Vísir - 30.06.1939, Blaðsíða 3

VISIR
3
Föstudaginn 30. júní 1939.
Meðal Einars á Ölvalds-
stöðum gegn mæðiveikinni
Margir bændur hafa fengið hann til þess
að sprauta því í fé sitt.
í»að tjón, sem þegar er orðið af völdum mæðiveikinnar svo
nefndu, verður ekki tölum talið. — Þessi vágestur hefir ekki
komið í neina skyndiheimsókn — hann heldur kyrru fyrir,
nema hann sé hrakinn á brott, og takist það ekki, verður öm-
urlegt um að litast í mörgum sveitum, þar sem skilyrði eru
þau, að höfuðatvinnuvegurinn hlýtur að vera sauðfjárrækt.
Bændurnir flosna upp — jarðirnar leggjast í eyði — og er sú
reyndin þegar orðin norður í Húnavatnssýslu, að ágætar jarð-
ir og vel húsaðar hafa lagst í eyði af völdum veikinnar. Það
væri því mikils um vert, ef takast mætti að finna meðal, sem
að gagni kæmi í baráttunni við mæðiveikina.
Tíðindamaður Yísis drap á
meðal Einars bónda að Ölvalds-
stöðum, í grein um ferðaslang-
ur um Mýrar og Borgarfjörð
éigi alls fyrir löngu. Var þess
þar getið, að Einar væri maður
athugull og natinn við skepnur
og skilningsgóður á alt, sem
þeim við kemur, og hefði hann
sett saman meðal, til þess að
sprauta í fé til varnar þvi gegn
mæðiveikinni. Þar var þess og
getið, að menn myndi hafa
nokkuð missterka trú á þvi,
hvort þetta meðal mundi að
gagni koma, en mörgum þætti
vert að reyna það. Þá var þess
getið, að Einar hefði ekki gert
uppskátt um efnasamsetning
meðalsins, og mun svo enn
vera.
Þegar tiðindamaður Visis fór
upp að Hvanneyri á dögunum
var gott tækifæri til þess að
spyrja bændur, hvort þeir teldi,
að gagn myndi verða að notkun
þessa meðals Einars. Átti tíð-
indamaðurinn tal við nokkura
bændur og var það álit þeirra
allra, að enn væri of snemt að
segja með vissu, hvert gagn
-yrði að þvi að nota það, en auð-
lieyrt var á þeim, sem tíðinda-
maðurinn talaði við, að þeir
gerðu sér nokkurar vonir um,
að gagn verði að því. Bændur
vestan úr hreppum, sem fengu
Einar til þess að sprauta i fé
sitt, segja frá því, að kindur,
sem voru allmjög veikar, liafi
hres.t mjög við eftir innspraut-
inguna, sem var gerð í vor og
sé enn hressar, en of snemt er
enn að segja hvort um varan-
legan bata er að ræða Bóndi úr
Leirársveit sagði tíðindamann-
inum, að mjög veik kind, sem
Einar spraulaði í, liafi hrest við.
Virðist svo sem Einar liafi
haft talsvert að gera við inn-
sprautingarnar og hefir hann
farið allvíða um, að beiðni
bænda. Þá er tiðindamannin-
um kunnugt, að bóndi í Dölum
vestur hreyfði því nýlega, að
Einar kæmi þar til þess að
sprauta lyfi sínu í fé, i von um
að þvi verði bjargað.
Því miður hafði tíðindamað-
urinn ekki tækifæri til þess að
tala við Einar sjálfan um þetta
mál. — Um það verður vart
deilt, að hér er um athyglis-
verða tilraun að ræða, til þess
að koma bændum að liði, og
reynslan mun skera úr því,
hvert gagn verður að meðalinu.
Menn munu kannske segja sem
svo, að það sé næsta ótrúlegt,
að bónda skuli hepnast að firma
meðal gegn slíkri veiki þar sem
visindamönnunum hafi ekki
tekist það, en vitanlega er það
ekki óhugsanlegt, að athugull
bóndi detti niður á ráð, sem að
gagni kemur, og kastar j>að
engri i*ýi'ð á visindamennina.
En það er sem sagt ekki liægt
um það að segja, hver not verða
að meðalinu, fyrr en það hefir
verið reynt til hlítar.
Það væri vitanlega allra
liluta vegna æskilegast, að Ein-
ar bóndi gerði þeim, sem liafa
liaft rannsóknir mæðiveildnn-
ar með höndum, fulla grein
fyrir efnasamsetningu meðals
síns, og að nákvæmlega væri
fylgst með liversu það reynist.
Ef svo reyndist — sem kann-
slce væri ekki of djarft að á-
lykta eftir þeim dæmum, sem
tilfærð eru hér að framan —
að a. m. k. nokkur vöm sé í
lyfinu — væri mjög æskilegt að
samstarf gæti tekist milli bónd-
ans og vísindamannanna. Það
gæti m. ö. o. verið svo, að Einar
sé á réttri leið, en þar með er
ekki sagt, að hann nái markinu
að finna upp meðal, sem örugg
vörn er í, en það gæti tekist með
sameiginlegum tilraunumbónd-
ans og vísindamannsins.
Prófessor L. Magon, forstöðu-
maður norrænu stofnananna í
Greifswald, hefir ritað próf. Al-
exander Jóliannessyni eftirfar-
andi bréf, dags. 16. júlí 1939:
„Eg liefi þá sorglegu fregn að
færa, að dr. Eiður Kvaran dó
12. júní að kveldi eftir langar
þjáningar. Til aprílloka var
hann á Hohenkrughælinu, og
þar var hann, er þér komuð til
Greifswald. Um skeið fór lion-
um fram þar, en honum versn-
aðí aftur um jól og í mars og
gerði það batann að engu. Loks
gat liann eklti haldist lengur við
í Hohenkrug og kom liingað í
apríllok. Hann var þá enn gagn-
tekinn vinnugléði og í það eina
sinn, er hann heimsótti mig hér
í stofnuninni eftir að hann kom,
lalaði liann livað eftir annað
uni, að hann ætlaði að rita sögu
íslands á þýsku á meðan hann
dveldist enn á Þýskalandi. Auð-
vitað gat ekki orðið af þvi.
Heilsa hans fór nú versnandi og
að tillilutun relctors liáskólans
fékk hann ókeypis dvöl á lækna-
stofnuninni. Þar virtist honum
ætla að batna og við vonliðum
allir, að hann næði þeim bata,
að hann gæti farið í byrjun ág-
ústmánaðar til íslands. Öll hans
þrá snerist um þetta og í þeirri
von, að þetta gæti tekist, liafði
staðgengill lians, Ingvar Brynj-
ólfsson, pantað far fyrir tvo
með skipi til íslands. En rétt á
eftir fór lieilsa hans hríðversn-
andi, og leysti dauðinn hann iá
mánudaginn var frá öllum
þjáningum.
Eins og hinn látni liafði ósk-
að, var lík hans brent í gær og
á duft Iians að fara til íslands og
krukkan að leggjast i gröf hjá
foreldrum hans, samkvæmt ósk
hans. Við höfum lialdið virðu-
lega útför hans í gær í kapellu
líkbrenslustofunnar og voru þar
viðstaddir samverkamenn lians
í norrænu stofnununum og læri-
Það er nú mikið um það rætt,
að finna þurfi ráð til þess að
stöðva fólksstrauminn úr sveit-
unum. Þau mál liafa raunar alt
af verið á dagskrá, en áhugi
manna fyrir þeim er varanlegur
vegna þess að þeim er að verða
Ijósara að þau eru liliðstæð
öðru vandamáli — hversu
bjarga megi æskulýð landsins
frá iðjuleysi og tryggja framtíð
hans. Mæðiveikin veldur því,
að brottflutningur fólksins úr
sveitunum er meira vandamál
en nokkuru sinni, því að menn
verða að gera sér Ijóst, að ef
ekki tekst að hindra útbreiðslu
liennar vofir sú hætta yfir í
sauðfjársveitum, þar sem af-
koma manna byggist og hlýtur
að byggjast á sauðfjárrækt að-
allega, að þær leggist í auðn.
Þegar er svo komið, eins og frá
hefir verið skýrt í Vísi, að vel
hýstar góðjarðir hafa lagst í
eyði vegna mæðiveikinnar. Það
er. ömurleg tilhugsun, ef á-
gætra bújarða í kostaglyeitum
bíða slík örlög.
Alt verður að gera, sem unt
er, til þess að uppræta mæði-
veikina — ekkert tækifæri má
vera ónotað. Þeir, sem að því
vinna, verða að taka höndum
saman. Og Vísir er þess full-
viss að allir, sem að rannsókn-
um mæðiveikinnar vinna, vilji
grípa hvert tækifæri sem gefst,
til þess að notfæra sér reynslu
bænda. Og fráleitt þarf að gera
ráð fyrir öðru en að þeir fái
tækifæri til þess að kynna sér
hana að vild. *
sveinar. íslenski fáninn og
blómsveigur með islensku litun-
um huldu kistu hans ásamt
fjölda blómsveiga frá opinber-
um stofnunum og einstökum
mönnum. Aulc prestsins og for-
seta heimspekideildar og mín
mælti einnig Ingvar Brynjólfs-
son lektor á íslensku vegna vina
lians og íslands. Á þennan liátt
liöfum við kvatt dr. Kvaran,
sem samboðinn var hinum
j miklu verðleikum lians sem vís-
indamanns, sem lektors og sem
menningarhera milli þjóða lians
og okkar, Við ínunum láta
hengja mynd af honum, ér
þýskur vinur hans hefir gert,
upp í bókasafn íslensku stofn-
unarinnar ,til minningar um
hinn fyrsta islenska lektor við
háskóla vorn, en auk þess mun-
um vér varðveita minningu
lians-------“
Hinir erlendu ferða-
menn og tjörnin.
Það verður að vinda bráðan
bug að því, að flytja nú þegar í
burtu hið mikla grjót, sem all-
staðar liggur meðfram landi
Tjarnarinnar. Ennfremur gefur
þar að líta og sést greinilega
allskonar gamla muni, svo
sem potta, blikkdósir, bjól-
barða, skó o. m. f 1., sem fleygt
hefir verið í Tjörnina. Þetta er
mesta vanvirða og lýsir liirðu-
leysi og sóðaskap, sem þjóðinni
er álitshnekkir að, því meðfram
Tjörninni ganga flestir af hin-
um erlendu gestum, hvort sem
þeir dvelja hér lengur eða
skemur.
Með línum þessum vildi
eg benda þeim aðiljum, sem
með þessi málefni fara, á að
ráða bót á þessu og það strax,
því sóma okkar vegna þolir
þetta enga bið.
Þ. Þ.
Þjóðverjar heiðra minningu
dr. Eiðs S. Kvaran.
Bréf frá Greifswald.
FLOKKUR NIELS BUKII Á HEIMSSÝNINGUNNI.
Mvndin er af úrvalsflokki Niels Bukli, er hann sýndi leikfimi fyrir framan sýningarhöll
Dana á Heimssýningunni.
Hitaveitan
í hvert hús í bænum!
Félitlir húseigendur eiga að fá að
greiða heimtaugargjaldið í afborgun-
um á sama hátt og rafvélarnar.
Hr. bæjarfulltr. Helgi H.
Eiríksson ritar nýlega í „Vísi“
mjög þarflega grein um fram-
kvæmd hitaveitunnar og færir
mjög ljós rök fyrir því, hversu
lánstilboðin sé viðunandi eftir
aðstæðum og allur gangur
málsins eðlilegur og vel undir-
búinn af liálfu bæjarins.
Um þá málsgrein er veit að
kolaofnahúsunum, langar mig
þó til að segja annað álit og
munu margir svo tala er eiga
þar hlut að máli.
Bæjarfulltr. ályktar viðvíkj-
andi þeim liúsuni, að bænum
beri ekki að skifta sér neitt af
þeim í sambandi við liitaveit-
una, þar eð þau verði ekki kraf-
in um það að taka til sín lieita-
vatnið. Með öðrum orðum: Þau
eiga að vera einfær um það, að
njóta þeirra sjálfs. hlunninda
er hitaveitan kemur til að hafa
m
upp á að bjóða, ella verða þau
að fara á mis við þann blessað-
an yl, enda þó að þau liafi einna
mesta þörf fyrir liann. Nú mun
bað i flestum tilfellum vera svo.
r
að kolaofnaliúsin sem eru enn
við lýði, voru bygð á þeim tíma
er um miðstöð í hús var ekki að
ræða, og liafa svo ekki liaft
getu til að breyta þar um; eru
því litlar líkur til að þau eigi
liægara með að koma jieim upp
þegar liitaveitan kemur, er þá
ofan á bætist heimtaugargjald.
Einnig verða þau að kosta til
miklu meiri breytinga innan
liúss og liafa því í raun og veru
tvöfaldan hitakostnað, við það
að byggja ekki á hentugri tima.
Þeir sem búa í eldri liúsun-
um munu einmitt vera þeir
flestir hverjir sem eru minni
máttar, en einmitt liinir rót-
grónari Reykvíkingar, er goldið
Iiafa lengst fasteignamatið og
skatta til bæjarins og unnið hér
baki brotnu alla æfi og telja
Reykjavík part af sjálfum sér.
Það mælir þvi engin sanngirni
með þvi, að einmitt þeir verði
þeir síðustu til að geta keypt
liitann af bænum. Aftur á móti
hygg eg að margir er við þessi
skilyrði liafa að búa yrði kleift
að borga smátt og smátt hita-
breytinguna á húsUnum er
þessu nauðsynjamáli eru sam-
fara. Eru nægar sannanir fyrir
því að rafeldavélarnar hafa ein-
mitt náð sinni miklu útbreiðslu
í bænum, vegna jiess hvað fólk-
inu hefir verið gert hægara
fyrir með að borga þær niður,
þó ekki séu þar um að ræða
nenia venjuleg lánskjör. Það er |
margur er ekki hefir við annað ;
að stvðjast en mánaðarlaun, en |
myndi leggja liart að sér til að j
njóta þeirra lilunninda er slíkt j
þj óðþrif af yri r tæki veitir er
bitaveitan kemur til að verða.
Það á að vera kappsmál fyrir
Reykjavík að liinn tilvonandi
blessaði liitaveituylur nái til .
allra, jafnt þeirra er í lireysum
búa sem í stærri liúsum, og þá
mun liann dafna og verða bless-
aður af öllum og Reykjavík
verður fvrsta reyklausa borgin
í heiminum er allir vilja sjá og
lieyra.
Soffía M. Ólafsd.
Frá Hong Kong 11
daga til íslands.
Mörg bréf liefi eg fengið frá
Kina og Japan; voru þau oflasl
mánuð eða lengur á leiðinni. A
laugardaginn var fékk eg samt
bréf þaðan að austan er dagsett
var 6. þ. m. Fór í flugpósti.
Bréfritarinn, síra Jóhann
Hannesson, liefir nú dvalið 2
mánuði i Hong Kong við kín-
verskumám, og býst við að
verða þar m. k. árlangt áður en
hann geti farið að starfa að
Kristniboði.
Hér er stuttur kafli úr bréfí
hans:
„Um striðið er ekki hægt að
segja neitt annað en að miklu
blóði er útlielt daglega. Heilar
herdeildir eru stundum „þurk-
aðar út“. Kínverjar hafa látið
Japani dreifa her sínum sem
mest, og þar af leiðandi vinna
]>eir oft sigur i smáorustum.
Mannfall Kínverja fer hlut-
fallslega minkandi, en tap Jap-
ana sívaxandi. Japanar liéldu að
þeir gætu tekið Kina með 75
þús. manna her, er þeir byrjuðu
striðið. Nú hafa ]ieir meira en
hálfa aðra miljón manna undir
vopnum í Ivina, og fer því fjarri
að sigurinn sé unninn. Pening-
ar Japana falla nú gífurlega i
verði á heimsmarkaðinum“. ..
Síra Jóhann biður fyrir kveðj-
ur til allra, sem um hann
'spyrja, og þykir vænt um að fá
íslensk bréf. Bréfin á að senda
ræðismanni Dana i Hong Kong.
S. Á. Gíslason.
8 Slysavarnardeildir
stofnaðar á Vestur-
landi.
Að tilhlutun erindreka Slysa-
varnafélags Islands, Jóns E.
Bergsveinssonar, fóru Eyfell-
ingariiir sr. Jón Guðjónsson,
Holti undir Eyjafjöllum, Einar
Guðmundsson, Ingimundur Ól-
afsson og Sigmundur Þorgils-
son kennari, og Leifur Auðuns-
son sundkennari í erindum
Slysavarnafélagsins dagana
12.—20. þ. m. um Borgarfjarð-
ar-, Mýra- og Dalasýslur til þess
að vinna að stofnun slysavama-
deilda í sveitum þessara sýslna.
Átta deildir voru stofnaðar i
eftirtöldum sveitum: Á Hvitár-
siðu, formaður Torfi Magnús-
son, Hvammi, Guðmundur
Böðvarsson, skáld, Kirkjubóli
og Eyjólfur Andrésson, Siðu-
múla.
Að Hvanneyri, formaður Run-
ólfur Sveinsson, skólastjóri. Á
Hvalfjarðai’strönd, formaður sr.
Sigurjón Guðjónsson, Saurbæ,
frú Ásgerður Þorgilsdóttir,
Iíalastöðum og Þorvaldur
Brynjólfsson, Miðsandi. I Leir-
ár- og Melasveit, formaður
Sigurjón Hallsteinsson, Skor-
Iiolti, Júlíus Bjarnason Leirá
og Ingvar Hallsteinsson, Lyng-
liolti. I Skilamannahreppi, for-
maður, Björn Lárusson, Ósi,
Sigurður Sigurðsson, eldri,
Stóra-Lambhaga og Guðmund-
ur Björnsson, Litla-Lambhaga.
í Borgarhreppi, formaður, Stef-
án Jónssötl, BrenuustÖðuni,
Þorsteinn Jóliannesson, Lauf-
ási og Einar Sigurðsson, Stóra-
Fjalli. I Stafholtstungum, for-
hiaður, sr. Bergur Björnsson,
Stafliolti, Geir Guðmundsson,
Sundum og Guðmiuidur Guð-
bjarnarson, Arnarliolti. 1 Norð-
urárdal, formaður, Sverrir
Gíslason, Hvammi. Undirbún-
ingur var liafinn að stofnun
deilda í Hálsasveit og Reyk-
hóltsdabog i Dalasýslu i Laxár-
hreppi, Hvammslireppi, Mið-
dalalireppi og á Fellsströnd.
Skilningur og samúð fólks,
sem sótti þessa fundi, var frá-
bær í garð Slysavamafélagsins
og sjálfboðaliða þess, og kom
fram á fundunum ríkur áhugi
og besta samvinna að efla slysa-
varnirnar á sjó og landi með fé-
lagsbundnum samtökum.
f „Der Norden“
(júníheftinu 1939) er grein, sem
nefnist „Totenfeier im Skaftafells-
sýsla auf Island“, eftir dr. Helmut
Verleger. Greininni fylgja 3 góí5-
ar myndir af kirkju og kirkjugarÖ-
inum að Kálfafellsstað og af lík-
fylgd (Die letzte Fahrt des Bauern
von skalafell). (FB.).
S