Vísir - 20.06.1939, Qupperneq 3

V ! S IR
Þátttaka íslands í heims-
sýningunni í New York.
Hvernig íslandsdeildin kemur áhorfendum fyrir sjónir
í nýútkomnu Lögbergi birtist grein um heimssýninguna í
New York eftir frú Lilju Eylands. Vísir leyfir sér að birta þá
kafla greinarinnar, sem fjalla um íslandsdeild sýningarinnar,
með því að þeir lýsa þeim áhrifum, sem sýningin hefir á landa
vora vestra, þá, er ísland hafa aldrei augum litið og geðhrifum
þeirra.
í grein þessari kynnast íslendingar sjálfir sýningunni nokkru
nánar, en þeim hefir gefist kostur á til þessa, og það beint frá
sjónarvotti, en ekki sýningarnefndinni.
Sjaldan á æfinni liefi eg orð-
ið eins hrifin eins og á dögun-
um er eg gekk inn í hið mikla
svæði heimssýningarinanr í
New York. Blóðið í æðum
manns örvast í rás sinni, að þvi
er virðist, við það að heyra
trumbuslátt og homaspil, sjá
fána blakta á óteljandi stöng-
um, og þúsundir manna og
kvenna á sifeldu iði fram og aft-
ur. Hér eiga sextíu og tvö þjóð-
lönd sýningarskála, og ísland er
eitt þeirra. Island er ltomið á
kortið! Einkennileg ánægju-
kend vaknar í brjósti landans,
þótt hann kunni að vera orð-
inn að einhverju leyti fjarskyld-
Ur fósturjörð feðra Siíina, við
þá tilhugsun að Island á sæti á
þessu alþjóðaþingi. Eg, sem
aldrei hefi Island augum litið
á nú að fá að sjá það fegursta
og hesta, sem land og þjóð hef-
ir á borð að bera með öðrum
þjóðum. Víst er eg hrifin —
og forvitin!
Svo sem fyr er getið er mér
mjög í huga að komast sem
fyrst að sýningarskála íslands,
og legg eg þvi leið mína þang-
að við fyrstu hentugleika. Eklci
er skálinn okkar heldur vand-
fundinn, því hann er annar í
þjóðskálaröðinni til vinstri við
sjálfa sýningarhöll Bandaríkj-
anna. Mér hitnar um hjartaræt-
ur er eg sé íslenska fánann
blakta við hún, liátt yfir bygg-
ingunni. Næstum samstundis sé
eg gríðarmikið eirlíkneski af
Leifi hepna, við framhlið skál-
ans. Mér er sagt að það sé af-
steypa að eirmyndinni, sem
Bandaríkjaþjóðin gaf Islandi,
árið 1930. Eg minnist þess, að
hafa séð samskotalista í sam-
bandi við þessa mynd í „Lög-
bergi* og „Heimskringlu“. Við
landarnir hér vestra eigum þá
líka einhver ítök hér. Þessi
mynd var reist með fjárfram-
lögum frá okkur. Mörg voru
víst tillögin smá, sem vænta
mátti, sem lögð voru fram í
Leifsmyndar-sjóðinn, og margir
sem góðan höfðu vilja en minni
getu til að styrkja þetta fyrir-
tæki munu liafa fundið til þess,
að tillag þeirra næði skamt. En
einmitt fyrir almennan áhuga
og samtök í'þessu efni varð það
kleift, að reisa ]>essa tignarlegu
mynd. Gat hún naumast komið
fram á heppilegri tíma né stað-
ið á hetri stað. Iiún talar af-
dráttarlaust máli Vínlandsfund-
ar Leifs, staðfeslir þá sögulegu
staðreynd, í viðurvist lýða allra
landa, að það var íslenskur
maður, sem fyrstur allra hvítra
manna steig fæti á ameríska
grund.
Við skáladyrnar mætir þér
fögur íslensk stúlka. Erindi
hennar er ekki að eins að heilsa
þér og brosa framan í þig, held-
ur vill liún einnig sýna þér og
skýra fyrir þér liina ýmsu sýn-
ingarmuni. Sex ungar stúlkur
hafa þennan slarfa á hendi.
Fjói’ar þeirra eru frá Manitoba
og ein þeirra liefir nýlega hlotið
viðurkenning þess, að vera ,.hin
fegursta meðal hinna fögi-u“, á
heimssýningunni. Stúlkurnar
tvær frá íslandi töluðu svo góða
ensku að undrun sætti.
Einhverjum kann að finnast
það í of mikið ráðist fyrir smá-
þjóð eins og ísland, sem eftir
síðustu blaðafregnum að dæma
á við ýrnsa örðugleika að stríða,
hvað snertir atvinnu- og við-
skiftamál, að leggja út í að talca
þátt í þessari voldugu heimssýn-
ingu. Mun þetta líka vera í
fyrsta skifti, að þjóðin kemur
þannig fram. Ekki mun það for-
dild eða látalæti, sem i’æður
þessum athöfnum íslands, held-
ur praktisk búhyggindi. Það
bef'ír vakað fyrír fslendinguni
um margra ára skeið, að með
stöðugum erjum og ófriðar-
hættu í Evrópu væri Ameríka
liklegasta landið til frambúðar
í viðskiftum. Með þetta fyrir
augum tók stjórn íslands því
tilboði Bandaríkjanna, að taka
þátt í þessari miklu heimssýn-
ingu í New York. Mun þeim
hafa fundist, sem rétt er, að
þarna væri glæsilegt tækifæri
til að kynna bæði land og þjóð
hinu mikla heimsveldi, og öðr-
um þjóðum.
Á sýningu þessari sýnir Island
sögu þjóðarinnar alt frá vík-
ingaöld til vorra daga. Þetta er
gert með kortum, Ijósmyndum
og líkönum af ýmsri gerð. Er
inn í salinn kemur er lögð ný
áhersla á hugsun þá, sem fyrst
vaknar lijá gestinum við skála-
dyrnar, er hann sér Leifsmynd-
ina, um leið og inn er gengið:
hugsunina um samband íslands
og Vesturheims. Þar blasir við
gríðarmikið landabréf, upplýst
rafljósum; tekur þetta yfir mik-
in hluta veggjar. Á kortinu sést
leiðin, sem Leifur fór forðum,
og loftleið Lindbergs ofursta, er
hann flaug til Evrópu fyrir
nokkrum árum, með viðkomu-
stað á íslandi.
Islenskir atvinnuvegir eru
sýndir í tveimur greinum. Ann-
ars vegar er sjávarútvegurinn.
Er þar sýnd fjölbeytni íslenskra
sjávarafurða, íslenskur skipa-
stóll, hvemig unnið er á þeim
sviðum, og hvernig fiskurinn er
undirbúinn til útflutnings.
Landbúnaðarsýningin gefur
glögga hugmynd um sveitabú-
skapinn á íslandi, eins og hann
er nú rekinn. 1 sambandi við
þetta atriði sýningarinnar er
vert að geta þess, að sérstök
skýring með myndum er gefin
um það, livernig Iaugavatn og
heitar vatnslindir eru liagnýttar
til að búa til vermireiti, þar sem
ávextir allskonar og grænmeti
dafnar eins og þá er best lætur.
Upjjstoppaðar íslenskar kindur
af ýmsum litum, sem stóðu í
glerkössum, vöktu milda at-
hygli. Þótli ullin einkennileg og
fögui’. Kaupsýslumaður einn, er
inn kom taldi að íslenslc gæru-
skinn væru glæsileg vara til
kápugerðar.
Glögg liugmynd og góð var
gefin um fræðslumál landsins,
með ágætum ljósmyndum af
fögrum skólabyggingum. Man
eg eftir myndum af þessum:
Hólaskóla, Laugarvatnsskóla,
Hallormsstaðaskóla og Menta-
skóla Akureyrar. Gamlar ís-
lenskar bækur voru til sýnis i
glerskápum í litlu herbergi, sem
kallað var „baðstofan“. Það sem
mesta athj’gli vakti í „baðstof-
unni“ voru útskornar súðir og
bekkir.
Listavei’k íslenskra fagmanna
eru hér til sýnis, og naut eg
þeirrar ánægju að kyxmast ein-
um þeirra, hr. Þorleifsson.
Hafði hann málað allmargar af
hinum fögru olíumyndum, sem
sýndar voru, og sömuleiðis voru
málverkin á skálasvölunum
hans handaverk. Því miður eru
málverkin sýnd í stofu, sem er
svo lítil, að mjmdirnar geta ekki
notið sín að fullu. Tvö forkunn-
ar fögur veggtjöld, með hönd-
um gjörð, vekja undrun og að-
dáun áhorfenda, vegna þess hve
eðlileg þau eru. Annað þeirra
sýnir íslenskan bóndabæ í miðju
túni. Hitt sýnir baðstofu að inn-
an. Hver meðlimur fjölskyld-
unnar er á sínum stað, og hver
með sitt verk í höndum. Hús-
bóndinn situr fyrir miðju og les
fyi’ir fólkið. Þessar myndir, svo
nákvæmar út í ystu æsar, eru
liið mesta furðuverk listarinnar.
Fagrar standmyndir skreyta
svalirnar, og ýmsa aðra hluta
sýningarinnar. Margar þeirra
eru handaverk hins fræga
ínyndhöggvara Einars Jónsson-
ar.
Er tillit er tekið til fólks-
fjölda á íslandi, má með sanni
segja að sýning þess líði ekki
að neinu leyti við samanburð
sýninga annara þjóða. Um lista-
safnið íslenska má hiklaust
segja, að það ekki aðeins þoli
samanburð við samsvarandi
sýningarmuni annara þjóða,
heldur standi langt um framar
mörgum þeirra, sem mér auðn-
aðist að sjá. Sýningarnefndin á
mikið þakklæti skilið fyrir sína
frammistöðu, fyrir að koma
sýningannununum svo smekk-
lega fyrir og gjöra sýninguna
svo aðlaðandi og ánægjulega. —
Forstöðumaður Islandsdeildar-
innar er hr. Vilhjáhnur Þór. —
Megi hróður íslands vaxa að
verðugu við sýningu þessa!
I. ( ■ 1:1 K. R.
Bæði mörkin sett á síðustu
5 mínútunum.
Knattmeðferð Englendinganna yfirleitt miklu betri.
Menn munu alment ekki hafa búist við því af K.R.-ingum,
eftir ósigurinn fjTÍr Val í síðasta leik, að þeir myndi standa_I.
0. snúning, en þó fór svo, að leikurinn endaði með jafntefli,
sem var mjög sanngjörn útkoma, eftir gangi leiksins. Er alveg
óhætt að segja, að þetta sé besti leikur, sem sést hefir hjá K.R.
á þessu sumri.
En. þó þarf ekki að draga þá ályktun af þessu, að I. C. sé lé-
legir, en hinsvegar á völlurinn mikinn þátt í því, að þeir voru
K.R.-ingum ekki erfiðari.
I uppliafi leiksins voru Eng-
lendingarnir nokkuð óvissir,
reiknuðu hreyfingar knattarins
oft skakt, vegna þess hve völl-
urinn var miklu liarðari en
grasvellirnir, sem ]>eir eiga að
venjast. En eftir því sem leið á
leikinn varð leikur þeirar ör-
uggari og oft með ágætum.
Vörnin var heldur veik og ó-
traust, að undanteknum mark-
manni, Longman, og miðfram-
herjanum, Wliittaker, og veitt-
ist framherjum K.R. oft allauð-
velt að komast framhjá bak-
vörðununx, enda þótt K.R.-ingar
misnotuðu tækifærin. Má þakka
það snilli markmannsins og
svo fljótfærni Steina og Guð-
mundar, að ekld voru gerð tvö
mörk hjá I. C. á fyrsta hálftím-
anum.
En eftir svo sem 25 min. fóru
upphlaupin að skiftast á jafn-
ara og varð talsvert fjör í leikn-
um. Á 30,—40. mín. sýndu I. C.
þann leik, sem búist var við af
þeim og þeir munu sýna, þegar
þeir fara að venjast vellinum
betur. Álti K.R. meira í þessum
bálfleik og sýndi besta leik sinn
í sumar. Er rétt að geta þess,
að þeir höfðu aðeins vind og sól
með sér.
Síðari hálfleikur hófst á
sterku upphlaupi I. C. en K.R.-
ingar sýnilega teknir að þreyt-
ast, og kom þar með greinilega
í ljós, að Englendingarnir
þurftu minna að hlaupa, vegna
þess, liversu miklu betra vald
þeir höfðu á knettinum. Fengu
báðir mörg tækifæri, en mark-
vörðum tólcst yfirleitt að bjarga-
Ilefir vist sjaldan reynt jafn
skóm; ef tilvillerþaðástæðan?)
„Lánsmaðurinn“, Grimar, stóð
sig ekki síður sem „K.R.-ingur“
en sem Valsmaður og var
traustur og öruggur eins og
venjulega.
Dómari var Guðjón Einars-
son. Hann hefir oft dæmt betur
og virtust sumir dómarnir lítt
skiljanlegir, en hann getur ver-
ið misjafnlega upplagður eins
og aðrir.
Veður var liið ákjósanlegasta
til kepni, en áliorfendur reynd-
ust innan við 4 þúsund.
Eftir leikinn buðu K.R--ing-»
ar Englendingunum tfl kafft»
drykkju i K.R.-lmsinu. Gaf K.B.
þeim þar merki félagsins, en L
C. gaf K.R. á móti hvítan og
bláan fána, þar sem í voru fáu-
ar Bretlands og Islands, en fyrir
ofan stendur Islington Corinlhi-
ans v (versus = gegn) Reykja-
vík.
1 Namb. í»l. barna-
kennara ern íiú 4SO
kennarar.
í tilefni af BO ára afmæli sambandsins, verð-
ur lialdið hér uppeldismálaþing og skóla-
sýning.
Þ. 16. febrúar 1889 var stofnað hér í Reykjavík félag, sem
hlaut nafnið „Hið íslenska kennarafélag“. Stofnendur vorn 20
að tölu og voru eða urðu síðar allir þjóðkunnir menn. Má með-
al þeirra nefnda dr. Bjöm M. Olsen, Jón Þórarinsson, Þorvald
Thoroddsen,. Þórhall Bjamason, Jóhannes Sigfússon, Pálma
Pálsson og Morten Hansen. Dr. Bjöm varð fyrsti formaðnr
félagsins, en einn af aðalhvatamönnum að stofnun þess var
Stefán Stefánsson, enda þótt hann væri ekki í bænum, þegar
stofnfundurinn var haldinn.
mikið á dugnað markvarða
beggja liða hér, en þeir voru
hlutverki sínu vaxnir og ilt að
gera upp á milli þeirra.
Léku I. C. betur og öruggar
þenna hálfleik, en K.R.-ingum
tókst jafnan að verjast.
Þegar 5 mírt. voru eftir af
síðara hálfleik, náði Friday
knettinum við vitateig og fór
einn framhjá þrem K.R.-ingum,
sem virtust misskilja hvern
annan og skaut óverjandi við
liægri stöngina.
Þá settu K.R.-ingar kraft i
sig og á næst síðustu min. tókst
Þorst. að skora úr þvögu upp
við mark, en markmaðurinn
hafði dottið við fyrra skot frá
Birgi.
Bestu menn I. C. voru mark-
maðurinn, miðframvörður og
útherjarnir báðir. Sýndu þeir
mesta leikni. Allir sýndu Eng-
lendingarnir betri knattmeðferð
en K.R-ingar, livort sem var
með höfði eða fótum.
Af K.R.-ingum sýndi Anton
tvimælalaust öruggastan leik,
en þeir Gísli og Hans Kragh
sýndu einnig að þeir eru ekki
enn dauðir úr öllum æðum og
æfi þeir vel, þá komast ]>eir
sjálfsagt í „essið sitt“ síðar í
sumar. Haraldur hefir hreytt
um leikaðferð, er liðlegri og
gerði meira gagn. Björgvin var
traustur og öruggur, en liann
verður að lxætta að leika um of
„sóló“. Birgir er efni í knatt-
spyrnumann, en þarf að stillast
og passa staðinn sinn betur. Þor-
steinn var lélegur, hann verður
að æfa sig. (Hann segir mér, að
liann liafi ekki verið á sinum
Tilgangur ]>essa félags var að
efla mentun þjóðarinnar, vinna
að auknum kynnum kennar-
anna og hlynna að liagsmunum
kennara í öllum greinum. I
sambandi íslenskra barnakenn-
ara, sem stofnað var upp úr
gamla félaginu, eru nú um 420
meðlimir, af 450 kennurum
landsins.
Kennarafélagið vakti þegar
rnikla atliygli og margir merkir
menn, sem ekki voru kennarar,
gengu í það og má þ. á. m. nefna
Magnús Steplxensen, landshöfð-
ingja. Enda hefir saga félagsins
verið lxarla merkileg og skal
hún rakin hér í stuttu máli.
Hún liefir skiljanlega verið öað-
greinanleg frá framförum og
endurbótum á skólamálum
landsmanna og það má segja,
að barátta félagsins fyrir bætt-
um kjörum kennara liafi verið
baráttan fyrir betri alþýðu-
mentun.
Félagið komst strax svo langt
í þessari baráttu sinni, að fljót- j
lega voru sett lög til bráða- j
birgða um alþýðufræðslu og .
mentun kennara. S
Árið 1907 vami félagið mik- \
inn sigur með Jón Þórarinsson '
í broddi fylkingar. Þá voru !
samþykt fræðslulög, þar sem öll
börn, 10—14 ára eru skóla-
skyld og jafnframt er Kennara-
skólinn stofnaður með lögum.
Tók hann til starfa 1908.
Unnu þeir og ágætt verk í
þessu sambahdi, þeir Páll
Briem og Einar H. Kvaran, en
aðalmennirnir við löggjöfina
voru þeir Hannes Hafstein og
Guðm. Finnbogason, en Guð-
mundur samdi frumvarpið og
hafði áður samið ágæta skýrslu,
um fræðslu barna og unglinga.
Alllangan tíma eftir þetta
vanst svo heldur litið á í þess-
um málum, en þá er aðalbarátt-
an um að fá rétt kennara viður-
kendan og samræmi í aðbúnað
þeirra allan.
Vanst mikill sigur að því
marki árið 1919, því að þá var
samþ. frv. um skiþun kennara
og laUn þeirra. Fram til þess
tima höfðu þeir verið nxjög illa
launaðir og erfitt að fá þá til að
lialda áfram kenslu, ef þeini
bauðst etthvað betra. I þessum
sigri áttu þeir mestan þátl Þorst.
M. Jónsson, skólastjóri og Jón
Magnússon, forsætisráðherra.
Með þessari löggjöf voru rélt-
indi kennara trygð, hvar sem er
á landinu, en áður höfðu kjörin
verið liarla sundurleit, eftir því
hvar kennarar voru á Iandinii.
Litlu siðar, eða 1921 var Saiii-
hand íslenskra barnakennara
stofnað og gamla félagið hættl
störfum 1922, en ýmsir þeirTa,
sem voru i þvi, störfuðu áfram
i sambandinu. Er það síðan eina
allsherjar félag bamakennara f
landinu og tilgangur þess svip-
aður og hjá gamla félaginu, að
auka mentun kennara, aðallega
á þennan hátt:
1) Stuðla að utanförum
þeirra.
2) Gefa út tímarit (Menta-
mál).
3) Endurbætur á mentun
kennara. (Aukin ujipeídisfræði,
kenslubækur o. s. frv.).
Er kennurum ætlað húsnæði
í háskólabyggingunni og era
menn enn ekki á einu máli um,
hvernig skuli hagnýta það. Vilja
sumir leggja Kennaraskólann
niður þar sem hann er nú, og
aðrir að háskóladeildin verði
einskonar framhaldsdeilÆ
Síðan 1934 hefir sambandið
verið meðlimur í alþjóðakeim-
arasambandinu, sem hefir að-
setur sitt í Paris og tvisvar sent
þangað fulltrúa. Það hefir og
unnið ýmsum framkvæmdum á
sviði fræðslumálanna, svo sem
nýjum fræðslulögum 1936 o. fL
í tilefní 50 ára afmælisíns
gefur sambandið ut bók eftir-
Gunnar M. Magnúss og er hún
bæði saga félagslns og saga
skólamálanna frá 15.—16. öld!
til vorra daga.
Þá hefir það haft aðgang að
Útvarpinu eina viku undanfárið
og í kvöld liefst fulltrua-
þing, sem setið er af 50 fulltrú-
um víðsvegar af Iandínu, en át
föstudag hefst uppeldfsmála--
þing og verða þá fluttir fyrir-
lestrar í Útvarpið. Fyrirlestrana
flvtja dr. Simon Jóh. ÁgþsLs-
son, mag. Árni Halldórsson. pg
Karl Finnbogason skólastjórí á
Seyðisfii’ðí, en auk þess mun
forsætisráðhena flytja ræðu.
Þá verður stór sýning opnuð
á sunnudag, en frá henni miin
verða skýi t nánar síðar hér i
blaðinu.
Gufuböð.
Forstjóri Sundhaltarinnar, Ólaf-
ur K. Þorvarðarson, liefir sent hæj-
arráði bréf, þar sem hann gerir þá
tillögu, að rannsakaðir verði mögti-
leikarnir á því, að koma upp gufu-
baðsdeild við. Sundhöllina. -— ,MáI-
ið var falið húsameistara bæjanns
til athugunar.
Súðin
kom úr strandferðd gær.. ,.r„
*