Vísir - 11.08.1938, Blaðsíða 3

VlSIR
Dýrtfóin (Reykjavfk
Inslsnd framíeiðsla er seld úhæfllega hán verði.
Eins og kunnugt er, liefir á
undanförnum árum verið byr.j-
að á framleiðslu á nokkrum
« iðnaðarvörum, — þótt í smá-
um stíl sé, — og einnig' hefir
verið aukin framleiðsla nokk-
urra matvörutegunda, svo sem
garðávextir og hænsnaegg. —
Margir væntu þess, að hin inn-
lenda framleiðsla yrði nokk-
uru ódýrari en hin erlenda, en
liið gagnstæða hefir orðið i
reyndinni. Ýmsar hinna inn-
lendu vörutegunda eru stórum
lakari að gæðum og að auki
dýrari, og sumar tegundir
mildum mun dýrari.
Hér endurtekur sig gamla
sagan: Ef útilokuð er sam-
kepni um verð og gæði, versn-
ar hvorttveggja fljótlega, og er
niðurstaðan hin sama, hvort
heldur um er að ræða innlenda
eða útlenda vöru, kaupmenn
eða kaupfélög.
Það, sem eg ætlaði að þessu
sinni sérstaklega að minnast á,
er hið gífurlega verð á eggjum.
Meðan leyfður var innflutning-
ur eggja, þóttu þau dýr, og
voru það, miðað við næringar-
gildi þeirra. En það var gjaf-
verð samanborið við það, sem
nú er sett á þau.
Fyrir síðustu áramót notuðu
seljendur sér eftirspurnina, og
var eggjum fljótlega smelt upp
í 4 kr. kgr. I vor síðastl. kom-
ust þau niður i 3 kr. kgr., en
hafa verið að smáliækka um
10 aura kgr. á vilcu eða liálfs-
mánaðar fresti, — kannske til
þess, að gefa kaupendum ekki
of sterkan skamt af verðhækk-
un í einu, — og eru, nú sem
stendur, seld á kr. 3.50 kgr., og
á liklega að halda þannig á-
fram upp með verðið.
Þetta verð er orðið svo gíf-
urlegt, að ekki er viðlit fyrir
aðra en hátekjumenn, að nota
egg til fæðis, nema sem nauð-
vörn í sjúkdómstilfellum. Egg,
með núverandi verði, hér kr.
3.50, er, byggt á rannsóknum
manneldisfræðinga um nær-
ingargildi, meira en tvöfalt á
við dýrasta nautakjöt hér nú,
— sem ekki er þó fjárhagslega
séð heiglum hent, að leggja sér
til munns daglega. Með öðrum
orðum: Dýrasta nautakjöt hér
nú, væri heldur ódýrara en egg,
miðað við næringargildi, þótt
það kostaði 8 kr. kgr.
Eg hýst við að svarið við
þessum ásökunum, veírði hið
vanalega, að ekki sé unt að
selja egg með lægra verði;
vinna og fóður sé svo dýrt.
Já, það er nú svo. Það er eng-
in sanngiijni af framleiðend-
um, að miða eggjaverðið við
hið óskynsamlega háa kaup,
sem nú er lieimtað í kaupstöð-
um og sjóþ.orpum, — sem síð-
ur en svo bætir hag verka-
manna, og verður ekki séð, að
sé spent upp í öðrum tilgangi
en þeim, að afla foringjunum
fylgis, stöðva alla framleiðslu
og auka dýrtíð og vandræði.
■— Ef aðrir framleiðendur, að
minsta kosti við landbúnað,
heimtuðu framleiðsluverð mið-
að við kauptaxta í þorpum,
myndi verðið verða svo liátt,
að enginn keypti.
Þurfi eggjaverðið að vera
svona geysihátt, aðallega fyrir
dýrt fóður, þyrfti að athuga,
livað aðflutt liænsnafóður kost-
ar mikið, og samanburð á því
við áður innflutt egg.
Sá atvinnurekstur, sem ekki
er sambærilegur að gæðum,
eða er rekinn án stórmikillar
verðhækkunar, hvort sem það
er til stór liagsmuna fárra
manna, eða af óumflýjanleg-
um ástæðum, er til aukinna út-
gjalda fyrir fjöldann og eykur
dýrtíð, og á þvi engan rétt á
sér.
Þó að eg liafi hér aðallega
tekið til meðferðar eggjaverð-
ið, af því að eg hygg, að það
setji met i verðhækkun, þá
ætla eg að minnast á fleira, er
eykur dýrtíð, hvort sem það
er sprottið af frámunalegum
skorti á hagfræði, eða öðru
verra. Sé um að kenna skorti
á hagfræði, kemur mér i hug
ummæli Guðm. lieitins Björn-
sonar landlæknis, er hann
hafði eftir þýskum menta-
manni, er hér var á ferð að
kynna sér land og þjóð. Guð-
mundur hafði spurt Þjóðverj-
ann, livernig honum kæmi
fyrir sjónir þetta hvorttveggja,
og' liafði hann látið vel yfir,
en sagt þó, að sér virtist Is-
lendingar bókmentaðir ráð-
leysingjar.
Þvi miður er mikið hæft i
þessu.
Kjöt hefir hækkað í vcrði
innanlands nú um skeið, sak-
ir óþarfs sljórnar- og milliliða-
kostnaðar. Ctilokað, að fram-
leiðendur og neytendur skift-
ist á, nema að greiða háan
skatt (verðjöfnunargjald).
Heyrt hefi eg liaft eftir norsk-
um skipstjóra, að ódýrara væri
að kaupa íslenskt kjöt í Nor-
egi en liér. Svipað mun vera að
segja um úrvals dilkakjötið,
sem sent er fryst til Englands;
það mun vera selt miklu ó-
dýrara þar en hér.
Mjólkin er seld svo liáu verði
— vegna milliliðakostnaðar —
að liún selst miklu minna en
þörf er fyrir, vegna hins háa
verðs. — Hér er heldur ekki
verið að halda niður dýrtíð-
inni, né heldur að hugsa um
hagsmuni bænda.
Eg' fæ ekki séð, að það sé
liagfræði viðkomandi hinum
litla gjaldeyri þjóðarinnar, að
flytja inn i stórum stíl útlent
nautgripafóður og tilbúinn á-
burð, til að framleiða skyr og
osta, sem livorugt er útflutn-
'ingsvara, svo njþkkurú nemi.
Mjólk ætti að selja svo ódýrt,
að ekki þyrfti að vinna úr
henni meira skyr eða osta, en
fyrir islenskan markað.
Á fiskverðið hefi eg áður
minst i blaði. Það þarf að
lækka og getur læklcað, án þess
að sjómenn fái lægra verð. En
það er ekki nægilegt, til að
tryggja neytendum góðan fisk,
að byggja dýrar sölubúðir,
heldur það, áð gæta þess vand-
lega, að fiskurinn sé ekki
geymdur lengi (eða sendur
langt), án þess að salta hann
eða frylsta. Fiisksölumálið er
talsvert vandamál, sem þarf
að ráða bót á.
Að lokum vil eg segja þetta:
Innlend framleiðsla, hvort
hcldur er vierksmiðjuiðlnaður
eða neysluvörur, er því aðeins
til Iiagsbóta, að þjóðin sé ekki
með því slcattlögð með liærra
kaupverði, og að framleiðslan
skili allmildum mun meiri
gjaldeyri en hún tekur.
Eg. hygg, að nautgriparækt
sé ekld gróðavænleg fyrir þjóð-
arbúið frekar en það, sem þarf
til neyslu mjólkurinnar nýrr-
ar (ekki 3 eð 4 daga gamallar),
og osta og skyrgerðar til innan-
landsnota.
Landið er betur fallið til
sauðfjárræktar, og' er ekki ó-
liklegt, að vinna mætti mark-
að, meira en orðið er, fyrir
sauðfjárafurðir, með frystingu
eða niðursuðu, einkum kjöt
og innmat, svo sem hjörtu,
lungu, lifur o. fl.
Loðdýrarækt er álitleg, bæði
vegna staðhátta, og' tekur eng-
an gjaldeyri. Er líklegt, ef
framleiðsla er vönduð og gef-
ur góða vöru, að gefa þjóðinni
mikinn gjaldeyri.
Eg hefi bent hér á fátt eitt
viðvíkjandi innlendri fram-
leiðslu, sem eykutr dýirtíðina.
— Dýrtíðin er að allmiklu
leyti innlend framleiðsla.
Ólafur Jóhannsson,
frá Ólafsey.
í dag er ein heitasta ósk allra skáta i Reykjavílc uppfylt. —
— Alheims-skátahöfðinginn Baden-Powell lávarður kom hing-
að í morgun ásamt konu sinni og dóttur og fjölda af skáta-
foringjum.
Eru í ferðinni aðallega breskir skátaforingjar — kvenna og
karla — en auk þess fulltrúar frá Nýja-Sjálandi, Frakldandi,
Suður-Afríku, Ástralíu, Grikklandi, Trinidad og Malta.
Menn mun varla geta greint á um það að Baden-Powell lá-
varður muni vera eitt af stórmennum veraldarinnar, bæði sem
uppeldisfrömuður og sá maður sem einna virkastan þátt hefir
átt í að stuðla að alheimsfriði, einmitt með stofnun skátahreyf-
ingarinnar, sem nú nær út um allan heim að heita má.
Fáir þjóðhöfðingjar munu eiga eins almennum og innilegum
vinsældum að fagna meðal þegna sinna, eins og Baden-Powell
meðal sinna þegna, þ. e. skátanna. ■—- Allir skátar, eldri sem
yngri, jafnt þeir sem liafa séð hann og þeir sem aldrei hafa
séð hann, elska hann og virða, mildu frekar sem föður en sem
strangan yfirboðara — enda liefir skátahreyfingunni verið líkt
við stóra fjölskyldu — Baden-Powell fjölslcyldan hefir hún
verið kölluð.
Strax í æsku bar á því hve tápmikill drengur Baden-Powell
var — mikið fyrir útilif.----Skólafélagar hans kölluðu liann
stundum í gamni Bathing'-Towel (bað-handklæði).
Baden-Powell er fæddur 22. '
febrúar árið 1857, í London. — ■
Hann heitir fullu nafni Róbert ■
Stephenson Smyth og ættarnafn
hans er Baden-Powell- Faðir
Baden-Powells ar þektur guð-
fræðingur á sínum tíma og pró-
fessor við Oxfordháskóla. Bad-
en-Powell átti tíu systkyni, og
var hann meðal yngstu þeirra. !
Þegar Baden-Powell var 12 ára !
fór hann í skóla, og hann lauk
skólanámi sínu þegar hann var
19 ára. Að námi loknu gekk
Baden-Powell í herþjónustu og
fór til Indlands. Þar fékst hann
við landmælingar og ferðáðist
allvíða um Iandið.
Árið 1892 var Baden-Powell
orðinn majór í enska hernum.
Skömmu fyrir aldamótin braust
út ófriður milli Búa ogEnglend-
inga. Yar þá Baden-Powell feng-
inn til að taka þált í vörn Eng-
lendinga gegn Búum í bænum
Mafeking í Suður-Afríku. Sett-
ist hann þar að með lið sitt, 576
þjálfaða liermenn og um 400
aðra vopnfæra karhnenn. Um
líkt leytí har þar að herlið Búa,
um 6000 manns, og hugðust
þeir að taka bæinn herskildi á
nokltrum dögum. En það tókst
þeim ekki, þvi að Baden-Powell
varði bæinn fyrir þeim í 217
daga samfleytt, og hefir óvíggirt
borg aldrei fyr varist svo lengi-
Það var einmitt í þessari
borg, sem Baden-Powell notaði
únga drengi til ýmissa trúnaðar-
starfa. Hann lét þá jafnvel
stundum njósna um óvinina.
Viðkynning Baden-Powell við
þessa drengi mun hafa sann-
fært hann um, live mikill dug-
ur getur verið í drengjum, þótt
ungir séu, ef rétt er að þeim
farið og þeim sýnt fullkomið
traust. Eftir þessum drengjum
kallaði hann síðan drengi þá,
sem tilheyrðu félagsskap þeim,
sem hann var upphafsmaður að,
— skátafélagsskapnum, þvi að
enska orðið „scout“ þýðirnjósn-
ari.
Baden-Powell var orðinn
heimsfrægur maður fjn-ir vörn
sína á Mafeking. En hann átti
eftir að verða heimsfrægur
inaður í annað sinn, ekki fyrir
liernaðarstörf, heldur fjrir störf
í þágu uppeldis, heilbrigðis og
friðar.
Árið 1903 var Baden-Powell
veitt embætti við hermálaráðu-
neytið í London, og hvarf hann
þá heim til Englands og hætti
herferðum sínum.
Um haustið 1907, þegar hann
liafði búið sig til hlítar undir
störf sin sem æskulýðsleiðtogi,
tók liann að sér nokkra drengi
út ýmsum stéttum þjóðfélags-
ins og hafðist við með þeim í
tjaldbúðum á eyju nokkurri, að
nafni Brownsee-island í ánni
Thames. I útilegu þessari kendi
Baden-Powell drengjunum ým-
iss tjaldbúðastörf, einfalda mat-
argerð og yfirleitt að sjá sér far-
borða. Hann vakti eftirtekt
þeirra og áhuga fyrir ýmsu í
ríki náttúrunnar, svo sem skóg
inurn, fuglunum, stjörnunum
og fleiru. Hann sagði þeim æv-
intýri og sögur, og þegar þeir
sátu, við eldana á kveldin kendi
liann þeirn nýja leiki og skerpti
atliygli þein'a og eftirtekt- En
jafnframt brýndi hann fyrir
þeim drenglyndi, lcurteisi og
hjálpfýsi.
Skátakerfið bygði Baden-Po
well mest á sinni eigin reynslu.
Hann bar góðan skilning á lund-
arfar drengja og þekti athafna-
fýsn þeirra og ævintýraþrá. Á
ferðum sinum í Indlandi og Af-
riku hafði hann kynst lífi land
nema og liálffviltra þjóðflokka,
Síra
Oísli Einarsson,
fyrrmn prestur i Stafliolti og
pófastur i Mýraprófastsdæmi,
andaðist i gær að heimili sinu í
Borgarnesi.
Æviatriða þessa mæta manns
verður síðar getið hér í blaðinu.
sem lifa og lirærast úti í sjálfri
náttúrunni. Þeir voru liug-
liraustir og úrræðagóðir. Af
þeim nam hann ýms ráð og siði,
sem hann siðar notaði í leikjum
og starfi skáta.
Tæpu ári eftir að hann fór í
fyrstu útileguna á Brownsee-is-
land gaf liann út bók, sem hann
nefndi „Scouting for Boys“. í
bók þessari skýrir hann frá til-
gangi skátafélagsskaparins og
störfum og leikjum skáta.
Árið 1920 var Alþjóðabanda-
lag skáta stofnað, og liefir það
aðalbækistöð sína í London. —
Störf bandalagsins eru víðtæk
og merkileg. Meðal annars und-
irbýr það hin svonefndu Jam-
boree eða: alheimsmót skáta,
sem haldin eru fjórða hvert ár
síðan 1920- Hið fýtsta í London
1920, 2. í Danmörku árið 1924,
3. í Englandi 1929, 4. i Ung-
verjalandi 1933 og hið 5. í Hol-
landi 1937.
Árið 1912, þegar Baden-Po-
wel var rúml. fimtugur kvænt-
ist liann enskri stúlku að nafni
Miss Olive Soames. Hafa þáu
hjón eignast tvær dætur og einn
son. Þau hjónin búa á sínum
eigin búgarði, Pax Hill að nafni,
skamt frá London. — Breska
stjórnin hefir sæmt Baden-Po-
well ýmsum heiðursmerkjum
og 1929 á World Jamboree í
Englandi hlaut hann lávarðs-
tign.
irnawmwi'B
iBrynjólfur Þórðarsonl
lístmálari.
Fæddur 30. júlí 1896.
Dáinn 5. ágúst 1938.
FERÐABÆKUR
VILHJÁLMS STEFÁNSSONAR
Fyrir nokkuru kom út 10.
liefti af Ferðahókum Vilhjálms,
sem Ársæll Arnason er að gefa
út og nú er ellefta heftið alveg
nýkomið. Þetla eru framhalds-
hefti III. bindis, sem nefnist
„Heimsskautslöndin unaðs-
legu“ og eru sem öll fyrri heftin
fróðleg og skemtileg aflestrar.
Myndir eru margar og frágang-
ur allur hinn besti svo sem ver-
ið hefir. III. bindis verður nán-
ara getið, þegar öll hefti þess
eru komin út.
„De Grasse“ kennlr
grnnns viB Noreg.
Oslo, 10. ágúst.
Frakkneska farþegaskipið De
Grasse kendi girunns í Hassel-
vika í nótt sem Ieið í svarta-
jioku. Skipið var á leið frá
Trondheim. Farþegarnir, 500 að
tölu, héldu kyrru fyrir í skip-
inu. Greip þá engin hræðsla. í
morgun kl. 9 komst sltipið á
flot af eigin ramleik og snéri
aftur til Trondheim til eftirlits
og skoðunar. NRP. — FB.
aðems Lofíup,
Einn af mönnum þeim, sem
liafa verið með i því að byggja
upp liið nýja tímabil íslands til
fullkomnunar í listum og sálar-
legri göfgi, er nú liorfinn héð-
an. Eg vil ekki segja að Iiaiua
sé dáinn, heldur nola orðið
horfinn — frá landi sínu, —
sjónum okkar. En hann lifir
sannarlega gegnum list sína og
er okkur nálægur; sérstaldega
þeim, sem báru gæfu til þess at§
þekkja hann og vera með hon-
um á lífsleið hans. — Eg vair
einn þeirra er átti þeirri ham-
ingju að fagna að kynnast hon-
um og fylgjast með honum á
listabraut hans, og þekkja
manninn Brynjólf Þórðarson.
Eg hefi aldrei þekt göfugri
mann.
Á þessu tímabili Iísíánna
hér á landi hafði hann einn eíg-
inleika, sem er kannske mesf
nauðsynlegur i baráttunni fyr-
ir listum á fslandi, — hann
hafði þolinmæði — gat beðið og
trúað á framtíðina, þrátt Tyrir
hið geysimikla erfiði, sem það
er, að vinna að listum hér;
hafði þá speki andans að sMIja
hlutina djúpt; skilja, að út frá
liinu stutta tímabili, sem listir
liafa verið að þróast meðal fs-
lendinga, getur maður trúað á
kraftaverkin hjá einstakKngn-
um, en jarðveginum — skiln-
ings fjöldans meðal þjóðarhm-
ar — verður máður að híða eft-
ir og hafa þolinmæði við. —
Brynjólfur var altaf mildur i
dómum sínum, prúður í um-
tali um aðra og gekk þar braut
hinna skynsömu. Hann vildí
bíða þar til tíminn kom með
reynsluna og þekkinguna til
fólksins — og þróun.
Við hittumst fyrst f Paris;
gengum um göturnar, fram og
aftur, og töluðum unr ísland og
framtíð þess. Listásál Iians
drakk i sig liina síerku straumar
þessarar liöfuðborgar Iístanna k
Evrópu. Við skoðuðum Iista-
söfn saman, og þar sá eg mynd-
ir lians fyrst. Hann var að nema
freskó-myndlist hjá frakknesk-
um meistara, til þess, að ef Iiér
heima yrði teknir upp þeir siðir
húsameistara erlendis, að’ Iáta:
á þann Iiátt skreyta veggi
skrauthýsa, svo sem háskóla*
leildiúsa eða annara stórbygg-
inga, að kunna þá list þessæ til
lilítar. — Geysimiklar myndír
blöstu við mér er eg kom inn i
vinnustofu hans i París; vorœ
það m. a. myndir eftir Sarfo
Botticelli, sem hann hafði gerf
eftir; og eg stóð undrandi yfir
því að allir litir og línur vom
ekki aðeins gerðar eftir-IIsfa-
verkunum af einstakri IeiknL
heldur miklu freniur af því, að
það var því líkast sem Iista-
hugsun þessa óviðjafnanlega
snillings Italíu væri endurborÍB
í þessum unga íslenska listmál-
ara, er drakk í sig anda hans-
Eg stóð undrandi fyrir framarj
mvndirnar — víst sá einasti Is-