Vísir - 17.11.1938, Blaðsíða 3

V 1 S I K
Gunnar Thoroddsen:
Átökin í verkalýðssamtökunum og
afstaða
sjálfstæðisflokksins til þeirra.
Erindi flutt á fundi Heimdallar í gærkvöldi.
Atburðir þeir og átök, sem orðið hafa á þessu ári innan
verkalýðssamtakanna, eru fyllilega þess verð, að Sjálfstæðis-
menn geri sér grein fyrir þeim, og veiti þeim fyllstu athygli.
Þessi átök hafa gefið mér tilefni til ýmissa hugleiðinga, sem
eg vildi að nokkuru gera hér að umtalsefni. —
Stéttir og stéttabarátta.
Hverl þjóðfélag skiftist í
margar slétíir, eftír atvinnu
manna og þjóðfélagsaðstöðu.
Stéttaskiftingin í þjóðfélaginu
er ólijákvæmileg, nauðsynleg og
jafnvel nytsamleg. Verkaskift-
ingin stafar af þróun atvinnu-
veganna, og þvi meiri framför-
um og stakkaskiftum, sem at-
vinnuvegimir taka, því meiri
Iilýtur verkaskiftingin og þar
með stéttaskiftingin í þjóðfé-
laginu að verða. Þetta er öhjá-
kvæmilegt lögjmál, hæði hér á
landi og annarsstaðar.
En af þessari ólijákvæmilegu
nauðsyn, að þjóðfélagið skiftist
i stéttir eftir atvinnu manna,
hafa sumir stjórnmálaflokkar
og sljómmálastefnur dregið þá
ályktun, að milli þessara stétta
hljóti altaf að vera óhrúanlegt
djúp, og þeirra í milli eigi að
standa hvíldarlaus o.g látlaus
barátta. Það er fyrst og fremst
socialisminn, kommúnisminn,
Marxisminn, sem heldur þessari
kenningu fram. Hinn svo kall
aði „visindalegi socialismi“ er
bygður á þeirri kenningu, að i
þjóðfélaginu eigi að ríkja hin
harðasta o,g miskunnarlausasta
stéttabarátta, þar sem ein Stétt
berst gegn annari, uns sú
ötéttin, sem verkamennirnir til-
heyra, nær ýfirráðum, og hægt
er að stofna þjoðfélag með „al-
ræði öreiganna“, eins og það er
orðað á rnáli kommúnista.
Á gi'undvelli stéttaskiftingar
og stéttabaráttú hafa svo allir
íslensku stjórnmálaflokkarnir
bygt tilveru sína og starf, —
allir nema einn, — Sjálfstæðis-
flokkurinn. Kommúnistar og
Alþýðuflokksmenn þykjast vera
málsvarar og fulltrúar verka-
mannastéttarinnar fyrst og
fremst, og kjörorð þeirra er
stélt gegn stétt. Framsóknar-
flókleurinn lieldur þvi fram, að
liann sé fyrst o,g fremst stéttar-
flokkur hændanna, vilji berjast
fyrir þeirra hagsmunum. Á síð-
ustu árum hefir þvi að vísu
stundum verið haldið fram af
stjórnarflokkunum, að þeir séu
ekki lengur stéttarflokkar, held-
ur frjálslyndir flokkar, sem vilji
herjast fyrir umbótum á kjör-
um allra stétta í þjóðfélaginu.
Það vita nú reyndar allir, sem
nolckuð fylgjast með í stjórn-
málum, að þetta er ekki rétt.
Þessir flokkar eru stéttarflokk-
ar og liafa einskorðað baráttu
sína hvor við sína stétt. Til að
rokstyðja þetta enn frekar má
henda á ummæli framkvæmdar-
stjóra Alþýðuflokksins, Jónasar
Guðmundssonar, í Alþýðublað-
inu 1. nóvember síðastliðinn.
Þar ræðir hann um samstarf
Framsóknarflokksins og Al-
þýðuflokksíns, barmar sér mjög
yfir þeim snurðum, er sé á
þeirri samvinnu, og segir svo
á þessa lund: „Samstarf tveggja
stjórnmálaflokka, sem hvor um
sig er fyrst og fremst flokkuv
ákveðinnar stéttar í þjóðfélag-
inu, hlýtur að verða erfitt á
köflum.“ Með þessu er fyllilega
viðurkent, að Framsóknarflokk-
urinn og Alþýðuflokkurinn séu
fyrst og fremst stéttarfloklcar.
Samstarf stéttanna nauðsynlegt.
Það þarf nú ekki langrar at-
hugunar við, til þess að hver
sæmilega viti horinn maður
hljóti að sjá og skilja, að í okk-
ar fámenna og fátæka þjóðfé-
lagi er það ekki að eins rangt,
heldur stórkostlega háskalegt
fyrir þjóðina í heild, að prédika
þannig baráttu og strið stétt-
anna, liverrar gegn annari. í
okkar fámenna þjóðfélagi er
það sérstök og knýjandi nauð-
syn, að stéttirnar vinni sain-
an að heill þjóðarinnar,
vegna þess, hve atvinnuvegir
okkar íslendinga eru nátengdir
og hagsmunir þeirra samtvinn-
aðir. Yið skulum taka landhún-
aðinn og sjávarútveginn, þessa
tvo höfuðalvinnuvegi lands-
manna, og sjá hvernig þeirra
viðhorf er hvors til annars. Nú
er svo komið, að markaður fyr-
ir megin liluta af íslenskum
landbúnaðarafurðum er við sjó-
inn. Fyrir landbúnaðinn er það
því hið mesta hagsmunamál, að
1 sjávarútveginum vegni vel, því (
, að ef sjávarútveginum vegnar j
illa, þannig að þeir, sem á hon- j
um lifa, hafa minna til að
kaupa fyrir, þá er það augljóst
mál, að marköðtir þrengist fyrir
landbúnaðarafurðirnar, og
lægra verð fæst fyrir þær. Alveg
er það eins um sjávarútveginn,
að þeim, sem hann stunda, er
það mikið hagsmunamál, að
landbúnaðinum vegnivel, því að
ef landbúnaðurinn her sig eklci,
' þá er liætt við, að bændur og
Ijúalið flosni upp af jörðum sín-
um og leiti á mölina, til þess að
keppa þar við verkamenn og
sjómenn um atvinnu. Það er
því augljóst mál, að fyrir liáða
þessa höfuðatvinnuvegi og þá
menn, sem þá stunda, er það hið
stærsta liagsmunamál, að þeir
báðir beri sig. Eða tökum stétt-
ir, sem vinna að sama atvinnu-
vegi, t. d. útgerðarmanninn, sjó-
manninn og verkamanninn, sem
allir lifa á útgerð sama báts eða
sama togara. Kommúnistar
lialda því fram, að þessar stéttir
eigi að berjast hatramri baráttu
hver móti annari, og að þeirra
i hagsmunir séu svo andstæðir,
að þá sé ómögulegt að sam-
ræma. En er það ekki fyrst og
fremst sameiginlegt hagsmuna-
mál allra þessara manna, að lit-
gerð bátsins eða skipsins gangj
vel, að vel aflist, að útgerðin
beri sig og henni sé ekki íþyngt
með sköttmn og álögum og alls-
konar höftum og liömlum? Jú,
vitaskuld er það sameigjnlegt
hagsmunamál allra þessara
manna. Og sá hagsmunaágrein-
ingur, seni upp kann að koma á
milli þeirra, um skifting af-
rakstursins, hefir ekki nema ör-
litla þýðingu á móti því stór-
kostlega sameiginlega áhuga-
rnáli, að útgerðin beri sig, og að
alt sé til þess gert af hálfu rik-
isvaldsins.
Þannig er sama, hvort litið er
á viðhorf aðalatvinnuveganna
hvors til annars, eða á liinar
einstöku stéttir, sem vinna að
sama atvinnuvegi. Allsstaðar
verður sama niðurstaðan. Það
er rangt og skaðlegt, að æsa
stéttirnar tij baráttu og haturs,
Gunnar Thoroddsen.
það er sameiginlegt áhugamál
þeirra allra, að þeir atvinnuveg-
ir, sem þeir vinna við, gangi
vel, — og ekki að eins það, held-
u r líka, að öðrum atvinnuvegum
þjóðarinnar samtímis vcgni vel.
En á þeirri falskenningu og
fjarstæðu, að stéttirnár eigi að
berjast hver gegn annari, hafa
allir aðrir stjórnmálaflokkar en
Sjálfstæðisflokkurinn bygt til-
veru sína og alla slarfshætti.
Allir liafa þeir verið nægilega
þröngsýnir til þess að híta sig
i boðskap stéttabaráttunnar.
Sjálfstæðisflolíkurinn einn hef-
ir haft nægilegt víðsýni og
frjálslyndi til þess að koma auga
á þá staðreynd, að það sé þjóð-
arheildinni og liverri einstakri
stétt fyrri bestu, að þær vinni
allar saman, að reynt sé að gera
friðsamlega út um þeirra á-
greining og hagsmunastríð, og
forðast að draga taum .emnar
stéltar eða atvinnuvegar í þjóð-
félagjnu á kostnað annara.
I þessu felst reginmunur á
stefnu og starfsháttum Sjálf-
stæðisflokksins. Þetta greinir
hann gjörsamlega frá hinum
stjórnmálaflokkunum, frá stétt-
larflokkunum, og þetta er í raun-
inni hans stærsta aðalsmark.
Það má vafalaust fullyrða, að
allar þær stéttir, sem nú starfa
í þessu þjóðfélagi eru nauðsyn-
legar fyrir þjóðarheildina.
Ilvort sem það eru sjómenn,
verkamenn, útgerðarmenn, iðn-
aðarmenn, hændur eða vershm-
arstéttin. Það eru að eins tvær
stéttir í þessu landi, sem algjör-
lega eru óþarfar og þarf að út-
rýma. Það er atvinnuleysingja-
stéttin, sem stjórnarfloklcarnir
hafa skapað, og það er bitlinga-
stéttin, sem stjórnarflokkarnir
liafa líka slcapað.
Atvinnustéttirnar allar eiga
rélt á, að til þeirra sé tekið
tillit og þeim sýnd full virðing
og velvild. Ein þessara hauð
synlegu stétta eru verkamanna-
stéttin. Það er þessi stélt, sem
með striti handarinnar ber uppi
þýðingarmikla framleiðshistarf-
semi, og á sinn þátt í því, að
skapa þau geysilegu verðmæti,
sem sjórinn umhverfis landið
leggur í hendur þjóðinni.
t þeim orðum, sem eg mun
liér mæla sem inngang að um-
ræðum, ætlaði eg sérstaklega að
víkja að þessari stétt — verka-
mannastéttinni — og jafnframt
að viðliorfi Sjálfstæðisflokks-
ins til þeirrar stéttar, hagsmuna-
málum hennar, stéttarsamtök-
um og skipulagi þeirra.
Aðalhagsmunamál verkamanna.
Ef þið, góðir áheyrendur,
spyrjið verkamenn að þvi, livað
sé þeirra slærsta áhuga- og
hagsmunamál, þá býst eg við
að þið fáið oftast það sama svar,
eins og eg, að það sé stöðug
vinna. Verkamenn eru farnir að
skilja það, að aðalatriðið í
þeirra hagsmunabaráttu er ekki
að þoka upp kaupinu um
nokkra aura um tímann, ef eng-
in trvgging cr fyrir stöðugri
vinnu. Þeirra stærsta hags-
munamál er að vinna sé stöðug,
þannig að árskaupið verði sem
mest.
En hver stefnan og hvaða
stjórnmálaflokkur mundi þá
verða líklegastur til þess að
skapa verkamönnum stöðuga
atvinnu ?
Reynslan af socialismanum.
Yið liöfum nú liaft socialism-
ann ríkjandi hér í valdasessi um
ellefu ára skeið, hann hefir ver-
ið framlcvæmdur að meira og
minna leyti, í formi rikisrekstr-
ar, einkasala og einokunar og
margvíslegra afskifta hins opin-
bera. Armur socialismans hefir
verið teygður yfir alla atvinnu-
vegi þessa lands. Hver liefir orð-
ið árangurinn? Árangurinn hef-
ii orðið sá, að atvinnuvegirnir,
bæði til lands og sjávar, eru
reknir með tapi ár frá ári,
að atvinnulífinu liefir stöð-
ugt farið hnignandi, að at-
vinnuleysið, sem var óþekt
fyrirbrigði áður en stjórn-
arflokkarnir komust til valda,
er nú orðið liið geigvænlegasta
böl hins íslenska þjóðfélags.
Þetta stafar af tvennu. Fyrst og'
fremst af því, að socialisminn,
og sú þjóðfélags- og atvinnu-
pólitík, sem stj órnarflokkarnir
hafa beitt á undanförnum ár-
um, er röng, og lilýtur altaf að
leiða til niðurdreps og hrörnun-
ar fyrir atvinnuvegina. Það er
reynsla og' lögmál, sem ekki
verður fram lijá gengið,að þjóð-
nýting alvinnuveganna lamar
þá driffjöður, sem verið hefir
og verða mun aðal-lyftistöng
allra framfara. Ilún dregur úr
sjálfsbjargarviðleitninni og á-
byrgðartilfinningunni. Social-
isminn hlýtur alt af að verða til
þess, að draga úr framleiðslu-
unni, þar með að lama atvinnu-
vegina og auka örbirgð og at-
vinnuleysi í landinu.
En ástandið eins og nú er staf-
ar ekki af þvi einu, að social-
isminn er röng stefna í þjóðfé-
lagsmálum, það stafar einnig
af því, að stjórnarflokkarnir
liafa ekki liaft vit á þvi„ að velja
hina hæfustu menn til forustu.
Úr ágöllum socialisma og
ríkisrekstrar hefði nokkuð mátt
bæta með því, að forustan á
liverju sviði væri falin þeim
mönnum, sem voru liæfastir til
og höfðu mesta reynslu. —
Maður skyldi ætla, að social-
istar hefðu gert það, til að
sýna ágæti stefnunnar. En ann-
aðhvort skorti þá til þess vits-
muni, eða þeir féllu fyrir þeirri
freistingu að velja eftir pólitik,
en ekki hæfileikum. Þegar
Fiskimálanefnd var stofnuð,
sem á að hafa yfirstjórn allra
fiskimála og markaðsleita fyrir
íslenskan sjávarútveg, þá var
forustan ekki falin manni eða
mönnum, sem liöfðu mesta
reynslu og þekkingu á því sviði,
og höfðu helgað útveginum
starfskrafta sína, heldur er þar
til forustu valinn maður, sem
aldrei hafði nálægt sjávarútvegi
komið, að öðru leyli en því, að
selja sjómönnum olíu.
Sjónarmið Sjálfstæðisflokksins.
Sjálfstæðisstefnan byggir sitt
þjóðskipulag og sina atvinnu-
pólitík á alt öðrum sjónarmið-
um. Ilún veit það, að sá grund
völlur, sem altaf hefir skapað
allar framfarir í heiminum, er
einstaklingsframtakið.
Ekki svo að skilja, að Sjálf-
stæðimenn vilji, eins og and-
Frá
Eins og kunnugt er lesendum
blaða i Reykjavík, var fyrsla
leikriti félagsins á j>essu leikári
ekki vel tekið af leikdómurum.
Var því ftindið margt til for-
áttu, rneðal annars það, að efni
þess væri veigaltið og meðferð-
inni áfátt. Þessir dómar blað-
anna höfðu þau álirif, að leik-
urinn vár illa sóttur og var að-
eins skamma bríð á leiksviði.
Var þá liorfið að því ráði að efna
lil leiksýningar, sem var með
j>eim hætti, að leikritið var sér-
staklega valið með liliðsjón af
því, hve vel það var ritað, efni
þess þrungjð af innsæi í mann-
legar sálir, og brugðið upp
mynd af hvei’sdagslegum inönn-
um í verulegu öngþveiti hörm-
unganna. Auk þess var leikrit-
inu þannig háttað, að með öllu
var ógerlegt að sýna það, nema
svo tækist með framsetningtma
að af bæri.
Dagblöð bæjarins hafa öll —-
að einu undanskildu — metið
þetta djarfa tiltæki félgsins og
farið um meðferð leiksins þeim
orðum, að lofsamlegri heildar-
umrnæli liafa naumast fallið í
garð íslenskra leikara á seinni
árum, en þau er viðhöfð hafa
verið um leik frú Soffíu Guð-
laugsdóttur og hr. Indriða
Waage í þetta sinn.
En nú virðist — eftir tvær
leiksýningar — sem venjulegir
leikliúsgestir ætli að láta jietta
fara fram hjá sér án þess að
sjá það. Oss þykir þetta svo illa
farið, að vér höfum ákveðið að
sýna leik þennan án cndurgjalds
næstkomandi fimtudag. Ætti
með því móti að fást úr því
skorið, hvort framvegis verði
ekki unt að halda hér uppi leik-
starfsemi, er reist væri á bók-
mentalegum og leiklistarlegum
grunni. Þrátt fyrir kröfur
ýmsra um bókmentalegt val á
leikritum hefir sífelt komið
betur og betur í ljós, að þegar
stæðingarnir lialda stundum
fram ,láta alt skeika að sköpuðu,
láta alt reka á reiðanum en ríkis-
valdið eigi að sitja auðum hönd-
um og hafast ekkert að.
Þetta er algjörlega rangt. Við
iSjálfstæðismenn álítum, að rik-
isvaldið eigi að hafa sitt á-
kveðna lilutverk. Það lilutverk á
ekki að vera það, að banna ein-
staklingum að leggja í athafnir,
ekki aðhefta þáog íþyngja þeim
með tollum, sköttum,álögum og
með svipu ríkisrekstrar og hafta
reidda vfir höfði þeirra. Við á-
lítum, að hlutverk ríkisvaldsins
sé algjörlega það gagnstæða.
Það á að örfa einstaklingana og
stýrkja þá til sérhvers atvinnu-
reksturs, sem getur orðið þjóð-
inni til heilla.
Þetta hafa Sjálfstæðismenn
sýnt meðal aimars með þeim
fjölmörgu umbótatillögum, sem
þeir hafa borið fram.á síðustu
árum til viðreisnar sjávarútveg-
inum; en þær hafa fengið hinar
kúldalegustu móttökur lijá
stjórnarflokkunum og lítið eitt
af þeim komist fram, og það
sem afgreitt liefir verið, hefir
verið meira og minna afbakað
og afskræmt, þannig að til lítils
gagns hefir orðið.
(Niðurl. á morgun).
Hrogn.
Af söltuðum hrognum voru í
okt. fluttar út 16 tn. fyrir 1200 kr.,
en á tímabilinu jan.—okt. 19580 tn.
að verðmæti 734.460 kr. Á sama
tíma í fyrra nam þessi útflutning-
ur 20.261 tn. fyrir kr. 774.900.
valið er vandaðast er áliugj al-
mennings minstur. En með þvi
að nú hefir sva til tekist, aS
ágætt val heíir fallið saman viffi
lofsamleg unnnæli leikdómarai
um .meðferð leikaranna, virðist
tækifærið einkar hentugt tiS
þess að fá úr þvi skorið, hvort
| hverfa eigi af þeirri braut, sens
Leikélagið liefir verið á undad-
arin ár, að velja ávalt að minstai
kosti helming leikritanna eftír
ágæti þeirra sjálfra.
Hverjum, sem óskar aS-
göngumiða, er heimilt að vitjja
jieirra, meðan þeir endast, í að-
göngumiðasöluna í Iðnó i dag,
17. þ. m„ kl. 1—7, án endur*-
gjalds.
Stjórn Leikfélagsins.
Fundup
Heimdallap.
Fundur var haldinn í félag-
inu Heimdalli í gærkveldi og
var það fyrsti fundur á vetrin-
um.
Gumiar Tlioroddsen hóf um-
ræður og flutti snjallt erindi
um átökin i verkalýðssamtök-
unum og afstöðu Sjálfstæðis-
flokksins til þeirra, en erindi
lians birtist hér í blaðinu í dag
og á morgun. Er hér um svo>
þýðingarmikið mál að ræða og
örlagaríkt, að allir þeir, sem á-
huga hafa fyrir þjóðmála’faar-
áttunni ættu að kynna sér erindi
Gunnars, með því að þar er við-
horfi Sjálfstæðisflokksins til
deilumálanna lýst rnjög glögg-
lega.
Umræður urðu nokkrar nm
málið og töluðu þeir Lúther
Hróbjartsson, Jóliann G. MöIIer
og Kristján Guðlaugsson.
Fundurinn stóð til kl. rúm-
lega 11 og var fundarhúsið
fullskipað.
Togararnir.
Snorri goði kom frá Englandi
í nótt. — Bélgaum kom af veið-
um í nótt með 3000 körfur og
lagði af stað áleiðis til Englands
í nxorgun.
1.0.0.F 5 = 120111781 2 =
Veðrið í morgun..
1 Reykjavík 1 stig, heitast: í gær
10 stig, kaldast i nótt 1 stig, tír-
koma í gær og nótt 11.9 mm. Heit-
ast á landinu í morgun 5 stig, í
Vestmanuaeyjum, á- Siglunesi og
Hólum í Hornafirði, kaldast 1 stig,
liéi', á Sandi og Fagurhólsmýri. —
Yfirlit: Lægð fyrir austan IsIandS
og önnur yfir Grænlandi, báðar á
hreyfingu í austur. Horfur: Suð-
vesturland til Vestfjarða: Hægviðrí
í dag, en sennilega vaxandi suð-
austan í nótt og úrkoma..
Skipafregnir.
Gullfoss er á leið til Leith frá
Kaupmannahöfn. GoSafoss kemur
til Hull kl. 5 í dag. Brúarfoss er
á leiS til Grimsby. Dettifoss og Sel-
foss eru í Reykjavík. Lagarfoss vav
á Þórshöfn i gæ'r.
Leiðrétting.
1 farþegalistanum meS Dettifossi
frá útlöndum í fyrrakvöld og birt-
ur var í Vísi í gær, stóÖ m. a. Arn-
björg Gunnlaugsson, en átti að vera
A rnbj ön 1 Gu nnlaugsso 11.
50 ára afrnæli
átti í gær Bjarni ÞórSarsorf,
Laugaveg 66, starfsma'ður hjá