Vísir - 19.06.1936, Page 3

VÍSIR
Allsherjarmétið i gærlveidl
Tvö ný íslandlsmet.
Canaðameim og ný
EvrApnstyrjöM.
Canadamenn hafa altaf verið stuðningsmenií
Þjóðabandalagsins. Þeir hafa vonað, að það yrði
voldug friðarins stofnun. Umtal um nýja styrj-
öld í Evrópu veldur canadiskum stjórnmála-
mönnum miklum áhyggjum. Lendi Bretar í
styrjöld, verða Canadamenn að taka ákvörðun
um hversu víðtækan stuðning þeir skuli veita
þeim. En allur almenningur í Canada er and-
vígur þátttöku í nýrri styrjöld.
Allsherjarmótið hélt áfram
í gærkveldi og liófst kl. 8%.
En frá því löngu fyrir kl. 8
streymdi fólk að úr öllum átt-
um, og er talið að tala áhorf-
enda á Iþrótavellinum í gær
hafi numið um 7 þús. manna
þegar flest var. Kristján kon-
ungur 10. kom þangað kl. 8%,
ásamt drotningu og fylgdar-
liði sínu og tók Ben. G, Waage,
forseti 1.8.1., á móti homun
við ínngang vallaríns og bauð
hann velkóminn. Gekk kon-
ungur því næst til sætis með
fylgdarliði sinu, en skrúðganga
íþróttamanna gekk inn á völl-
inn og liylti konung. Jafnframt
voru leiknir þjóðsöngvar
beggja ríkjanna, íslands og
Danmerkur. Áður en Allsherj-
armótinu var haldið áfram,
sýndu tveir fimleikaflokkar úr
I. R., konur og karlar, fimleika.
Tókust sýningarnar vel og var
sýnendum þakkað með lófa-
klappi.
Þessu næst hófst mótið og'
fór fyrst fram 100 m. hlaup (úr-
slit). Voru keppendur 4 og bar
Sveinn Ingvarsson (K.R.) sig-
ur úr býtum. Rann liann skeið-
ið á 11.7 sek. Annar varð
Georg L. Sveinsson (K.R.) á
II. 8 sek. og þriðji Baldur Möll-
er (Á.) á 12 sek. Þegar 100 m.
lilaupið liafði farið fram, fór
konungur með fylgdarliði sínu,
en afhenti að skilnaði Ben. G.
Waage 1000 kr. að gjöf til efl-
ingar íþróltum hér á landi, og
bikar, er sá hlýtur, er vinnur
besta afrekið á þessu móti.
Þá var kept í 800 m. hlaupi.
Keppendur voru 10 á leikskrá,
svift öllu grænmeti, þvi er til
annara þarf að sækja. Það er
sama sem að svifta fólkið græn-
metinu, að setja á það svo hátt
verð, að allur almenningur geti
ekki kevpt það. Fólkið er pen-
ingalitið og það er i fylsta mæli
fordæmanlegt athæfi, að olcra á
lífsnauðsynjum þess. Og það er
Iíka ósæmilegt og fordæmanlegt
athæfi, að eyða stórkostlegum
fjárhæðum, þegar þröngt er um
erlendan gjaldeyri, til þess að
fylla landið af áfengi.
En alt er á eina hókina lært
lijá núverandi stjórnarherrum.
— Þeir geta ekki næi’ri neinum
málum komið, án þess að af
ldjótist misrétti og vandræði.
en 4 komu ekki til leiks. Fyrst-
ur að marki varð Guðmundur
Sveinsson (I.R.) á 2 mín. 15.8
sek. Annar Gísli Kærnested
(Á.) á 2 mín. 16.2 selc. og þriðji
Stefán Guðmundsson (K.R.) á
2 mín. 16.7 sek.
Þá fór fram kúluvarp og
5000 metra hlaup. 1 kúluvarpi
varð sigurvegari Kristján Vatt-
nes (K.R.) og setti nýtt íslenskt
met, varpaði 13,12 metra og er
þetta annað metið, sem liann
setur á þessu móti. Gamla met-
ið var 12.91, sett árið 1932.
I 5000 metra hlaupinu varð
lilutskarpastur Sverrir Jó-
liannesson (K.R.). Thni: 17
mín. 7.7 sek. Annar varð Vig-
fús Ólafsson (K.V.) á 17 min.
11.1 sek. og þriðji Óskar A.
Sigurðsson (K.R.) á 17 mín.
56.8 sek. Metið er 15.23 sek.,
sett 1922.
Kept var til úrslita í hé-
stökki. Þar sigraði Sigurður
Sigurðsson (K.V.). Setti hann
nýtt met og stökk 1.80 metra.
Gamla metið var 1.755 m., sett
árið 1930. Annar varð Sigurð-
ur Gislason (F.H). sem stökk
1.62 m. og þriðji Grímar Jóns-
son (Á.). Stökk liann 1.52 m.
Eru met þeirra Sigurðar og
Kristján góð á islenskan mæli-
kvarða, og þeir eru háðir svo
ungir menn, að mjög mikils
má af þeim vænta.
Þá var kept í stangarstökki
og var það seinasta kepnin,
sem fram fór í gær, því að
1000 m. boðhlaupi var frcstað.
I stangarstökki sigraði Ivarl
Vihnundarson (Á.). Stökk
hann 3.185 m. Annar varð Hall-
steinn Hinriksson (F.H.), stökk
3.11 m., og þriðji Sigurður
Steinsson (I.R.), og slökk 2.81
metra.
Mótinu lauk kl. 11% og var
þá fátt áhorfenda eftir, enda
orðið kalt í veðri, austan-
strekkingur alt kveldið og hiti
af sól enginn. Dró það mjög
úr afrekum íþróttamannanna.
Áhorfendur ætti að leggja
niður þann ósið, er þeir höfðu
i frammi i gær við stangar-
stökkið m. a., að gera hróp að
keppendum, er þeir húast til
stökks, því að við það fatast
þeir og missa stökksins.
Félögin hafa nú náð þessari
stigatölu: K. R. 84 st., Á. 36,
Ií. V. 28, I. R. 25, F. H. 10 og
I. B. 8.
HANS H. SIEVERT,
Þýskalandi.
Heimsmeistari í tugþraut, með
8790 stigum.
Veðrið í morjgun.
Hiti í Reykjavik 8 st., Bol-
ungarvík 11, Akureyri 14,
Skálanesi 22, Vestmannaeyjum
9, Sandi 7, Kvígindisdal 8, Hest-
eyri 10, Gjögri 10, Blönduósi
12, Siglunesi 17, Grímsey 11,
Raufarliöfn 18, Skálum 13,
Fagradal 18, Papey 9, Hólum
i Ilornafirði 10, Fagurhólsmýri
11, Reykjanessvita 8 st. Mestur
liiti hér i gær 17 st., minstur
8 st. Sólskin hér í gær 3,2 stund-
ir. — Yfirlit: Alldjúp lægð yfir
Grænlandi, norðvestur af Vest-
fjörðum, á hreyfingu norðaust-
ur eða austur eftir. — Horfur:
Suðvesturland, Faxaflói,iBreiða-
fjörður, Vestfirðir, Norðurland:
Suðvestan og vestan kaldi.
Skúrir. Heldur kaldara. Norð-
austurland, Austfirðir: Suð-
vestan kaldi. Úrkomulaust.
Suðausturland: Suðvestian
kaldi. Skúrir.
Skipafregnir.
Gullfoss er á AlcurejTÍ, Goða-
foss er væntanlegur til Vest-
mannaeyja í fvrramálið. Brúar-
foss er í Kaupmannahöfn. Detti-
foss er á útleið. Lagarfoss var á
Seyðisfirði i gær. Selfoss er i
Reykjavík. Á síldveiðar eru
farnir Snorri goði og Skalla-
grímur. G.s. Island kom til
Kaupmannahafnar kl. 9 i
morgun.
Sigurbjörn Á. Gíslason
og frú Guðrún Lárusdóttir,
voru, ásamt ungfrú Guðrúnu
dóttur þeirra, meðal farþega á
Lyru til Noregs í gær. Ætla
þau lijónin að sækja alheims-
mót sunnudagaskóla i Osló,
ennfremur munu þau sitja mót
barnaverndarráða Norðurlanda,
sem haldið verður í Kaup-
mannahöfn, dagana 25.—28.
júní.
75 ára afmæli.
Laugardag 25. þ. m. verður
75 ára Ingibjörg Bjarnadóttir
frá Nýjabæ, Þingeyri. Er nú til
heimilis lijá dóttur sinni og
tengdasyni, Skólavörðustíg 16.
Hjúskapur.
Á laugardaginn 20. þ. m.
verða gefin saman í hjónaband
Margarethe Bertelsen og Arne
Nielsen, „assurandör‘‘. Heimili
þeirra er Mathiasgade 70, Vi-
borg, Danmark. .
Hjónaefni.
Nýlega opinheruðu trúlofun
sína ungfrú Guðrún Jónsdóttir,
Guðnasonar prests á Prests-
hakka, og lir. Einar Fjellheim,
frá Noregi.
Af vangá
gleymdist að nefna i Visi i
gær nöfn tveggja hinna nýju
slúdenta. Það voru þeir Gunnar
Jónsson 6.02 (I. eink.) og Stef-
án Nikulásson (utanskóla) 5.32
(II. eink.). Ævar Kvaran lilaut
I. einkunn, en ekki II., eins og
stóð í blaðinu í gær.
Allsherjarmótið.
Sig. Sigurðsson frá Vest-
mannaeyjum, sem setti met í
hástökki í gær, keppir í þri-
stökki á allsherjarmótinu í
kveld.
Gamla Bíó
sýnir þessi kvöldin bráð-
smellna kvikmynd, sem nefnist
„Það hyrjaði i Paris“, en aðal-
lilutverkið í henni leikur skop-
leikarinn frægi Charlie Ruggles,
en hann er svo skemtilegur, eins
og alkunnugt er, að liann kemur
öllum í gott skap með fyndni
sinni og skoplist. Kvikmyndin
er gerð eftir skáldsögu Harrv
Leon Wilson’s, „Ruggles of
Rcd Gap“. Iívikmyndin er gerð
af Paramountfélaginu, en aðal-
hlutverk leika, auk þess, sem
Charlie Ruggles liefir með
höndum: Charles Laughton,
Mary Boland, Zazu Pitts, Ro-
land Young og Laila Hyams.
Blaðaummæli í Englandi, Sví-
þjóð og Bandarikjunum eru öll
Ottawa. FB.
Umtal það, sem orðið liefir á
siðustu mánuðum um ófriðar-
liæltu í Evrópu, liefir valdið
stjórnmálamönnum Canada all-
miklum áhyggjum, þar sem
miklar likur eru til að komi til
nýrrar styrjaldar í Evrópu, og
Bretar neyðist til þess að taka
þátt í henni. Og þegar svo er
komið verða sjálfstjórnarný-
lendurnar að sjálfsögðu að á-
kveða, liversu viðtækan stuðn-
ing þær skuli veita „gamla land-
inu“. Stjórnmálamenn í Canada
vilja ekki um þetta mál ræða
opinberlega að sinni — þeir
munu forðast það, uns þeir
verða tilneyddir. Þeir vilja ekki,
að deilur vekist upp um þetta
mál, að óþörfu. Það er og vitað,
að andúðin gegn þátttöku i Ev-
rópustyrjöld, mundi verða megn
í Canada.
Canadamenn hafa alt af bor-
ið traust til Þjóðabandalagsins
og þeir liafa stutt Þjóðabanda-
lagið eftir megni. Canada er
meðal undirskrifenda undir
sáttmála Þjóðabandalagsins. En
það hefir ekki farið fram hjá
Canadamönnum, að álit Þjóða-
handalagsins hefir rýrnað, og
þeim liefir fallið það illa, að það
skuli ekki liafa orðið voklug og
sterk friðarins stofnun, eins og
þeir og fleiri þjóðir í upphafi
á eina leið, að þetta sé „skemti-
legasta mynd ársins“. Þótt hér
liafi verið sérstaldega minst á
Charlie Ruggles, her að sjálf-
sögðu eigi síður að minnast á
það, að hér sést enski skapgerð-
arleikarinn frægi, Charles
Laughton í fyrsta skophlutverki
sínu í kvikmynd. X.
Nýja Bíó
sýnir um þessar mundir
Ijráðskemtilega sænska kvik-
mynd, „Óbreyttur heiðursmað-
ur“. Aðallilutverkin leika Adolf
gerðu sér vonir um. I stuttu
máli má segja, að Canadamenn
fari nú — í þessu máli — eftir
málshættinum: „Bíðum og sjá-
um hvað setur“. — Gefi öllu
sem nánastar gætur — og muni
forðast i lengstu lög, að taka
þátt í ófriði, ef til lians kemur.
Vert er að geta þess, að
stjórnmálaflokkarnir, bæði
stjórnarflokkarnir og andstöðu-
flokkar stjórnarinnar, hafa
skuldbundið sig til þess að kalla
þingið saman, áður en tekin
væri ákvörðun um að taka þátt
í styrjöld. — Canadamenn vita
hversu þungar byrðar styrjald-
ir eru betur en flestar þjóðir. 1
heimsstyrjöldinni féllu af liði
Canadamanna um 60.000. Um
240.000 særðust. Utgjöldin til
styrjaldarinnar námu tveimur
miljörðum dollara. Árleg út-
gjöld vegna styrjaldarinnar
(styrkir til óvinnufærra her-
manna og eftirlifandi ættingja
fallinna hermanna o. s. frv.)
nema 60 miljónum dollara ár-
lega.
Canadamenn munu styðja
Þjóðabandalagið, hvort sem
skipulágningu þess verður
breytt eða ekki. Og þeir munu
forðast þátttöku í styrjöld eins
lengi og þeir geta. — (United
Press. — FB.).
Jahr, Brita Appelgren o. fl.
Sænskar kvikmyndir njóta alls-
staðar mikilla vinsælda, og er
þessi mynd engu síðri lieldur
en hinar bestu þeirra, sem hing-
að hafa borist. Aðalefni mynd-
arinnar er það að tveir vinir
veðja um það livort annar
þeirra, Berner forstjóri, geti
Iireytt venjulegum hafnar-
verkamanni í ósvikið prúð-
menni. Efnið verður ekki nán-
ara rakið hér, en kvikmyndin er
öll liin skemtilegasta og athygl-
isverðasta.
vídalínsklaustur í GÖRÐUM.
og leggur dómendum þessi ráð:------„Tak-
ið ei með yður ógirndina, öfundina, óttann né
vinskapinn til dómanna — þessir eru hinir
verstu lögréttumenn — en þó heiftina allra
síst, þvi hún er einn blindur djöfull, og varnar
þeim að sjá sannleikann, sem elur liana. Skyn-
semin vill dæina það sem rétt er, reiðin vill
láta það rétt sýnast sem hún dæmir. Skyn-
semin sýslar alleina um það, sem fyrir dóm
kemur. Reiðin liugleiðir þær mótgjörðir, sem
hana veikt liafa og sökum ekki við kemur; þó
að sannleikanum sé þrýst inn í augu lienni, þá
forsvarar hún lýgina, hún lætur sig ekki leið-
rétta, og það sem liún illa hyrjað hefur kallar
liún lieiðarlegra að reka áfram með kappi,
lieldur en að iðrast þess. Lögin bjóða, að menn
taki skynsama menn til dóma, en hvernig má
þann heilvita kalla, sem með þvílíku sinnu-
leysi plágaður er“.
Öll er þessi ræða biskups hin snjallasta, og
hefir lengi verið til hennar vitnað sem ein-
hverrar kjarnyrtustu ræðu, sem hér liefir ver-
ið flutt.
Jón Vídalín sat í veglegu embætti, naut mik-
illar virðingar og mikið orð fór af honum sem
kennimanni. Ræður hans voru fluttar á fjöl-
sóttum stöðum, flestar í Skálholti og á Þing-
völlum. Þær eru snilldarverk og liafa verið
fluttar af liita mikilla skapsmuna. Þjóðin varð
að Iicyra kenningu lians.
Það er því vel við eigandi, að undir hinni
prentuðu mynd lians stendur þetta: Hver eyru
liefur að heyra, hann heyri. (Mark. 4, 9.).
Um daga Jóns biskups var róstusamt hér
á landi. Biskup skipaði breitt sæti í þjóðfé-
laginu og vildi eklci láta þrengja að sér, og
hlaut það að leiða til árekstra milli hans og
annara valdamanna. Hann var ekki þannig skapi
farinn, að hann léti á sig ganga, ef jafnaðar-
menn eða spjálrungar áttu í hlut. Biskup hef-
ir af sumum verið talinn deilugjarn og ekki
skapslillingarmaður, en þess er að gæta, við
liverja hann átti í höggi. Drykkjuskapur og
svolamenska var ríkt einkenni aldarinnar hjá
háum og lágum, allajafna ilt árferði, basl og
hverskyns kúgun, og varð slíkt ástand síst til
þess að gera fólkið betra, lieldur spratt upp
af þessu ytra ástandi smásálarskapur, lágar
hvatir, ill meðöl og óþrjótandi erjur. Jón bisk-
up tuktar líka til samtíðina i ræðum sínum,
svo um munar. Iiann vildi eklci láta stórbokka
hins veraldlega valds kúga sig né torvelda störf
sín fyrir kirkju og kristni í landinu, og er
ekki sanngjarnt að áfellast hann fyrir það.
Einnig hefir þvi nokkuð verið á loft haldið,
að hann liafi neytt víns lil lýta. En hver var
laus við slíkt af fyrirmönnum hans aldar? Yíst
er um það, að í þessari grein voru margir í
andstæðingaflokki hans lengra leiddir. Á skap-
legri öld var Jón biskup líklegur til þess að
vera laus við þennan löst, slíkur skapfestumað-
ur, sem hann var, en það er sannleikur, „að
liver dregur dám af sínum sessunaut“. Eg Iield
þvi ekki fram, að hann liafi verið með öllu
lýtalaus, heldur standi hann í fremstu röð ís-
lendinga um glæsimensku, rausn og skörungs-
skap, íslenskt mikilmenni í hugsun og liátt-
um. Um tíu árá skeið átti Jón hiskup í stöð-
ugum deilum og málaferlum við Odd Sigurðs-
son lögmann. Spruttu deilurnar í upphafi af
því, að hiskupi þótti þeir „fullmektugu“, Odd-
ur og Páll Beyer, landfógeti, of einráðir um
kirkjumál, veitingar emhætta og tilfærslu
jirésta í embættum. Lögmanni har, sem um-
boðsmanni stiptamtmanns, að skipa, ásamt
hiskupum, forsæti synodusréttarins á Alþingi.
Árið 1712 kom Oddur ekki til þings, og vildi
þá Páll Beyer í forföllum hans skipa forsæti
í réttinum, en það vildi biskup með engu móti.
Hólahiskup var lieldur ekki viðstaddur, og
stýrði Jón biskup því einn réttinum og kvað
upp nokkra dóma í málum brotlegra presta.
Af þessu urðu málaferli biskups og lögmanns
enn víðtækari, en hér er ekki rúm til þess að
rekja gang þeirra. En þessi mál öll urðu bisk-
upi mjög til skapraunar, vegna óbilgirni Odds,
sem feldi brotlega presta á móti lionum með
fégjöfum og öðru fulltingi við þá.
Árið 1720 urðu liér valdsmannaskipti. Gyld-
enlöve stiptamtmaður andaðist í árslok 1719,
en við tók Peter Raben. Var vegur Odds far-
inn að minka áður, því 1718 var tekið af hon-
um umhoð stiptamtmanns og fengið Niels
Fulirmann í hendur. Raben stiptamtmanni og
Jóni biskupi var vel til vina. Stiptamtmaður
kom hingað 1720, hafði liaim meðferðis kon-
ungshréf, sem birt var á Alþingi, þess efnis*
að taka skyldi harðara á siðferðishrotum
presta, og gekk það í þá átt, sem biskup vildi
og veitti lionum nokkurn stuðning, en prest-
um aðliald. Raben mat Jón biskup mest lands-
manna, og má ætla, að ef biskupi hefði enst
aldur, liefði liann farið með fullum lieiðri út
úr deilum sínum við andstæðingana.
Framtaks- og úrræðaleysi íslendinga á 17'.
öld og framan af þeirri 18., hefir löngum ver-
ið viðbrugðið. Yerslunareinokun og einveldi
var i algleymingi og leiddi til ófarnaðar og
vandræða. Helstu úrræði landsmanna um þær
mundir voru bænarskrár til konungs, en bæn-
heyrsla lians við umkvörtunum landsmanna
fór mjög eftir því, hvernig valdsmenn þeir, er
þau erindi skyldu flvtja, tóku í þau.
Því athyglisverðari eru tillögur þær til við-
reisnar landsmönnum, sem Jón biskup sendi
Raben stiptamtmanni sumarið 1720. Mun það
vera eitt liið síðasta, sem biskup sendi frá sér,
og finnst mér ekki mega ganga fram lijá þvi
í þetta sinn, vegna þess að furðu liijótt hefir
verið um þetta, en það lýsir hins vegar vel stór-
liug biskups og umhyggju hans fvrir velferð
þjóðarinnar, bættri afkomu hennar og menn-
ingu, svo og framfaraliug hans og hyggindum..
Tillögur biskups fjalla í aðalatriðum um þessi
efni:
Um skólamál, bókaeign kirkna og stofnun
hókasafna við dómkirkjuskólana. Hann getur