Vísir - 11.01.1937, Blaðsíða 3

/
Blaðið telur upp „eltlri þjófn-
aði og óreiðú í bankanum“, en
heldur svo áfram um „óreið-
una undir stjórn Jóns IJall-
dórssonar“.
Á laugardaginn kemur blað-
ið svo með dylgjur út af setn-
ingu Jóns í gæsluvarðhald og
segist fullyrða að „þáð séu vís-
vitandi ósannindi“ að Jón Hall-
dórsson Iiafi að eins verið úr-
skurðaður i gæsluvarðhald af
því, að hann „vegna stöðu
sinnar verði að vera höfuð-
vitni í máli, eins og því, sem
hér liggur fyrir“.
Hin tilfærðu orð, sem Al-
þýðublaðið mótmælir, eru tek-
in úr umsögn annars blaðs um
málið, en það blað liafði leyft
sér að setja ofan í Alþýðu-
blaðið með mjög vægum orð-
um fyrir framkomu þess i
bankamálunum. Þær dylgjur,
sem Alþýðublaðið er hér að
fara með, eru algei'f brot á
þeim reglum, sem hvert blað,
sem vildi gæta varúðar í flutn-
ingi frétta um viðkvæm mál,
ætti að setja sér.
Lögreglan hefir ekki gefið
upp einar né neinar ástæður
fyrir ráðstöfun sinni gagnvart
Jóni Halldórssyni.
Sá maður, sem settur er í
gæsluvarðhald, getur verið
liafður þar af mörgum ástæð-
um og meðan ekkert er látið
uppi um þær, ber blöðunum að
forðast allar dylgjur og get-
gátur.
Sérstök skylda ber til að
gæta varúðar, þegar um það
er að ræða, að settur er mað-
ur i gæsluvarðhald, sem árum
saman hefir haft mikla fjár-
varðveislu á hendi og gegnt
því starfi með stakri prýði.
Þar við bætist, að skv. frá-
sögn blaðsins sjálfs námu fjár-
svik i bankanum á árunum
fyrir komu Jóns Halldórssonar
í bankann svo mörgum tugum
þúsunda skiftir, en eftir að
hann varð þar gjaldkeri, telur
blaðið upp að eins 3 þúsund
króna fjárhvarf, eins og líka
er rétt. Auk þess, sem blaðið
dylgjar um atriði, sem það hef-
ir eklci leyfi né aðstöðu til að
minnast einu orði á, þá gerir
það sig að dómara yfir Jóni
Halldórssyni um störf hans í
bankanum. Það talar um
reglugerðarbrot hans og óreið-
una undir stjórn hans, á þann
hátt, að það verður ekki hjá
þvi komist, að lesendurnir fái
mjög ákveðna hugmynd um að
Jón Halldórsson sé sekur um
glæpsamlegt athæfi „þar sem
hin ótrúlega óreiða hafi átt sér
stað“ undir stjórn hans, eins
og blaðið orðar það.
Alþýðublaðið þykist geta
fullyrt ' eitt og annað út af úr-
skurði lögreglunnar á föstu-
daginn, en það er þá lika jafn-
víst, að fullyrða má, að öllum
almenningi beri að taka frétta-
flutningi blaðsins út af afskift-
um Jóns Halldórssonar og af
bankamálunum yfirleitt, með
fullri varúð.
Vísir tekur ekki og getur
ekki tekið neina afstöðu í því
máli, sem hér liggur fyrir. —
Sýkna eða sekt kemur vænt-
anlega fram á sínum tíma og
er ekki viðeigandi að bera
fram neinar getgátur um það,
á hvern liátt sú lausn verði.
En það hlýtur að vera vel-
sæmiskrafa til þeirra, sem um
þessi mál rita opinberlega, að
þeir hagi sér á þann hátt, að
ekki sé misboðið manni, sem
lögreglan hefir úrskurðað í
gæsluvarðhald af áslæðum,
sem hún ekki vill tilgreina. Sá
maður, sem í slikt kemst, hef-
ir ekki tækifæri til að bera
hönd fyrir höfuð sér og það
er skylda að geynia sér alla
dóma um störf hans og forð-
V í S I R
Leikfélag Reykjavíkur 189 7-1937.
--o-
Fjörutíu ára menningarstarf
„Leikhúsið er mænirinn á
menningunni hér. — Ind-
riði Einarsson í Óðni 191g.
Leikfélag Reykjavík var
stofnað 11. jan. 1897 og eru þvi
rétt 40 ár síðan það hóf göngu
sína. Starfsafmæli á félagið þó
ekki með réttu fyr en 18. des. n.
k. Fyrsta sýning félagsins var
18. des. 1897. En frá stofndegi
að telja tckur félagið svo þýð-
ingarmikið menningarstarf í
sínar hendur, að þess ber að
minnast í dag. Það má vel segja,
að með stofnun L. R. sé fyrsta
fyrirheitið gefið um þjóðleik-
hús — Háskóla almennings —
leikliúsið, sem á að vera mænir-
inn á menningunni hér.
Saga L. R er vandsögð, og eg
ætla mér elcki þá dul, að segja
liana hér til nokkurrar hlítar.
Hér verður að eins gefið stutt
yfirlit. sem snertir ytri nliðina,
sem að almenningi snýr, sjón-
leikaliald félagsins frá fyrstu
tíð. Og þó fer fjarri því, að þar
fljóti alt með, sem flotið getur.
Leikliúsrekstur í 40 ár er svo
ákaflega yfirgripsmikill, að þar
nægir ekki til frásagnar minna
en allvæn bók.
Ef litið er til leiklistarinnar
hér i bæ fyrir aldamót, þá er
ekki deyfðinni fyrir að fara.
heldur samtakaleysinu. Leik-
flokkar risu upp liver á fælur
öðrum, utan um einn eða tvo
góða leikendur, en gáfust upp
jafnharðan. Það mun liafa vak-
að fyrir Þorvarði Þorvarðssyni
prentara, sem var aðal hvata-
maður að stofnun L. R., að
sameiiia alla góða leikendur
þessa bæjar i eitt félag. sem
fengi inni í Iðnó, þá nýreistu
húsi og veglegu á mælilcvarða
þeirra tíma, og fengi umráð
yfir leiktjaldasjóði bæjarins.
„Coulissusj óðnum“ svokallaða.
Sjóður þessi var stofnaður 1866
af forystumönnum gleðileikj-
anna það ár, þeim Sig. Guð-
munssyni málara, Helga G.
Helgesen, Jóni A. Hjaltalin,
Lárusi Blöndal og Þorvaldi
Stephensen.
Sjóðurinn átti nokkuð af pen-
ingum, en aðaleignin voru leik-
tjöld, búningar og vopn. Alt
þetta fékk L. R. til umráða á
fyrsta starfsári og gerði skuld-
bindandi samning við Iðnaðar-
mannafélagið, sem raunar
skuldbatt alla eigendur að liús-
inu, hverjir sem þeir yrðu, að
varðveita æfinlega eignir félags-
ins og halda þeim við eftir þvi
sem þörf krefðist — án sérstaks
endurgjalds. Þessi ákvæði sem
og önnur atriði samningsins frá
7. jan. 1898 og gjafabréfsins frá
1866 hafa lítt verið haldin, enda
virðast þau álög hafa hvílt á
„Coulissusjóði bæjarins“, að
liann gleymdist hvað eftir ann-
að.
Stofnendur L. R. voru 12
starfandi félagar og 7 styrktar-
félagar (iðnaðarmenn). Þeir
voru:
1. Andrés Bjarnason, söðla-
smiður.
2. Árni Eiriksson, verslunar-
maður.
3. Borgþór Jósefsson, verslun-
armaður.
4. Bi'ynjólfur Þorláksson,
skrifari.
5. Davíð Heilmann, prentari.
6. Einar Palsson, trésmiður.
ast allar dylgjur, þar til sýkna
eða selct er endanlega í ljós
leidd.
7. Friðfinnur Guðiónsson, i
. • I
prentari.
8. Gunnþórunn Halldórsdottir, !
ungfrú.
9. Hjálmar Sigurðsson, kenn- !
ari.
10. Jónas Jónsson, frímerkja-
sali.
11. Kristján Ö. Þorgrímsson, j
kaupmaður.
12. Magnús Benjamínsson. úr- j
smiður.
13. Mattli. Mallliíasson, versl-
unarstjóri.
14. Ólafur Ólafsson, prentari.
15. Sigriður Jónsd.. húsfrú.
16. Sig. Magnússon, cand. theol.
17. Stefanía Guðmundsd., hús-
frú.
18. Þóra Sigurðard., húsfrú.
19. Þorvarður Þorvarðsson,
prentari.
Auk þess gengu i félagið á
fyrsta starfsári þær ungfrúrnar:
Steinunn Runólfsd. og Þuríður
Sigurðardóttir. Af þessum stofn-
endum eru nú að eins sex á
lifi: Friðfinnur, Gunnþórunn og
Þuríður Sigurðard. af leikend-
um, og Brynj. Þorláksson kenn-
ari, Magnús Benjamínsson úr-
siniður og Mattli. Matthíasson
í Holti af styrktarfélögum.
Með fólki þessu lióf félagið
starfsemi sína sem fyr segir 18.
des. 1897 með sýningum á
tveimur söngleikjum „Ferða-
æfintýrið“ eftir Arnesen og
„Æfintýri í Rósenborgargarði“,
eftir Heiberg, en leiðbcinandi
var Indriði Einarsson. Þó flokk-
urinn væri i fyrstunni smár, þá
liefir farið um liann eins og
snjóboltann i brattanum, á
liðnum árum liafa um 300
manns komið fram á leiksvið-
inu hjá félaginu, en það telur
nú um 60 félaga.
Fyrst í stað sýndi félagið létta
gleðileiki og söngleiki, en þegar
Einar H. Kvaran og síðar Bjarni
Jónsson frá Vogi gerðust leið-
beinendur lijá félaginu var ráð-
ist í þyngri viðfangsefni. Það
munu hafa verið álirif frá
Bjarna frá Vogi, að tískuleikir
þýska rithöfundarins Her-
manns Sudermanns „Heimilið“
og „Heimkoman“ vbru sýndir
hér 1900 og 1902, en Einar H.
Kvaran vildi beina leiklistinni
meir inn á raunsæisbraut en
verið hafði, og sýndi liann fyrst
„Drenginn minn“ eftirL’Arron-
ge,semféll í góðan jarðveg. Ann-
ars var á fyrstu starfsárum fé-
lagsins vandratað meðalhólfið,
fólkið var sólgið í gleðileiki og
söngleiki og dómar blaða og al-
mennings upp og ofan, en styrk-
ur af almannafé lítill sem eng-
inn. Framfarir í þessu efni hafa
þvi miður orðið litlar, ef satt
skal segja. Dóm sem þennan:
„Það er t. d. einnig mjög óvið-
kunnanlegt, að láta fastan að-
stoðarkennara við barnaskóla'
bæjarins leilca mannræfil og
bófa frammi fyrir börnum
þeim, sem liann á að kenna“,
mætti svo sem heyra enn. Fjar-
lægðirnar hjá okkur eru svo
litlar.
Jón Jónsson Aðils var um
tíma leiðbeinandi lijá félaginu,
en eftir hann tók við leikstjórn-
inni Jens B. Waage, sem manna
mest hefir mótað leikstarfsem-
ina í þessum bæ, enda var liann
sjálfur glæsilegur leikari og
lians sæti í félaginu ófyll þann
dag í dag. Það er með leiðbein-
endur eins og togaraskipstjóra,
þeir eru misjafnlega hepnir,
„sá grái“ loðir við hvern fingur
á góðum skipstjóra. Jens B.
Waage hefir áreiðanlega verið
góður skipstjóri hjá L. R., liver
Icikurinn af öðrum, sem hann
setti upp, náði ahnenningshylli,
má t. d. nefna John Storm,
Jeppa á Fjalli, Nýársnóttin,
Kamelíufrúin, Hafnabjarga-
mærin, Álfhóll, Ókunni maður-
inn o. fl. o. fl. og þó veit sá, sem
alt veit, að „só grái“ er gin-
keyptari fyrir agninu, en marg-
höfða óskepnan: Publicum fyr-
ir góðum sjónleik. Það féll einn-
ig i lilut Jens B. Waage að setja
á leiksvið sjónleiki Jóhanns Sig-
urjónssonar fafnóðum og þeir
komu fram, og fyrstu leiki
Guðm. Rambans. Með sjónleikj-
um Jóhanns og með íslensku
leikritunum yfir höfuð hefir L.
R. náð hæst á listabraut sinni.
Auk leikrita Jóhanns: Bóndinn
á Hrauni. Fjalla-Eyvindur og
Galdra-Loftur og G. Kambans:
Konungsglíman, Hadda-Padda
og Vér morðingjar, liefir L. R.
sýnt leiki eftir þessa ísl. ritliöf-
unda: Matthías Jocliumsson,
Indriða Einarsson, Einar H.
Kvaran, Pál Steingrímsson.
Kristínu Sigfúsdóttur, Stein
Sigurðsson, Davið Stefánsson,
Andrés Þormar, Óskar Kjart-
ansson, Emil Thoroddsen, Hall-
dór Kiljan Laxness og Guðm.
Hagalín. Það ætti að vera sjálf-
sögð skylda félagsins, að halda
isl. leikritaskáldslcap uppi af
öllu afli. og taka hvert íslenskt
leikrit, sem nýtilegt er, fram
yfir erlend leikrit um málefni
meir eða minna ósamrýmanleg
þjóðlífinu.
Það verður elcki annað sagt
en mikið starf liggi eftir L. R..
á umliðnum 40 árum. Félagið
hefir sýnt 165 sjónleiki á 1746
leikkveldum hér í bæ og staðið
fyrir 30 leiksýningum i ýmsum
kaupstöðum. Það á mjög mikl-
ar eignir á íslenskan mæli-
kvarða í handritum, búningum,
leiktjöldum, vopnum og livers-
kyns leikáliöldum, sem alt ætti
að geta komið í góðar þarfir
þegar reglulegt leikliús liefur
starfsemi sína hér i bæ, ef vel er
á haldið og eignimar varðar
skemdum og glötun. Fjárliagur
félagsins er þó í mjög hágu lagi
og hefir tíðast verið, sökum
þess, að styrkir til leiklistar-
starfsemi hér í bæ hafa verið
mjög af skornum skamti og
algerlega ófullnægjandi til að
svara þeim kröfum, sem gerðar
hafa verið á hendur félaginu,
bæði hvað snertir leikritaval og
útbúnað leikanna. í þessu cfni
hefir almenningsálitið það á
valdi sínu, livort það vil drepa
niður leiklist i bænum með
nísku og nöldursemi. eða veita
ríflega til þess menningarfyrir-
tækis, sem með réttu liefir verið
kallað Háskóli Almennings, en
það hlýtur að vera von allra
góðra manna, að svo giftusam-
lega takist til, og er þess þá ekki
lengi að bíða „að Ieikhúsið verði
mænirinn á menningunni hér“.
Lárus Sigurbjörnsson.
ðeiriir brjútast nt
í Sýrlandi.
London i morgun.
í gær bjrútust út óöirðir i
héraðinu i kring uin Alexand-
retta i Sýrlandi. Nefnd sú,
sem Þjóðabandalagið skipaði
til þess að liafa eftirlit með
stjórn Alexandretta, heimsótti
héraðið, og vildu bæði Tyrkir
og Arabar bjóða hana vel-
komna, en út úr því urðu rysk-
ingar milli þeirra.
Frakkar og Tyrkir hafa báð-
ir farið fram á það, að fundi
Þjóðábandalagsins til þess að
ræða um deilumál þeirra verði
frestað til 21. janúar, en hann
átti að koma saman þann 18.
þ. m. (F.Ú.).
Skíðatólk
lendir ofviðri
Síöastl. laugardag fóru tveir
hópar skíöafólks hé&an úr bæn-
um austur i skíöaskála Skíöafé-
lagsins á Hellisheiöi. Fór annar
hópurinn af staö kl. 2, en hinn
kl. 4. Samtals voru þátttakend-
urnir ió. Veöur var afar hvast
uxilli Kolviöarhóls og skálans og
feykti veörið fólkinu um marg-
sinnis, stundum öllum hópnum í
einu. Dimt var orðið, og skóf af
íjöllunum og var ferðalagið mjög
erfitt. Allir komust þó heilu og
höldnu í skíðaskálann, og s,kemtu
menn sér þar hiS besta um kveld-
iö. Daginn eftir var ágætt skíða-
færi. Hafði hlákunnar lítið gætt
kringum skálann. Skíðafólkið var
sótt að Kolviðarhóli í gær.
Samkomulag um lækkun tolla.
Osló, laugardag.
Hollenski forsætisráðlierr-
ann, Colijn, hefir i viðtali við
blaðamenn slungið upp á þvi,
að samkomulagsumleitanir
verði hafnar milli Hollands og
Belgíu annarsvegar og Noregs,
Danmerkur og Svíþjóðar liins-
vegar, um afnám á hömlum
leim, sem lagðar hafa verið á
viðskifti milli þessara landa og
lækkun tolla. Forsætisráðherra
Hollands er þeirrar skoðunar,
að nú sé hentugur tími til þess
að ræða þessi mál, þar sem flest
hinna svo kölluðu gulllanda
hafi felt gjaldmiðil sinn í
verði.
Viðskifti
Hollendinga og Norðmanna.
Osló, laugardag.
Verslunarráðherra Hollands
og landbúnaðarráðherra koma
til Osló 14. janúar og dveljast
þar í 3 daga sem gestir norsku
stjórnarinnar.
Alþjóðleg skíðakeppni.
Hin svo kallaða alþjóða
akademiski skíðakepni byrjaði
í Davos í dag. Norðmaðurinn
Gjöersen sigraði í 14 kílómetra
skiðagöngu á 1 klst. 4 mín. og
14 sek.
!■■■■■■■■■■■■■■■■■
VÍSIS KAFFIÐ
gerir alla glaða.
Veðrið í morgun.
Hiti um land alt. í Reykjavík
2 stig, Bolungarvík 1, Aþureyri 1,
Skálanesi 3, Vestmannaeyjum 5,
Sandi 1, Kvígindisdal 1, Hesteyri
2, Blönduósi 1, Siglunesi i, Gríms-
ey-i, Raufarhöfn 2, Skálum 3,
Fagradal 3, Papey 4, Hólum í
Honiafirði 3, Fagurhólsmýri 3,
Reykjanesi 2. ^lestur hiti hér í
gær 3 stig, mest frost 2 stig. Úr-
koma 5.3 mm. Yfirlit: Stormsveip-
ur um 700 km. suðvestur af
Reykjanesi á hreyfingu norður
eftir. Horfur: Suðvesturland,
Faxaflói: Suðaustan rok og rign-
ing í dag, en suðvestan átt og
skúraveður í nótt. Breiðafjörður,
Vestfirðir, Norðurland: Suðaust-
an stormur og rigning í dag, en
sunnan eða suðvestan átt í nótt.
Norðausturland, Austfirðir: Hvass
suðaustan og rigning, en minkandi
sunnan átt í nótt.
Skipafregnir.
Gullfoss og Dettifoss eru í
Kaupmannahöfn. Goðafoss er
væntanlegur til Hull í kvöld. Brú-
arfoss kom til Leith í morgun.
Lagarfoss er á leið til Leith frá
Antwerpen. Selfoss fer héðan á-
leiöis til Antwerpen, Hull og Ham-
borgar þegar veður lægir. Andri
kom af veið.um í nótt. M.s. Dronn-
ing Alexandrine kom frá útlönd-
um í dag. Otur fór á veiðar í gær.
Næturlæknir
er i nótt Jón G. Nikulásson,
Öldugötu 17. Sími 3003. Nætur-
vörður í Reykjavíkur apóteki og
Lyfjabúðinni Iðunni.
Til auglýsenda.
Auglýsendur eru vinsamlegast beðnir að skila aug-
Iýsingum til blaðsins ekki síðar en kl. 10.30 árdegis
þann dag sem þær eiga að birtast. Auglýsingar sem
koma eftir þann tíma verða að bíða næsta dags.
Hiísmæður!
Eftirtaldar verslanir viija benda yöur á, að þær
selja flest, sem þér þarfnist til heimilisins og senda yður
það heim.
Vörur: Nafn: simi:
Matvðrur: Liverpool 1135
Brauð.kðkur.'ÓIi Þðr S.PP.^ ,7. 3292
Kjöt: Bárfell 1505
Fiskur: Fískbúö Baldursg. 39 2307
Kol: | Í hTKoI & Salt ,1"7í 1120
Búsáhðld: i:r Liverpool 1135
Hreinlætisv. Sápubnðin Laugav. 36 3131