Vísir - 13.06.1939, Page 2

VISI ft
Smrisíln I SIMii gtin DjQDuerjim.
Slavnesk „hreyflng“
hefir breiðst út um
alt landið.
EINKASKEYTI TIL VlSIS.
London, í morgun.
ausafregnir hafa gengið í gær og dag um það, og
verið frá þeim skýrt í ýmsum blöðum, að
Þjóðverjar hefði sent hersveitir til Slovakíu.
Ýmsar getgátur komu fram um þetta, jafnvel að fyrir-
huguð væri árás á Danzig og ætluðu Þjóðverjar að ráð-
ast inn í Pólland frá Slóvakíu. Áreiðanlegar fregnir eru
enn ekki fyrir hendi um hvernig á því stendur, að Þjóð-
verjar hafa sent herlið til Slovakíu, en hitt er víst að
nokkurrar ókyrðar hefir gætt í Slovakíu að undanförnu
ekki síður en í Tékkíu.
Samkvæmt fregnum frá Bratislava í morgun hafa
26 menn verið handteknir og sendir í fangabúðir
og eru þeir sakaðir um að hafa unnið gegn Þjóð-
verjum og væri menn þessir baráttumenn slav-
neskrar hreyfingar, sem hefði náð útbreiðslu um
gervalla Slóvakíu.
Handtökurnar eru upphaf þýskrar gagnstarf-
semi, sem hefir það að markmiði, að uppræta „pan-
slavismann“ eða hina slavnesku hreyfingu hvar-
vetna í Slóvakíu.
Fregnirnar um þetta vekja nokkura furðu, þar sem alment
var talið, að, sambúð Slóvaka og Þjóðverja væri mjög sæmi-
leg og a. m. k. miklum mun betri en sambúð Tékka og Slóvaka.
Þrátt fyrir að Tékkóslóvakía misti Súdetahéruðin og sneiðar
til Póllands og Ungverjalands, var búist við, að hin gamla vin-
átta og samvinna mundi haldast milli Slóvaka og Tékka, en sú
samvinna spiltist, sem kunnugt varð, og Þjóverjar virtust mjög
hliðhollir Slóvökum, sem sögðu skilið við Tékka. Fregnirnar
um handtökurnar í Slóvakíu eru fyrstu sannanim'ar fyrir, að
óánægja er ríkjandi einnig þar, en í Tékkíu hefir mikil sorg
og niðurbæld gremja verið ríkjandi alt frá því, er Tékkóslóvak-
ía bútaðist sundur. Hefir komið til árekstra þar milli Tékka og
Þjóðverja. Alvarlegasti áreksturinn varð fyrir skömmu, er
þýskur lögregluembættismaður var drepinn í smábæ í Tékkó-
slóvakíu. Nú hefir komið annað alvarlegt misklíðarefni. Þýsk-
ur maður drap tékkneskan lögreglumann í bænum Nachod í
Austur-Bæheimi (samkv. FB.-NRP. fregn) og hefir verið fyrir-
skipuð ítarleg rannsókn út af þessu máli.
HVAÐ ER AÐ GERAST í DANZIG?
Mikill f jöldi S. A. manna frá Þýskalandi steymir nú til Danzig
og koma S. A. mennirnir frá Austur-Prússlandi. Stendur til að
halda þar íþróttahátíð mikla, en hinn mikli straumur S. A.
manna þangað vekur mikla athygli. Borgin er því líkust sem
hún væri í umsátursástandi (samkv. NRP.-FB. fregnum). Þó
er yfirleitt talið ólíklegt, að Hitler freisti að leggja Danzig undir
Þýskaland að svo stöddu. Hinsvegar er stöðugt unnið að því,
að efla þýsk áhrif þar sem allra mest og gera aðstöðu Þjóðverja
sem allra öflugasta.
Bretar veita Pólverjum ný
lán til hergagnakaupa.
London, í morgun.
Nefnd pólskra f jármálamanna er væntanleg til Lon-
don í yfirstandandi viku til þess að ræða nýjar lántök-
ur í vígbúnaðar skyni.
Lánsfénu vérður varið, að því er United Press hefir fregnað,
til kaupa á liergögnum í Bretlandi, einkanlega fallbyssum ög
stórum árásarflugvélum, en Bretar framleiða nú í stómm stíl
hraðfleygustu og mestu lárásarflugvélar í heimi. Ennfremur er
gert ráð fyrir, að lánsfénu verði varið, að einhverju leyti, til
kaupa á vélum, sem notaðar eru við framleiðslu hergagna, en
á sviði hergagnaframleíðslu ertx Pólverjar enn langt að baki
öðrum þjóðurn Þykir mikilvægt að úr þessu verði bætt, þar
sem erfitt verður að 'koma hergögnum til þeirra, eftir að styrj-
öld skellur á.

DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚ TGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifstofa: Hverfisgötu 12
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
S í m a r:
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
— (kl. 9—12) 5377
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10, 15 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Jafnvægi
sjávar og
sveita.
w
Iprýðilegum sumarþætti, sem
Vilhjálmur Þ. Gíslason flutti
í útvarpið í gærkveldi, gerði
hann meðal annars að umræðu-
efni „jafnvægið milli sjávar og
sveita“. Hér er ekki tilætlunin
að rekja efni þessa erindis. Það
skal aðeins sagt, að Vilhjálmur
ræddi þetta mál af meiri víð-
sýni, en oftast verður vart, þeg-
ar talið berst að „fólksstraumn-
um úr sveitunum“ og „hinni
nýju borgarmenningu“.
Hlutfallið milli íbúatölu
sveita og sjávarplássa hefir ger-
breyst á einum mannsaldri.
Fólksstraumurinn úr sveitun-
um hefir verið svo mikill, að
nú er svo komið, að bændur eru
víða í stökustu vandræðum
vegna fólkseklu, samtímis því,
sem bæjarfélög og kauptún
stynja undir fátækrabyrðinni af
völdum atvinnuleysisins. Hér
eru á ferðinni öfgar, sem livor
um sig er þjóðfélagsmein.
En ástæðan til þess að svona
er komið er meðal annars sú,
að sveitirnar hafa talið til
skuldar hjá sjávarplássunum
fyrir það vinnuafl, sem þær liafi
lagt til atvinnuveganna við sjó-
inn. I skjóh þessa hugsunarhátt-
ar hafa fulltrúar bænda tálið
sig rækja skyldu sína með því,
að varpa byrðum þjóðfélagsins
sem mest á herðar atvinnurek-
endanna við sjóinn. Á þennan
hátt hafa þeir átt samleið með
sósíalistum, sem hér eins og
annarsstaðar hafa sýnt mikla ó-
hlífni við einkareksturinn. Er
nú syo komið, að aðstreymið að
kaupstöðunum er orðið jafn
mikið áliyggjuefni forráða-
mönnum þeirra og sveitanna.
Því hefir verið lýst, að sumstað-
ar í sveitum sé sá hugsunarhátt-
ur til, að Iífvænlegra sé að vera
atvinnuleysingi á „mölinni“ en
bóndi í sveit.
Þegar talað er um fólks-
strauminn úr sveitunum, má
ekki gleyma því, að hann var
byrjaður löngu áður en sjávar-
útvegurinn komst lil nútíma-
horfs. Allan síðasta f jórðung 19.
aldarinnar og fram yfir aldamót
var látlaus straumur til Ame-
ríku. Á þannan hátt flýði um
fjórði hluti þjóðarinnar land.
Þegar atvinnuhættirnir bötnuðu
hér lieima fyrir tók fyrir þenn-
an straum úr landi. Þess vegna
liefir sú „skuldheimta“, sem hér
hefir farið fram af hálfu sveit-
anna, verið á hæpnum rétti
bygð.
Á síðari árum hefir minna
verið alið á rígnum milli sveita
og kaupstaða en áður var.
Bændur eru farnir að skilja, að
þeim getur því aðeins vegnað
vel, að atvinnureksturinn við
sjóinn geti slaðið undir kaup-
getu þeirra, er þar búa. Og
kaupstaðarbúar viðurkenna
nauðsyn þess, að framleiðslan í
sveitunum geti blómgast. Sú
kenning, að kaupstaðabúar og
sveitamenn séu tvær andstæður,
er brátt úr sögunni. Menn eru
að komast til viðurkcnningar á
því, að stéttirnar eigi sameigin-
legra liagsmuna að gæta.
En þegar sú viðurkenning er
fengin, að sveilirnar geti ekki
komist af án þeirra, sem við sjó-
inn búa, ætti liins ekki að vera
langt að bíða, að liætt verði að
úthluta almennum mannrétt-
indum eftir búsetu. íslenskir
kjósendur eiga að vera jafn rétt-
liáir, hvar sem þeir búa á land-
inu. Þótt mál þetta verði látið
kyrt liggja meðan sameiginleg-
um kröftum verður einbeint að
viðréttingu atvinnuveganna,
væri fásinna að ætla að það
væri úr sögunni. Það verður
tekið upp að nýju og er mjög
trúlegt, að sveitamenn séu farn-
ir að líta á það af meiri sann-
girni en verið liefir. Með því
móti kemst fyrst á það „jafn-
vægi sjávar og sveifa“, sem Vil-
hjálmur Gíslason ræddi um i
erindi sínu.
a
Díttttaka VestiiHi-
eyji i sítiveiiiiiiui.
Óvenju mikil þátttaka virðist
ætla að verða í síldveiðunum í
ár, og verða fleiri bátar gerðir
út úr flestum verstöðvum en
verið hefir. Vísir barst frétt í
morgun um þátttöku Vest-
mannaeyjaflotans í veiðunum,
og verða að minsta kosti þrír
nýir og stórir bátar gerðir þaðan
út á þessu ári.
Eru tveir af bátum þessum
keyptir frá Danmörku, fyrir
milligöngu Óskars Halldórsson-
ar, en einn er smíðaður í Vest-
mannaeyjum, og er það 100 tn.
bátur, eign Helga Benediktsson-
ar.
Þessir bátar frá Vestmanna-
eyjum vefða einir um nót:
Heimir, Leo, Ágústa, Gotta, Þor-
geir goði, Hilmir, Ásæll, Björg-
vin, Gyllir, Garðar, Baldur,
Hrafnkell goði og hið nýja skip
Helga Benediktssonar, sem
mun verða tilbúið á veiðar í
byrjun næsta mánaðar.
Tveir um nót verða eftirtaldir
bátar: Gísli J. Johnsen—Veiga,
Ilafaldan—Gulltoppur, Ófeigur
—Óðinn, Skúli fógeti—Freyja,
Muggur—Nanna, Lagarfoss—
Frigg, Erlingur I—Erlingur II.
Verður þannig farið með 21
herpinót á síldveiðar frá Vest-
mannaeyjum að þessu sinni.
Hinir nýju bátar, sem keyptir
liafa verið til Vestmannaeyja
eru 50—60 tonn að stærð, en
eigendur þeirra munu vera
Gunnar Ólafsson & Co. Harald-
ur Ilannesson, Jón Óíafsson á
Hólmi o. fl. og eru hinir síðar-
töldu sameigendur um annan
bátinn.
Hrefndýrakálftr
( flugierð.
Um helgina flulti TF-Öm
mjög óvenjulegan farm frá
Fljótsdalshéraði til Þingvalla.
voru það f jórir hreindýrakálfar,
sem náðust í Kverkfjöllum.
Voru þeir ekki fluttir strax
eftir að þeir náðust, vegna þess,
að það þótti ekki óhætt, meðan
þeir voru að heita mátti ósjálf-
bjarga.
1 flugvélinni voru kálfarnir
fluttir 1 pokum, þannig að höf-
uðið eitt stóð út um op þeirra.
50 manns brenna til bana af
Völdum skógarelda.
London í morgun.
Fimtíu menn hafa beðið
bana af völdum skógarelda í
Gehri í Indlandi, að því er
liermt er í skeytum frá Alla-
Iiabad. Tjónið af skógareld-
unum nemur um einni milj.
sterlingspunda.
United Press.
Iveir IðDiiír
drepiir á eitri.
London í morgun.
í veislu, sem í gær var haldin
japönskum embættismönnum
við aðalkonsulatið japanska í
Nanking, af kínverskum em-
bættismönnum, Var borið fram
eitrað vín og veiktust allir boðs-
gestanna.
Tveir ritarar við aðalkonsú-
latið biðu bana eftir miklar
kvalir,, en Kínverjunum tókst
að bjarga vegna þess, hversu
skjótlega þeir komust til lækna.
Utanríkismálaráðuneytið jap-
anska gaf tilkynningu um þetta.
Er mikil gremja í Japan út af
þessum atburði og heimta jap-
önsku blöðin, að Kínverjar verði
látnir sæta þungri hegningu fyr-
ir þetta tiltæki.
United Press.
Þriðja markmiðið.
Þriðja markmiðið með notk-
un lánsfjárins er að örva út-
flutningsverslunina, og verður
því unnið að því að efla iðnað-
inn. Pólverjar eru nú, sem
kunnugt er, orðin mikfl sigl-
ingaþjóð, og eiga nýtísku línu-
skip í förum milli Gdynia og
New York, og alhnörg flutn-
ingaskip, en auk þess eru þeir
að koma sér upp herskipa- og
fiskiskipaflota. Frá þvi Pól-
verjar fengu sjálfstæði sitt upp
úr heimsstyrjöldinni, hafa þeir
unnið markvisst að því, að efla
iðnað sinn, framleiðslu, sigling-
ar og utanríkisverslun. Af því
má sjá, hversu mikilvægt það
er fyrir Pólverja, að liafa að-
gang að sjó, er þeir hafa fengið
gegnum „pólska hliðið“, á
kostnað Þýskalands. Pólverjar
og Þjóðverjar standa hér á svo
öndverðum meiði, að sam-
komulagshorfurnar eru næsta
litlar. Láta Pólverjar engan bil-
bug á sér finna i deilunum við
Þjóðverja og ófyrirsjáanlegt
enn til hvers síharðnandi af-
staða beggja aðila leiðir.
United Press.
Hermanu Christiansen
hafnargerðarmaður lést í Kaup-
mannaliöfn 27. maí s. 1. Hann
hafði starfað um 12 ára skeið
við ýmsar liafnargerðir liér við
land svo sem hafnarbryggjuna
á Siglufirði, bryggjuna í Borg-
arnesi, nýju bryggjuna í
Reylcjavík og nú síðast liafnar-
virkin á Siglufirði, sein nú eru
í smíðum. Auk þess hafði hann
dýpkað allmargar hafnir hér við
land, enda var það sérgrein
hans.
Christiansen varð 68 ára
gamall. Hann var liinn mesti
atorku og dugnaðarmaður og
þrekmaður með afbrigðum og
var t. d. glímukongur Norður-
landa árin 1899—1900. Christi-
ansen var vinsæll maður og
mjög vinveittur fslendingum,
enda liafa þeir margir notið
gestrisni lians bæði á heimili
hans erlendis og þegar hann
dvaldi hér á landi.
Hann var riddari af Fálka-
orðunni.
Frá Keflavik.
Fiskþurkun hefir gengið erf-
iðlega í Keflavílc í vor. Fiskur
er mikill í þorpinu, og horfir til
vandræða, ef ekki breytist veð-
urfar til meiri þurlca.
Þeir bátar, sem síldveiði ætla
að stunda fyrir Norðurlandi í
sumar, búast nú sem óðast til
norðurfarar. Eru nokkrir þeg-
ar farnir.
Fiskþurkunarhús Keflavíkur
h.f. mun nú á næstunni taka til
að þurka fisk til sölu á Suður-
Ameríkumarkaði. —< Hrað-
frystihúsið Jökull fryslir all-
mikið af kola til útflutnings, og
er af þeirri starfrækslu hin
mesta atvinnubót.
Ungmennafélag Keflavíkur á
í smíðum sundlaug þar á staðn-
um. Verður hún væntanlega
vígð og tekin til afnota í sumar.
Leysist þar liið mjög þýðingar-
mikla hagsmunamál Keflvik-
inga, þeirra manna, er mestan
liulta árs stunda erfiða sjósókn
á tiltölulega litlum skipum.
f / KAFBÁTSSLYSIÐ MIIÍLA.
Mynd þessi er af breska kafbátnum Thelus, sem sökk í Liverpool bay að æfingu í seinustu reynslu-
ferð, og fórust þar 99 menn, en 4 komust af. Er þetta hið mesta kafbátaslys, sem sögur fara af. í
kafbátnum voru margir færustu kafbátasérfræðingar Breta. Björgunartilraunirnar liafa verið
mjög erfiðar, enda er straumþungi mikill í botni, þar sem kafbáturinn liggur. Fyrir skönnnu var
björgunartilraunum hætt í bili, og var búist við, að aftur yrði hafist lianda, eftir 3 vikur, en sein-
ustu fregnir herma, að sérfræðingar sé komnir á á þá skoðun, að það megi heita nærri vonlaust, að
ná kafbátnum upp. Er vafasamt að frekari tilraunir verði gerðar til þess.