Vísir - 14.03.1939, Page 3

VÍSÍ R
Náttúrulæk:ningafélag íslands.
Franskbrauð eða
heilh veitibrauð.
Franskbrauð eða hveitibrauð.
í gréinarkorni í Morgunblað-
inu frá 1. febrúar þ. á. er mjög
haldið fram kostum fransk-
brauða fram yfir brauð úr
heilhveiti. En svo sem allir vita
eru franskbrauð gerð úr hvitu
hveiti, en heilliveitisbrauð eða
Graham-brauð úr hveitinu þar
sem saman er malað hýði, kím
og kjarni hveitikornsins.
Vegna þess að umgetin grein
ber á sér svo mikil merki van-
þekkingar á því sem um er rætt,
verður eklci hjá því komist að
benda öllum þeim er þessa
grein hafa lesið, á liið rétta í
þessu rnáli. Verður það tæplega
talið saklaust, ef fáfróðuiri
mönnum tekst að koma inn hjá
alþýðu manna villandi kenning-
um i þeim efnum, sem varða
heilsu manna og segja má að
velferð þjóðarinnar sé undir
komin. En það má með fullum
rétti segja um nærihgu þjóðar-
innar.
Enginn lilutur skiftir svo
miklu máli sem það, að alþýða
fái rétta fræðslu um aðalatriði
næringarinnar.
Brauðið stærsti liður daglegrar
næringar.
Mataræði íslensku þjóðarinn-
ar hefir á síðustu áratugum
breyst á þann veg, frá þvi sem
áður var, að brauðið er orðið
veigamesti liður daglegrar nær-
ingar. Skiftir þvi ekki litlu máli,
að það uppfylli þær kröfur, sem
vísindin gera til þessarar nær-
ingarvöru. Brauðið verður að
innihalda þau næringarefni öll
sem náttúran hefir framleitt í
korninu. Brauðið verður að
innihalda vitamín kornsins,
eggjahvituefni þess og málm-
sölt og ennfremur mikið af
Cellulose þess, auk kolvetna og
fitu.
Hveitikornið hefir um þús-
undir ára verið notað sem ein
aðal fæðutegund margi-a frum-
þjóða, og hefir veitt þeim góðan
þroska og heilsu. Kornið var
grófmalað, liýði, kim og kjarni
saman og snöggbakað.
Franskbrauðið. — Svikin vara.
Pétur Sigurðsson hefir kallað
franskbrauðið manndrápsfæðu.
Niðurstaða vísindanna er eitt-
livað svipuð þessu (Mc Corri-
son). Þetta er þó ekki svo að
skilja, að franskbrauðið snögg-
drepi menn, en það rænir
menn heilsu og þrótti á löngum
tima, og veldur mörgum alvar-
legum kvillum, ekki síst melt-
ingarkvillum, sem oft verða
dánarorsök. Má þvi með fullum
rétti segja, að livíta hveitið, sem
er aðalefnið í franskbrauði sé
seigdrepandi fæða.
Hið livíta hveiti sem fransk-
brauðið er úr gert, er svift vita-
mínum, liinum bestu eggja-
bvítuefnum og málmsöltum er
hveitikornið inniheldur. Að
hveitikornið var svift þessum
dýrmætu næringarefnum bygð-
ist að mestu leyti á órökstudd-
um og röngum lcenningum vis-
indanna meðan þau voru á
æsku, eða þroskaleysisárum.
Það var á þeim árum þegar eng-
in þekkti nokkuð til vítamín-
anna. Þá héldu menn að alt
væri fengið ef hýðið og það, sem
því fylgdi væri sigtað frá mél-
inu, og að hveitið væri bara fínt
og hvitt.
Hýðið og kímið er nú sigtað
frá og notað til skepnufóðurs.
Af þessu fóðri þrifust dýr á-
gætlega. Sama mundi og hafa
verið með menn. En menn, sem
neyta mildls af franskbrauði
þrífast illa. Sama er að segja
um aðra fæðu úr hvílu hveiti.
Engin skepna jarðarinnar
mundi þrífast á því. Er það þvi
furðanlegra að franskbrauð
skuli ennþá vera svo mikið og
víða notað til manneldis, sem
vísindin liafa mai’gsannað með
órækum sönnunum að þetta er
hin lélegasta fæða, sem veldur
sennilega meiru heilsu-
leysi en jafnvel Bakkus
konungur að honum og lians
athöfnum ólofuðum.
f liveitikorninu eru allar teg-
undir vitamíns, en mest þó af B-
vítamíni. Starfssvið þess er að
halda taugakerfinu hraustu og
starfhæfu, bæði hinu sjálfráða
og ósjálfráða taugakerfi. Það
hefir þegar verið tekið fram, að
hvita hveitið er svift öllum teg-
undum vitamina.
B-vítmín þörfin.
Fyrsta sjúkdómseinkenni
sem B-vitamín skortur hefir í
för með sér, eru þó ekki áber-
andi magnleysi, heldur lystar-
leysi og ýmsar truflanir á melt-
ingarstarfinu, tregar hægðir og
þroti í i'istlinum, lækkaður
blóðþrýstingur o. fl. Úrslita ein-
kennið er þó magnléysið. En þá
er sjúkdómurinn kominn á svo
liátt stig að fullur bati er efa-
sarnur.
Rannsókuir á B-vítamíni og
skorti þess í daglegri fæðu
menningaþjóðanna, hafa fært
sannanir fjrir því, að botn-
langabólga, magasár, gallsteina-
veiki og jafnvel krabbamein i
meltingarfærum stafa meðal
annars af B-vítaminsskorti i
daglegri fæðu (Mc Corrison).
Sennilega er engin vitamín-
skortur jafxiáberandi á fslandi
og skortur B-vítamíns.
Málmsölt og þýðing þeirra.
Það liefir verið tekið fram að
við mölun og sigtun hveiti-
kornsins fylgja meginhluti
þeirra hýðinu. Er talið að alt að
þvi 11/12 hlutar þeirra málm-
salta, senx i hveitikorninu felast,
fylgi hratinu, en að eins 1/12,
eða litln nxeira, verði eftir i
hvítahveitinu. Meðal málixxsanx-
banda, þeirra sem liveitikornið
inniheldur íxxá telja kalk og fos-
fór. Þessi efni eru uppistaðan í
byggingu beinanna. Þau eru og
nauðsynleg til vöðvabyggingar
og i liðabönd. Þau eru bygging-
arefnið. D-vitaixiín er bygging-
armeistarinn og sólargeislarnir.
Kalk og fosfór liafa einnig
þýðingu fyrir heilbrigði blóðs-
ins.
Þá eru óg lífræn járnsamibönd
eins og þau koixia fyrir i korn-
tegundum og öðrum jurtum
íxauðsynleg til eðlilegrar blóð-
myndunar, ekki síst til mynd-
unar litarefnis blóðsins. Eða
litarefni blóðkornanna. En lit-
ax-efnið gerir þeim fært að flytja
súrefnið frá lungixnx til allra
fx'imxa líkanxans. Það liefir ekki
sömu þýðingu að neyta lífrænna
járnsambanda í daglegri fæðu
og liins að taka inn ólífræn
járnlyf. Er þvi næsta fávíslegt
að taka þessi efni úr þeirrií
fæðutegund, sem svo nxikils er
neytt af, og ætla sér svo að
bæta sér það upp nxeð daxxðum
eða ólífrænum járnsöltum.
í korntegundum eins og flest-
unx öðruixi lifandi jurtunx, er
afar lítið af joðsöltuxxi. Joðsölt-
ixx ei'u meðal anxxars nauðsyn-
leg í daglegri fæðu til þess að
viðhalda eðlilegri starfsemi
innkirtlanna.
Hveitisalarxxir hafa kepst við
að geta framleitt sem allra hvít-
ast hveiti. Éix þetta lxefir orðið
á kostnað kosta lxveitisins.
Blíking hveitisins.
Það er ekki fátítt, að koi'iiið
frýs eða lirekst á ökrunum, eða
er tekið inxx illa þurt. Við þetta
blaknar hinn hviti hveitikjarni
þess. Á þessu hafa hveitisalar
í'áðið bót íxxeð því að blíkja
liveitið unx leið og það er nxalað.
Það er gert skjallhvítt þótt áðxxr
hafi það verið blakt á lit, með
því að láta ýms sýi’aixdi efni
verka á það. Sunx þessi efni eru
talsvert eitruð. Eru lagaákvæði
uixi það, i Englandi og Dan-
xxxörku, hvaða efni megi til
blíkiixgar nota. í Ameríku veit
eg ekki til að unx þetta séu nein
ákvæði. Eix þaðan mun alt
hveiti, sem hér er neytt. Blik-
ingiix gerir ekki að eins það að
verkum, að hveitimjölið vei'ður
hvitt, heldur vinnst einnig það
við blíkingxxna, að maurar þríf-
ast ekki i þvi. En það var ekki
fátítt áðxxr en blíkingin var xxpp-
tekin. En það var ósannað mál
að þessi bliking, senx jafnframt
ver mjölið maurunx, sé ósak-
næmt til neytslu i svo stórum
stíl sem hvítt hveiti.
Um hvíta hveitið má því nxeð
fullum rétti segja, að það er við-
sjál og svikin nxatvara, senx
banna ætti innflutning á. En
fyrst svo er ekki, þá ættu memx
að vara sig á þeirri fæðu, sem
Iivítt, efnasnautt og svikið hvitt
hveiti er notað í. Og þar að
auki er blíkt með talsvert vara-
sömum efnum.
Franskbrauðin bætt.
Bakarar halda þvi fram, að
næringargildi fraxxskbrauðanna
sé bætt nxeð því, að í þau er
bætt einhverju af íxxjólkur-
blöndu og nokkuru af sykri.
Þetta er að vísu satt. En þessi
viðbót bætir ekki úr vítamín-
skorti þeii'ra. En vítaixxíxximxi-
liald fæðutegunda hefir eldd
minni þýðingu en aðrir af
naxiðsynlegunx kostunx. Að
vísxx íxiun gerið bæta öi'lítið úr
þessu, eix það er alveg hverf-
axxdi í sanxbandi við B-vilamíxx-
fjörvin, og við það sexxi missist
úr því. íslaixd er frægt fyrir sín-
ar kökur. Hvergi í heimi ixxun
vei-a borðað svo rnikið af sæt-
uni kökunx og á íslandi, og
lxvei’gi er lieldur jafnmikið um
meltingarkvilla.
Sumir hyggja að gómsæt
fæða liljóti að vei’a heilnæm, og
ef hún sé mjög nærandi þá sé
alt fengið. Ekkert er meiri fjar-
stæða. Hin mikla sykurneysla á
íslandi hefir áreiðanlega unnið
landsins börnxim ótrúlega nxik-
ið tjón. Börn senx fiá mikið af
sætindunx eða sætunx nxat bíða
þess aldrei bætur.
Brauðin í Reykjavík.
Margir sem flytja til Reykja-
víkur kvarta undan því, að hér
sé tæplega kostur á góðum
bi’auðum. Eg hygg að sumir
bakarar blandi hvítu hveiti
saman við annað mjöl i hinum
svo kölluðu kjarnabi’auðum. Er
slikt mjög óheppilegt og illa
farið ef lætt er þannig óheil-
nænxunx vörum ofan í menn
þeim til tjóns.
Eg vei’ð að segja það, að
brauð sem maður fær í útlönd-
unx eru miklu betri og áreiðan-
,lega heilnæmari en þau brauð,
senx kostur er á hér. En mest
nauðsyn ber til þess að brauð-
korn verði flutt til landsins ó-
malað, og malað liér jafnóðum
og þörf er á til neyslu. Yæi'i
þar með lcomið í veg fyrir hina
niiklu neyslu liins lxvita blíkta
hveitis í franskbrauð og kökxir.
1. Landssanxbandið skorar á
Alþingi, að hraða löggjöf til
efnda gefnum fyrirheitum um
verxxlegar kjarabætur útvegn-
um til handa.
2. Landssambandið vekur at-
hygli á því, að tap togararekst-
ursins á undanförnum árum sé
raunverulega mikið meira, en
haft er eftir milliþinganefnd i
útvegsmálum og vísar í þvísam-
bandi til skýrslna togaraút-
gerðarmanna frá í fyrra. Hitt er
og vitað, að stórfeld töp hafa
einnig orðið á rekstri bátaút-
vegsins undanfarin ár.
Að því er togarana snertir,
þykir rétt að geta þess, að það
sem af er þessu ári, er meðaltap
á skip orðið nxeira en dæmi eru
til undanfarin ár, og aflahorf-
ur þeirra iskyggilegar, en sölu-
liorfur sjávarafurða yfirleitt
miklu lakari en i fyrra, þótt lé-
legar væru þá.
3. Landssanxbandið lýsir þeirri
skoðun sinni, að einasta leiðin
til franxkvænxda gefnum fyrir-
heitum unx kjarabætur, sé að
viðurkenna a. m. k. að nokkru
leyti verðfall ísl. krónunnar, og
telur að í þeim efnum sé eigi
rétt að ganga skemur en að 30
isl. krónur jafngildi sterlings-
pundi.
4. Landssanxbandið telur
nauðsynlegt, að lialda kaup-
gjaldi óbreyttu, enda séu gex'ð-
ar öflugar ráðstafanir til þess
að hindra aukna dýrtíð og auka
atvinnu almennings- Sú hætta
er þegar yfirvofantli, ef ekki
verður að gert, að fiskveiðar
dragist mjög sanxan, eða jafn-
vel stöðvist á nxiðri vertíð.
5. Landssanibandið skorar á
valdhafana, að stefna beint að
afnámi haftanna, en gefa nú
þegar svo nxikið frjálst að inn-
flutningnum sem frelcast er
auðið, til þess að draga úr dýi’-
tíðinni í landinu.
6 . Landssambandið leggur
höfuðálierslu á, að löggjöf þessu
varðandi verði hraðað, og und-
ir öllum kringumstæðum lög-
fest á því Alþingi, er nú situr.
Ef það er talið nauðsynlegt, að
aðalflokkar Alþingis taki hönd-
unx sanxaii unx stjórnarmynd-
un, til þess að konxa málum
þessum fram á Alþingi og
standa að fi'amkvænxd þeii'ra,
þá skorar Landssambandið á
þingflokkana að láta ekki
stranda á því- Loks lýsa útvegs-
menn þvi yfir, að þeir lelji
skjóta og góða lausn þessa nxáls
beinlínis lifsskilyrði fyrir út-
veginn, og afkoniu allrar þjóð-
ai'innar.
Að gefnu tilefni vill Lands-
sambandið lýsa rfir því, er hér
segir:
Ýnxsar uppástungur hafa
komið franx unx „hjálp“ til út-
Eg vil i þessu sambandi benda
bakarameisturum þessa bæjar
á, að eg hefi i höndum uppskrift
og bendingar um hvernig brauð
verði best gerð, svo að þau lialdi
efnagnægð mjölsins, vítamin-
xxnx, málmsöltum og sellulose
ásanxt hiiiunx dýi'inætu eggja-
hvítuefnum, senx felast í hismi
komsins. Væri nxér hin nxesta
ánægja í því, að Ieiðbeina þeim
unx, hvernig brauð lxafa best
reynst.
Jónas Kristjánsson,
læknii*.
vegsins, svo senx með skattaá-
lagningu 10—20% á allar inn-
fluttar vörur, sem síðan sé út-
lilutað sem jafnri verðuppbót á
allar útfluttar vörur.
Vegna þessa vill Landssam-
bandið taka það skýrt fram, að
útvegsmenn biðja ekki xxm aðra
„hjálp“ en þá, að hætt sé að
taka af þeinx gjaldeyi’i þann,
sem fæst fyrir framleiðsluvör-
urnar fyrir verð, sem er langt
neðan við sannvirði-
1 þessu sambandi nxá geta
þess, að það er á allra vitorði,
að íslenska krónan er stórfall-
in í verði, utanlands og innan
frá hinni opinberu skráningu
bankanna.
Það er fjan-i allri skynsenxi,
og leiðir augljóslega i ógöngur,
að sá atvinnurekstur, sem þjóð-
in verður aðallega að hafa sér
til lífsframdráttar sé rekinn
nxeð opinberri lijálp, auk þess
sem franxkvænxd shkrar hjálp-
ar opnar leið til í'anglætis og
margskonar spillingar.
Þó segja nxegi að styrkveit-
ingaleiðin kunni að hafa ein-
liverja kosti i för með sér, fyrir
þá senx peninga eiga, þá má
fullyrða, að fyrir almenning
hefir hún i sér fólgna alla ó-
kosti gengislækkunarinnar og
ýxnsa fleiri til viðbótar.
Landssanxbandið vill leggja
sérstaka áhei'slu á það, að rétt-
lát skráning krónunnar myndi
auka þátttöku í allri fi'am-
leiðslu laridsmanna, og gera út-
vegsmönnunx fæi't að lengja út-
haldstíma skipanna verulega,
en þetta hefði i för með sér
aukna atvinnu á sjó og landi og
nxundi færa þjóðinni aukinn
gjaldeyi'i fyrir útflutningsvörur.
Fullveldisfrímerkin.
Fjölda mörg erlend blöð, nx.
a. ensk og amei'ísk, hafa getið
um frímerkin, með mynd af
háskólabyggingunni, sem út
voru gefixi í tilefni af fullveldis-
afmælinu- Meðal anxerískra
blaða eru t. d. Cleveland Plain
Dealer i Cleveland, Oliio, og Cit-
izen í Oliio, sem birtir myndir
af þessum fegux'stu frimerkjum,
sem út hafa vei’ið gefin undan-
farna mánuði og m. a. mynd af
fyrmefndum frimerkjxxm ís-
lenskum. (FB).
Áheit á Viðeyjarkirkju,
afhent Vísi: 3 kr. frá N. N.
Þýski sendikennarinn,
Wolf-Rottkay, flytur háskóla-
fyrirlestur með ljósmyndum „durch
Franken (Wuerzburg, Nuernberg,
Dinkelsbuehl, Rothenburg u.s.w.)
nach Hessen (Frankfurt anx Main
u.a.)“ miðvikudagskvöld 15. mars
kl. 8.
Blátt áfram samtal.
ÓlafuF
Hvanndal
sext'wgiiF*
Eg vind nxér upp til Ólafs
Hvanndals og hitti lxann áí
vinnustofxuxni, en þar er Iiania
sýknt og heilagt.
— Blessaður!
— Sæll og blessaður!
— Er það satt, að þú verðir
sextugur i dag?
— Ja-á, ef i’étt er fært i
kirkjubókina- Eg vildi óska að
þar stæði 1889.
— Hvar sástu fyrst dagsinS
Ijós?
— Það var að ÞaravöHuna £
Innra-Akranesshi'epiri. Á þexm
bæ ólst eg upp til sex ára ald*
urs, fluttist þá með foreldram
nxinum að Kjalardál, var með
þeim þar um tvö ár og þá flutt-
umst við að Galtaxrfk og var
eg jxar fram um tvítugt.
— Hvað fékstu mest víð. eft-
ir að þú komst til þroska?
— Sjómensku frá þvi eg var
seytján ára.
— Hvernig gekk þer S sjóur
urn?
— Eg lentx nú í ýmsu, ere
aldrei skorti fiskinn, Eg dró
hann alveg vitlausan. Og þann-
ig gekk það efra og syðra þang-
að til að eg vai'ð tuttugu og
íjögurra ára.
— Hvað tók þá við?
—- Eg hafði álxuga á smiði og
þótti ti'yggara að hafa fast xmd-
ir fótunum. Þá fór eg til Samú-
els Jónssonar; það var nú mað*
ur, sexn kxmni sitt handverk-
— Varstu lengi lijá Iionum?
•— Kannske ekki eftir nú-
tíma mælikvarða. Eg gerði
sveinsstykki eftir liálft annað
ár- — Það gerði alt greiðara, að
eg þekti áhöldin.
— Hvað tók þá við?
— Eg bygði nokkur hxxs og
sigldi svo árið 1907 til þess aff
fullkomna nxig i teikninguiri-
Þá lærði eg einnig glerskilta-
gerð -— þessa finu nxeð gulli og
silfri. Eg kendi þá list tveiin^
þrenx efnilegum máluruxrr. —*
Þetta var óþekt nxeð öllu hér,
exi tíðkaðist ytra. Haustið 1908
sigldi eg og þá var prentmynda-
gerð stigin mér til lxöfuðs.
— Hvert fórstu þá?
— Til Danmerkur. Gekk í
skóla þar og lærði auk jxess
skreytingu, teikningu og máln-
ingu. Var við þetta um árs
skeið. Hélt þá suður á bógfnn,
til Berlínar, og var þar viS
prentmyndagerð, þá til Leípzíg
og var þar árs-skeið, hjá Brock-
liaus, en þaðan varð eg að halda
lieinx, sökum lasleika.
— Hvað tók þá við?
— Aftur trésmíði og skilta-
gerð, en eg jxridi þá vinnu iHaí
og gerðist fylgdarmaður er-
lendra ferðanxanna og hafðl
þann stai’fa franx til ársins
1914, en byi'jaði jxá Ixeildversl-
xm, jxví að nxeð striðinu tók fyr-
ir ferðir útlendinga Iringað.
— Hve nær byi’jaðir þú a?5
reka prentmyndagerð?
— Það var xun haustið 19191
Samþykktir Landssam-
bands útgerðarmanna á
fnndinnm í gær.