Vísir - 07.02.1939, Side 3

VISIR
Þátttaka Islands í heims-
sýningunni í New York.
Greinargerð frá sýningarneMinni og lýsing á tilhðgnn
íslanðsdeildar sýningar innar.
Niðurl.
Beggja megin við kortið er
raðað stórum, vönduðum ljós-
myndum, jafnframt því, sem
veggflölurinn er notaður til þess
að skýra á sem einfaldastan og
greinilegastan liátt, hvernig
komist verður til Islands og
livernig skipakosti landsmanna
sé háttað. Fvrir neðan kortið og
myndir þær, sem getið hefir ver-
ið um, verður komið fyrir sér-
stökum útbúnaði, þar sem menn
geta horft á minni myndir við
alveg sérstök lýsingarskilyrði.
Auk þess er niðri í skálanum
setustofa, til livíldar fyrir sýn-
ingargesti. Verður reynt að
koma þar fyrir nýtísku íslensk-
um húsgögnum og láta stofuna
bera svip af íslepskum salar-
kynnum á vorum tímum. Á
veggjunum verða íslensk mál-
verk til skreytingar og önnur ís'-
lensk veggskreyting.
Andspænis sýningunni á land-
inu sem ferðamannalandi er
bogadreginn veggur, sem not-
aður verður til að sýna Reykja-
vik og verklegar framkvæmdir
hæjarins. Verður Sogsvirkjunin
sýnd þar og ennfremur hin fyr-
irhugaða hitaveita, enda er það
tilgangur heimssýningarinnar,
að sýna einnig framtiðina, eða
eins og' isýningarst|jórnin i
Bandaríkj ununi orðar það:
„The World of To-morrow“.
Á miðjum þessum vegg er iioga-
mynd af Reykjavíkurbæ.
IVeir stigar liggja upp á sval-
irnar, sinn i hvorum enda húss-
ins. I>egar upp kemur, ef geng-
ið er upp vallarmegin, kemur
maður fyrst að herbergi, sem
verður komið fyrir sem hólca-
herbergi. Herbergi þetta verður
útbúið í forníslenskum hað-
stofustil, og húsgögn þar mni
smíðuð og útskorin hér heima
i fornum stíl, klædd islenskum
dúk.
Á veggnum, sem blasir við
marnii, þegar inn er komið,
verða bóltaskápar, alsettir
vönduðum og merkum ís-
lenskum bókum, er dr. Halldór
Hermannsson hefir góðfúslega
lofað að lána úr bókasafni dr.
Fiske. Ennfremur verða þar
sýndar allar handritaútgáfurn-
ar, sem Levin & Munksgaard og
Háskóli íslands góðfúslega
lána.
Fyrir miðju, þegar inn er
komið, er yfir bókaskáp komið
fyrir mynd Einars Jóns-
sonar: Einbúanum i Atlants-
hafi. Sill hvorum megin tillilið-
ar verða tvær litíar hogamyndir,
er sýna Snorra Sturluson að
sagnritun, og kvöldvöku í sveit.
Nú taka við 3 sýningarbásar.
Þann fyrsta á að nota til að
kynna stjórnskipun landsins frá
upphafi og fram til vorra tíma.
Þar verður styfta Ingólfs, eftir
Einar Jónsson, mynd af Al-
þingi hinu forna á Þingvöllum,
mynd af Alþingishátíðinni og
loks af þinghúsinu að utan og
innan, ef til vill af fundi i sam-
einuðu Alþingi o. fl. Yerða þar
jafnframt sýndir helstu merkis-
viðhurðir i sögu vorri.
Næsti hásinn verður helgað-
ur mentun þjóðarinnar og
menningu. Verður þar stór
bogamynd af háskólahverfinu í
Reykjavík og myndir af skólum
og skólafólki frá barnaskóla
upp i háskóla. Verður þar með
línuritum og myndum reynt
að skýra frá starfsemi helstu
menningarstofnana þjóðarinn-
ar, svo sem þjóðkirkju og út-
varps, hóka- og blaðaútgáfu.
I fyrsta básnum á svölunum
verður svo fyrir komið mynd-
um og línuritum um heilbrigð-
ismál þjóðarinnar, heilsufar, i-
þróttalíf og félagslíf. Verður þar
sýndur Landsspitalinn, herkla-
íiælin, sundhöllin i Reykjavik
að utan og innan og fólk að
ýmsum íþróttum.
Framhald af þessum hás er
stór veggflötur, og verður þar
fyrir komið nýju litteiknuðu
landabréfi af íslandi. Er
það 2Vá meter á hreidd. Kort
þella er gert af Geodætisk
Institut i Kaupmannahöfn, eftir
fyrirsögn Geirs G. Zoéga vega-
málastjóra. Verða þar sýndir
allir vegir á íslandi, brýr, sima-
linur, vitar, kirkjur, skólar og
helstu merkisstaðir við sjó og
í sveit. Landabréf þetta er
skýrt með litlínum.
Framan við básana og sitt
hvoru megin við hókaherbergið
koma 4 súlur, og verða þær 1,6
—2 m. háar. Þar verða þessi
listaverk: „Móðir jörð“ og
„Glíma“ eftir Einar Jónsson, og
„Sæmundur á selnum“ og „Vík-
ingurinn“ eftir Ásmund Sveins-
son. Þarna fyrir framan básana
við bandriðið á svölunum verða
sæti. Eru þau andspænis kvik-
inyndatjöldunum og eru ætluð
þeim sýningargestum, sem vilja
staldra við og liorfa á íslands-
kvikmyndina. Samskonar sæti
verða og niðri.
Vörusýningunni verður þann
veg fyrir komið, að sýningar-
munirnir verða í sérstökum
skápum. Eru 3 stórir skápar
niðri, 2 á miðju gólfi, en 1 á
veggnum á milli landbúnaðar-
og sjávarútvegssýningarinnar. I
þessum skápum verða sýndar
landbúnaðar- og sjávarútvegsaf-
urðir svo sem föng eru á og
smekkvísi leyfir. Auk þess eru
5 smærri skápar við stigann, og
verða þar sýndir einstakir list-
munir og listsmiði, eftir okkar
bestu liagleiks- og listamenn.
Nokkur úrvalsmálverk verða
flutt vestur lil skreytingar, og
er þeim ætlaður staður á tveim
stórum veggjum, auk þess sem
málverk verða einnig, eins og
að framan getur, i setustofunni.
Framan á svalarhrúninni
verður 30 m. löng mynd af
fjallatindum íslands, sem ýmist
rísa tærir og tignarlegir úr hafi
eða teygja sig upp úr skýjum.
Á þcssi mynd að tákna íslemka
fjallasýn. Litir verða svart,
hvítt og silfur og túlkun lands
og lita fáguð, en kröftug.
Viðsvegar um skálann verða
settar höggmyndir eftir íslenska
listamenn. Ennfremur verða
sýnd model af húsum, t. d. þjóð-
leikhúsinu, háskólanum o. fl.,
slcipum, veiðarfærum, og mjög
vönduð líkön af öllum lielstu
nytjafiskum landsins i eðlilegri
stærð, mótuð erlendis eftir fisk-
um, er sendir hafa verið héðan
að lieiman, liraðfrystir.
Einnig eru sýndir i skáp út-
stoppaðir íslenskir fuglar, þ. á.
m. örn, fálki, æðarfugl, rjúpa
o. fl. —
Á mörgum veggjurp sýning-
arskálans verða allskonar hag-
fræði^eg línurit, er skýra frá
högum þjóðarinnar, verslun,
iðnaði og öðrum atvinnugrein-
um og atvinnuháttum.
Lýsing hússins er sVo fyrir
komið, að öllum Ijósaútbúnaði
verður leynt og notuð óbein lýs-
ing. í skálanum eru aðeins tveir
langgluggar, einn á livorri hlið,
og eru þeir fyrir ofan inngang-
inn og ná upp undir þak.
Frímerkjasýning verður einn-
ig sérstaldega útbúin, og verða
þar sýnd öll frímerki, sem gef-
in liafa veriö út á íslandi. Hefir
póststjórnin góðfúslega lofað að
lána þau, og í þessu sambandi
má geta þess, að gefin verða út
sérstölc frímerki vegna þátttöku
vorrar i heimssýningunni, enda
gefa margar aðrar þjóðir út slík
frímerki, svo sem Frakkar,
Tékkóslóvakar, Brasilíumenn
o. fl.
Eins og getið hefir verið um
hér að framan, er lil þess ætl-
cst, að sýnd verði íslands-kvik-
mynd daglega, á þeim timum
dags, er reynslan sker úr, að
hest hentar. Kvikmynd þessi er
mjófilma, þótt allmikill hluti
hennar hafi verið tekinn sem
breiðfilma. Nú er komið til New
York mjög mikið efni i þessa
íslensku kvikmynd, sem verið
er að vinna úr og setja saman.
Til þess er ætlast, að kvikmynd-
in gefi allítarlega lýsingu á liöf-
uðatvinnuvegum og lifnaðar-
Iiáttum landsmanna og landinu
sjálfu, Að tilhlutun ýmissa
stofnana, sem sérstaklega eru
tengdar sjávarútveginum, hefir
verið tekin mörg þúsund metra
filma af öllum greinum sjávar-
útvegsins. Þetta er hreiðfilma,
en sérstökum hluta hennar
verður breytt i mjófilmu, þann-
ig, að eftir sýninguna eiga að
vera til tvær ágætar sjávarút-
vegsfilmur örrnur breiðfilma
og liin mjófilma. Er ætlast til
jiess, að breiðfilman, sem full-
gerð verði vestra, verði síðan
sýnd sérstaklega í kvikmynda-
búsum víðsvegar um heim.
Þá hefir einnig verið tekin
mjög ítarleg filma af landbún-
aðinum (mjófilma), sem einn-
ig verður sýnd síðar og víðar
sem sjálfstæð filma, en jafn-
framt þessu hefir verið ferðast
víðsvegar um ísland til þess að
ná myndum úr þjóðlífinu og af
fegurstu og einkennilegustu
náttúrfyrirbærum. Allmikill
hluti af þessu efni liefir verið
tekinn á litfilmu, sem ]iegar eru
fregnir af, að hefir tekist sér-
staklega vel. Þá hefir og flota-
málaráðuneytið danska sýnt þá
góðvild að leyfa, að notað vrði
á sýningunni alt, sem óskað yrði
eftir úr filmu, sem Orlogskap-
tajn A. M. Dam tók hér í sumar.
Englendingur einn, sem ferð-
aðist um landið þvert og endi-
langt i sumár, The Hon. Marlc
Watson, og tók hér litaða mjó-
filmu, hefir einnig verið svo
vingjarnlegur að leyfa, að þessi
filma yrði notuð á heimssýning-
unni. .
Af þessu er auðsætt, að úr
mjög miklu efni er að velja, og
að ástæða er til að ætla, að
kvikmyndin, sem sýnd verður
á sýningunni, verði bæði fræð-
andi og ánægjuleg.
Einn þáttur starfsins í sam-
handi við sýninguna liefir ]>að
verið að semja riftjerðii' á ensku
máli um: 1) Island sem ferða-
maniialand, 2) Sögu þess,
stjórnskipulag og stjórnarfar,
3) Fiskveiðar, 4) Landbúnað, 5)
Verslun, 6) Iðnað, 7) Siglingar,
8) Heilhrigðismál, 9) Menta-
mál, 10) Þjóðfélagsmál (a.
Samvinnumál; h. Tryggingar-
mál).
Óráðið er enn, hvort ritgerð-
ir þessar koma út sem sérstök
hók eða verða gefnar út í bækl-
ingum, eða hvorttveggja.
Jafnframt verður gefinn út
auglýsingahældingur, þar sem
þeim, sem lagt liafa fé fram til
sýningarinnar, verður gefinn
Aostur á þvi gegn greiðslu
að auglýsa fyrirtæki sín.
Þá hefir sýningarráð fest
kaup á 1000 eintökum af bók-
inni „ísland í myndum“, sem
ísafoldarprentsmiðja gaf út.
Verður þetta ný útgáfa, aukin
og endurbætt. Bókin verður seld
sýningargestum.
Það fyrirkomulag hefir verið
ákveðið, að sérliver þjóð, sem
þátt tekur í sýningunni, skuli
liafa einn dag' til umráða til þess
að velcja athygli á sér og halda
þátttökuna liátíðlega. Vér höf-
um valið 17. júní sem vorn dag
og teljum það heppilegt, bæði
vegna vænlanlegra ferðamanna
héðan að lieiman, og sérstak-
lega vegna þess, að Vestur-ís-
lendingum niun sá tími lientug-
ur til að sækja sýninguna. Það
er enn óráðið, hvaða tilhögun
vér höfum á þessum degi, en
það má telja víst, að útvarpið
verði aðallega tekið í þjónustu
dagsins, og verða þá væntanlega
menn bæði héðán að lieiman og
eins Vestur-íslendingar fengnir
til að flytja ávörp og ræður,
jafnframt þvi, sem islenslc
liljómlist verður flutt svo sem
föng eru frekast á, en liér eins
og á öðrum sviðum takmarkast
framkvæmdir okkar tilfinnan-
lega af fjárskortinum.
Af þessum sökum er einnig
óhjákvæmilegt að lcosta sem
allra minstu til fólkshalds á
sýningunni. Þó verður ekki lijá
þvi komist að hafa 8 stúlkur og
2 karlmenn auk næturvarðar
sem fast starfsfólk, er skiftist á
að gæta sýningarskálans, sem
verður opinn frá kl. 10 f. h. til
kl. 11 e. h.
Þótt oss hafi borist þær
fregnir, að kostur muni verða á
íslensku starfsfólki, sem búsett
er vestan hafs, gegn dvalar-
kostnaði einum, þá er að sjálf-
sögðu æskilegt, að nokkur liluti
starfsfólksins1 komi héðan, en
þess verður þó því aðeins kost-
ur, að völ sé á færu fólki, sem
sjálft er tilbúið að greiða far-
gjald sitt háðar leiðir. Verður
síðar tilkynt í blöðunum nánar
um þetta atriði.
Það er ekki beinlínis i verka-
hring sýningai'stjórnar að sjá
þeim Islendingum, er óska að
sækja sýninguna, fvrir fari vest-
ur um haf, en það mál hefir þó
verið talsvert athugað við Eim-
skipafélag íslands og ýms erlend
skipafélög, en framkvæmdir
eru erfiðar vegna gjaldeyris-
skorts. Verður síðar skýrt frá
þessu máli.
Eins og sjá má af framan-
skráðu, verða fjölmargir eigu
legir muni, sem beinlínis verða
til vegna sýningarinnar. Um
bogamyndirnar, sem mikið
verður stuðst við á sýningunni,
er það að segja, að þær verða
þannig gerðar, að það má flytja
þær hrott að lokinni sýniiigunni
og nota þær síðar, ef vér skyld-
um taka þátt i fleiri sýningum
erlendis eða koma upp sýningu
liér lieima. Allir munirnir, sem
sýningarstjórnin lætur gera,
verða eign ríkisins að lokinni
sýningu. Þó er ætlast til þess,
að Leifsstyttan verði eftir vestra
í eign Vestur-íslendinga, enda
liafa þeir aðallega lagt fram fé
til að láta steypa liana. Styttan
af Þorfinni karlsefni er hins-
vegar kostuð af Reykjavíkurhæ
og verður flutt liingað heim að
lokinni sýningu og aflient liæn-
um.
Þannig verður þá sýningu
vorri fyrir komið sem heild og
í einstökum atri'ðum. Það er
vitanlega erfitl að lýsa þessu
með orðum einum, en myndirn-
ar gefa nokkru frekari og fyllri
skýringu.
Eins og fyrr var sagt, veld-
ur fjárskorturinn oss miklum
erfiðleikum, þvi að vitanlega
væri æskilegt að hafa sýning-
una fullkomnari og iburðar-
meiri. En vér höfuni leitast við
að sýna einkenni lands vors,
fegurð þess og tign, lifnaðar-
liætti og atvinnuhætti þjóðar-
innar á sannan, óbrotinn og
eðlilegan liátt. Hvernig tekst að
gefa liinum mörgu væntanlegu
sýningargestum rétta og vin-
samlega hugmynd um vora fá-
mennu og fjarlægu þjóð og
svifta hurt þeim röngu hug-
myndum, sem hinar erlendu
þjóðir kunna að liafa um oss1,
verður dómur reynslunnar að
skera úr. En það má öllum vera
ljóst, að jafnframt því, sem
þátttaka vor í sýningunni er
djarft spor frá vorri hálfu, er
það og geysi þýðingarmikið fyr-
ir þjóðlíf vort og atvinnuvegi.
Vér vonum það, að sýning vor
geti orðið þjóðinni til sóma, en
þess liljóta allir góðir Islending-
ar að óska.
Reykjavík, febrúar 1939.
F. h. sýningarráðs
Thor Thors
formaður.
Steingrímur Steinþórsson
ritari.
F. b. framkvæmdastjórnar
Haraldur Árnason.
Ragnar E. Kvaran.
Aövörun til
bílstjóra.
Fyrsta febrúar s.l. fór eg af
Lækjartorgi í Reykjavík kl. 2
s.d. með Sogamýrarbilnum. —
Ætlaði eg og fór með bilnum
upp að Kringlumýrar-afleggjar-
anum. Þegar eg fór út úr biln-
um á norður-vegbrúninni, komu
fveir bilar á móti okkur austan
veginn, hílar, sem fóru lijá
Lækjarhvammi og vestur veg-
imi. Bílstjórinn sagði við mig:
Varið yður á þessum bilum, því
Iiann vissi að eg ætlaði að ganga
upp Kringlumýrar-afleggjarann.
Eg sagði: Eg stend kyr á með-
an. En þegar eg var að sleppa
orðinu, og stóð kyr í sömu spor-
um, og billinn, sem flutti mig,
var að fara af stað, kemur bíll
vestan vegimi — hefir verið á
eftir — og rekst á hægri hand-
legg minn með þeim ofsá hraða,
að eg riðaði á beinunum og var
rétt fallin niður. Hándleggurinn
hrotnaði ekki, þó ótrúlegt sé, en
bólgnaði mikið, því liöggið var
afar snöggt og með þeim leift-
ur liraða, að eg sá ekkert frá
mér, en aðrir sáu livað þarna
gerðist. Eg' ætla ekki að klaga
þennan ógætna bilstjóra, en
svona slys um bábjarta daga, í
ágætu veðri á beinum og góðum
vegi geta ekki viljað til nema
fyrir framúrskarandi ógætni
bílstjóranna. Eg álít skyldu
mína að vara þá við þeirri ó-
gætni, sem getur kostað fólk lif
og limi. I. P.
liuÉiffi breiQis! fit
i Dilasýsli.
Mæðiveikin breiðist ut í Dala-
sýslu þótt ýmsar varúðarráð-
stafanir hafi verið gerffar fll
þess að tef ja útbreiðslu hennar,
og er fé þegar tekiff að fallð
í öllum hreppum .sýslannar,
nema í Skarðs- og KlofningS-
hreppi.
I Hörðudal hefir veikínnar
orðið vart, en þó er hairn sér-
staklega afgirtur að mesfu, en f
öðrum hreppum eru mikll
hrögð að veikinni. Veikín er
skæðust í Haukadal, Miðdölum
og Laxárdal og í Ilvammsveit
gætir hennar einnig noldcuð. 1,
Saurhæjarlireppi er hún komlia
upp á Kleifum, en annarssfaðar
ekki svo vitað sé. Hafa bænduir
reynt að gæta allrar varúðar viS
gæslu fjárins, I. d. slátraS ölla
fé, sem komið hefir frá réttnm
i sýktum svæðum, og virðist
það hafa dregið nokkuð úr út-
breiðslu veikinnar einkum vest-
ast í Dalasýslu, þar sem sam-
göngur eru tregari.
Bændur i Dölum eru rnjög
kvíðandi fyrir framtíðinni, þar
sem sýslan er þannig sett, að
héraðsbúar lifa aðallega á sauS-
fjárrækt.
Þýskir háskófa-
fyrirlestrar.
Þýski sendiherrann við Has-
skólann Wolf-Rottkay, byrjar
fyrirlestraflokk sinn „Eine
Reise durch die deufscheis
Gaue“, i Háskólanum miðviku-
dagskvöld 8, febrúar kl. 8..
Fjalla fyrirlestrarnir um héruS
(Gaue) Þýskalands (aS Austur-
ríki og Súdetahéruðunum méS-
töldum), og verður aðalein-
kennum héraðanna Iýst með
fjölda ljósmynda af landi og
þjóð. Efni fyrsta fyrirlestursins:
„Der Rhein vón der Quelle bis
zur Miindung.*4
Oripir ur leid~
augnrsskipi
Amundsens.
Oslo 6. febrúar.
Leed ræðismaður í London
liefir sent Fram-nefndiniil
norsku marga gripi, sem voru i
liinu fræga leiðangursskípi
Amundsens, „Maud“. NRP—Flk,
Franskur togfarí
r ekst a blin dsker
Oslo 6. fehrúar.
Franskur togari, Marc Achille
fórst s.l. láugardag suðvestur af
LJtsira. Togari jiessi er frá Bou-
logne. Rakst liann á blindsker
og björguðu norskír fisklmeniE
áhöfninni, 22 manns. Togarinn
var á leið til Hvítahafs, til fisk-
veiða. NRP—FB. •
Stðrsildf eiðarnar I
Noreyi.
Oslo 6. felii'úar.
Stórsíldarveiðarnar við Vest-
ur-Noreg hafa gengið vel og er
aflimi orðinn meiri en í í'yrm
um sama leyti. í síðustu viku:
nam aflinn 690.800 hektolitrum..
en er samtals 1.723.500 lil. NRP
FB.