Vísir - 26.04.1939, Qupperneq 7

Miðvikudag-inn 26. apríl 1939.
VÍSIR
7
Stðrmerkileg uppfinning.
Amerískur uppfinningamað-
ur að nafni Dr. Frederick W.
Hochstetter, sem sést til vinstri
hér á myndinni að ofan, liefir
nýlega fundið upp aðferð til
þess að endurnýja notaðan
hlaðapappír, þannig að hann
megi nota að nýju til prentun-
ar. Aðferðin er i því fólgin, að
leysa upp svertuna með sérstök-
um efnum og afmá hana, en um
leið hafa efni þessi þau áhrif,
að pappírinn verður sterkari og
betri en áður.
Er talið víst, að þessi aðferð
inuni hal'a stórkostlega þýðingu
við útgáfu blaða og pappírs-
framleiðslu yfirleitt, með þvi að
skrifpappír má endurnýja ná-
Senðiherra Islands og
Danmerknr í Stokk-
bölmi lést í gær.
Stokkhólmi 26. apríl. FB.
Sendilierra Islands og Dan-
merkur í Stokkhólmi, Ove Eng-
ell, lést á þriðjudagsmorgun.
Hann lét sér mjög ant um ís-
lendinga húsetta í Stokkhólmi,
en eins og kunnugt er hafa
margir Islendingar verið í
Stokkhóhni undangengin ár,
einkanlega námsfólk.
H. W.
kvæmlega á sama liátt. Vegna
hinnar stórauknu pappírsnot-
kunar í heiminum, er ekki ann-
að sýnilegt, en að skógarnir hafi
ekki við að vaxa til þess að upp-
fylla pappírsþarfirnar, og hafa
ýmsir uppfinningamenn um
langt skeið leitast við að fram-
leiða blaðapappír i stórum stíl
án viðar, en þær tilraunir munu
ekki hafa borið verulegan ár-
angur.
I tilraunaskyni voru prentuð
8.000 eintök af Pittsburgh Post-
Gazette á þennan nýja pappír
og reyndist hann prýðilega. —
Myndin sýnir þegar verið er að
alhuga eitt af fyrstu eintökun-
um, sem frá vélinni komu, og
stóðst það sína raun á þann hátt,
sem að ofan greinir.
Aftökur í
Þýskalandi-
EINKASKEYTI TIL VlSIS.
London í morgun.
Fregn frá Berlín hermir, að
níu menn hafi verið teknir af
lífi fyrir margvíslegan pólitísk-
an undirrróður.
United Press.
„Tengda-
pabbi“.
Eg las i Visi i gær, mér til
mikillar ánægju, að Leikfélagið
ætlaði að fara að sýna hinn vin-
sæla leik, „Tengdax>ahba“, á
næstunni.
Það er nú orðið nokkuð
langt síðan eg sá það leikrit
(1916—17), en öll sýningin
stendur mér enn ljóslega fyrir
hugskotssjónum, því það er án
efa einhver skemtilegasta leik-
sýning, sem eg hefi séð, og liefi
og þó séð margar góðar, bæði
liér og annars staðar. „Tengda-
l>abbi“ er óvenjulega skemti-
legt leikrit, að vísu ekki sér-
lega efnismikið, en allur blær-
inn svo mannlegur og samtöl-
in bráðhnyttin og fjörug. Til
þess að leikrit séu skemtileg
á leiksviði og falli áhorfendum
í geð, er ekki altaf nóg að þau
séu vel skrifuð og fyndin; þau
þurfa að hafa það, sem kallað
er „leikliæfni“ til þess, og það
er einmitt það, sem „Tengda-
pabbi“ hefir. Þess vegna hef-
ir liann hér, sem annars stað-
ar, átt alveg sérstökum vin-
sældum að fagna.
Eg hripa þessar fáu línur
vegna þess, að það gladdi mig,
að fá nú aftur tækifæri lil að
sjá eitt af upx>áhalds-leikritum
mínum, svo og til að hvetja
bæjarbúa til að fara og horfa
á „Tengdapabba"; eg er viss
um að þeir sjá ekki eftir því.
Leilcvinur.
KÍNVERJAR TILKYNNA
NÝJA SIGRA.
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
London í morgun.
Kínverjar halda áfram sókn
sinni og tilkynna nýja sigra dag-
lega. I gær segjast þeir hafa tek-
ið stórt svæði með 60—70 þorp-
um og bæjum.
United Press.
LANDHER U.S.A. FÆR 500
MILJ. DOLLARA.
EINIvASKEYTI TIL VÍSIS.
London i morgun.
Þjóðþingið í Bandarikjunum
hefir samþykt fjárveitingu að
upphæð 500 milj. dollara til
landhersins.
United Press.
100.000 Gyðingnm frá
Evrópn leyfi landvist
á Haiti í Vestur-Indium
Ciudad Trujllo i apríl (U. P.).
Stjórnin í Dominikanska
lýðveldinu á Haiti er búin að
ákveða að bjóða 100 þús. Gvð-
ingaflóttamanna frá Evrópu, ef
þeir vilja gerast bændur og
yrkja hinn frjósama, en strjál-
býla jarðveg landsins.
Dominikanska lýðveldið er
að flatarmál á stærð við Portu-
gal, en ibúarnir eru að eins 1.6
milj. að tölu. Hitt i'ikið, sem er
á eyjunni og er henni samnefnt
—Haiti — er helmingi miima að
flatarmáli, en ibúatalan er samt
helmingi hærri.
Þetta tilboð sjómarinnar i D.
L. er komið af því, að liún ger-
ir sér ljóst, að hún verður að
auka landbúnaðinn, en
ekki verksmiðjuiðnaðinn í
borgunum. Það er því ekki gert
ráð fyrir að þeir vei'ði neinna
fi-íðinda aðnjótandi, sem ekki
vilja gei-ast jai’ðræktarmenn.
Frjómoldin er um 12 fet á
dýpt og loftslagið þurt og heitt
svo að þarna eru hin bestu skil-
yrði til að rækta sykurreyr (að-
alútflutningsvöru landsins), tó-
bak, kaffi, hi'ísgi’jón, banana,
kartöflur og fjölda annara
matjurta.
Þeii', sem vilja gei'ast bænd-
ur, verða þessara hlunninda að-
njótandi:
1. Þurfa ekki að greiða 500
dollara í innflutningseyri, sem
ki-afist er annai's af öllum.
2. Fá landrými endurgjalds-
laust og trygðan stöðugan
markað fyrir framleiðsluvörur
sínar.
3. Ólceypis hús og ágæla að-
lilynningu, meðan verið er að
byggja þau.
4. Jarðyrkjuverkfæri og til-
sögn i jarðyrkju endurgjalds-
laust.
Domiiiikanska lýðveldið er
ekki fyrsta landið, sem býður
slík kostaboð, því að Brasilía
hefir gert það áður, en brendi
sig á því. Því að þegar Gyðinga-
innflytjendurnir í Brasilíu
höfðu setið á búgörðum sínum
i eitt iár eða svo, þá tóku þeir
sig upp, sviku öll loforð sín um
að stuiida landbúnað og fóru til
borganna. Þess vegna hefir D.
Hátiðahöldm
1. mal.
1. maí fer í hönd, en sá dagur
er hátíð verkalýðsins, sem soci-
alistar og kommúnistar Iiafa
revnt að tileinkasérsérstaklega i
pólitísku áróðursskyni. Framan
af létu menn sér fátt um finn-
ast, þótt dagurinn væri þannig
misnotaður og svívirtur, en nú
er þetta breytt til hins betra,
með þvi að verkamennirnir
sjálfir liafa risið npp til þess að
gera daginn að degi sínum í
orðsins eiginlegu inerkingu.
Þeir verkamenn, sem fylgja
Sjálfstæðisflokknum að málum
hér i bænum, munu að þessu
sinni gera sitt til að dagurinn
megi verða minnisstæður sem
hátið verkamanna fyrst og
fremst. Vaxandi áhugi fyrir
sjálfstæði þjóðarinnar, samfara
auknum félagsleg'um samtökum
og liarðnandi baráttu, hefir leitt
það i Ijós, að þrátt fyrir allan
áróður, beinan og óbeinan, hefir
byltingáöflunum hrakað innan
verkalýðshreyfingarinnar, mátt-
ur þeirra f jarað út og þorrið, en
verkamenn hafa fundið kraft-
inn í sjálfum sér, svo sem vera
ber, m. a. til þess að eignast
sinn eigin dag og endurheimta
liann úr greipum eyðingarafl-
anna.
Málfundafélagið Óðinn, sem
er fyrst og fremst félagsskapur
verkamanna, hefir fyrir nokkru
hafið undirbúning hátíðahalda
þennan dag og mun þeim undir-
búningi lokið að mestu.
(Útifundur verður haldinn,
þar sem margir ágætir ræðu-
menn láta til sin hejn’a, fjöl-
breyttar inniskemtanir verða
luiídnar, hátíðablað gefið út og
að lokum verður samkoma um
kvöldið að Hótel Borg.
Þarf ekki að efa, .að 1. maí
verður að þessu sinni, — eins og
liann á að vera —, dagur allra
verkamanna hér i bæ, en ekki
einstakra flokka eða félaga.
L. sett ströng ákvæði þessu við-
víkjandi.
Enda er nú líka svo kornið,
að takist ekki að auka jarðrækt-
ina i landinu, þá er voði fyrir
dyrum. Borgirnar mega ekki
vaxa meira á kostnað sveit-
anna.
Minkun einstaklingsins.
Framh. af 4. síSu.
að aka sér i hvita húsið, styttri
spöl frá bústað, þ. e. heimili, en
liverjum manni er nauðsynlegt
að ganga sér til hressingar. —
Sama tegund manna gengur svo
á skiðum og brýtur á sér lapp-
irnar að óþörfu — engu máli
þörfu, til gagns né sóma. Hér
i landi, sem er jafn nærri gjald-
þroti sem Portugal var, þegar
viðreisnin liófst, talca opinberir
starfsmenn daglaun ofan á
ferðakostnað og ofan á árslaun-
in, þegar þeir látast vera i em-
Iiættisferðum, en eru í raun og
veru i skemtisnatti. — Ein að-
alþróunin í voru lýðræðislandi
er vöxtur fingranna á lengdar-
veginn. Og allskonar endemi er
samþykt, eða liðið, eftir reglum
lýðræðisins og þingræðisvenj-
um. —
Ritgerðin í Skírni vakti þá at-
hygli, ef svo mætti segja, að
enginn maður hefir nefnt liana
á nafn í blöðunum, svo að eg
viti.
önnur merkisritgerð í Skirni
um uppruna Landnámu, frum-
leg grein, hefir sætt samskonar
dauðaþögn. Fleiri ritgerðir i
heftinu rnætti nefna, sem þögn-
in hefir bælt undir sig. En um
svokölluð lýðræðismálefni er
masað og þvælt látlaust, liér í
landi, þar sem lýðræðið er orð-
ið að undri í augum skynsamra
manna, vegna misbeitingar of-
beldismannanna, sem gera sig
að illum ofjörlum — á kostnað
almennings.------
Landrýmið fóstraði á söguöld
konungshugann. Sum land-
náms-víðlendi einstaklinga svör-
uðu til fylkja í Noregi, að stærð.
Nú er svo komið, að svokall-
aðir bjargráðamenn lands vors
óska eftir að bygðin verði þröng
— að þorpum gerð, með þeim
nágrannakriti og einkum kjafta-
masi, sem jafnan verður i
þröngbýli. Ef til vill rekur að
þessu. En það er þó neyðarúr-
ræði og mun verða þess vald-
andi, að fólkið smækkar and-
lega.
Mér er eigi gefið um harð-
stjórn og stórbokka, sem
þrengja að kosti lítilmagna,
sjálfum sér til framdrdáttar. En
hópsálin er jafnillrar náttúru,
þegar liún lendir í vasa illra of-
stopa eða auðlrúa einstakling-
um er vafið um fingur, sem
klær eru á.
Hópsálin var að verki t. d.
þegar Ki'istur var krossfestur.
Iienni var talin trú um það, að
liann væri óvinur þjóðarinnar.
Jesús vissi víst livaðan veði'ið
blés, eða mundii blása, þegar
liann „tók sig út úr mannfjöld-
anum og fór á afvikinn stað“,
til þess að geta notið innra
nian.ns síns, utan við þröngina.
Allir miklir menn þurfa á ein-
veru að halda öðru hvoru, til
þess að þroska einstaklingseðlið
— því að þroskun þess er nauð-
syn og skylda, manngildinu til
vaxtar og viðhalds og verndar.
Skaftfellingar hjálpa hverir
öðrum við að byggja liús og er
sú samvinna fyrirmynd, fegurri
og göfgari en sú samtakaúlf-
úð, sem bannar húsbændum að
vinna hverir hjá öðrum.
En sú samvinna er þó óæski-
legust, sem hvetur til þess að
rithöfundar hræri saman i eitt
skáldverk hugarburðum sinum.
Sú rússneska grautargerð hefir
verið lofuð í herbúðum rauð-
liða.
Það væri hliðstætt þvi liátt-
erni, ef livatt væri til þess að
svo væri teflt, að kona kendi
með líkindum barn sitt mörg-
um mönnum -— á samvinnu-
grundvelli.
Mikil rækt er nú lögð við í-
þróttir í landi voru, einkum
þær, sem fæturnir iðka. —
Iþróttir tungunnar (orðlist) er
minna metin.
St. G. St. kemur inn á þetta
svið í kvæði um Kolbein, liklega
þann, sem mátaði kölska i Ijóði,
en vera mundi snauður að ver-
aldarauði.
„Hann iðlcaði list sem er fáum
hent:
að lepja upp mola á hfsins stig,
en lét ekki baslið smækka sig.“
Hópsálin, sem lýðræðisbull-
urnar dásama, smækkar ein-
staklingana og fækkar höfð-
ingjum, sem lieitið geta þvi
nafni. St. G. St. skildi vel, og
hafði reynt það, að örðugt er
erfiðismanni, sem er lúinn, að
lialda fjörsporinu. Likamleg
þreyta mun liafa valdið þvi, hve
kvæði lians eru þunglamaleg,
flest ó-lyrisk.
Hann skildi hættuna, sem er
samfara baslinu: að bóndinn,
sem er verkamaður (einyrki)
verði andlega lítill, lendi í
Ixindabeygju.
Og skáldið er undir sömu
syndina selt,t. d. ef það velur lít-
ilsháttar yrkisefni, ellegar htur
svo lágt, að það vinnur sér til
lesendafylgis að æsa upp for-
vitni alþýðu með skrípamynda-
samsetningi, þar sem:
Öllu er snúið öfugt þó
aftur og fram í hundamó.
Vöxtur og viðganjgur einstak-
linga verður því að eins, að þeir
verði sjálfstæðir menn að stöðu
og efnahag.
Minkun manna er í vændum,
ef Iiygðin dregst saman í þorp,
svo að allir verði smælingjar
smælingjanna. Það er sitt hvað:
að æskja þess, og hitt: að sætta
sig við það, ef eigi verður und-
ankomu auðið því hutskifti.
Þvi fleiri hornsíli i einni á —
því færri laxar,
„sem leita móti
straumi sterklega
og stikla fossa.“
Og þvi fleiri höfuðstafir verða
i dæmi lífsins i hvaða landi sem
er, sem fleiri eru frumlegir og
sjálfstæðir einstaklingar í þjóð-
félaginu.
Guðmundur Friðjónsson.
f dag er til moldar borimsi
Magnús Daviðsson, Þvervegi 3&,
er andaðjst i Landakotsspítala
14. þ. m. eftir þunga legu.
Magnús sál, var fæddur a<3
Örnólfsdal i ÞverárhliS 18-
mars 1874. Föreldrar hans vora
Davið bóndi Daviðsson frá Þór-
gautsstöðum í Hvitársíðu og
kona hans, Guðrún Magnúsdótt-
ir prests Sigurðssonar á Gils-
bakka. — Hann ólst upp hjá
foreldrum sínum fram yfir
fermingu, en varð ungur að fara
að vinna fyrír sér. Dvaldi hama
á ýrnsum stöðum í Borgarfírði,
bæði sem vinnumaður og Iausar-
maður, þótti hann jafnan á-
reiðanlegur ogduglegurtil hvers
sem hann vann við, enda vai*
hann vinsæll og vel látinn hvar
sem hann dvaldi. — Hingað til
Reykjavikur flutti Magnús 1915.
Stundaði hann legst af akstur,
en hin síðari ór byggingavínnu.
Magnús sál. kvæntist 1918 eftir-
lifandi konu sinni, Soffíu Jóns-
dóttur af Akranesi, er þá var
ekkja; eiga ]>au eina dóttur á
hfi, Jónu Kristinu, er dvelur hjá
móður sinni. Stjúpdóttir Magn-
úsar, RagnSiiIdur Jónsdöttir,
ólst að nokkuru leyti upp hjá
honum; hún er gift Böðvari
Bjarnasvni Siúsasmíðameistara.
Sambúð Magnúsar og koma
hans var liin besta; þau voru
bæði samvaíin i gestrisni og
gi-eiðasemi og eru það margir
sem notið liafa gestrisni þeirra,
og þrátt fyrir það þótt ekki væri
auðlegð i búi. höfðu þau alla
tíð nóg fyrir sig, og einlægan
vilja til að gieðja aðra.
Eg sem þessar línur rita,
þekti Magnús sál. um 30 ára bil
og minnist lians sem elns Mns
dagfarsbesta og grandvarasta
manns í hvivetna: hlýr í við-
móti, hjálpfús, barngóður og
einlægur vinur vina sinna, og
sérstaklega umhvggjusamui;
heimilisfaðir. og liefðí hanoi
áreiðanlega óskað þess heilast
að mega lifa lengur fyrir ást-
vini sína. — Nú er liann horfinra
inn á eihfðai'Iandið, er hama
trúði einlæglega að framundaia
væri, en ásívinírnir sem eftir
eru, sakna hans og blessa minn-
ingn Iians.
Yinur.
Náttúrufræðingurinn,
4. hefti 8. árgangs, er nýlega ú'C-
koniið, fjölhreytt og frótSIegt atS
vanda. 1 því er þetta efnf me'SaS
anmirs: Á ferð með þorskinum (4-
F.), Um útbreiSsíu dýranna á jörð-
inni (Á. F.), Kenningar um Geysis-
gosin (Á. F.), Fuglanýjuiig-ar (F„
S.), Víðidalur í Lóni (St. St), Á-
rangur islenskra fuglarneridnga (M.
B.), Ferðir Islendinga til Amerikta
í fornöld (Á. F.) o. m. fl. — Nátt-
úrufræðingurinn er eitt af þeím rit-
um okkar. sem er bæði þroskandS
og skemtilegt í senn, og á það skií-
ið, að sem flestir lesi það.
Leikfélag- Reykjavíkur
hefir á morgun frumsýningu
á sænskum gamanleik, sens
heitir Tengdapahbi. — Þes&s
gamanleikur var sýndur húr
fyrst 1916 og fékk þá. Iiinar
bestu viðtökur.