Vísir - 13.07.1937, Qupperneq 3

VÍSIR
ER ENSKI SÓCIALISTAFLOKK
URINN í UPPLAUSN ?
Fimm sænskir í-
þrúttamean taka
þátt í bæjakeppn-
inni í snmar.
--o-
íslendingai* geta lært af reynsln Breía af
fFamkomu sóaialistanna í Englandi.
Skoiirnir tðpuDn
neð 1:4.
ÞAÐ er yíðar en hér á íslandi, sem almenning-
ur snýst frá sósíalistum, við nánari kynn-
ingu af þeim.
Og ástæðan virðist víðast hvar svipuð: Innantómt
loforðaglamur rauðliðanna og úrræðaleysi þeirra.
Allmargar auka-kosningar hafa farið fram á Engiandi
undanfarið, og hafa þjóðstjórnarmenn jafnan haft sigur.
Ýmsar spár eru nú uppi um, að sósíalista-flokkurinn
enski muni hafa lifað sitt fegursta, og tapar hann nú óðum
tiltrú meðal kjósenda.
Það er margt, í sambandi við þennan ósigur sósíalista á
Englandi, sem’er lærdómsríkt fyrir okkur íslendinga, og
eru hér tilfærð nokkur ensk blaðaummæli um ástandið hjá
sósíalistunum ensku og hvert stefnir fyrir þeim.
Eioa markií sem þeir
fengu gerðu íslend-
ingarnir sjálfir.
Nor'ðaustan kaldi var allan
leikinn, þó ekki til verulegra
óþæginda. Aliorfendur voru á
4. þús.
TJrvalsliðið hafði lieldur und-
an að sækja, en Skotarnir höfðu
yfirhöndina fyrst, og reyndi
hvað eftir annað á Hermann.
En úrvalsliðið fékk einnig niörg
uþphlaup, og virtust þau hættu-
legri, þó færri væru, enda voru
5 framlierjar að verld, en það
sást ekki lijá Skotunum. Eins
og áður, dofnuðu Skotarnir eft-
ir fyrstu skorpuna, en upphlaup
úrvalsliðsins héldust. Yið víta-
teig Skotanna hélt Gísli Guðm.
knettinum á hlaupum. Hann
miðjaði til Ellerts, sem hafði
með þegjandi isamkomulagi
hlaupið inn á, Ellert féltk knött-
inn mjög laglega fyrir fæturna
og spyrnti samstundis í mark.
Mjög snotiirt!
Fengu Skotarnir nú áköf
upphlaup, en Hermann var alt-
af viðbúinn, ef alt annað bil-
aði. Það lá við, að manni fynd-
ist Skotarnir óhepnir, að fá
engin mörk, en þeir fylgdu
upphlaupunum afleitlega eftir.
20 mín. af leilc gerði Úrvalslið-
ið upiihlaup, sem oftar. Varð þá
þröng á vítateigi. Gísli Guðm.
hélt lcnettinum og spyrnti gegn-
um þröngina í mark 2:0! —
Hafði Úrvalsliðið nú yfirhönd-
ina. Er 35 mín. voru af Ieik,
féldc Gísli Kærnested lcnöttinn
við vítateig í upphlaupi, og
skoraði mark. Lauk hálflcikn-
um þannig.
Síðari hálfleikur var daufari
hjá báðum. Skotamir auðsjá-
anlega vonlausir um sigur, hin-
ir vissir. Um 20 mín. af hálf-
leiknum skoraði Eltert mjög
fallega. Hann hljóp upp að
markinu á snið við mótherj-
ana utan af „lcanti“ og skor-
aði á hlaupunum mjög snarlega
með vinstra fæti. —- Þegar 12
mín. voru eftir, ætlaði Grímar
að Iáta knöttinn aftur til Her-
manns í upphlaupi Skoianna,
en skallaði full fast, og Her-
mann, sem virtist óviðhúinn,
gat ekki varið, — 4:1. — Skot-
arnir hugðust nú að bæta við
marki af eigin ramleilc, en það
tókst ekki; 4:1 varð endirinn.
Skotarnir. Vinstri bakvörður
og framverðir allir sæmilegir.
Framherjar allir danfir, jafn-
vel Mackay og Anderson, sem
þó voru bestir.
Úrvalsliðið: Hermann ágæt-
ur, tvær smáskyssur hverfa í
öllum frægðarverkunum. Bak-
verðir, hikandi fyrst síðan góð-
ir. Frámverðir, kærulausir fyrst
en síðan ágætir. Björgvin. var
Frh. á 4. síðu.
Eftir því sem ensk blöð
lierma, hafa undanfarnar ófar-
ir sósíalista vakið ugg og ótta
í fylkingum þeirra.
Óánægjan hefir einkum hitn-
að á foringjum flokksins og
þeim verið legið á hálsi fyrir
slælega framgöngu í kosninga-
haráttunni.
Um þessar kosningar liefjir
mikið verið rætt á Englandi.
Þar eru hafðar nákvæmar gæt-
ur á úrslitum þeirra og mikið
lcapp á þær lagt af hálfu flokk-
anna. ,
Times segir m. a. svo um úr-
slit kosninganna:
„Það er með öllu vanliugsað
og mjög illa til fallið, að núa
foringjum sósíalista þvi um
nasir, að þeir eigi persónulega
sök á óförunum. Það má telja
fullvíst, að þótt skift yrði um
stafnbúana, mundi það ekki
snúa striðsgæfu sósíalista. Það,
sem þann flokk vantar, er ekki
bituryrði, heldur meiri almenna
skynsemi og staðfestu. Þeir
sósíalistar, sem hugsa á annan
hátt, hefðu gott af að minnast
fordæmis Lloyd George, sem hef-
ir verið í miklu meira áliti með-
al almennings en nokkur sósíal-
isti hefir verið. Lloyd George
er enn í fullu fjöri og full-
ur eldmóðs, en þrátt fyrir það
hefir svo farið, að stjórnmála-
áhrifum hans hefir hrakað stór-
kostlega síðan hann lét af em-
bætti fyrir 15 árum.
Sagan af hruni sósíalista hófst
ekki í gær, heldur blaðið áfram.
Ilún hófst þegar áhyrgðarleysi
þessa flolcks, svo ekki sé harð-
ara að orði kveðið, kom svo
glögglega í Ijós 1931. Og hrunið
heldur áfram öll árin síðan,
þessi ár, sem öllum liefir verið
svo Ijós munurinn á hinu far-
sæla frelsi og krafti þjóðstjórn-
arinnar og þess glundroðakenda
úrræðaleysis, sem einkendi sós-
íalistastjórnina. Þessi saga um
hrunið liefir einnig að geyma
frásagnir af flokksfundum þar
sem stöðugt var liamrað á
fræðilegum kennsetningum um,
að það gott, sem af þeim átti
að liljótast, mundi miklu betur
nást undir stjórn andstæðinga
þeirra. v
Kosningaárið 1931 truflaði
eftirminnilega þann gamla
stjómmálaleik, þegaratkvæð-
in eru gint yfir á þann, sem
hæst býður, og þetta ár kendi
stórum hluta af kjósendun-
um að líta á glæsilegt lof-
orðaskrum með fyrirlitningu.
Þetta er meginástæða þess,
að sósíalistar hafa ekki síðan
náð aftur meira af atkvæð-
um en því, sem þeir kjósend-
ur greiddu flokknum, sem
fljótastir voru að gleyma
sinni eigin liræðslu 1931 og
endurkomu sósíalista þrátt
fyrir alt.
Önnur meginástæðan fyrir
óvilja kjósenda að fylgja sósíal-
istum er framkoma þeirra í ut-
anríkismálum, segir Times enn-
fremur. Kjósendur geta livorki
skilið það, hverju flokkurinn
ætlast til að stjórnin skifti sér
af erlendis og hvernig það sé
gert,
Þeir hafa stöðugt verið
andvígir allri hóflegri aukn-
ingu á vigbúnaði Breta, en á
isama tíma koma þeir þannig
fram, að stefna þeirra liefði
leitt til styrjaldar.“
Þannig farast stórhlaðinu
Times orð um ástandið í sósíal-
istaherbúðunum ensku. Blaðið
er óvenju harðort, en það er
hægt að lesa það milli línanna
að þessi hörðu orð eru ekki
sprottin af öðru en réttlátri
gremju yfir því, hvernig sá
flokkur hefir liagað sér, sem
tvisvar sinnum varð svo öflug-
ur, að hann náði æðstu völdum
í hreska heimsveldinu, en spil-
aði þeim úr höndum sér með.
úrræðaleysi og stjórnmála-
glópsku, sem nær liafði komið
ríkinu á heljarþröm 1931. ,
Önnur blöð en Times eru síst
mildari í dómum sínum.
Daily Express segir að kosn-
ingaósigur sósíalista sýni, að
„enslca þjóðin sé nú að snúa
haki við liávaðamenskunni í
sósíalista-herbúðunum og leiti
þangað, sem festu og öryggi er
að fá. Þjóðstjórnin stendur
föstum fótum, en glundroðinn
vex í rauðu herhúðunum.
Þjóðin trúir betur þeim,
sem lofa minna, heldur en
hinum, sem bjóða vel og eru
liáværir á almennum fund-
um og flokksfundum.“
Óháða vilcublaðið Time and
Tide viðurkennir fyllilega hvert
stefni fyrir sósíalistunum ensku
og segir m. a. svo: „Andstaðan
gegn stjórninni er nú jafn ár-
angurslaus og hún hefir nokk-
urn tíma verið og eru' ekki lík-
indi til að hún fái mikinn byr
lijá kjósendunum. Framtíðar-
lausnin liggur ef til vill í
því, hvernig almenningur snýst
við frjúlslynda flökkinum.“
Þetta blað sýnist gera ráð
fyrir því, að sósíalistar verði
ekki megnugir þess, að vinna
méiri hlula í Bretlandi, en að
frjálslyndi flokkurinn kunni að
efiast eitíhvað.
Það er lærdómsríkt, að líta á
sögu sósíalismans í Evrópu, síð-
an styrjöldinni laúk.
Fyrir styrjöldina voru sósíal-
Bæjalcepnin í frjálsum
íþróltuin milli Reykvílcinga og
Vestmanneyinga fer ’fram eft-
ir liðlega liálfan mánuð (eða
27. og 28 júlí n.k.) og fer nú
fram í Reykjavík. Keppt verð-
ur, eins og í fyrra, í 12 ein-
staklingsgreinum með 2 kepp-
endum frá hvorum bæ, og 2
boðlilaupum. Undirbúningur
mikill er þegar hafinn undir
þessa keppni af Reykvíkinga
liálfu, og fer fram um næstu
helgi úrvalsmót undir keppn-
ina, til að velj a menn af Reyk-
víkinga hálfu á mótið. — K.R.
hefir verið falið að standa fyr-
ir keppninni að þessu sinni.
Hingað munu koma um líkt
leyti 5 ágætir sænska íþrótta-
menn á vegum K.R. og munu
þeir m. a. einnig vera með í
hæjalcepninni, og verður þá
eflaust gaman að sjá live vel
bestu íþróttamenn vorir standa
í þeim. Einnig munu þeir
keppa sérstaldega í skemtileg-
ustu greinunum.
Mennirnir eru þessir: Nils
Frössling, Lund. Spretthlaupari.
Hefir í ár hlaupið 100 og 200
mtr. á 11.0 og 23.2 sek. Hann er
farastjóri. —• N. O. Wedberg,
Landskrona. Hlaupari. Hefir
hlaupið 100 metra á 11.2 sek.
og' 400 metra : 51.0 sek. Er
og ágætur grindalilaupari og
lcepti í landsliðinu á móti í Nor-
egi í fyrra og varð þá 2. í 400
m. grindahlaupi. — O. Bruce,
Ankarsrum. Nýr maður. Efni-
legásti þol-spretthlaupari Svia,
eða sá, sem þeir gera sér mestar
vonir um nú. llefir hlaupið 800
m. í ár á 1.54 min. og 1500 m.
í fyrra á 4.00.7 og er talinn
miklu betri nú.— Gösta Larson,
Lund. Stökkvari. Hefir í ár
slolckið 7.04 m. í langstökld og
er í hraðri framför. Er talinn
góður fyiár 1.82 m. í hástökki
og er einnig góður þrístökkvari.
Hjalmar Gréen, Malmö. Kastari.
Hefir kastað kúlu 14.35 m.
og er talinn í hraðri framför.
Kastar kringlunni 41—42 og
spjótinu um 52—53 m. Er einn-
ig allgóður í sleggjukasti. — Af
þessum mönnum er Wedberg
og Gréen þektastir, en Bruce er
vafalaust bestur þeirra, enda
vænta Svíar sér mikils af hon-
um í ár.
K.R. hefir síðan snemma í
vor staðið í bréfaskriftum við
skánska íþróttasambandið um
að fá hingað sænska íþrótta-
menn og liefir nú loksins kom-
ið ákveðið svar. — Er þetta í
fyrsta skifti, sem ráðist er í að
fá hingað erlenda íþróttamenn
til að lceppa í frjálsum iþrótt-
um og er ekki að efa, að ís-
lenskir íþróttavinir kunna að
meta slikt og láta ekki þessi
fáu tækifæri ganga úr greipum
sér. Spectator.
istarnir uppgangsflokkur, sem
var illa þokkaður í keisara- og
kóngaveldum álfunnar á þeim
tima. Þeir stofnuðu öflug
samtök, sem náðu til fjölda
landa og lxéldu hávaðasama
fundi, þar sem lofað var gulli
og grænum skógum, ef völdin
kænmst í þeirra hendur. Eftir
síríð komust þeir svo að stjóm
í ýmsum löndum. Víðast hvar
eru þeir nú þurkaðir út þar og
einvaldar sitja þar nú að völd-
um.
Sósíalisminn er faðir komm-
únismans og faðir fascismans.
Fyrir lýðræðið Iiafa völd sósíal-
Fjallagrös.
Sá var siðurinn öldum sam-
an hér á landi, að fara til grasa
eða á grasafjall, eins og það
Var orðað. Norðan lands var
það svo, að nálega livert einasta
lieimili reyndi að afla sér fjalla-
grasa.Og oft liafði verið skemti-
legt í grasferðum og á grasa-
fjalli liafa mörg æfintýri gerst.
Fjallagrösin þóttu ómissandi
til búdrýginda og mörgum þótti
þau góður matur. Efnagreining
hefir sýnt, að þau eru næringar-
mikil og rík að bætiefnum. Því
hefir jafnvel verið haldið fram,
að þau geti að einhverju leyti
verið vörn gegn sjúkdómum,
svo sem holdsveiki. Mér liefir
verið skýrt svo frá — eg hefi
ekki séð það sjálfur — að kunn-
ur lælcnir láti þess getið einhvers-
staðar, að holdsveikin hafi gert
einna minstan usla hér á landi
i þeim sveitum eða sýslum, þar
sem fjallagrös hafa verið notuð
einna mest til manneldis. Minn-
ir mig, að sögumaður minn
nefndi Þingeyjarsýslur sem
dæmi, en þar munu fjallagrös
liafa verið notuð til manneldis
löluvert meira en viða annars-
staðar.
Fjallagrösin voru verslunar-
vara hér áður fyr. Sjávarsíðu-
hóndinn fékk grös hjá sveita-
hóndanum og galt með liarð-
fiski eða öðru sjávarfangi. Mun
fjórðungur af grösum oft hafa
í þeim skiftum verið látinn
gilda móti fjórðungi af harð-
fiski. Sumstaðar gilti hesthurð-
ur af grösum móti mjöltunnu.
Sýnir þetta, ásamt mörgu öðru,
hversu eftirtektarsöm þjóðin
hefir verið, því að fjallagrösin
munu ekki standa að baki rúgi
að liitaeiningum, lieidur #vera
dálítið betri, ef nokkuð er. —
Fjallagrös eru þvi meira en lit-
ið verðmæt til manneldis og nóg
er af þeim. Þau bíða þess að
vera tínd, matreidd og etin.
Nú eru flestir eða allir hættir
að fara til grasa, og mörgum
þyldr ósennilegt, að fjallagrös
sé æt. En þau eru meira en æt.
Þau eru herramanns-matur. Og
ekki þarf að eyða erlendum
gjaideyri fyrir þau.
Bændur hera því við, að þá
vanti fólk til þess að tína grös-
in. Og sjálfir hafi þeir annað
að gera, en að fara á grasa-
fjall. Þetta er eflaust rétt. Fólk
nú á tímum er víst upp úr því
vaxið, að tína fjallagrös. Og það
er sennilega orðið of fínt til
þess, að Ieggja sér þess háttar
fæðu til munns. Hvað annað!
Þa'ð er svo sem hver silkihúfan
upp af annari hjá þessari af-
vegaleiddu þjóð. Fólkið vill
heldur ganga atvmnulaust í
kaupstöðum, en vinna fyrir sér
í sveitum. Þa'ð er miklu rólegra,
að labha um göturnar með
Iiendur í vösum og láta aðra sjá
fyrir sér, heldur en „að neyta
sins brauðs í sveita síns andlit-
is“, eins og forfeður okkar hafa
ista oftast þýtt dauða og tor-
tímingu. Englendingar brugðu
við 1931 og hrundu sósíalistum
af höndum sér, svo þeim verður
naumast endurkomu auðið i
stjórn þar, ef svo heldur áfram,
sem nú horfir.
Nú stendur sósíalisminn í
mestum blóma ú Norðurlönd-
um. En hve lengi það verður,
er eftir að vita. Án efa á þessi
stefna eftir að hlaupa skeið sitt
á enda þar, eins og annarsstað-
ar, en það er vonandi, að Norð-
urlandaþóðirnar hafi þá lært
nógu mikið af fordæmi annara
landa, til þess að þau verði nógu
fljót að taka í taumana, áður,
en komið er á glötunarbarminn.
þó löngum orðið að gera, og
unað vel þvi hlutskifti.
En meðal annara orða: Væri
nú ekki rétt fyrir nokkura at-
vinnuleysingja, að taka sig sam-
an og fara til grasa? Þeir
mundu liafa gott af því 4
tvennan hátt: Þeir mundu
liressast við útileguna og þeir
mundu græða peninga. Oghvort
tveggja er mikils virði. Mér er
óskiljanlegt, að grösin yrði tor-
seld. Auðvitað mundi eitthvað
þurfa fyrir máiið að gera, svo
sem með blaðaskrifum. Blöð-
in yrði vafalaust fús til þess».
að veita aðstoð í því efni. Ein-
liver eða einhverjir lærðir
menn, lælmar eða aðrir, yrði
eflaust fáanlegir til að slcýra
almenningi frá notagildi ogholl-
ustu grasanna. Og þá eldci síður
því, livað þjóðin gæti sparað í
útlendum matarkaupum, ef hún
liyrfi að því ráði, að nota grösin
til manneldis, á líkan hátt og
áður tiðkaðist hér á landi.
Eg liefi hent á þetta, þvi að
mér finst það alls eklci ómerki-
legt, og vona að eitíhvað verði
gert í málinu. ,
Grasavinur.
Tvær bækup.
BÖkaverslun Guðmundar
Gamalíelssonar sendir frá sér
tvær nýjar bælcur um þessar
mundir. — Er önnur þeirra um
hinn alkunna Saura-Gísla, er
löngum hafðist við í Dölum
vestur, en fór að lokum til Vest-
urheims og þar andaðist hann.
Gísli var gáfaður að sögn, en
bragðarefur og Jirellinn karl.
Átti löngum í erjum og þræt-
um og har oft liærra skjöld, þó
að málstaður hans þætti meira
en slæmur. Hefir Oscar Glausen
fræðimaður ritað sögu Gísla
(Saura-Gísla saga) og stuðst við
liandrit Eggerts .Tónssonar á
Kleifum, en hann tók saman
ævisögu Gísla og hefir hún ekki
verið prentuð. Hefir O. CI. afl-
að sér heimilda viðsvegar og
aulcið mjög frásögn Eggerts. —-
Hinhólcin heitir „Úr djúpi þagn-
arinnar (Sagnir úr Húnaþingi) “
eftir frú Ingibjörgu Lárusdótt-
ur á Blönduósi. I. L. er skjm-
söm kona, sem hún á kyn til.
Bólu-Hjálmar var móðurafi
liennar. — Sögur I. L. eru
fjórtán að tölu og allar stuttar.
Bóka þessara verður nánar
getið síðar við tækifæri.
\
| Bæjarfréttir |
OQ'OO 0‘C“>o8
Veorið í morgun:
í Reykjavík i2 stíg. Bolungar-
vík io, Akureyri 15, Skálanesi 9,
Vestmannaeyjum 10, Sandi 11,.
Kvígindisdaí 11, Hesteyri ior
Gjögri 8, Blönduósi 7, Siglunesi 9,
Grímsey 10, Raufarhöfn 9, Skáluin
8, Fagradal 12, Papey 8, Hólum í
Hornafiröi 11, Reykjanesi 11. —,
Mestur hiti hér í gær 18 stig,
minstur 12. Úrkoma 3.3 mm. Sól-
skin 1.7 st. Yfirlit: Grunn lægS
suöur af Reykjanesi á hægri
hreyfingu noröaustur eftir. Horf-
ur: Suövesturland: Suöaustan
kaldi. Rigning ööru hverju. Faxa-
flói: Austan kaldi. Þvlct loft og dá-
lítil rigning. Breiöafjöröur, Vest-
firöir, Noröurland: Austan og
norðaustan gola. Úrkomulaust.
Noröausturland, Austfiröir: Suö-
austan gola. Þokuloft og sumstað-
ar dálítil rigning. Suöausturlandí
Suðaustan kaldi. Rigning.
Skipafregnir.
Gullfoss fer til útlanda í kveld.
Goöafoss fer vestur og noröur
annaö kveld. Dettiíoss fór frá Huil
í gærlcveldi áleiðis til Hamborgar.
Selfoss er á útleið. Lagarfoss köm
til Vopnafjarðar árdegis í dag.
Brúarfoss fer frá Leith í dag.
Nova hefir tafist vegna þoku. Vaf