Vísir - 06.12.1934, Blaðsíða 2

Vísir - 06.12.1934, Blaðsíða 2
Einar H. Kvaran 75 ára. 1 1 dag er 75 ára að aldri Einar H. Kvaran riíhöfndur. Hann var fæddur i Vallanesi þ. 6. des. 1859 (ekki í Gioðdölum eins og segir í ýinsum rilum), sonur sira Hjörleifs Einarssonar, síð- ar á Undirfelli, og konu hans Guðlaugar Eyjólfsdóttur. Var Einar á bernskualdri er foreldr- ar lians fluttust að Blöndudals- hólum, og síðan að Goðdölum. Einar varð stúdent 1881 og tók lieimspekipróf 1882. Fór hann utan og las þjóðhagsfræði í Kaupmannahöfn um skeið, en fluttist þaðán veslur um liaf 1885. Þar gekk liann að eiga Gíslinu Gísladóttur frá Reykja- koti i Mosfellssveit árið 1888. Börn þeirra, er náðu fullorð- ins aldri, eru þau frú Matthild- ur, Einar E. Kvaran, hanka- hókari, síra Ragnar E. Ivvaran, rithöf., og Gunnar E. Kvaran stórkaupmaður. 188(5—1888 var E. H. K. aðstóðarritstjóri Heimskringlu i Winnipeg og 1888—1895 ritstjóri Löghergs. Heim til íslands fluttist hann 1895 og varð aðstoðarritstjóri ísafoldar til 1901, ritstjóri Sunnanfara 1900—1901, Norð- urlands á Akureyri 1901—1904, Fjallkonunnar 1904—1906, | Skirnis 1908—1909 og líinarits- | ins Morguns frá 1920. Forseti Sálarrannsóknafélag • Islands liefir liann verið frá stofnun þess. Fvrstu sögur E. H. K. voru: „Hvorn eiðinn á eg áð rjúfa?“, „Upp og niður“ (í Verðandi) og „Vonir“. Var E. H. K. einn af útgefendum tímaritsinsVerð- andi, eins og kunnugt er, en hin- ir voru þeir Hannes Hafstein, Gesur Pálsson og Bertel Ó. Þor- léifsson. *— „Vqstan liafs og austan“ kom út tvívegis (1901 og 15X)8), Smælingjar 1908, en sögurnar í þvi safni voru sið- ar endurprentaðar ásamt smá- sagnasafninu „Frá ýmsum hlið- um“ undir titÍinum,,Stuttarsög- ur“. Skáldsagan „Ofurefli“ kom út 1909 og því næst „Gull“ (1911). „Sálin vaknar“ kom út tvívegis og loks eru skáldsögurnar „Samhýli“ og „Sögur Rannveigar“ og smá- sagnasafnið „Sveitasögur“. Loks leikr. „Lénliarður fógeti , „Syndir annara“ o. fl. leik- rit og „Ljóðmæli“ (1893) og „Ljóð“ (1934), fjöldi ritgerða í hlöðum og timarit- um, sumar sérprentaðar í hók- arformi (ferðasögur, stjórn- málagreinar o. s. frv.). —- Ýms- ar af sögum E. H. Kvaran liafa verið þýddar á önnur mál, dönsku, sænsku, þýsku, ensku og fleiri tuugur. — Ýmsar þýð- ingar liggja eftir liann, t. d. á „Eftir dauðann", eftir W. T. Stead, „Á landamærum annars heims“, eftir Arthur Findlay o. * s. frv., skáldsögur ýmsar o. m. m. fl. — Frá árinu 1910 hefir E. H. Kvaran notið dálítilla ár- legra launa af rikisfé til rit- starfa. Al’ hinu stutta ágripi hér að framan fá menn nokkra hug- mynd um live mikið starf E. H. Kvaran liefir int af hendi um dagana, enda má heila svo, að liann liafi gefið sig að rnestu eða öllu leyti við ritstörfum, frá þvi hann var ungur maður og all fram á þennan dag. Rit- störfin hafa verið hans höfuð- starf. Hann var um langt skeið ritstjóri tímarita og hlaða, vest- an hafs og hér á landi, og liann er enn, liálfáttræður, ritstjóri víðlesins og vinsæls tímarits. Skilja þeir hest, sem slík eða skyld störf hafa að aðalstarfi, hversu mikla vinnu þarf að lcggja fram, til þess að inna þau sómasamlega af liendi. En alkunna er, að fátl eða ekkert hefir svo frá E. H. Kvaran far- ið — ekki einu sin'ni hlaða- grein —, að það hafi ekki kom- ið í ljós, að ritsnillingur væri á ferðinni. Það er vitanlega ekki rúm til þess í stuttri grein nema drepa á þessa starfsemi. En það er vissulega þess vert, að því sé á loft lialdið, að sem rilstjóri og hlaðamaður liefir E. H. Kvaran unnið þjóð sinni — íslendingum vestan liafs og austan — ómetanlegt gagn, með fræðandi, vekjandi, snild- arleguin greinum, sumum um hugstæðustu viðfangsefni mannsandans. Hann hefir og aldrei skort traust og aðdáun almennings og hlotnast það, að verða einn af andlegum leið- toguin þjóðarinnar, hæði sem skáld og ritstjóri. Auk þess hef- ir hami haldið fjölda fyrir- lestra og ávalt þótt inikið til ræðusnildar Iians koma. A síðari árum hefir E. 11. Kvaran gefið sig aðallega að sálarrannsóknarstörfunum og ritstjórn Morguns, en hann hef- ir þó ekki enn Iagt skáldskap- inn á hilluna. Hann hefír á því sviði aðallega lagt stund á skáldsagnagerð, en þó einnig samið leikrit og ort ljóð. Hefir hann verið mikilvirkur skáld- sagnahöfundur, en lítið Iiggur eftir liann — að vöxtunum — af öðrum skáldverkum. Hann varð snemma þjóðkuinnur maður fyrir smásögur síriar, einkum „Yonir“, sem þöttS al- ment snildarleg og verður því ekki ncitað, að sagan er pería, sem engin móða fær sest á. Hún er listaverk, með allra hestu smásögunum, sem. skráð hefir verið á íslenska tungu. „Vonir“ og hinar sögurnar í „Vestan liafs og austan“ eiga stöðugt almenningsvinsærdinm að fagna. Sama er að segja um „Smælingja“, en þar er m. a. önnur perlan, „Þurkur“, og svo^ eru stóru sögurnar, „GuIT‘,. „Ofurefli“, „Sálin vaknar“ o. s. frv. Árið 1893 voru prentuð i ísafoldarprentsmiðju „Ljöð- mæli eftir Einar Hjörleifsson“. Var þetta lítið kver, 64' bls, i litlu hroti. Útgáfan var við- liafnarlaus, fylgdi ekki einu sinni mynd af höfundínum,. sem þó tíðkast mjög, að liafð- ar sé í íslenskum ljóðahókum. En þólt þessi ljóð væri ekki lögð fyrir þjóðina i neinuin há- tíðarbúningi, tók hún þeim vel og að makleikum, þvi að í þessari litlu hók voru eingöngu liugðnæm ljóð og sum snildar- falleg. Þetta litla ljóðakver var ein af þeim bókum, sem sár er þessar línur ritar, koinst yfir á harnsaldri, og hókin varð hjartfólgin eign. Sum ljóðanna festnst í minni við leslurinn og hafa aldrei gleymst (Ivoss- inn, Konungurinn á svörtu evj- unum o. fl.). Bókin glataðist og það gat ekki lánast að eignast liana á ný, fyr en nú á dög- unum, því að nú hafa ljóðin — og fleiri, sein við hafa bætst — verið lögð fyrir þjóðina á ný og i viðhafnarbúningi, í til- efni af 75 ára afmæli skálds- ins. Og það er sama fyrirtæk- ið, sem að útgáfunni stendur og forðum. Það er því sérstök ástæða til — þótt í sjálfu sér hæri að skrifa ítarlega um af- mælisbarnið sem skáldsagna- höfund, Ieikritahöfund og hlaðamann — að minnast þessarar hókar lians sérstak- lega, hæði vegna afmælisins og þess, að í ljóðunum fær þjóð- in nú aftur tækifæri til þess að kynnast ljóðskáldinu Einari H. Kvaran, en það var orðið erfitt um það, því að gamla hókin var ófáanleg, en nýju ljóðin, ef svo mætti kalla þau, dreifð í hlöðum og timaritum eða óprentuð, þar til nýja út- gáfan kom á dögunum. í for- mála nýju útgáfunnar segir skáldið af mikilli hógværð: 1 „Eg hefði svo gjarnan viljað liafa meira að bjóða“, og: „Á einu skeiði æfínnar fansl mér eg þurfa fyrir hverii mun að yrkja (sbr. fyrstu vísurnar i þessu safni). En það liefir at- vikast svo, að eg fór að „draga andann“ með öðrum hætti. Fyrir því er safn þetta ekki stærra en það er.“ Okkur, sem altaf höfum haft mætur á Ijóðum E. H. Kvaran, finst hann hafa mikið að bjóða, þótl hann liafi ekki ort mikið um dagana. Og við erum ákaf- lega þakklátir fvrir nýju bók- ina, öll gömlu kvæðin, og þau, sem við liafa hætsl. Eg get ekki stilt mig um að taka hér upp 3 erindi úr kvæðinu „Miimi Vestur-Islendinga“: Hvern faðnii gæfan góðan mami,. sem geymir feðramál sem dýran, fagran fjársjóð þann, er fær hann aldrei borgaðan, en ávalt ber í bliðri sál ið besta, er á það inál. Og Ieggi gæfan liönd um báls ' á hverjum íslending, er slyngur njóta sin vill sjálfs í sannleik verða og anda frjáls — og helgust geyma heimsins þing, i hjarta-og sannfæring. Já, blessi drottins styrkur stór i sfríti, sorg og glaum, hvern dánumann of döfn er fór, hvern dreng, er reynir verða stór, hvern svanna’, er ástar dreymir draum, hvern dropa í Iífsins straum. í þessu fagra kvæði kemur fram glöggur skilniugur og samúð í garð landa okkar vestra, sem er livortlveggja af sömu rótum runnið og kærleik- inn mikli, samúðin og nær- gætnin i garð allra, ekki síst smælingjanna, er kemur fram í öllum lians verkum og sem yijar hjartanu jafnvel meira en snildarhjúpur orðanna gleður sál manns. a. Frá Alþingi í g æ r. --O-- Framhaíd Þjóðvinafélagsfundar- ins. Kl. i í gær var settur framhalds- aðalf. Þjóðvinafélagsins í samein- uöu þingi. Til fundarins var upp- haflega boðaS fyrir mörgum vik- um, en stjórnarkosningu var þá frestað vegna þess að einn þing- maður var fjarverandi. Nú voru tveir þingmenn fjarverandi, er fundur var settur, en ekki þótti þó ástæða til þess að fresta fundar- störfum þess vegna, og fór nú fram: stjórnarkosningin. Magnús Torfason lagði til, að forseti félagsins, dr. Páll Eggert Ólason yrði endurkosinn, en Jónas Jónsson krafðist þess, að kosniiag- in yrði látin fara frarn með skrif- legri atkvæðagreiðslu og var það gert. Úrslitin urðu jjau, sem skýrt var frá hér i blaðinu í gær,. að dr. P. E. Ó. var endurkosinn með 38 atkvæðum, en 9 atkvæðaseðlar voru auðir. Varaforseti var kosinn Pálmi Hannesson, rektor með 23 atkv. Bogi Ólafsson yfirkennari fékk 22 atkv. Því næst fór fram kosning þriggja ritnefndannanna að við- hafðri hlutfallskosningu. Komu fram 4 listar, A-listi frá stjórnar- flokkunum og voru á honum: dr. Þorkell Jóhannesson og Barði Guðmundsson, B-listi, frá sjálf- stæðismönnum, og vorú á honutn: dr. Guðmundur Finnbogason, Magnús Helgason og Sig.' Nordal, og C-listi frá Ásgeiri Ásgeirssyni og voru á honum sömu menn, en í annari röð (M. II. efstur). A- listi hlaut 25 atkv., B-listi 16 og C listi 4. Kosningu hlutu því dr. Þorkell og Barði, af A-Iista, og Beilupnai* milli Bngverja og Júgóslava blossa upp á nýjan leik. Ungverjar, búsettir í Júgóslavíu, reknir yfir landa- mærin í hundraðatali eins og skepnur. Æsingar í Ungverjalandi í garð stjórnarvalda Júgóslavíu. Budapest, 6. des. — FB. Fregnir þær, sem liingað liafa borist um það, að Júgóslavar reki Ungverja búsetta í Jiigó- slavíu eins og skepnur yfír landamærin, hafa vakið feikna gremju um gervalt Ungverja- Iand. Talið er, að um 1600 Ung- verjar hafi verið reknir yfir Iandamærin frá Júgóslaviu í gær, en búist er við, að mörg Iiundruð Ungverjar verði gerð- ir landrækir í Júgóslavíu í dag. Gremja Ungverja í garð stjórn- arvaldaJúgóslaviu erorðin mik- il og ber talsvert á æsingum, ekkí síst vegna þess, að þeir líta svo á, að hér sé verið að vekja ílldeilur áður en lokið er rannsókn þeirri, sem þjóða- handalagið Iiefir með höndum, ut af ákærum Júgóslavíustjórn- ar á hendur Ungverjum, sem P'atd, ríkisstjórnandi í Jugóslavíu. Júgóslavar bera þeim sökum, að þeir sé beint og óbeint valdir að konungsmorðinu í Marseille. Ungversku blöðin krefjast þess, að stjórnarvöldin í Júgó- slavíu hætti ofsóknum sinum gegn ungverskum inönnum, sem húsettir cru í Júgóslaviu. (United Press). dr.. Guðm. Finnbogason af B-lista. Endurskoðendur voru endur- urkosnir með samhljóöa atkvæð- uire þeir Bog-i Ólafsson kennari og Þórarinn Kristjánsson, hafnarstj. Kuimugt var fyrxr löngu, að mjög' var unnið að því að hnekkja kosning-u dr. Páls Eggerts Ólason- ar;. |k5 að alvSSurkent sé, að hann hafi með afhurða dugnaði unnið aö vexti og viiðgangí félagsins og hagur þess haifi mjög hlómgast í forsetatíð hans, En sá ttndirróður hefír boriÖ Iítion árangur. Var það raunar vel til; fallið, að leiða það í ljjfis^ me'S skriflegri atkvæða- greiðslu, live vesaldarlegur árang- urinn af jieim tilrattnum hefir orðið,. Keðri deild. Þar fóru fyrst fram nokkrar at- kvæðagreiðslux, um naál, sem ekki höfðti náð afgrelðslu áður. — Var fyrist genglð til atkv. um frv. bæjidiaflokksÍHS um ráðstafanir vegua. krepptmnar og fór svo um þa@> að samþykt var dagskrártil- lága. landbútraðamefndar urn aö visa málinu frá. •—- Frv. landbún- aðarnefndar um fasteignaveðlán lándhúnaðarins var vísað til 3. umr. Og loks var frv. um drag- nótaveiðar ttú afgreitt til efri deild- ar og vai: það samþykt með 19 gegn 6 atkvæðunt. Því næst tók forseti fyrir frv. nm fisktnrálanefnd til 3. umr. — Jóh. Jósefsson fór þess ]>á á leit, að ranr. yrði frestað og rnálið tek- ið út af dagskrá, vegna þess að minni hluti sjávarútvegsnefndar hefði í undirbúningi breytingartil- lögur við það og von væri á um- sögnum um málið frá Landsbank- anum og fisksölusamlaginu og mundu þær aðeins ókomnar. Finn,- ur Jónsson mótmælti því harðlega, f. h. meiri hl. nefndarmanna aS iriáliS yrði tekið út af dagskrá og hafði þó verið úthýtt á fundinum breytingartillögu frá meiri hlutan- um, þess efnis m. a. að heimila miljón króna lántöku. En þrátt fyrir þessi mótmæli var málið tek- ið út af dagskrá. Þá kom til umr. frv. um síldar- útvegsnefnd og stóðu umræður um það yfir til loka fundartímans, kl. 4, og entust enn á framhaldsfundi lil kl. 7. Lögðu sjálfstæðismenn eindregið .á rnóti frv., vegna þess að það færi fram á lélega grímu- klædda einkasölu á síld. Finnur stóð mest fyrir svöruni og afneit- aði nú hástöfum einkasölunni. Að lokinni umræðunni var -atkvæða- greiðslu frestað. Frv. um varðskip landsins og skipverja á þeim var vísað til 3. umr. óbreyttu og umræðulaust, Lokaþáttur starfs deildarinnar þennan daginn varð sá, að felt var frumvarp Iandbúnaðarnefndar um einkasölú á trjáplöntum. Var sam- komulag uim að ganga til atkvæða um málið umræðulaust, en at- kvæðagreiðshtna varð að marg- endurtaka og að lokum fór fram nafnakall um 1. gr. frumvarpsins og sögðu þá 12 já, en 13 nei, en fleiri voru ekki á fundi, og var frv. þar -nueð fallið. Efri deild. Atkvæðagreiösla fór fram um frv. til 1. um aldurshámark em- bættismanrra. Var það afgreitt til 3. umr. — Sömuleiðis var önnur umr. unv tekju- og eignarskattinn. Urðu nokkrar umr. milli Eysteins og Magni Jónss. Kom lítið nýtt fram í'máíitm, en Eysteinn fór að vonum a®mjög halloka fyrir Magnúsi og neyddist til að ganga inn á mörg rök hans. — Tillaga frá Magnúsi J. um að bæjar- og sveitarfélög skyldti fá ]A, af skatt- inurn var feld og frv. vísað til 3. umr. með smá lagíæringum frá fjárh.11. — Frv. til 1. urn fiski- matsst^öra var samþ. til 3. umr. með nokkurum smá-breytingum. Breytingartíllagan um að heimila aðv felá mætti fiskifulltrúanum á Spáni starfið, var tekin aftur. Mun fiskifulltrúinn hafa sannfært stjórnarliðið um, hve fráleitt það væri, að steypa saman þessum tveiim ttmfangsmiklu störfum. SaaF-málid. Genf 5. des. — FB. Þjóðabandalagið hefir birt skýrslu um störf nefndar þeirrar, sem hafði Saar-málin til athugunar og er í skýrslttnni hirt yfirlýsing undirrituð af von Neurath, utan- ríkismálaráðherra Þýskalands og Laval, forsætisráðherra Frakk- lands, um það, að Frakkar ogÞjóð- verjar heiti því, að það verði á engan hátt látið bitna á íbúunum i Saar, hvernig jxeir greiða atkvæði er þjóðaratkvæðið fer fram í næsta mánuði. — 1 skýrslunni er einnig rætt um tillögur nefndarinnar, ef íbúarnir greiða atkvæði jiieð því, að Saar-hérað verði framvegis undir vernd Þjóðabandalagsins. — Loks inniheldur hún yfirlýsingar um vernd fyrir þá kjósendur, sem ekki greiða atkvæði, fjárhagsmál héraðsins og kolanámurnar, sem nefndin metur 900 niilj. franka, er Þjóðverjar eiga að greiða Frökk- um, ef Saar-hérað sameinast Þýskalandi eftir atkvæðagreiðsl- una. (United Press),

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.