Vísir - 20.04.1937, Qupperneq 3

VlSIR
Lokaþáttur Kveldiilfsmálsins
Sosíalistar hamast gegn verk-
smiðjuleyfi Kveldúlfs.
--o--
Ráðherra sðsfalista kýs þó heldar að veita Iejfið og taka á íig áhjrgð-
ina á i 'eirri ráðstðfnn, með uniirskrift sinní en að ieggja niður vöid
T gær hóst á Alþingi önnur umræða um frv. sósíalisfca
■*“ um skiftameðferð h.f. Kveldúlfs.
Ilafði fjárhagsnefnd neðri deild-
ar Iiaft mál þetta til meðferðar
og lagt fram um það nefndar-
álit í tvennu lagi. V‘ar nefndin
þríklofin í málinu. Stefán Jóh.
Stefánsson lagði til að frv. yrði
samþykt. Ásgeir Ásgeirsson að
það yrði felt, en þrír nefndar-
menn, Gunnar Thoroddsen, Ól-
afur Thors og Sigfús Jónsson
að þvi yrði vísað frá með rök-
sluddri dagskrá á þessa leið:
„Með frumvarpi þessu er lagt
til, að farið verði inn á þá braut,
að Alþingi taki sér vald til þess
að fyrirskipa skiftameðferð á
ákveðnu fyrirtæki, h.f. Kveld-
úlfi, þrátt fyrir það, þó vitað sé,
áð fyrir liggur hjá lánardrotn-
um félagsins — bönkunum —
lausn á skuldamáli Kveldúlfs.
Ennfremur er vitað, að félag
þetta hefir fengið loforð fyrir
láni til þess að byggja sildar-
verksmiðju á Hjalteyri, og verð-
ur að teljast rétt, að leyfi sé
veitt til byggingar þessarar, af
þeirri stærð, sem lánið hrelduir
til. — Af framangreindum á-
stæðum álitur deildin, að frum-
varp þetta sé óréttmætt, og tek-
ur fyrir næsta mál á dagskrá."
Eftir að Sigfús Jónsson hafði
mælt með dagskrártillögunni og
gert grein fyrir afstöðu meiri-
hluta nefndarinnar, risu sósial-
istarnir upp hver af öðrum og
hömuðust gegn því, að málið
yrði afgreitt á þennan hátt og
þó sérstaklega gegn þvi að
Kveldúífi yrði veitt leyfi til að
byggja sildarverksmiðjuna. —
Brýndu þeir framsóknarmenn
mjög á þvi, að með þessari af-
greiðslu málsins væri þeir að
taka á sig ábyrgðina á samn-
ingum Kveldúlfs við bankana,
og gætu ekki lengur borið það
lyrir sig, að bankarnir einir
bæri áhyrgð á þeim samningum
þvi að sanmingarnir lilytu
að falla niður, ef verksmiðju-
leyfið yrði ekki veitt. En i sömu
andránni lét ráðherra socialista
svo um mælt, að liann skildi
dagskrártillöguna svo, að ef
liún yrði samþykt, þá bæri að
veita verksmiðjuleyfið, og þrátt
fyrir allan bæglsagang flokks-
bræðra sinna gegn því, að leyf-
ið yrði veitt, virtist ráðherrann
staðráðinn í að veita það, ef
dagskrártillagan yrði samþykt,
og taka þannig á sig áliyrgð á
allri meðferð málsins, bæði
samningsgerð bankanna og
lilutdeild þingsins í þvi að gera
þá samningsgerð gilda.
Af hálfu sósialista töluðu auk
ráðherrans: Stefán Jóh. Stef-
ánsson, Héðinn og Finnur.
Mátti um Finn segja, að hann
ærðist gersamlega og hafði ekk-
ert vald yfir tungu sinni. Kvað
hann Kveldúlfsmálið vera hið
„stærsta fjársvikamál", er sög-
ur færi af liér á landi, og út-
liúðaði hann einkum fjármála-
ráðherra fyrir það, að hafa
komið i veg fyrir að Kveldúlfur
yrði gerður upp og stuðlað að
þvi að hann fengi verksmiðju-
leyfið. Hinsvegar virtist hvorki
hann, né flokksbræður hans
aðrir, er til máls tóku, hafa
nokkuð við það að atliuga, að
atvinnumálaráðherrann gerðist
lionum samsekur, með þvi að
veita leyfið, þó að með því hljóti
ábyrgðin einnig að skella á al-
þýðuflokknum,! sem virðist
ætla að una þvi, að ráðherrann
veiti leyfið og lála liann sitja
áfram í ríkisstjórninni.
Umræðunni varð elcki lokið í
gær, og var ráðgert að henni
yrði áfram lialdið á deildarfundi
árdegis i dag. — En það var
þegar vitað, hvernig því mundi
ljúka: að dagskrártillaga meiri
hluta nefndarinnar yrði sam-
]>ykt með atkvæðum sjálfstæð-
ismanna og framsóknarmanna.
Og með þvi, að það verður svo
hlutverk sósialista-ráðherrans
að setja að síðustu sinn stimpil
á lausn málsins, með verk-
smiðjuleyfinu, er fullkomnuð
sú háðulega útreið er sósialist-
ar hafa orðið að þola i þessu
máli. En það var með endemum
af þeim upptekið og sæmir þá
vel að þeirra hlutdeild i þvi
verði með firnum á enda kljáð.
---•--”TpgfT1:a~-“----
Sðlskin 1937.
Rit Barnavinafélagsins
Sumargjafar.
Áttundi árgangur af riti
Barnavinafélagsins Sumar-
gjafar, „Sólskin“ kemur út í
dag. Aðalfyrirsögn þess, sem
ritið flytur, er „Sumardagur á
Öskjuhlíð“, eða samtöl, sem
nefnast: 1. Fögur eru fjöll-
in. 2. Nes og sund. 3. Blóma-
brekkur og 4. Undir steini. Geir
Gigja kennari er liöfundurinn.
Þeir, er saman ræða, eru
kenslukona og fjögur börn.
Ræðir kenslukonan við þau
um ýmislegt, sem fyrir augun
ber daglega, til þess að fræða
börnin. Er þetta í skemtilegu
samtalsformi og kemur þarna
margt fram, sem fullorðna
Alþýðublaðið og Nýja Dag- j
blaðið rita i gær og í dag um j
mjög „lmeykslanlega“ veit-1
jngu gjaldeyrisnefndar á vél-
um til sápugerðar. Er likast
þvi að blöðin ætli að reyna
að gera sér kosninga-mat úv
þessu leyfi ineð þvi að gefa
í skyn að sjálfstæðismaður-
inn i nefndinni liafi liér verið
að fremja hina mestu óhæfu.
Er helst á blöðunum að skilja
að hann ráði nú lögum og
lofum í nefndinni, og hinir
íefndarmennirnir sitji og
stqjidi eins og liann vill. Er
því mjög brosleg aðstaða
itjórnarhlaðanna í moldryk-
inu sem þau þyrla um þetta
mál.
Eftir því sem „Vísir“ hefir
frétt er hið sanna i málinu
það, að nefndin hefir veitt
V'ersl. Asgeirs Sigurðssonar
leyfi til að flytja inn vélar,
sem eiga að framleiða þvotta-
og skúriduft. Er þetta is-
lenskt fyrirtæki ekki síður en
önnur iðnfyrirtæki hér, þótt
þessi verksmiðja eigi að
framleiða ákveðin vörumerki
sem þekt eru hér. Er þetta
ekki annað en viðgengst hér
um margar aðrar erlendar
vörutegundir, sem er bannað-
ur innflutningur á, en eru nú
búnar til hér undir hinu er-
lenda nafni og merki. Asg.
Sig. hefir áður fengið inn-
flutning á þessum vörum en
meiri hluti nefndarinnar
mun liafa litið svo á að heppi-
legra væri að varan sé fram-
leidd hér í stað þess að hún
er nú flutt inn.
fólkinu ekki síður en börnun-
um mun þykja fróðlegt og
skemtilegt.
Seinasti árgangur „Sólskins“,
eða „Við tjörnina“, eftir Ólaf
Friðriksson fyrrverandi rit-
stjóa, var í svipuðu formi, og
var sú bók vinsælasta Sólskins-
bókin til þess tíma. En ekki mun
sú, sem nú er komin út, verða
síður vinsæl. Er hún prýdd
fjölda mörgum myndum.
Hvert skólabarn fær eitt ein-
tak af bókinni til þess að fara
með heim og á barnið að koma
með andvirði hennar i skólann
daginn eftir eða skila bókinni
hreinni og óskemdri. Bókin
kostar kr. 1.75 og fær barnið 25
aura i sölulaun.
Skotland vann
Englanð, 3:1.
I
Hinn árlegi kappleikur i |
knattspvrnu milli Englands og
Skotlands fór fram i Glasgow á
laugardag. Aliorfendur voru
150.000, og að þeir voru ekki
fleiri orsakaðist einungis af því,
að völlurinn rúmar ekki fleiri.
Fyrri hálfleikurinn byrjaði
með sókn Skota, en þegar
11 mín. voru liðnar af liálf-
leiknum fengu Englendingar
yfirhöndina og héldu yfirburð-
unum út hálfleikinn. Ekki skor-
uðu þeir samt nema eitt mark
sem kom eftir fallegan samleik
milli Steele (frá Stoke City)
miðfr.herja og Starling (frá
Aston Villa).
Vinstri innfr.herjar voru þeir
inest áberandi í liði Englands
fyrri hálfleikinn, ásamt John-
son (Stoke City) vinstri útfr.-
herja. í vörninni bar á Woodley
(Chelsea) í marki og hægra
bakverði Male (frá Arsenal). — !
1 skoska liðinu voru bestir:
Miðfr.herjinn F. O Donnel (frá
enska félaginu Preston North
End) og George Walker (Hearts
of Midlotliian) innfr.lierja, og
markverðinum Dauson (Glas-
gow Rangers), sem bjargaði
Skotunum alveg þenna hálfleik.
í seinni hálfleik var skoska
liðið eins og endurfætt. Það
byrjaði strax með sókn en
Woodley varði; en er 11 mín.
voru liðnar skoraði F. O’Donnel
mjög fallegt mark, og stóðu nú
liðin jöfn 1:1. En Skotar héldu
sókninni og ensku framverð-
irnir mistu kjarkinn. Og um
miðjan hálfleikinn settu Skotar
aftur mark og höfðu nú 2:1. Það
er auðvelt að ímynda sér fögn-
uð yfir 100.000 Skota (um
ensku tugþúsundin gegnir
! sennilega öðru máli). Leikurinn
j varð nú mjög fjörugur og' urðu
I _____________________________
S
J Vafalaust verður bókinni vel
tekið á heimilunum. Ágóðinn
rennur til Sumargjafar eða þess
starfs, sem félagið hefir með
höndum, þ. e. til hins merka
uppeldisstarfs, sem félagið hef-
ir með höndum hér i bænum.
markverðir beggja að leggja sig
alla fram. En nú fóru liðin að
þreytast; en þegar ein minúta
er eftir keniur snögt uppldaup
og Skotar skora mark. —
Leiknum er lokið: 3:1.
í ensku knattspyrnukepninni
er nú svo að segja örugt, að
Manchester City verður knatt-
spyrnUmeistari. Þeir unnu á
laugardag Preston North End
með 5:2 (í Preston. Hinn ágæti
miðfr.herji P. N. E. var að
þjóna föðurlandi sinu i Glas-
gow). Arsenal vann að vísu líka
Portsmouth með 4:0, en er samt.
með 51 stig en Manch. City með
54 stig, og aðeins 2 leikir eftir.
í II. llokki má telja Blackpool
og Leicester City örugg. Þau
unnu bæði.
Hjúskapur.
Síðastliðinn laugardag voru gef-
in saman í hjónaband af síra Bjarna
Jónssyni, Elísabet Þorkelsdóttir og
Bjarni Einarsson vélstjóri. Heimili
þeirra er á Njálsgötu 23.
Skipafregnir.
Gullfoss kom til Leith kl. 10 i
morgun. GoÖafoss er i Reykjavík.
Brúarfoss kemur til Leith í dag.
Dettifoss er á lei'S til landsins. Lag-
arfoss er á Akureyri. Selfoss er á
útleið. Lyra kom frá útlöndum i
nótt.
Til Hafnarfjarðar
i hafa komið af veiSum nýlega:
Venus með 125 tn., Surprise með
118 tn. og Júní með 107 tn.
Togararnir,
i sem komu af veiðum í gær, eru
allir farnir út aftur, nema Þórólf-
ur, Belgaum og Reykjaborg. — 1
bæjarfrétt í gær misritaðist’hS'ÍMdn,
: átti að vera Aridri.
!
Barnalesstofa Lestrarfél. kvenna
j lýkur vetrarstarfi sínu á morg-
un. 400 börn voru innrituö á stof-
una í vetur og urðu heimsóknir
( þeirra samtals 3366. Á morgun kl.
: 5—6 verður stofunni sagt upp og
; bókaverðlaunum úthlutað. Börn,
sem best hafa sótt stofuna í vet-
ur, eru velkomin me'San húsrúm
leyfir.
j
” ~^JÍm$öES>
aðeins Loftur.
Þegar Hitler krefst að Þýska-
land fái aftur nýlendur sínar, kem-
ur mér í hug atburður, er gerðist
í Iok heimsstyrjaldarinnar.
í lok fundar, sem Bandamenn
héldu með sér í London í septem-
ber 1918, baS hermálaráSuneytiö
hina litlu bresku deild, sem eg var
í, aS benda á aSalskilyrSi til rétt-
láts og varanlegs friSar. í þessu
skyni var skipuS nefnd umboSs-
manna aSal-ráðuneytanna, og átti
hún, ásamt okkur, í aSalatriS-
um, að draga upp friSaráætlun. Á
nokkrum dögum var þessu lokiS.
Mér og einum starfsbræSrum mín-
um var faliS aS leggja niSurstöS-
urnar fyrir Lloyd George, forsæt-
isráSherra.
Hann varS ekki sem ánægSastur
og fanst eflaust aS tillögurnar
myndi geta valdiS honurn örSug-
leikum, er til friSarsamninga kæmi.
AS lokum samþykti hann samt
Balfour, þáverandi utanríkismála-
ráSherra, sem dómara, og lagSi i
hans vald endanlega ákvörSun um
máliS. Balfour hafSi ekkert á móti
tillögum okkar, nerna aS því er
snerti þýsku nýlendurnar. ViS
höfSum lagt til aS friSarráSstefn-
an ráSstafaSi þeim og hefSi þá
fyrst og fremst í huga hag inn-
fæddra manna. Balfour strikaSi út
tillöguna um aS leggja framtíS ný-
lendanna á vald friSarráSstefnunn-
ar og skrifaSi í staSinn eftirfar-
andi :„Fyrverandi nýlendur Þýska-
lands, sem þaS hefir rnist vegna
ólöglegrar árásar sinnar á Belgíu,
verSa því ekki fengnar aftur í
hendur undir neinum kringum-
stæSum.“ MeS þessari breytingu
var áætlun 'okkar staSfest.
Enn þann dag í dag held eg aS
Balfour hafi haft rétt • fyrir sér.
MeSan á stríSinu stóS og fyrst
eftir var þa'ð hin ólöglega innrás
í Belgíu, sem rnenn einkum ráku
augun í. ÞaS var þetta ofbeldis-
verk, sem olli því, að rneiri hluti
binna siSuSu þjóSa var vinveittur
Bandamönnum. Hvernig var hægt
aS fá Þýskalandi, sem hafSi gert
sig sekt um slíkt afbrot, í hendur
yfirráS innfæddra þjóSflokka í
Afriku eSa annars staSar?
Hin kænlega undirróSursstarf-
semi Þýskalands gegn „ósannind-
unum um sök á stríSinu" hafSi
fyrst þaS markmiS, aS grafa laga-
. lega undan 231, gr. Versala-sarnn-
ingsins um skaSabætur. SíSan átti
aS sanna, aS þar sem Þýskaland
væri 'ekki „sekt“ um aS hafa
hleypt styrjöldinni af staS, hefði
alt þaS, sem þaS hefSi tapaS vegna
árásar sinnar, veriS tekiS af þvi
án réttlætingar, þ. e. a. s. veriS
stoliS frá því. Þessi kenning var
nokkurn tíma aS fæSast. Nú er
hún hin opinbera kenning Þýska-
lands í nýlendu-málum.
Eftir Wiekham Steed.
Höfundur greinarinnar, sem hér birtist er enski blaða-
maðurinn og stjórnmálamaðurinn Wickham Steed.
Steed var sjálfur viðriðinn friðarsamningana 1919 og
nákunnugur öllum málum, sem þar voru á dagskrá. Grein
hans um nýlendukröfur Þjóðverja sýnir vel anda „friðar-
feðranna“ í garð Þjóðverja viðvíkjandi kröfum þeirra um
breytingu á sáttmálanum.
Á meSan hafSi herferSin gegn
„ósannindunum um sök á stríSinu“
vakiS hjá ÞjóSverjum einskonar
„ofsóknarbrjálæSi", sem Hitler
tókst aS færa sér rnjög vel í nyt
og snúa á móti höfundum „Weim-
ar-kerfisins“. Hann notaSi sér þaS
til þess aS skella skuldinni á þá,
fyrir aS hafa látiS viðgangast aS
þýska þjóSin, öllum öSrum sak-
Iausari og sigursæl gegn heilum
heimi óvina og síSan skammarlega
svikin af Marxistum, GySingum og
öSrum svipuSum stuSningsmönn-
um „kerfisins“ væri illa leikin.
Ýmsar stjórnir og aS nokkru
leyti enska þjoSin hafa sýnt ein-
kennilegt umburSarlyndi hvað
snertir kenningu Þýskalands um
„sektar-leysi“. Án þess aS gera
sér grein fyrir,aS þær undirbjuggu
jarSveginn fyrir síSari nýlendna-
kröfur ÞjóSverja tóku þær of vægt
á rökum þeim, sem hin þýska und-
irróSursstarfsemi, eftir ýmsum
leiðum, bar fram. Þess vegna er
þaS, að í Englandi standa menn
nokkuS varnarlitlir nú gagnvart
þeirri kenningu Görings og Göbb-
els, aS nýlendunum hafi veriS
stoliS frá Þýsklandi. Ef þessi
kenninghefði ekki veri'S borin fram
klaufalega, hefSi hún ef til vill
fengiS nokkurn byr í Englandi.
En hvað senl því líSur, hafa hinir
þýsku ráSherrar me'S skilnings-
leysi sínu sært svo tilfinningar
Englendinga, aS þeir hafa neytt
stjórnina til þess aS svara neit-
andi.
Því rneir sem þetta „nýlendna-
mál“ verSur athugaS, því tregari
verSa Englendingar til þess aS
ganga aS kröfum ÞjóSverja. Saga
heimsstyrjaldarinnar og áranna
þar á undan verSur lesin á ný.
Þar munu rnenn reka augun í at~
vik eins og þaS, sem Winston
Churchill segir frá i bók sinni,
„Æskuár mín“. Þar er skýrt frá
aS áriS 1913 hafi herforinginn
Louis Botha,' forsætisráSherraSuS-
ur-Afríku, fariS til Þýskalands sér
til heilsubótar. Þegar hann kom
til London sagSi hann viS Chur-
chill, flótamálaráSherra: „Veriíi
•tilbúnir. TreystiS ekki þessu fólki.
Eg veit aS þaS er hættulegt. ÞaS
vill ykkur ilt. Eg heyri hluti, sem
þiS mynduS ekki heyra. HafiS
öll skip ykkar tilbúin. Eg finn
hættuna í loftinu. Annars verS eg
tilbúinn þegar til kemur. Þegar
þeir ráSast á ykkur, mun eg ráS-
ast á suSvestur-hlutaþýskuAfriku,
og eg mun reka þá burt í eitt skifti
fyrir öll. Eg mun verSa til staSar
aS gegna skyldu minni. Én þiS,
meS flota ykkar, gætiS þess, að
ekkí verSí komíS ykkttr á óvart.“
Louis Botha, Búinn, sem ekki
voru svik í, stóS viS orS sín. Hann-
frelsaSi SuSur-Afríku frá þýsku
hættunni. Félagi hans, Smuts her-
foringi, stjórnaði síSan breska
hemum í Áustur-Afriku. A friS-
arráSstefnunni baS Suður-Afrika
um og hlaut yfirráS yfir því landi,
sem hún hafSi lagt undir sig. Jafn-
vel þótt breska stjórnin vildi, gæti
hún ekki nú skilaS Þýskalandi aft-
ur þessum landsvæSum né þeitn,
sent Ástralía og Nýja-Sjáland
ráSa yfir.
í sannleika sagt, ræSur Stórá-
Bretland ekki hér um. Samkvæmt
Westminster-lögunum, sem kveSa
á um stjórn bresku samveldisland-
anna, er konungur Englands jafn-
framt konungur SuSur-Afríku,
Astralíu og Nýja- Sjálands, og tek-
ur ekki viS neinum ráöleggingum
frá hinum bresku ráSherrum hvaS.
snertir stjórn þessara landa. ÞaS
er auSvitaS, aS Þýskaland myndi
)á þvert nei þeirra, ef þaS færi
fram á aS fá aftur nýlendur sínar.
Þau þekkja hættur þær, sem þait»k.
komust hjá og vilja ekki gefa
Þýskalandi tækifæri til þess aS
koma sér fyrir í námunda viS þau.
Og ef breska scjórnin ætlaSi aS
taka til greina kröfur ÞjóSverja
viSvíkjandi nýlendum, sem Eng-
land ræður yfir, mundu þau setja
sig öfluglega upp á móti hverri
þeirri ívilnun, sem veikt gæti aS-
stöSu þeirra.
t
I
En rnenn munu segja sem svo,
aS til séu Englendingar, sem vilji
semja viS ÞjóSverja í nýlendna-
málinu. Þessir Englendingar eru
snortnir af þeiin harmatölum ÞjóS-
verja, aS svo lengi sem Þýska-
land hafi engar nýlendur njóti þaS
ekki þess jafnréttis, sem því ber.
Þessir Englendingar hugsa sem
svo, aS ef til vill borgi sig aS.
kaupa friS í Evrópu fyrir íviln-
anir utan álfunnar. Þýskaland
vantar hráefni, sem hinar fomu
Frh. á 4. siðuu
\