Vísir - 03.06.1939, Blaðsíða 3

VISI fí
Islenskur einangrunarflóki sem
reynist jafngóður þeim erlenda.
Tilnunir tg frimldðsla Vald. Kr. Árnasoiar.
Það heyrast víða kvartanir hjá fólki yfir upphitunarkostnaði
húsa. En því er nú svo farið vegna veðurfars á þessu landi, að
ekki verður fremur komist hjá þeim kostnaði en fæði og hús-
næði. Hitt verður aldrei nógsamlega brýnt fyrir mönnum, að
vera vakandi fyrir því, á hvern hátt fá má bestan hita fyrir
minst verð. En það er kunnara en frá þurfi að, segja, hvílíkur;
geysimunur getur verið á upphitunarkostnaði á einu húsi mið-
að við annað sömu stærðar, að jöfnu kolaverði, og hitastigi í
stofu.
Óðinn mótmælir verkíallinu
í byggingariðnaðinum.
Félagið Óðinn hélt fund í gærkveldi, en fyrir lá að taka af-
stöðu til hins óvenjulega verkfalis í byggingariðnaðinum, sem
hófst nú um mánaðamótin.
Samþykti fundurinn einróma svohljóðandi tillögu:
„Fundur haldinn { „Óðni“
föstudaginn 2. júní 1939 telur
kröfu Dagsbrúnar á hendur
meisturum í byggingaiðnaðin-
um um 1% álag á kaupið, til
skrifstofukostnaðar félagsinS,
algerlega andstæða verkefnum
verklýðsfélaganna, og skorar
því á stjóm Dagsbrúnar, að af-
lýsa verkfallinu nú þegar“.
I greinargerð till. segir svo:
Yfirstandandi deila Dags-
brúnar við meistara í bygginga-
iðnaðinum er einstæð í sögu
verklýðsfélaganna.
Deilan stendur ekki um kaup
og kjör. Hún er ekki deila um
sanmingsrof. Hún er ekki um
réttarstöðu verklýðsfélagafina.
Deilan er um það, að Dagsbrún
krefst af meisturum 1% álag á
kaup verkamannsins, til slcrif-
stofukostnaðar, sem sýnilega er
óþarfur.
Það eru ekki hagsmunir
verkamanna, sem eflast við
þenna aukakostnað. Fyrir
meistara er hann augsýnilega
tap. FyTÍr Dagsbrún, sem fé-
lag, er þetta 1 % álag enginn á-
Færri skemtiferíaskip
vegna strfSsðttans.
Frá því er skýrt í FB-fréttum
frá Noregi, að mörg erlend
skemtiferðaskip, er væntanleg
voru til Noregs í sumar, komi
ekki, þar sem draga muni mik-
ið úr skemtiferðalögum vegna
styrjaldaróttans. Yar til dæmis
von á 31 skemtiferðaskipi til
Oslo í sumar.en ferðum 9 þeirra
var aflýst.
Hingað munu einnig koma
færri skemtiferðaskip en gert
var ráð fyrir snemma í vor. —•
Sennilega verða skemtiferða-
skipjn, sem hingað koma, fimm
færri en búist var við.
góði, þar sem peningarnir eiga
allir að fara í kostnað við út-
hlutun á kaupi verkamanna,
eða m. ö. o. til að kosta starf,
sem meistarar höfðu áður unn-
ið jxiknunarlaust.
Þar sem framanskráð atriði
eru öllum mönnum augljós, og
með, því að félagar „Óðins“ á-
líta, að verklýðsfélögin eigi að
starfa að bættum hagsmunum
verkamanna og helst með sem
allra mestri samvinnu við
vinnuveitendur, telur fundurinn
rétt að koma fram með eftir-
farandi tillögu. (Sbr. hér að
ofan).
Varnir gegn npp-
blæstri og landbroti
í Vestmannaeyjnm.
Pálmi Einarssonar, ráðunaut-
ur, er nýfarinn til Vestmanna-
eyja, til þess að athuga ræktun-
arskilyrði til varnar gegn upp-
blæstri og landbroti.
Alþingi heimilaði ríkisstjórn-
nni, að verja nokkurum hlutan-
um af umboðstekjunum af eyj-
unum til varnar uppblæstri og
landbroti, og hefir því verið á-
kveðið, að atliuga hversu því fé,
sem um er að ræða, verði hest
varið í þessu skyni. Hefir Pálma
Einarssyni verið falið þetta, en
um leið athugar hann skilyrði
til aukinnar ræktunar í Eyjum,
að beiðni húnaðarfélagsins þar.
Yestmannaeyingar hafa verið
ötulir jarðræktarmenn og ætla
sér að hagnýta jarðræktar-
möguleikana í Eyjum til hins
ítrasta.
BcejciP
fréttír
Messur á morgun.
í dómkirkjunni kl. II, sira Bjarni
Jónsson; kl. 5, síra Fri'Örik Hall-
grimsson.
I fríkirkjunni kl. 5, síra Árni
SigurÖsson (Sj ómannadagurinn).
Messað í kaþólsku kirkjunni.
Lágmessur kl. 6)4 og 8 árd. Bisk-
upsmessa og ferming kl. 10 árd.
Prédikun og blessun með sakra-
mentinu kl. 6 síðd.
Veðrið í morgun.
1 Reykjavík 10 st., heitast í gær
12, kaldast í nótt 6 st. Úrkoma í
gær og nótt 1.5 mm. Heitast á
landinu í morgun 13 st., á Akureyri;
kaldast 7 st., í Kjörvogi, Grímsey
og Vestm.eyjum. — Yfirlit: Grunn
lægð fyrir norðan Island og önn-
ur við Suður-Grænland, báðar á
hreyfingu í norðaustur. — Horfur:
Suðvesturland til Breiðaf jarðar:
Hægviðri og bjartviðri í dag, en
sennilega sunnanátt og rigning í
nótt.
Sundmet.
Jónas Halldórsson, sundkóngur,
setur svo ört ný met þessa dagana,
að vart er hægt að fylgjast með
þvi. — 1 gærmorgun setti hann 49.
met sitt, á 100 m. baksundi. Synti
hann þá vegalengd á 1 :i6.2 mín.
Eldra metið, 1: 18.8 mín. setti Jón-
as i síðastl. desember.
1. flokks mótið.
1 gærkveldi keptu Valur og Fram
og sigraði Valur með 1: o.
Sjómannaljóð
eftir Jónas Jónasson frá Grjót-
heimi, verða seld á götunum á
morgun.
Háskólaritari •
óskar þess getið, að De Arlandis
haldi fyrsta fyrirlestur sinn í Há-
skólanum kl. 6í óag.
í tilefni
af Grundvallarlagadegi Dana taka
Charge d’Affaires og frú Brun móti
gestum á heimili sínu, Tjarnargötu
22, mánudaginn 5. þ. m. kl. 4—6
síðd.
Næturlæknar.
1 nótt: Axel Blöndal, Eiríksgötu
31, simi 3951. Næturvörður í
Reykjavikur apóteki og Lyfjabúð-
inni Iðunni. — Áffra nótt: Berg-
sveinn Ólafsson, Hávallagötu 47,
sími 4985. Næturvörður í Ingólfs-
apóteki og Laugavegs apóteki.
Fram : Víkingur.
1 fyrramálið kl. 10 keppa Fram
og Víkingur í 1. fl. Verður Fram
að keppa svo ört, vegna utanfarar-
innar á mánudag. Allir út á v'óll!
Útvarpið i kvöld.
Kl. 19.30 Hljómplötur: Léít lög,_
19.45 Fréttir. 20.20 H1 jómplötur r
Lög eftir Chopin. 20.30 Erindir
Landflug á Islandi (Örn Joíunsonj
flugamaður). 20.55 ÚtvarpstríóiíS
leikur. 21.15 Hljómplötur: Létfe
kórlög. 21.40 Danslög.
Útvarpið á raorgmi.
Kl. 10.45 Morguntónleikar (plöt—
ur). 11.50 Hádegisútvarp- 13.30
Útvarp frá útihátíð sjómannadags-
ins við Leifsstyttuna í Reykjavík;
Ræður, söngur, hljóðfæralríknr-
15.30 Miðdegistónleikar (plötnr):
Yms lög. 17.00 Messa í frikirkjonni
(síra Árni Sigurðsson). 18.40 Út-
varp til útlanda (24.52®). 19.30
Hljómplötur: Létt lög. 19.50 Frétt-
ir. 20.20 Útvarp frá hátííl sjó-
mannadagsins að Hótel Borg. 23.00
Danslög.
Yatnsmagnifi
á Reykjum
eykst stOðngi
Vísir hitti Helga Sigurðssore
verkfræðing að máli í dag, og
skýrði hann blaðinu svo frá, að
verið væri að bora tvær Iiolm?
að Reykjum, og hefði vatris-
magn þeirra aukist þanrtig, að
nú gæfi stærri bolan 33,4 Itr. á
sek., en hin minni 11,9 Itr. á sek-
og væri lieildarvatnsmagn það,
sem úr horholunum fæst, 195»
Itr. á sek.
Þar kemur svo til viðhótar 30
—40 ltr., sem fást úr uppsprett-
unum, þannig að til hitunar
hæjarins fást nú samtals 225—
230 sekltr., en i tilboði ITöj-
gaards og Schultz hefir verið
reiknað með 207 ltr. til liiíunar
öllum hænum.
Það er athyglisvert, aS þótE
stærri horholan, sem nú er ver-
ið með, sé rétt við þá borholn.
sem mest vatn gaf áður, hefir
vatnsmagn liennar ekkert mint-
að, sem teljandr er. Má ætla aS
sú rénun nemi ca. 2% Itr.
Helgi Sigurðsson verkfræö-
ingur fer utan á mánudaginn
kemur, og mun dvelja í Kaup-
mannaliöfn um tíma til þess að
undirhúa hitaveituna ásamt
verkfræðingafélagi því, sem
verkið framkvæmir.
P ó 11 a n d.
Sjötta voldugasta herveldi 1 heimi.
Til þess geta legið margar or-
sakir, en hin algengasta mun
vera sú, hvernig gengið er í
uppliafi frá miðstöðvarlögn
liús,aima. Kemur þar til greina
vandvirkni og verkþekking,
halli á pípum og gildleiki þeirra
meS tilliti til þess ofnafjölda,
sem greininni er ætlaður o.s.írv.
Þó er ótalið það, sem e. t. v. er
mest vanrækt í sambandi við
þessi mál, og það er einangrun
heitvatnspípanna.
Þegar við byggingu húsa
verður að gæta þess, að einangr-
un pippa í vegg sé góð. Flóka á
að nota næst þeim og þar yfir
pappa. Pípur allar, sem liggja
í kjöllurum eða geymslum
þurfa að vefjast vel með flóka,
til að forðast liitatap og einkum
þarf að lcoma i veg fyrir að hit-
inn streymi út í kjaflaraher-
bergi, þar sem hans eru engin
not.
Altof oft má sjá ber rör liggja
við loft í kjallarageymslum, þar
sem geymd skulu matvæli, t. d.
kartöflur o. þ. h., og til þess að
liamla á móti hitanum af rör-
11 m, er opinn gluggi, eða vírnet
i stað glugga. Með öðrum orð-
um, i stað þess að einangra rör-
in, þá er útiloft notað til þess
að kæla þau!
Þá er mjög þýðingarmikið að
vefja vel heitavatnsgeyma í
húsum. Hitaflötur geyma er
stór og þar tapast mikið, ef ekki
er vandlega gætt að einangrun
sé góð, helst með tvöföldum
flóka. í sambandi við heita-
vatnsgeymi má benda á sem all-
mikinn ávinning, að eftir að
dagleg notkun lieitavatns hefir
farið fram, er rétt að loka á
kvöldin krana þeim, sem er ým-
ist á að- eða frárenslisröri
geymisins. Við þetta kólnar
vatnið í geyminum miklu hæg-
ar yfir nóttina en annars. Að
morgni er rétt að hita upp mið-
stöð hússins nokkuð áður en
krani geymisins er opnaður. —
Með þessu lítilfjörlega liand-
bragði sparast allverulega 4
upphitun daglega, þvi að það er
auðsldlið mál, að sé vatnið i
geymi mjög tekið að kólna eftir
nóttina, þá þarf allsnarpa kynd-
ingu að morgni, eingöngu til að
hita geymisvatnið, þvi að með
frjálsu rensli að og frá geymi
fylgist að hitastig ofna og vants-
geymis.
Um mitt sumar i fyrra sendi
Valdimar Kr. Árnason sýnis-
horn af flókaplötum sínum
til Atvinnudeildar Háskólans til
rannsóknar og fer hér á eftir
svarbréf Atvinnudeildarinnar.
Eíns og sjá má af þvi, liefir ein-
angrunarflóki Valdimars í öll-
um tilfellum reynst belrí en sá
iitlendí af sömu gerð.
Reykjavík, 19. júní 1938.
Hr. Valdimar Kr. Árnason
Vitastíg 9,
Reykjavik.
Þér hafið sent atvinnudeild
Háskólans þrjár plötur af ein-
angrunarflóka, gjörðar af yður
sjálfum og auk þess tvær út-
lendar plötur af sama tagi og
óskað samanburðar á hita-ein-
angrunarhæfileikum þeírra.
Tilraun var gerð þannig, að
jafnstórir blikkdúnkar, fyltir
með ís voru einangraðir með
plötum þessum og síðan athug-
að liversu mikið bráðnaði af
ísnum í liverjum dúnk iá 1 klst.,
við að standa í 20° heitu her-
bergi. Til samauburðar var
einnig liafður einn dúnkur með
tvöföldum pappir (samskonar
sem venjulega er notaður undir
gólfdúka). Eftir þessu voru
reiknuð lilutföllin milli einangr.
unarhæfileika platanna og
reyndust þau þannig:
Nr. 1 V. Á.............. 1,25
Nr. 2 útlend ........... 0,98
Nr. 3 V. Á...............1,07
Nr. 4 útlend ........... 1,00
Nr. 5 V. Á...............1,25
Nr. 6 pappír .......... 0,67>
Einangrunarliæfileiki plötu
nr. 4 er liér settur af liandaliófi
= 1,00 og hinar reiknaðar i
lilutfalli þar eftir.
Plötur yðar vhðast þannig
einangra lieldur meir en hinar
útlendu, en ]>css ber að gæta að
þær eru heklur þykkri (ca. 1.3
cm.). Sé tekið tillit til þess og
einangrunin reiknuð fyrir sömu
þykt, verður mismunurinn svo
lítill að ekki er upp úr honum
leggjandi, getur auðvitað stafað
frá ónákvæmni í tilrauninni. .
Helst þyrfti að gera fleiri til-
raunir til þess að fá verulega
örugga vitneskju um þetta efni.
Alvinnudeild Háskólans,
Bjarni Jösefsson.
Flókagerð Valdimars er ]>ess
verð, að henni sé gaumur gef-
inn, og má undarlegt heita, að
menn skuli ekki hafa gert sér
það Ijóst, hvílíkur spamaður er
í þvi fólginnn, að notfæra sér
þessa islensku framleiðslu við
einangrun hitalagna og veggja i
húsum, þar sem hitatækin
standa. Framleiðslan er fult
eins góð og sú útlenda (sbr. til-
raunir atvinnudeildarinnar) og
kostnaðurinn er raunverulega
minni en á hinum útlenda flóka,
sem er fluttur inn fyrir ærið fé
árlega.
Ættu allir verkfræðingar og
húsameistarar að mæla með
þessu einangrunarefni Valdi-
mars í hvert hús, sem hygt er,
en með því móti styrkja þeir
liag viðskiftamanna og efla
nauðsynlega og gagnlega ís-
lenska framleiðslu. Sama ættu
þeir liúsameistarar að gera, sem
finst hitunarkostnaður húsa
sinna vera óeðlilega hár.
Við höfum flutt inn árlega
mikið af einangrunarflóka til að
ráða bót á þessu liitatapi, og
fyrir tveim árum hóf Valdimar
Kr. Árnason framleiðslu á flóka
og liefir hann verið notaður við
allmörg hús og reynst ágætlega.
Farfuglar
ganga á Esju næstkomandi sunnu-
dag. VerSur gengíð upp frá Þver-
árkoti á hæsta tínd fjallsins. —
Þeir þátttakendur, sem fara á reið-
hjólum að Þverárkoti, leggja af
sta'Ö frá Mentaskólanum kl. 7)4 f.
h. — Aðrir geta komist áleiÖis með
áætlunarbíl í Kollafjörð, er fer frá
B.S.R. kl. 8 f. h. Nánari upplýs-
ingar á skrifstofu Farfugla í dag
kl, 4—5 í Mentaskólanum,
Þvi hefir verið haldið fram
livað eftir annað aðundanförnu,
að Pólverjar muni berjast til
liinsta blóðdropa. Manni bland-
ast ekki hugur um, að þetta eru
ekki innantóm orð, þegar mað-
ur hefir dvalið um stund i land-
inu.
En hvað geta Pólverjar, ef til
striðs kemur?
Yfirliersliöfðingi Eistlands,
Laicloner, var fyrir skemstu í
Varsjá og sagði er hann fór það-
an: „Sem sérfræðingur verð eg
að láta í ljós aðdáun mína yfir
liinni miklu framför, sem her-
inn og hergagnaiðnaðurinn hafa
tekið þau 20 ár, sem liið nýja
Pólland hefir verið til. Eftir-
menn hins mikla Pilsudslds
liafa lialdið áfram endurreisn-
inni og "Pólland getur tekið
hverju, sem að höndum ber.“
Pólland er hernaðarríki og
]>ar skorast enginn vopnfær
maður undan herþjónustu. Her-
þjónustan hefst við 21 árs ald-
ur og stendur i tvö ár. Vegna
hinna miklu breytinga á aldurs-
flokkunum, sem brsökuðust af
heimsstyrjöldinni og hungurs-
neyðunum, sem fylgdu henni, er
nú svo komið, að tveir þriðju
landsmanna eru undir þrítugt.
Pólverjar, sem eru „aðeins“ 34
miljónir, geta kallað jafnmarga
menn til vopna sem Frakkar,
sem eru 41 miljón að tölu.
í hverjum árgangi nýliða eru
um 300 þús. menn, ekki fjarri
hverjum árgangi hjá Þjóðverj-
um, og miklu fleiri en þau 200
þús., sem Bretar búast við að
fá á ári, skv. hinum nýju her-
skyldulögum.
Á hernaðartímum munu Pól-
verjar geta haft 4—5 milj.
manna undir vopnum, þegar alt
er tekið með.
Æðsti maður hersins er for-
setinn, en næstur honum kemur
aðalumsjónarmaður hersins,
sem hefir hina raunverulega yf-
stjórn hans á hendi. Þessa stöðu
hefir Smigly-Rydz.
Kjarni hersins eru liðssveit-
irnar, sem börðust í heimsstyrj-
öldinni undir stjórn Pilsudskis
og Hallers, hershöfðingja. Á
friðartímum er hann 30 fót-
gönguliðssveitir og ein riddara-
liðsdeild. Hann er vel útbúinn
öllum nýtisku tækjum.
Landamæri Póllands eru um
2000 km. að lengd, þau, sem
snúa að Þýskalandi og Rúss-
landi. Af þeim ástæðum er ekki
til nein Maginot-lína, en herinn
verður hinsvegar að vera léttur
og snar í snúningum, til að liæfa
því umhverfi, sem er í landinu.
Eftir anda fólksins verður mað-
ur að ætla, að þegar Pólverjar
fara í stríð, þá muni þeir segja
sem svo: „Sóknin er besta vöm-
in“.
Landslagið er þannig, að
riddaraliðið skipar áríðandi sess
í vörnunum. Það er talið meðal
bestu riddaraliða í heimi og
vegna þess, hve landið er alt
erfitt yfirferðar og vegir slæm-
ir, er engin liætta á því, að bil-
ar o. þ. u. 1. farartæki rými hest-
um burt.
Þrátt fvrir þetta hafa bryn-
reiðar verið bygðar í hundraða-
tali að undanförnu. Þær eru af
öllum tegundum, en stórar, vel
vopnaðar og varðar brynreiðar
eru í miklum meirihluta. — Áð-
ur fyr voru flest vopn Pólverja
af gömlum þýskum, frönskum
og rússneskum gerðum, en nú
er hergagnaframleiðslan að öllu
leiyti innlend.
Loftflotinn er að nokkru leyti
undir stjóm hersins og nokkm
leyti undir stjóm flotans. Flug-
vélakosturinn mun nema um
2500 vélum og hafá gæði hans
aukist mikið undaufaTÍn ár. Á5-
ur voru mest bygðar franskar
Potez-vélar, en nú er bygt aS*
mestu eftir enskum fyrirmynd-
um. u
Einkennisbúningar fótgpngu-
liðsins eru hrún-grænir, og fer
það vel við lit jarðvegsins, en
einkennisbúningar flugliðsins
eru stálgráir og ekki ólíkir Bún-
ingum flugmanna. Flugkensl-
an er mjög nákvæm og allir
flugmenn verða að læra undír-
stöðuatriðin i srífflugi..
Hergagnaiðnaðurinn pólskii
hefir gnægð hráefna úr landinœ
sjálfu, en a ðaliðnaðarhémðinn
eru i Slesiu og því auðvelt aS
herja á þau. Er þess vegna veri$
oð flytja iðnaðinn nær mn'ðhikij
landsins og heitir sú ráðstöfun
á pólsku Centraluy Okreg Prz-
myslowy. Hjá Weiehsel og rí8
horgina Sandomíera sprettia
nuu nýjar borgir. Þar hefir t. d.
myndast ný borg með 30 þús.
ibúa á einu ári og aðrar borgir"
liafa vaxið um 1000%. Afar-
miklum hráefnahirgðum heffr-
verið komið fyrir þama og enda?
þótt fjandmennirnir gætu tekiði
námurnar og iðnaðai’horgimar-
í Slesíu strax í stríðsbyrjun„
myndi iðnaðarborgirnar inni I
landinu geta haldið áfram staxfi
sínu í langan tíma.