshug-
mj-ndin. Hann stendur fullur
sjálfræSis framan í öllum burgeis-
um veraldarinnar, en konungi
heimsins lý-tur hann auSmjúkur:
Vist ert þú Jesús kóngur klár,
kóngur dýrðar um eilíf ár ....
MeS Passíusálmunum gerSist hann
kennari þjóSarinnar fram á þenn-
an dag, og hann lagSi drýgstan
skerfinn til þess aS íslenska evan-
geliska kristni. Höf. sýnir hvern-
ig sami siSgæSisskilningur hefir
hjargast úr heiSni yfir í kristinn
siS og haldist gegnum rómverska
og evangeliska kristni; og gert úr
háSum . íslensk trúarhrögð og ís-
lenskar kirkjur. Loks bendir höf.
á einn dýrmætasta eiginlegleikann
í fari þjóðarinnar, aS hver maður
vilji aS vísu fá aS halda sinni trú,
en geri jafnframt sömu kröfur
örðum til handa, þeim sem öSru
trúa en hann. „ÞaS mun naumast
dæmi til, að skoSanamunur í trú-
arefnuhx hafi nokkurn tíma hér
orðiS til þess aS spilla félagslífi
manna og samlyndi.“ Þetta er gull-
satt, því aS um siðaskiftin var ekki
veriS aS deila um trú hér, heldur
með trú um alt annaS. Því miS-
ur hefir þetta umburSarlyndi ekki
náS til skoSana manna hér á landi
á öSrum sviSum, því aS stjóm-
máladeilur eru hér harSvítugri en
víðast hvar annarsstaSar. Um
þennan kafla hefi eg orSiS svona
langorSur vegná þess, aS nxér
]>ykir hann aS mörgu leyti hesti
kafli hókarinnar.
í næsta kafla „Huliðsheimar”
lýsir höf. dultrúarhneigS þjóSar-
innar og heldur því fram, sem ef-
laust er rétt, aS auðn, myrkur,
strjálbýli og einvera valdi henni.
Nógu gaman hefði þaS veriS, ef
tekið liefSi veriS til athugunar,
hvernig á því stendur aS drauga-
sögur vorar eru svo frábrugSnar
öðrum draugasögum, og hvers
vegna erlendir draugar eru mein-
leysis skinn mestu, en hinir ís-
lensku félagar þeirra mestu fólsku-
foröS. Frh.
Guðbr. Jónsson.
Brennu og
flugeldasýningu,
cr fresta varS síSastl. laugardag,
ætlar Knattspyrnuíél. Valur aS
halda á íþróttavellinum í kveld kl.
9. Hafa Valsmenn unnið ósleiti-
lega aS {iví, undanfama daga, aS
gera brennuna sem fullkomnasta
og tilkomumesta. Hafa þeir hlað-
iS bálköst einn heljar mikinn (um
IO m. á hæS), roSiS hann all-
an í tjöm og öSrum eldfimum
cfnum, en munu ausa olíu óspart
á eldinn. Þá hafa þeir og fengiS
heilan karlakór (30 manna) í álfa-
búningana, sem syngja hin fögru
ísl. þjóSlög. 10 bestu fimleikamemi
landsins hafa lieitiS því aS láta
ekki áhorfendum leiSast meSan
})eir sýni listir sínar, og þarf eng-
inn sem til þekkir, aS efast um
slíkt. — Flúgeldar verSa og þarna,
svo fagrir, segja kunnugir, aS slíks
munu tæplega dærni hér áSur.
Stjórna þeirri sýningu þaulvanir
skotmenn. — Loks leikur LúSra-
sveitin Svanur alt kveldiS. Hefst
leikur hennar kl. 8 á Austurvelli,
og mun, hún leika þar, þar til kl.
um 840, en halda síSan suSur á
Völl og leika þar allan timann.
Til þess aS böm þurfi ckki aS fara
þessarar skemtunar á mis, hefir fé-
lagiS ákveSiS aS selja aSgöngu-
miSa bama á aSeins 25 aura, en
fullorðinna á 1 kr. Fólk er ámint
tim aS klæSa sig og börnin vel.
Þess má og geta aS brennumenn
liafa gert ýmsar ráSstafanir til þess
aS áhorfendum mætti liSa sem best.
MeSfram öllu áhorfendasvæSinu
verSa langeldar kvntir, en snjó
ölliun rutt, eftir mætti, svo áhorf-
endur þurfi ekki aS vaSa í snjó.
M. S.
Veðrið í morgun:
Frost urn land alt. í Reykjavik
9 stig, ísafirSi 4, Akureyri 6, SeyS-
isfirSi 4, Vestmannaeyjum 2,
Grímsey 5, Stykkishóhni 5,
Blönduósi 10, Raufarhöfn 4, Hól-
ttm í HornafirSi 4, Grindavík 12
stig; Færeyjum o, Julianehaab 6,
Jan Mayen 6, Tynemouth 5 stig.
Mest frost hér í gær 10 stig, minst
2 stig. Yfirlit: LægS fyrir austaa
ísland og önnur suSur af Græn-
landi. Horfur: SuSvesturland,
Faxaflói,BreiSafjör6ur: HægnorS-
austan gola. Bjartviðri. VestfirSir,
NorSurland, norSausturland: NorS-
an og norSaustan gola. VíSast úr-
komulaust og bjart veSur. Aust-
firSir, suSausturland: NorSan gola.
BjartviSri.
Ófærð á Hellisheiði.
Síðustu sólarhringana hefir
verið illfært cða ófært bifreið-
um yfir Hellisheiði. Aðfaranótt
laugardags hlóð niður svo mild-
um snjó, að heiðin varð ófaa*,
og teptust nokkurar bifreiðir
héðan fjTÍr austan.ígærmorgun
byrjuðu tveir flokkar manna —
sinn hvoru megin — að ryðja
snjó af veginum, og náðu sarn-
an um kl. 3. Komust þá bifreið-
ir leiðar sinnar, en gekk þó
seint. — Meðal þeirra, sem að
austan komu voru þingmenn
Rangæinga, þeir Pétur Magnás-
son hæstaréttarmálaflutnings-
maður, og Jón Ólafsson, banka-
stjóri. Þeir voru 7—8 klukku-
stundir frá Ölfusá og hingað,
með hálftima viðdvöl á Kolvið-
arhóli. — Sagt er að skafrenn-
ing hafi gert á heiðinni í gær-
kveldi og mun þá færð hafa
spilst af nýju. — í gær var bif-
reið frá B. S. R. fullar 12
klukkustundir á leiðinni milli
Reykjavikur og Stórólfshvols,
en venjulegur ökutími á þessari
leið er 4 klukkustundir.
Ámi Skúlason
húsgagnasmiSur, heíir opnatS
r.ýja húsgagnavinnustofu í Mjóstr,
6 niSri (þar, sem áSur var prent-
smiSjan Acta). Árni lauk sveins-
prófi hjá Jóni Halldórssyni & Co.
áriS 1930 með ágætis einkunn og
hefir síSan stundaS nám erlendis
Hann nýtur mikils trausts í starfi
sinu. Athygli skal vakin á auglýs-
| ingu frá honum hér í blaSinu.
Ðokað við í Hraunahreppi
sólarinnar lögðu glit sitt á jökulbungurnar í norð-
austri. Inni á milli múlanná lá þokuhjúpur á hrauu-
breiðunum, en náði að eins upp í miðjar hlíðar eld-
faorganna inni á milli fjallanna. Þegar sól var risin
fór að kula á norðan og blærinn sópaði þokunni af
hraunbreiðunni, niður allar mýramar, viðar og græn-
ar, milli klettaborga og hóla, en árnar voru eins og
sikvik, titrandi silfurbönd við skin morgunsólarinn-
ar, á lcið siqni til sjávar. Niður undan, þar sem eg
sat, var túnið og bærinn i Hraunkoti, en meðfram
því rann Hraunkotslækur og í honum var dálítill
foss, kippkorn fyrir vestan túnið, en handan lækj-
arins hrauntunga allbreið og á stöku stað í Iienni
glitti á smátjarnir.
Eg var þangað kominn, þar sem var golt að vera.
Og í hug mínum var rrieiri gleiði en eg hafði áður
fundið til yfir að vera kominn heim.
Þá um kveldið áttum við Þorgeir í Hraunkoti all-
langt tal saman, Síðara hluta dagsins liafði eg ver-
sð á stjákli um hraunið. Það var eins og dálítill
undraheimur, dálitið undraríki. Stærsta eldborgiu
var tilvalin höll fyrir bergkonung og næga bústaði
höfðu Jiegnarnir um að velja. Einkennilegast var ])ó
umhorfs i hrauninu, er þoka var. Þá gat að líta
kynjamjTidir, hvert sem litið var. Eg sá bæi og tún
inni i miðju hrauninu, en er nær kom, var ekkert
að sjá, nema hraungrýti og græna mosabreiðu. Eg
sá tröllkarla og skessur, margskonar kynjadýr og
fugla, en ef betur var að gáð, var ekkert að sjá,
nema storknaða hraunstróka, sem virtust vera þetta
eða liitt til að sjá, alt eftir því, livar eg stóð og virti
þá fyrir mér. En unaðslegast var við hrauntjarnirn-
ar árla morguns, innan um birkihrislur, reyni og
víði, sem spegluðu sig í kyrru, tæru vatninu. Stund-
irnar líða fljótt ó þessum slóðum. Og er lieim kom
kveldið, sem hér uin ræðir, gengum við Þorgeir upp
á dálítinn hól fyrir ofan túnið og ræddum samau.
Hann hafði lokið störfum dagsins. Börnin voru hátt-
uð, en kona lians sýslaði enn i eldliúsi. Þarna höfð-
um við gott útsýni yfir liraunið og mikinn liluta
sveitarinnar. En lilkoinumeira var ]>ó að líta til liá-
fjallanna og jöklanna, þvi að alheiðskirt var. Niður-
inn í Laxó barst til okkar i kveldkvrðinni og und-
ir þann söng tók litli Hraunkolslækurinn, sem rann
meðfram túninu, }x> í öðrum tón væri. Fagurt var
að liorfa til fjallanna og yfir hraunbreiðuna þessa
lcveldstund, en það var líka fagurt til liafs að líta.
Hér og þar í sveitnni voru fögur tún, grösugar engj-
ar og vel hýstir bæir, en í nokkurri fjarlægð frá
ströndinni, milli tveggja nesja, sem sköguðu langt í
sjó fram, voru leirur miklár og þar utar eyjar og
sker, annað undrariki, þar sem æðurin syndir með
ungahópinn sinn — og kóparnir skjóta kollinum
upp úr sjónum og skima 1 allar áttir eða liggja á
klettunum og hugsa sitt um lifið og tilveruna. Einn-
ig J>ar — Jx> með öðrum hætti sé en upp við fjöllin
— á vorið og sumarið sinar unaðssemdir, sína dá-
stmilegu fegurð. Vorið og sumarið! Veturinn líkaí
Þarna við ströndina, sagði Þorgeir mér, er gnægð
af marliálmi. Og er liaustar, leita álftirnar þangað
i hópum ofan af heiðunum. Þegar sjór fellur að,
fljúga J>ær upp ú mýrarnar, en er fjarar, leita þær
i marhálminn. Þarna eru þær í stórhópum allan
veturinn. Strandhúinn er ekki einmana vetrarmán-
uðina.
„Það er ys og þys þama við sjóinn,“ sagði félagi
minn, „þegar álftimar cru komnar, eins og í stór-
borg. En altaf vakir þráin til fjallanna með þeina
allan veturinn. Þegar þíður eru á vetrum, fljúga
þær liér vfir og inn til fjallanna skreppa til sum-
arheim kynnanna“.
Jökullinn vestast á nesinu var uú sem vafinn rauð-
um feldi ög þegar fór að falla að og flóði yfir leir-
umar milli nesjanna var dásamlegt að horfa á lygn-
an, spcgilsléttan sjóinn, jökulinn, eyjamar, skerin,
\