Vísir - 29.12.1934, Blaðsíða 2

VÍSIR
'jfDHBÍIfiÍH
BEMSDORP
Bussum -Holuúio
:bcs=s^«u€^=2*<íc
^iðjið kaupmann yðar rnn
M&flá£Í®f*p
-€^€4X1'
BUSSUM - HOLLAND
Það er drýgst og best og því ódýrast.
Fæst í pökkum með 1/8 og 1/4 kg.
og pokum með 5 kg. Heildsölubirgðir.
Simi 1234
Frá bæjarstjórnarfundi í gær.
Á fundi bæjarstjórnar í gær
lagði borgarritari fram frv. aö
f járhagsáætlun fyrir Reykjavík ár-
ið 1935. Hann skýrði frá því, a'ö
þar sem borgarstjóri héldi sig nú
inni, aö læknisráöi, vegna lasleika,
þá yröi aö fresta framsöguræðu
um áætlunina og greinargerð fyrir
henni til næsta fundar, en þá von-
aðist borgarstjóri til að geta mætt.
Borgarstjóri hefði verið búinn að
semja drög að áætluninni áður en
hann fór utan til að semja um
Sogslánið. Þau hefði að vísu ver-
ið gerð í flýti sakir þess, hve
ferðalagið bar Irrátt að, en sakir
tímaskorts nú hefði þó orðið að
leggja þau fram án frekari athug-
unar- Sú athugun yrði að fara
fram á milli umræðna og mætti
búast við, að einhverjar breyting-
ar yrði að gera á áætluninni vegna
þessa og sennilega meiri en ella.
Borgarritari sag*öi, að borgar-
stjóri hefði beðið sig að vekja at-
hygli á hækkun útsvaranna úr
2-374-73° kr. í 3.033.050 kr., F e-
hækkunin nemur 650—700 þúsund
krónum. Ástæðurnafr til hækkunar-
innar eru fyrst og fremst þær, að
á næsta ári falla til greiðsln nokk-
ur alveg óvenjuleg útgjöld: Iínd-
urgrciðsla á atvinnubófalánnm 1934.
230 þús. kr. Greiðsla fyrir landið
kringum Nauthplsvík h. u. h. 80
þús. kr. Loks grciðslur til Scl-
tjarnarncshrcpps og Kjósarsýsht á-
sanit öðruni kostnaði vcgna innlim-
unar Skildinganess 80 þús. kr. Eru
þetta h. u. 1). 410 þús. kr. Þá eru
vmsar hækkanir, sern stafa af stækk-
un bæjarins og fólksfjölgun, erfiðu
atvinnulífi o. s. frv. Þannig hækkar
áætlunin til fátækraframfæris um
rösk 200 þús. kr., og er það nú
talið (bæði til innansveitar og utan-
sveitarmanna) 1.031.960 kr., en þar
af er talið, að endurgreiðast muni
127.300 kr., svo að bein útgjöld á
þeim lið einum -verða þannig yfir
900 þús. kr. Útgjöld til barnaskól-
anna hækka úr 382.890 kr. upp í
487.360 kr., eða um h. u. h. 103
þús. kr., en ]>ar i eru 94 þús. kr.
til skólabyggingar þeirrar, sem nú
er verið að reisa fyrir Laugarnes-
hverfið.
Nokkrar umr. urðu um áætlun-
ina. Þannig hreyfði Stefán Jóhann
]>ví, að nokkuð litið væri ætlað til
atvinnubóta, eða ekki nema 150 þús.
kr., þar sem á þvi ári, sem nú er
að líða, hefðu verið 450 þús. kr.
ætlaðar til þessa, en alls hefðu far- j
ið í þenna lið h. u. 1). 700 þús. kr.,
og hefði þriðjungur þar af komið
frá ríkinu. :Skv. íjárlögum ríkisins
fyrir 1935 mætti ætla, að hluti
Reykjavíkur af atviunubótafé rík-
isins yrði 250 þús. kr., og ætti
Reykjavík að leggja 500 þús. kr.
þar á móti og væri slíkt sönnu nær
eu þær 150 þús. kr., sem í áætlun-
inni værú, enda væri þar ekki gert
ráð fyrir neinu rikisframlagi.
Út af þessu benti Jakob Möller
á> að þar sem síðasta Alþ'ingi hefði
að verulegu leyti svift bæjarfélög-
in tekjustofnum sínum með hinni
stórfeldu hækkun tekju- og eigna-
skattsins, hlyti afleiðingin að verða
sú, að útgjöldin fœrðust einnig yfir
á ríkið, og þá fyrst og frcmst að
á ríkinu lcnti skylda til að halda
uppi atvinnubótavinnunni að lang-
mcstu Icyti. Það væri því fyrst og
fremt vegna skattastefnu þingsins,
sem Reykjavík yrði nú að vísa at-
vinnuleysingjum til ríkisstjórnar-
innar. Og ríkisstjórnin gæti *ekki
skorast undan að taka þessi útgjöld
á ríkissjóð, meðan hún vísaði bæj-
unum ekki á nýja tekjustofna. Síð-
asta þing hefði ekki viljað taka
þessum afleiðingum af verkum sín-
um, en nú ætti þingið aftur að
koma saman i febrúar, og hlvti ])að
þá að sjá að sér, enda væri nógur
tími til stefnu til samninga um þessi
mál fram að því þingi og á því.
En auk þess yrðu menn að muna
það, að á næsta ári mundi Sogs-
virkjun hefjast og mundu upp und-
ir 250 menn fá fasta atvinnu við
hana, en það hlyti að létta mjög
á atvinnuleysi hér í l>æ. Loks væri
þess að gæta, að skv. áætluninni
væri möguleiki til að verja allmiklu
meira fé en þessum 150 þús. kr.
til atvinnuhóta og ná þannig ríkis-
framlaginu, jafnvel þótt ekki feng:
ist bíeytmg á hinu óeðlilega lilut-
falli milli ríkis- og bæjarframlags.
Því að taka mætti á árinu ný lán
i þessu skyni, sem samsvaraði þeim
250 ]>ús. kr., sem greiða á upp af
atvinnubótalánúm ársins 1934-
Hvernig sem á væri litið, væri því
ljóst, að fullforsvaranlega væri séð
fyrir ])essum málum af hendi bæj-
arfélagsins.
Síðan var frv. Vísað til 2. umr.
með samhljóða atkv.
Frv. að áætlun um tekjur og gjöld
Hafnarsjóðs Reykjavíkur 1935 var
umræðulaust vísað til 2. umr.
Azaaa
látinn. laus.
Madrid 28. des. FB.
Hæstiréttur Spánar hefir fyrir-
.skipað, að láta lausa Azana, fyrr-
verandi forsætisráðherra Spánar,
og aðstoðarmann hans, Bello, þar
eð það sé ósannað mál með öllu, að
þeir hafi átt nokkurn þátt í bylt-
ingartilrauninni í október síðast-
liðnum. (United Press).
Madrid 29. des. — FB.
Það hefir vakið fádæma eftir-
tekt um gervallan Spán og víðar,
að Azana "fyrrverandi forsætisráö- j
herra hefir verið látinn laus. Hef-
ir þessi atburður valdið miklum
umræöum í hægri flokkunum 0g
alment er álitið, að hann verði til
þess að draga mjög úr áhrifum
Gil Robles og flokks hans á stefnu
stjórnarinnar og að ekki muni
verða tekið nándar nærri eins mik-
ið tillit til hans og að undanförnu.
Aukaráðuneytisfundur hefir verið
kvaddur saman í dag, að sögn til
þess að ræða mál, er bíða bráörar
úrlausnar. (United Press).
Stanley
Baldwin
ávarpar flokksmenn sína.
London 28. des. FB.
Stanley Baldwin, aðalleiðtogi
breskra íhaldsmanna, hefir gefið út
ávarp til íhaldsmanna viðvíkjandi
framtíðarstefnu flokksins. í ávarpi
þessu kemst Baldwin svo að orði,
að ef verkalýðsflokkurinn kæm-
ist til valda að afstöðnum næstu
almennu þingkosningum, myndi
, það leiða til þess, að fjárhags-
ástandið i landinu yrði mjög alvar-
legt, einkanlega ef flokkurinn
framkvæmdi tillögur þær, sem
samþyktar voru á þingi hans í
Southport. í ávarpinu hvetur Bald-
win flokksmenn sína til þess að
vinna að því, að mönnum verði
ljóst hve hættulegar kenningar
socialista séu. (United Press).
Mowinekel
ræðir ástandið í Noregi í
áramótahugleiðingu.
Osló 28. des. FB.
Vinstriblöðin Uirta í dag grein,
sem Mowinckel forsætisráðherra
hcfir skrifað. í grein þessari telur
forsætisráðherrann, að fjárhags-
ástandið muni mega telja betra en
í fyrra um þetta leyti. Tilraunir
ríkisstjórnar og þings til þess að
draga úr áhrifum kreppunnar tel-
ur hann hafa borið einkar góðan
árangur, atvinnuleysið sé að vísu
enn mikið, en það hafi tekist að
koma í veg fyrir, að atvinnuleys-
ingjum héldi áfram að fjölga. For-
sætisráðherra segir ennfremur, að
örugt megi fullyrða, að aldrei hafi
jafnmargt manna haft atvinnu í
Noregi og nú og við sæmileg
launakjör. „Ríkisstjórnin," segir
hann ennfremur, „er þess fullviss,
aö hún hafi hlutverk að vinna til
gagns fyrir land og lýð og hún
mun ekki fara frá völdurn, nema
stórþingið láti í ljós greinilega
vilja sinn í því efni. Seinustu at-
burðirnir, sem gerst hafa í verka-
lýðsflokknum hafa styrkt þá skoð-
un mína, að ]>aö sé skylda ríkis-
stjórnarinnar að vera áfram -viö
völd.“
Frá Saar.
Talsmaður nazista vill enga
alþjóða-lögreglu í Saar. —
Saarbrúcken 28. des. FB.
Rikisráðið í Saar kom saman á
fund í dag í síðasta sinn áður en
þjóðaratkvæðið fer fram. Martin,
sem talaði fyrir hönd Deutsche
Front, ílutti ræðu og réðist hvass-
lega á ])jóðabandalagið og gagn-
rýndi þá ákvörðun, að hafa „erlent
herlið“ í Saarhéraði. — Af hálfu
þeirra, sem mótfallmr eru samein-
ingu Þýskalands og Sáarhéraðs,
varö Petri fyrir svörum, og lét
þess meðal annars getið, að Hitler
sjálfur hefði fallist á, að al])jóða-
lögreglulið væri haft í Saar, til
þess að halda þar uppi reglu, uns
þjóðaratkvæðið væri uin garð
gengið. (United Press).
Rúmenska
stjórnin.
Endurskipulagning í vænd-
um. —
Búkarest 28. des. FB.
Imandi, ráðherra án umráða yfir
sérstakri stjórnardeild, hefir sím-
að Tatarescu lausnarbeiöni sína frá
París, en þar er Imandi staddur
þessa dagana. Talið er, að lausn-
arbeiðni þessi sé upphaf endur-
skipulagningar rúmensku stjórn-
arinnar, er fari fram laust eftir
áiamótin. (United Press).
Frá Saar-héraði.
AtkvæOagreiOsIan í Saar.
Er friðurinm í álfunni undip úrslitunum kominn?
Að undanförnu hafa bórist
hingað margar fregnir um
ástandið í Saarhéraði, deilurnar
um Saar-málin, og jafnvel spár
um það hvernig úrslit þjóðar-
atkvæðagreiðslunnar, sem fram
á að fara þ. 13. jam, muni verða.
Yfirleilt ganga menn þess ekki
duldir, að úrslitin kunni að liafa
víðtækar og ef lil vill mjög al-
varlegar afleiðingar, og ýmsir
stjórnmálamenn liyggja, að það
sé undir úrslilunum komið,
hvort unt verður að varðveita
friðinn í álfunni. En þess er þá
jafnframt að geta, að til eru
stjórnmálamenn, sem eru þeirr-
ar skoðunar, að þótt úrslitin
yrði þau, að Saarhérað verði
áfram undir stjórn þjóðahanda-
lagsins, væri friðurinn ekki
trygður lil langframa með því,
þar eð Þjóðverjar myndi aldrei
sætta sig við annað en að fá
Saarhérað á ný og aldrei liætta
að berjast fyrir þvi, á einn eða
annan hátl, að fá það. En livern-
ig svo sem alt fer er vist, að af
fáum deilumálum, sem eiga
rætur sínar að rekja til heims-
j styrjaldarinnar, Iiafa stjórn-
málamenn haft aðrar eins
áhyggjur og af Saarmálunum.
Og það er ekkert efamál, að fari
betur en á liorfist um lausn
þessara mála, verður það mikill
léltir stjórn þjóðabandalagsins
og ríkisstjórnum í mörgum
löndum.
I grein, sem um mál þetla
birtist í merku amerísku tíma-
riti, er að því vikið, að þegar
stjórnmálamenn bandamanna
voru að ræða um það, á hvern
liátt Þjóðverjar ætti að greiða
„styrjaldarreikninginn" hafi
lengi framan af ekki verið um
Saarhéraðið rætt. En frakk-
nesku iðjuhöldarnir liafi, áður
of seint var, áttað sig á því, að
vert væri fyrir I’rakkland að
gera tilkall til kolanámanna, en
giskað var á þá, að i Saar væri
12.000.000.000 smálesta af kol-
1 um óunnar. Lloyd George og
Wilson voru mótfallnir kröfum
Frakka í þessum efnum, er þær
| fyrst komu fram. Lloyd George
ótlaðist, að það myndi hitna á
kolaútfl. Breta, ef Frakkar fengi
námurnar, og Wilson að kröf-
úrnar bryli í bága við grund-
vallarskoðanir sinar um sjálfs-
ákvörðunarrétt, en íbúarnir í
Saar væri flestir þýskir. Sam-
komulag náðist á þeim grund-
velli, að Frakkar skyldi fá nám-
urnar fyrir námur þær, sem
herlið Vilhjálfns keisara eyði-
lagði í Norður-Frakklandi, en
að héraðið skyldi verða sett
undir stjórn þjóðabandalagsins
um 15 ára skeið. Þvi næst átti
þjóðaratkvæði fram að fara um
þetta þrent: 1) Hvort héraðið
skyldi vera áfram undir stjórn
bandalagsins, 2) livort það
skyldi saineinast Þýskalandi,
3) hvort það skykli sameinað
Frakklandi. Ef svo færi, að
Saarbúar vildi sameinast Þýska-
landi á ný áttu Þjóðverjar að
lcaupa námurnar af Frökkum
og greiða andvirði þeirra í gulli.
Verð námanna var þá talið
300—400 milj. gullfranka.
Og nú er þess skamt að bíða,
að Saarbúar greiði atkvæði um
framlið héraðs síns. Alþjóða-
lögregla, vel vopnum og tækj-
um búin, er komin til héraðs-
ins, og á að sjá um, að alt fari
friðsamlega fram. Hefir hún
fengið mjög vandasamt hlut-
verk í liendur, því að undir
niðri eru æsingar miklar og
þarf fráleitt mikið lil, að óeirð-
ir hrjótist út. Er þá mikið undir
því komið, að alþjóðalögregl-
unni verði viturlega stjórnað og
af stillingu og gætni. Þjóða-
bandalagið hefir tekið á sínar
lxerðar skuldbindingar um, að
atkvæða'greiðslan skuli vcra al-
gerlega frjáls, leynileg og áreið-
anleg, en það kemur margt til
greina, sem gerir það afar'erf-
itt að láta þjóðaratkvæðið fara
þannig fram, að ekki verði al-
varlegar deilur út af því.
í tímariti þvi, sem um var
rætt hér að framan, er gert að
umtalsefni hversu Saarhúar eigi
erfitt í þessum málum. „Ef
Saarbúinn kýs eins og rödd
hjartans segir honum — og
hjartá hans er þýskt — þá hefir
hann í raun og veru sjálfur lagt
nazistasnöru um háls sér, og
það er lionum ekki að skapi. Ef
Saarbúinn greiðir atkvæði með
óbreyttu stjórnarfyrirkomulagi
brýtur liann í bága við skoðan -
ir sínar, scm hann hefir tekið i
erfð frá þýskum forfeðrum sín-
um, og liann stuðlar að því, að
yfirráð héraðsins verði erlend,
og það er honum ógeðfelt. Að
Saarbúar yfirleitt greiði at-
Icvæði með sameiningu við
Frakkland kemur elcki til
greina, þólt slíkt væri ákjósan-
Iegt frá fjárhags- og atvinnu-
lifs sjónarmiði“. ,
Samkvæmt áreiðanlegustu
upplýsingum, scm fyrir hendi
eru, teljast íbúar Saarhéraðs nú
820.000. Saarhérað er þettbygð-
asta svæði álfunnar, ])ví að á
hvern ferkílómeter í héraðinu
koma 430 menn (í Þýskalandi
134 að meðaltali, Frakklandi
74). — Af hverjum 100 íhúum
Saarhéraðs eru 73 rómversk-
kaþólskir, um 80 af liundraði
eru verkamenn og bændur, 95
af liundraði eru af þýskum
ættum. — „Deutsche Front“ í
Saar, sem er í raun og veru
nazistaflokkur, sem stjórnað er
af Hitler og útsendurum lians,
hefir nú 480.000skrásetla félaga
Ýmsir lelja þessa tölu altof háa
og andstæðingar Hitlers hafa
líka myndað með sér öflugan
félagsskap, m. a. soeislistiskir
verkamenn, sem ekki viíja
sameiningu við Þýskaland,
fyrr en stjórnaröld nazista í
Þýskalandi er á enda. Þeir vita
það fyrir víst, að félög þeirra
verða leyst upp, þegar nazistar
verða öllu ráðandi i Saar. Naz-
islar segja i haráttu sinni, að
Saarbúinn verði 'að velja um
það tvent, að vera „Þjóðverji
— eða ekki Þjóðverji“, en and-
stæðingar nazista, að þeir verði
að vélja um livort þeir eigi að
! vera „nazistar — eða ekki
I nazislar“. — Það er af ýmsum
talið liklegt, að ef Saarbúar
leldi líkur fyrir ])ví, að þeir
gæti sameinast Þýskalandi sið-
ar, ef þeir vildi, myndi þeir
sætta sig við lieimastjórn undir
eftirlili og vernd Þjóðabanda-
lagsins enn um skeið, a. m. k.
myndi margir Saarbúar og
þcirra meðal allir þeir, sem
undir niðri óttast nazistana,
hallast að þeirri stefnu. En sein-
ast en ekki sísl ber að taka með
í reikninginn hin trúarlegu á-
hrif í kosningunum, en í lönd-
um kaþólskra manna hefir það
æ ofan í æ komið í ljós, Iiversu
áhrifarík kirkjan er i stjórn-
málum. Af þeim, sem ei,'u á
kjörskrám, eru hverjir 73 af
100 kaþólskir og helmingur
þeirra konur. Ef klerkastéttin í
Saar snýst gcgn Ilitler í kosn-
ingunum tapar liann fyrirsjá-
anlega um 175.000 atkvæðum
meðal Saar-kvenna. Þetta er
nazistaleiðtogunum í Saar ljóst
og þeir hafa lika margt gert til
þess að vinna kirkjuhöfðingj-
I ana í Saar á sitt band, og bisk-
uparnir í nágrannahéruðum
Saar hafa beitt Ahrifum sínum
fyrir málstað nazisla. — Og
loks — beitir stjórn vatikan-
rikisins áhrifum sínum i þessu
máli?
Enn hefir ekki verið minst á
framleiðslu-, fjárliags- og við-
skiftamál í sambandi við þjóð-
aratkvæðið, en alt þetta kann
að hafa meiri áhrif en nokk-
urn grunar.