Vísir - 01.04.1939, Side 3

VISÍR
Alþýðuflokkurinn setur ný
skilyrði fyrir samvinnu.
í>jóðstjórnarmyndunin;
FramsóknarflokkuFÍnn verður að
ráða fram úr vandræðunura, ef
stjórnarsamvinna bregst.
Eins og getið var um í Vísi í fyrradag náðist ekki meiri hluti
innan stjórnar Alþýðuflokksins um að ganga tii sanistarfs um
stjómarmyndun á þeim grundvelli, sem Framsóknarflokkur-
inn hafði lagt, og rætt hafði verið milli þessara flokka sumpart
skriflega, en sumpart munnlega. Atkvæði innan stjórnarinnari
munu hafa verið jöfn, eða einu atkvæði munað, en innan
þingflokksins var stjórnarsamvinna sámþykt með fimm at-
kvæðum gegn tveimur. Á móti samvinnu munu þeir hafa ver-
ið Haraldur Guðmundsson og Sigurjón Á. Ólafsson, en aðrir
þingmenn flokksins voru henni fylgjandi.
Hinsvegar standa sakir þann-
ig, að þeir Vilniundur Jónsson
og liinn nýdubbaði alþýðu-
flokksmaður Ásgeir Ásgeirsson
munu eldd eiga sæti í stjórn Al-
þýðuflokksins, en þeir múnu
báðir hafa verið fylgjandi þjóð'-
stjórnarmvndun, en atkvæði
þeirrá koinu ekki til álita í úr-
slitum þeim, sem fengust með
atlcvæðagreiðslu stjórnarflokks-
ins , og bar stjórnin þingflokk-
inn þannig ofurliði. í Alþýðu-
flokknum mun sama hand-
járnapólitík gilda og hjá Fram-
sóknarflokknum, þannig að'
þingmenn eru liáðir ákvörðun-
um flokksstjórnarinnar, og má
vel vera að það sé hentugt þegar
þingmemiirnir standa á lægra
siðferðis og þroskastigi en kjós-
endurnir, en sé svo eigi brýtur
slík handjárnapólitk gersam-
lega í bága við alla skynsemi,
með þvi að þeir, sem eiga að
ráða málefnum þjóðarinnar,
verða viljalaus verlcfæri í hönd-
dómsmálaráðherra og sendi-
maður Bonnets til Francos.
Edouard Herriot, fyrv. for-
sætisráðlierra, tilkynti að hann
myndi alls ekki gefa kost á sér.
Annars hefði hann átt vísan
stuðning frjálslyndu og vinstri
flokkanna. Stuðningsmenn hans
vilja hann helst af þeirri ástæðu,
að hann nýtur mikils trausts i
Bretlandi og Bandaríkjum og
kosning hahs telja þeir að
myndi styrkja vináttubönd
Frakka og þeirra þjóða.
Frjálslyndir vilja
ekki Laval.
Pierre Laval, fyrv. forsætis-
ráðherra, sem átti mikinn þátt
í samningum Breta og Frakka
um Abessiniu, hefir einnig verið
talinn Iíklegur sem forseti.
Hann myndi njóta stuðnings
hægri manna, en allir aðrir
myndu berjast gegn honum
vegna ofannefnds samnings.
Laval hefir lítið látið á sér bæra
síðan i mai 1936.
Þá er Frangois Pietri, þing-
maður i fulltrúadeildinni. Hann
er óháður íhaldsmaður, skemti-
legur í viðmóti, svo að hann
nýtur vinsælda meðal allra
flokka. Hann hefir verið fjár-
málaráðherra og nýtur mildls
trausts fyrir náðvendni sína og
fyrirhyggju. Hann er Korsíku-
maður og kosning hans myndi
verða versta rothögg á kröfur
ítala í Miðjarðarhafi.
Allir forsetar Frakklands —
þ. e. a. s. eftir 1871 — nema einn
voru þingmenn. Einn var hers-
höfðingi. Það var Mac Mahon,
annar forseti þriðja lýðveldis-
ins; Hann var neyddur til að
segja af sér áður en forseta-
tímabili hans var lokið.
um manna, sem ef til vill hafa
ekkert vit á þeim málum, sem
fyrir liggja, eða hafa ekki skil-
yrði til að fylgjast með þeim og
dæma um þau, vegna fjarveru
eða þekkingarskorts.
Alþýðuflokkurinn tilkynti
þessi úrslit til stjórnar Frarn-
sóknarfloklcsins seint í fyrra-
kvöld, eins og Yisir gerði ráð
fyrir, en í þeirri tilkynningu var
þess getið, „að Alþýðuflokkurinn
gæti gengið til sliks samstarfs,
ef fullnægt yrði ákveðnum skil-
yrðum, sem Alþýðuflokkurinn
myndi setja, og væri flokkurinn
reiðubúinn til að ræða þau skil-
yrði við Framsóknarflokkinn,
„ef þess yrði óskað.“
Engar upplýsingar liggja fýr-
ir um hver þau skilyrði hafa
verið, sem Alþýðuflokkurinn
setti fyrir væntanlegri stjórnar-
samvinnu, en svo virðist, sem
þau muni ekki hafa verið óað-
gengileg með öllu, með því að
F ramsóknarf lokkurinn lief ir
ekki gefist upp við samninga-
umleitanir, en það hefði verið ó-
lijákvæmilegt, ef um verulegar
breytingar á samningsgrund-
vellinum hefði verið að ræða.
Ekki er vitað hvað gerst hefir
í gær í þessum málum, en senni-
legt er, að samninganefnd
Framsóknarflokksins og Al-
þýðuflokksins hafi eitthvað
ræðst við og þá dragi til sam-
komulags eða samningsslita.
Fari svo, að upp úr samninga-
umleitunum slitni með öllu, er
óhjákvæmilegt að þing verði
rofið og nýjar kosningar fari
fram í sumar. Situr þá Fram-
sóknarflokkurinn i stjórn, sem
minnihlutaflokkur, en þrátt
fyrir það hlýtur hann að gera
allar þær nauðsynlegustu ráð-
stafanir, sem ræddar hafa verið,
til þess að bjarga þjóðinni frá
yfirvofandi neyðarástandi og
verða þá þingmenn að taka á-
kveðna afstöðu til þeirra til-
lagna, sem fram kunna að
koma, en Framsóknarflokkur-
inn verður síðan að sjá um
framkvæmd þeirra laga, sem
sett kunna að verða. Óhjá-
kvæmilegt er að ýmsir erfiðleik-
ar hljóta að verða á vegi hans i-
þvi efni, og ber það helst til, að
sú löggjöf, sem sett kann að
verða, hlýtur að snerta hags-
muni kaupstaðarbúa öllu til-
finnanlegar en bænda, en i
kaupstöðum, — og þá fyrst og
fremst í Reykjavík — á Fram-
sóknarflokkurinn hverfandi lit-
ið fylgi og einskismegnugt. Það
er þvi auðsætt, að hver sem úr-
slit mála þessara kunna að
verða í samningum þingflokk-
anna, verða þeir samt að leysa
hin mest aðkallandi vandamál,
sem eldci þola bið fram yfir
kosningar, en það getur haft hin
mestu vandræði í för með sér,
ef Framsóknarflokkurinn á að
hafa framkvæmdina með hönd-
um. ,
Á þessu stigi málsins er ekki
tímabært að ræða það frekar,
enda má búast við að endanleg
ákvörðun um lausn málanna
verði tekin i dag eða næstu
daga, og bíða þess allir með eft-
irvæntingu, liver úrslitin verða.
I Gabrtella Manberg. |
IN MEMORIAM.
Hún hét fullu nafni Bene-
dikta Gabriella Ivristjana Bene-
diktsdóttir. Var faðir hennar
Benedikt Gabriel Jónsson prests
Benedikts sonar Jónssonar, eh
sá Benedikt átti Helgu Jónsdótt-
ur, systur síra Sigurðar á Rafns-
eyri- Móðir Gabriellu var Krist-
jana Sigurðardóttir Benedikt-
sen. Eru ættir þessar allar kunn-
ar og merkar. Þrjá bræður átti
Gabriella, þá er fullorðins aldri
náðu, og er einn þeirra hinn
þjóðkunni ættfræðingur Bene-
dikt Gabriel Benediktsson.
Gabriella var borin og barn
fædd í Reykjavík 28. nóv. 1861
og ól hún hér, að kalla, allan
sinn aldur. Ólst hún upp með
móður sinni og síðari manni
liennar, Guðbrandi Guðbrands-
syrii, Ijósmyndara. Bjuggu þau
lengi í Brunnhúsum og telst
mér svo til, að þar muni Gabri-
ella hafa átt heima um fjörutíu
ár. 1902 giftist hún Þorsteini
Sigurðssyni Manberg, kaup-
manni, en hann misti^hún 1917.
Þau áttu sér eina dóttur barna,
Kristjönu, gifta Einari Ól.
Sveinssyni, dr. phil-
Gabriella rak um 25 ár
kranzaverslun og stundaði hana
með hinni mestu alúð. Um lang-
an aldur var hún félagi í Tlior-
valdsensfélaginu og var jafnan
ötull stuðningsmaður þess.
Vann hún árum saman á bazar
félagsins með öðrum félagskon-
um. En mest vann hún þó heim-
ili sínu, og má vera, að aldrei
verði í letur færð sagan um það,
liversu hún fleytti fram heimil-
inu fyrstu erfiðleikaárin eftir
andlát manns síns. Er þó sú
saga, að vonum, harðla merki-
leg.
Hún var listfeng kona og
smekkvís vel. Gætti þess um alt,
er hún átti um að sinna eða taka
til hendinni. Var þar hið feg-
ursta handbragð á öllum hlut-
um. Má sjá þess margan vott á
heimili dóttur hennar og
tengdasonar, en við það var
bundin öll hennar önn, eftir að
þau giftust, svo og við son
þeirra, sem var augasteinn
hennar og eftirlæti i ellinni.
Gabriella var ekki hlutdeilin
Indriði Einarsson
rithöfundur,
fyrrum skrifstofustjóri, andaðist í gær að
heimili sínu hér í bænum, nélega 88 ára að
aldri, fæddur 30. april 1851.
Þessa merka og pjóðkunna manns
verður nánara getið hér í blaðinu.
Saga Vestnr-ísíentiiDga.
Á nýlega afstöðnu þjóðræknisþingi íslendinga í Vesturheimi
var borin upp tillaga frá nokkurum málsmetandi mönnum um
að hefjast handa um, að skráð verði Saga Vestur-íslendinga.
Var tillagan samþykt og nefnd kosin. Þ. Þ. Þorsteinssjmi skáldi
mun verða falið að vinna verkið.
Tillagan er svo hljóðandi:
„Frá því Þjóðræknisfélagið
fyrst var stofnað og alt til þessa
dags hefir þvi verið hreyft öðru
livoru, bæði utan þings og inn-
an að eitt aðal nauðsynja- oð
skyldustarf félagsins væri það
að gangast fyrir útgáfu á land-
námssögu íslendinga vestan
hafs.
Nú eru tuttugu ár liðin án
þess að af nokkrum verulegum
framkvæmdum hafi orðið i
þessu máli. Væri það þvi vel
við eigandi, að þvi yrði hrundið
af stað á þessu tuttugasta árs-
þingi og starfið hafið nú þegar.
Eftir þvi sem lengra hður
verður verkið erfiðara, og með
hverju ári hverfa menn og kon-
ur úr hópnum, sem ýmsum
gögnum hafa yfir að ráða — og
gögnin þannig glötuð. Sérstak-
lega á þetta við um ýmislegt
það er fóllc geymir í minni sér
og hvergi er skráð, en margt af
því er ómetanlega mikils virði.
Nú vill svo vel til að hér er
staddur vor á meðal maður sem
bæði hefir tírna, hæfileika og
fullan vilja til þess að leysa
þetta vandaverlc af liendi vel og
sómasamlega. Vér eigum hér
við skáldið og ritliöfundinn Þ.
Þ. Þorsteinsson- Með sinum á-
gætur bókum „Vestmenn“ og
Brazilíusögunni hefir hann sýnt
það og sannað að hann er i
fylsta máta hæfur til þess
starfs; bækur hans njóta al-
mennra vinsælda og hylh.
Vér lej'fum oss þvi að leggja
það til að Þjóðræknisfélagið
byrji nú þegar á þessu starfi og
leiti liðs og samvinnu allra
Vestur-íslendinga, utan félags-
ins jafnt sem innan, og að það
kjósi á þessu þingi sérstaka niu
(9) manna nefnd meðlima
sinna er heimilað sé að bæta við
tölu sína jafn mörgum völdum
mönnum ulan félagsins.
Winnipeg, 21. febrúar 1939.
Soffanias Thorkelsson.
J. K. Jónasson.
Davíð Björnsson-
G. Árnason.
S. Pálmason.
R. Árnason.
Karl Jónasson.
Sig. Júl. Jóhannesson-
um annara hagi- Varð eg þess
aldrei var, að liún legði ilt til
nokkurs manns. Hitt var held-
ur, að hún tæki svari þeirra, er
aðrir tróðu illsakar við, ef henni
þótti hlutur manna fyrir borð
borinn að ósekju.
Hún leitaði ekki vinfengis við
marga menn. En tæki hún trygð
við einhvern mann, þá átti sá
jafnan öruggan vin, þar sem
Gabriella var. Hún var af
traustu bergi brotin, enda var
hún drengur góður.
S. Ólafsson.
E. Fáfnis.
B. Dalman.
Hjálmar Gíslason.
Sigurður Sölvason-
Þessi tillaga var rædd all-
lengi; voru allir þvi samdóma
að nauðsynlegt væri að hefjast
handa i málinu. Nefndin var
svo kosin og er skipuð eftirfar-
andi mönnum:
Séra V. J. Eylands.
Próf. Richard Beck.
Séra Jakob Jónsson.
Soffanias Thorkelsson.
Séra R- Marteinsson.
J. K. Jónasson.
E. P. Jónsson, ritstj.
S. Pálmason.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Formaður nefndarinnar er
séra Eylands. Samþykt var á
þinginu að nefndin ynni i sam-
ráði við stjórn Þjóðræknisfé-
lagsins.
Sig. Júl. Jóhannesson
ritari nefndarinnar.
Skóla-
bodsundid.
Boðsund framhaldsskólanna
fór fram í Sundhöllinni i gær,
eins og tilkynt hafði verið og
mættu allir skólarnir til leiks.
Úrsli urðu þessi:
Min.
l.,Háskólinn .... 18:24.4
2. Verslunarskólinn .. .18:47.8
3. Iðnskóliim ... 19:08.4
4. G. i Reykjavík .... 19:42.8
6. G. Reykvikinga ....
Mentaskólinn var dæmdur úr
leik, þar eð einn keppenda hans
fór út fyrir sina bi*aut, en tími
lians var 18:56.5.
Háskólinn er þvi áfram liand-
hafi bikarsins.
Útvarpið á morgun.
Kl. 9.45 Morguntónleikar (plöt-
ur). 10.40 VcÖurfregnir. n.oo
Messa í dómkirkjunni (Prédikun:
Ólafur Ólafsson kristniboði. FjTÍr
altari: síra Friðrik Hallgrímsson).
12.15 Hádegisútvarp. 15.30 MiS-
degistónleikar: a) Tríó Tónlistar-
skólans leikur. b) (16.10) Hljóm-
plötur: Ýms lög. 17.20 Skák-
fræSsla Skáksambandsins. 17.40 Út-
varp til útlanda (24.52 m). 18.30
Barnatími: Ýmislegt frá Kína (frú
Oddný E. Sen og börn hennar).
19.20 Hljómplötur: Smálög fyrir
celló og fiSIu. 19.50 Fréttir. 20.15
Erindi: Leitin aS höfundi Njálu,
III. (BarSi GuSmundsson þjóð-
skjalavörSur). 20.40 Hljómplötur:
Baydn-tilbrigSin, eftir Brahms.
21.10 Kirkjutónleikar í dómkirkj-
unni: a) Orgelleikur (Páll Isólfs-
son). b) Útvarpskórinn syngur.
22.30 Dagskrárlok.
Næturlæknir aðra nótt:
Halldór Stefánsson, Ránargötu
12, sími 2234. NæturvörSur í
Reykjavíkur apóteki og LyfjabúS-
inni ISunni.
/
V E R N D U N
T U'N G U N N A R,
Einn af lesendum Vísís skrif-
ar blaðinu um, að nauðsynlegt
sé, að blöðin og útvarpið sé ve!
á verði gegn því, að erlend orS
sé noluð að óþörfu í auglýsing-
um og fréttum. Kafli úr bréfinia
fer liér á eftir:
„Það kemur alloft fyrir, að er-
lend orð er.u notuð að óþörfu i
íslensku máli, tilkynningum
greinum og auglýsingum. TiL-
kynningar um Islandsmynd
Dani’s sjóliðskapteins eru nær-
tækasta dæniið. Hann er kalíaðL
ur Orlogskapteinn upp á dönsku
og er slíkt með öllu óþarft hér,
því að engum er óvirðing ger,
þótt þessi ágæti maður sé kall-
aður sjóliðskapteinn eða kap-
teinn í sjóhex Dana. — Hitt er
hégómaskapur einn að kalla
manninn Orlogskaptein, og
hefði jafnvel verið skárra að
kalla hann Orlogskaptajn 'á
hreinni dönsku. Sumum kama
að þykja ástæðuhtiS að finna
að þessu, en máhnu • stafar
hætta af því, að erlend og hálf*-
erlend orð sé notuð á þann hátt,
sem að framan greinir. Það
eina, sem réttlætt getur notkuia
erlendra orða i islensku máli er
sú, að gott íslenskt orð sé ekki
fyrir liendi. Og ef svo er ekki
ber að leita það uppi — og
mun takasl undir flestum
kringumstæðum. Einu sinni
vofði sú hætía yfir, að það yrði
alment, að ,,fóna“, en blaða-
manninum ágæta Birni Jónssyni
Tná þakka, að lrið ágæta orð
sími (og aS sima) sigraði*.
Bœjap
fréffir
Messur á morgun.
I dómkirkjunni kl. rr,. Ólafur
Ólafsson, kristniboði; kl. 2 bama-
guSsþjónusta (sr. G. Sv.);: kl. 5,
sr. Sigurjón Ániason. — ViÖ mess-
urnar verSur tekiS á móti gjöfum
til kristniboSsstarfs.
í fríkirkjunni kl. 2,síra Ámi Sig-
urÖsson (barnaguSblþjónusta); feL
5, Ólafur Ólafsson, kristníboSi.
1 fríkirkjunni í HafnarfirSi kL
5, cand. theol. S. Á. Gíslason pré-
dikar.
Veðrið í morgun.
1 Reykjavík 6 st., heitast í gær
9, kaldast í nótt 5 st. Úrkomai 2
gær og nótt 0.1 mm. Sólskin í gær
2.8 st. Heitast á landfan í morgtm
6 st., hér, á Revkjanesi og Hól-
um í HornafirSi;; kaldást 2 st.x á.
Grímsey, á Siglunesi o. v. — Yfir~
lit: Grunn lægS suður af Islandi
á hægri hreyfingu í norSausttir. —•
Horfur: SuÖvesturland r SuSaaist-
an og austan átt, sumstaSar alihvast
og dálítil rigning. Faxaflói;:: Aust-
an kaldi. Úrkomulaust,.
Blindravinafélag fslands
hélt aSalfund sinn í gær: Stjóm-
in var öll endurkosin: Þorsteinra
Bjarnason, Þórey Þorleifsdóttir,
Helgi Elíasson, Helgi Tryggvasora
‘og GuSm. R. ólaísson.
Af veiðum
kornu í nótt: Egill Skallagríms-
son, meS 150 smál. af ufsa, og
Karlsefni meS 95 föt lifrar.
75 ára
er í dag María Ámundadóttir,
Laugaveg 159A. Hefir hún ennþá
óbilaSa sálarkrafta og sjón og gegra-
,ir heimilisstörfum enn í dag, sem
mörg undanfarin ár, hjá tengdasyni
sínum, Pétri ÞórSarsyni og tveim
sonum hans.
Valur.
2. flokkur, æfing á morgtm ML
2, á Valsvellinum.
Húrra krakki
verÖur leikinn kl. 8 annaS kvöItL
Útvarpið í kvöld.
Kl. 20.15 Leikrit: „Lauffair',
eftir Sutton Vane IndriSi Waage.,
Alda Möller, Brynjólfur Jóhannes-
son, Gestur Pálsson, Valur Jc—
hannesson). 21.30 Danslög.