Vísir - 07.10.1935, Blaðsíða 2

V í Slfi
Miltill föflrnuður á
Ítalíu yflr falli Adua.
Mússólíni gekk sjálfur á konungsfund og
færði honum fregnina persónulega. Deboni
og hernum í Afríku símaðar þakkir þjóðar-
innar. —- Dæmalaus fögnuður á ítalíu yfir
sigrinum.
Svikamylna eða gróða-
brall Alþýðublaðsins.
Rómaborg', 7. nóv.
Samkvæmt opinberri tilkynn-
ingu hefir ítalski herinn í Abess-
iníu tekið Adua. Mússólíni fór
MUSSOLINI.
sjálfur til San Rossare og færði
persónulega Viktori Emanúel
Ítalíukonungi fregnina. Einnig
símaði Mússólíni Deboni, aðal-
%
'DEBONI.
hershöfðingja ftala í Afríku,
þakkir allrar þjóðarinnar fyrir
sigurinn, og bað hann tilkynna
hverjum einstökum hermanni í
Afríkuhernum þakklæti allra ít-
ala fyrir hinn mikla sigur, sem
ávalt mundi minst verða í sögu
Ítalíu. — Fregninni um fall
Adu var tekið með dæmalaus-
um fögnuði um gervalla Ítalíu.
(United Press. — FB.).
(Adua (Adova eða Adowa) er
böfuðborgin í Tigre Abessiniu.
Menelik II. Abessiniukeisari hafði
fallist á, aö Abessinia væri sett
undir vernd ítala, en sambúðin við
ítali versnaði fljótt, og varö af
styrjöld milli ítala og Abessiniu-
manna. Vann Menelik úrslitasigur
á ítölum viS Adua 1896 ,en friðar-
samningar voru undirskrifaSir i
Addis Abeba 26. okt. 1896, og
sjálfstæöi Abessiniu viöurkent.
Hefir ítöliim alla tíS síSan sviSiS
þaS sárt, aS þeir biSu ósigurinn viS
Adua. íbúatala Adua er talin 5000.
Bærinn er allmikil verslunarmiS-
stöS).
'London 6. okt. FÚ.
ítalir halda áfram loftárásum sínum.
ítalir halda áfram árásum sín-
um úr loftinu. í gærdag köstuöu
þeir sprengjum yfir Sakta, en hún
er um 100 rnílur suður af Adua.
Fréttir frá su'ður- og suðauStur-
vigstöðvunum eru svo ógreinilegar,
a'S ekki er unt að gera sér í hug-
arlund, hvað þar gerist í raun og
veru, en talið, að þar muni standa
bardagar öSru hverju. í Addis Ab-
baba er óttast, aÖ ítalir muni kom-
ast að járnbrautinni og eyðileggja
hana, til þess að koma í veg fyrir
alla flutninga frá Djibouti.
50.000 Abessiniumenn sækja fram
undir forustu krónprinsins.
London 6. okt. FÚ.
Á suSaustur vigstöSvunum
sækja 50.000 Abessiniumenn fram,
undir forustu krónprinsins. Hefir
hann bækistöS sina í Dessia, en
óstaSfestar fregnir segja, aS flug-
vélar ítala hafi í dag kastaS
sprengjum yfir borgina.
Bandaríkin banna vopnaútflutning
til Ítalíu og Abessiniu.
London 6. okt. FÚ.
Roosevelt (Bandaríkjaforseti til-
kynti í morgun, aS Bandaríkja-
stjórn viSurkendi stríösástand milli
Ítalíu og Alæssiniu, og kæmu því
sjálfkrafa til framkvæmda hlut-
leysislög þau, er þingiS samþykti
fyrir skemstu. Þ. e. a. s. aS bann
er lagt á allan hergagnaflutning
til beggja aðila.
Forsetinn fór fetinu lengra og
tilkynti aö hver sá Bandaríkja-
]jegn, er ræki viðskifti vi'S annaS-
hvort stríSslandanna, gerði ]>aS al-
gerlega á eigin ábyrgð, og þyrfti
ekki að vænta verndar Bandaríkj-
anna á nokkurn hátt.
Frakkar heita Bretum aðstoð á
Miðjarðarhafi.
London 6. okt. FÚ.
Svar Frakka til Breta hefir ver-
iS birt. Spurningin var í eSli sínu
Alþýðublaðið tilkynnir i gær,
að það ætli að láta höfða mál
gegn Vísi fyrir atvinnuróg. Til-
efnið til málshöfðunarinnar eru
ummæli Visis þriðjudaginn 1. þ.
m., um svokallaða verðlauna-
samkepni, sem Alþýðublaðið
hefir stofnað til. Er það átalið,
fyrst og frcmst að með þessum
ummælum sé ,,fólk óbeinlínis
varað við því“, að láta glepjast
til að taka þátt í þeirri svika-
mylnu, sem þessi verðlauna-
samkepni sé. ,
Með þessari málsliöfðun sann-
ar Álþýðublaðið nú einmitt, að
þessi „verðlaunasamkepni“ sé
svikamjdna. Það játar, að hún
sé fyrst og fremst gróðabragð
af þess hálfu. Ef svo væri ekki,
gæti ekki verið um neinn at-
vinnuróg að ræða, þó að um-
mæli Vísis væri beinlínis ætluð
til þess að fæla fólk frá því að
taka þátt í „verðlaunasamkepn-
inni“. Það snerti þá ekkert „at-
vinnu“ blaðsins eða afkomu.
Hinsvegar lýsir blaðið þessu
„fyrirtæki“ sínu sem einskonar
góðgerðafyrirtæki. Það er látið
í veðri vaka, að höfuðtilgangur-
inn sé sá, að gleðja „fólkið“,
sem taki þátt i samkepninni og
gefa því jólagjafir. En með
málshöfðuninni er sannað, að
blaðið hefir ekki að eins ætlað
að láta fólkið sjálft borga þess-
ar jólagjafir fullu verði, heldur
hefir það auk þess ætlað sér
sjálfu álitlegan hagnað af fyrir-
tækinu. Blaðið er með öðrum
orðum að stofna til einskonar
happdrættis til ágóða fyrir sig
sjálft.
Það er þannig augljóst, að
„verðlaunasamkepni“ Alþýðú-
blaðsins er ekki að eins svika-
mylna gagnvart þeim, sem
kunna að „Iáta glepjast“ til að
taka þátt í henni, heldur er
blaðinu líka vafalaust með öllu
óheimilt að lögum að stofna til
slíks gróðafyrirtækis fyrir sjálft
sifi. 1
Alþýðublaðinu er það auðvit-
að ljóst, að slíkt fyrirtæki sem
þetta muni vera allgróðavæn-
legt. Það er kunnugt, að á erfið-
leikatímum er einmitt hvað
auðveldast að ginna fólk til
þess að liætta fé sinu í hvers-
konar áhættuspil. í voninni um
að hreppa álitlegan vinning,
rýja menn sig jafnvel inn að
skyrtunni til þess að geta orðið
þátttakandi í slíkum áhættuspil-
um. Þátttakan í þessu happ-
drætti Alþýðublaðsins kostar
6 krónur, fyrir þá, sem ekki eru
kaupendur blaðsins. Iiaupendur
blaðsins þurfa engu að kosta til.
En það eru hinir, sem blaðið
ætlar sér að græða á, ekki að
£ins andvirði „vinninganna“ eða
„jólagjafanna“, heldur þar á
ofan álitlega fúlgu til eigin
þarfa. Og blaðið gerir bersýni-
lega ráð fyrir þvi, að erfiðleikar
„fólksins" séu svo miklir, að
fjöldi manna láti glepjast til
sú, hvort franski Miöjaröarhafs-
flotinn myndi aöstoöa breska Miö-
j arðarhafsflotann, ef Ítalía skyldi
ráðast á hann, áöur en deilan milli
Ítalíu og Þjóðabandalagsins væri
leyst.
Svar Frakka er jákvætt, en þó
meö því skilyröi, aö breski Mið-
jarðarhafsflotinn veiti franska
Miðjaröarhafsflotanum sama lið,
ef á franska flotann yrði ráðist.
þess að verða þátttakendur í
þessu ,lotteríi“ í voninni um að
hreppa einhvern vinninginn.
Von blaðsins um ágóða af þessu
gróðabralli byggist á vandræð-
um þeim, sem almenningur á
nú við að stríða.
í þeim tilgangi að gera þátt-
tökuna í þessari svikamylnu
sinni sem álitlegasta, birti Al-
þýðublaðið „línurit" yfir út-
breiðslu sína eða útbreiðslu-
aukningu á árunum 1927—35.
Vísir véfengdi það, að línurit
þelta gæfí rétta liugmynd um
útbreiðslu blaðsins, enda varð
ekki betur séð, en að það ætti
að sýna að útbreiðsla þess hefði
rúmlega tífaldast á þessu tíma-
bili. Nú reynir blaðið að verja
sig með þvi, að linurilið hafi
að eins átt að sýna aukningu
útbreiðslunnar frá ári til árs,
en það skal fullyrt, að einmitt
með því bafi tilgangurinn verið
sá, að villa mönnum sýn um út-
breiðsluna, og að línuritið hafi
því í rauninni verið falskt. Skal
það líka verða sýnt og sannað
áður en langt líður.
Abessiniu-
strídid.
Haile Selassie I.,
keisari Ahessiniu.
Frá því er ítalir fyrir nokkur-
um mánuðum fóru að búa sig
undir að sölsa Abessiniu undir sig
með vopnavaldi hefir verið meira
um Abessiniu skrifað en flest önn-
ur lönd jarðar. í öllum frétta-
blöðum hafa birst itarlegar frá-
sagnir um land það, sem fasist-
arnir ítölsku hafa fengið ágirnd á,
um það hvernig landslagi er þar
háttað, hver náttúruskilyrði eru
0g veðurfar, hver atvinna lands-
manna er, af hvaða stofni þjóðin
er og hvernig hún er, og margt,
margt fleira. Nú fyrir fáum dög-
um hefir það gerst, sem sennilega
flestir bjuggust við, að Musso-
lini, hinn ítalski fasistaforing',
mundi gugna á, er til kæmi,
en það er að fara með ófrið
á hendur Abessiniumönnum.Fjölda
margir hugðu hinn djarfa leik
hans grundvallast á því, að hann
treysti þvi undir niðri, að Þjóða-
bandalagið mundi ekkert gera,
frekara en þegar Japanar tóku
Mansjúríu og raunverulega Norð-
ur-Kína, en Mussolini fór að færa
sig upp á skaftið með kröfur sín-
ar í garð Abessiniu, þegar Þjóða-
bandalagið lét Japana fara sínu
fram í Austur-Asíu. Mussolini hóí
herflutninga mikla til Austur-Af-
ríku í vor og hann hefir haldið
þeim áfram til þessa dags, þrátt
fyrir það, að Þjóðabandalagið fyr-
ir nokkuru — fyrir djarflega og
drengilega forgöngu Breta —
hafði ótvírætt látið í Ijós, að það
fordæmdi framkomu ítala í þessu
máli öllu og þeir mættu búast við
því, að þvingunarráðstöfunum
yrði beitt gegn þeim, í samræmi
við sáttmála Þjóðabandalagsins.
Og nú er að þvi komið, að Þjóða-
bandalagið verði að taka ákvörð-
un út af þessu máli gegn ítölum
eða ekki. Stórblaðið Times sagði
nýlega, eins og hermt var v skeyti
sem hingað barsti til Fréttastofu
blaðamanna, að enginn stjórnmála-
maður nú lifandi, sem hefði byrj-
að styrjöld, hefði gert eins lítið
til þess að réttlæta það — og
Mussolini. Framkoma hans hefir
veriö djarfleg en ósvífin i fylsta
máta. Hann hefir gortað af hin-
um mikla hernaðarmætti ítala,
þeiii gæti rnætt hvaða andstæðingi
sem væri, þeir væri nógu öflugir
heima fyrir, þótt þeir hefði mik-
inn her inn i Abessiniu o.s.frv. En í
öðru orðinu hefir Mussolini talað
um einlægan vilja sinn, til þess að
koma í veg fyrir, að styrjöldin
breiddist út um Evrópu, m. ö. o. ef
hann fengi að beita öllum þeim
r.útíma morðvopnum í Abessiniu,
gegn þjóð, sem er milrlu fámenn-
ari en ítalir og hefir litlum nútíma
varnartækjum hernaðarlegs eðlis
af að ségja, væri Evrópufriðurinn
ekki í neinni hættu. Ummæli hans
í þessa átt bera að vísu vott um
að Mussolini sé ekki eins sterkur
HAILE SELASSIE.
á svellinu og liann þykist vera,
og þau lýsa hinum mikla fasista-
íoringja óskemtilega. En banda-
lagsþjóðirnar hafa ekki látið þessi
ummæli á sig fá, að því er virðist.
Bretar og Frakkar hafa ekki
skammast sín fyrir að sitja á
samkundum með Tecle Hawariate,
fulltrúa hinnar „hálfviltu þjóðar“,
sem ítalir kalla Ábessiniumenn,
þótt ítalir telji ])á svo sneydda
siðmenningu, að þeir ætti ekki að
fá að vera í bandalaginu. Og
bandalags])jóðirnar með Breta i
fararbroddi fordæma alla fram-
komu Mussolini og svartstakka
hans, en viðurkenna prúðmannlega
framkomu hinnar „hálfviltu“ Ai-
ríkuþjóðar sem vill leysa deilu-
málin friðsamlega og í fullri sam-
vinnu við Þjóðabandalagið.
Það er frá mörgu að segja í
sambandi við þessi mál öll og það
er sumt, sem minna hefir verið
minst á, en vert væri, en merk
blöö og tímarit erlendis hafa mik-
ið um það talað, og eitt af þessu
er hin óaðfinnanlega framkoma
Abessiniumanna, sem vildu fara
samninga- og friðarleiðir, og ekki
gripu til vopna, fyrr en Mussoliui
sendi drápsvélar sínar fyrirvara-
laust inn yfir land þeirra, til þess
að varpa sprengikúlum á borgir
þeirra. Hin „hálfvilta" ])jóð, sem
að vísu er kristin þjóð eins og I-
talir, hefir hlýtt sínum leiðtoga,
eins og ítalir hafa hlýtt sínurn,
og framkoma leiðtoga Abessiniu-
manna hefir i raun og veru vakið
mikla aðdáun um heim allan.
Hann hefir komið fram sem frið-
arelskandi, sáttfús og stjórnkænn
mentaður maður, án stór- og glaro-
uryrða, án þess að málaflutningur
hans sýnilega bygðist á nokkuru
hatri í garð þeirrar þjóðar, setn
mánuðunr saman leynt og ljóst
vann að undirbúningi þess, að
taka land hans herskildi og brytja
niður þegna hans. Þessurn manni
er því vert að kynnast nokkuru
nánara.
En áður en honum er lýst er
vert að geta þess, að fyrir hans
stjórnartíð var ástandið í Abessi-
niu mjög slæmt. Fáfræði og ment-
unarskortur sátu í öndvegi. Fram-
farir voru litlar, en nokkurar fram-
farir urðu þó í landinu þegar í
stjórnartíð Meneliks II. Þjóðflokk-
arnir áttu í innbyrðis deilum og
skærum. Enginn flokksleiðtoganria
sá fyrir hvaö framtíð Abessiníu-
menn gætu átt fyrir sér í hinu
í áttúruauðuga landi sínu, ef þeir
væri einhuga, hætti að berjast inn-
byrðis, legði fyrir sig að fræðast
og læra að koma á umbótum, —
enginn sá þessa möguleika eða
kunni að finna, veginn til þess að
riota þá, eins og Haile Selassié.
Án hans, segir metkur amerisk-
ur blaðamaður, hefði ekki verjð
um neinar verulegar framfarir í
Abessiniu að ræða, framfarir, serii
þeir gæti þakkað sjálfum ser.
Flann einn af Abessiniumönnuta
tók sér fyrir hendur að berjast
fyrir nútímahugmyndum og konui
ýmsu í framkvæmd, með lagiii
og þolinmæði. Harin horfði ait af
fram, en flestir aðrir i þveröfuga
átt. Erfiðleikarnir voru miklir og
í fljótu bragði kann að virðast,
að lítið hafi verið gert, en sannieik-
urinn er sá, að verk þau, sem unn-
in hafa verið til framfara, eru til-
tölulega mjög mikil. Það er um
framfarir að ræða á öllum svið-
uin, þótt inargt sé enn í smáum
stíl. Manrivirki eru ekki mörg í
Abessiniu, miðað við menningar-
löndin gömlu, en þess er og að
gæta, að tíminn er ekki langur, sem
unnið hefir verið að slíkum um-
bótum þar í landi, og erfiðleik-
arnir gífurlegir, t. d. eru vegalagn-
ingar allar dýrar og erfiðar. Járn-
bautina frá Djibouti til Add’is A-
beba lögðu Frakkar. Loftskeyta-
stöð hefir veriö reist í nánd við
Addis Abebal, vegjir og símiar
lagðir, eða byrjunarstarfsemi haf-
in á þessu sviði, grundvöílur lágö-
ur að því að koma fræðslumálum
þjóðarinnar í gott horf, og Haile
Selassie hefir orðið vel ágengt
með að afnema þrælahald, þótt
þar sé við ramman reip að; drága,
því að sumir þjóðflokkar í land-
inu háfa öldum saman farið sínu
fram í þessum efnum. Alt
])etta sannar, að Haile Selassie er
á réttri leið með þjóð sína. Viður-
kenningu á því fékk hann, er A-
bessinia var tekin í Þjóðabanda-
lagið, sem nú er sagt vera í þann
veginn, að lýsa yfir því, að Abessi-
niumenn hafi haldið allar sinar
skuldbindingar sem bandalags-
])jóð, hin „hálfvilta" Afríkuþjóð
hefir í öllu virt þau samtök, sem
])jóðirnar gerðu með sér, með þaö
höfuðmarkmið, að varðveita frið-
inn í heiminum, en ein af elstu
siðmenningarþjóðum Evrópu,
braut sáttmála Þjóðabandalagsins.
Orsökin er vafalaust sú, að ítalir
eiga annan leiðtoga en Abessiniu-
menn, og það verður slikur dóm-
ur, sem sagan kveður upp um
þessa menn.
En alt þetta, umbæturnar heima
fyrir, viöurkenningin með öðrum
þjóðum á Abessiniu, alt er þetta
fyrst af öllu verk Haile Selassie,
en hans höfuðmarkmið hefir ver-
iö að búa þjóð sína undir fram-
tíðina, svo að hún mætti vera
frjáls þjóð i frjálsu landi, og fram-
sýni hans eiga Abessiniumenn það
að þakka, að þeir eiga nú samúð
alls heimsins.
í öllu umbótastarfi Haile Se-
lassie er sagt, að hann hafi á-
stundað sem mest, að nota sér það,
að margir þegná hans eru í raun-
inni ráðþægir. Hann fór vel að
þeim og af þolinmæði og kom
þeim smám saman á þá braut, sem
hann sjájfur vildi fara. Hánn sendi
fjölda marga unga menn, til ann-
ara landa, til þess að nema ýmsa
gagnlega iðju og fræði, og hann
fékk erlenda sérfræðinga og ráðu-
nauta sér til aðstoðar. Og þegar
afturhaldsmennirnir höfðu betur
og neituðu um fjárstyrk til þess,
greiddi Haile Selassie þeim styrk