Vísir - 30.06.1939, Side 5

Föstudaginn 30. júní 1939.
V I S I R
Bindfndismálafundur-
inn á RangárvÖllum
verdur fjcimennur.
Mikil Iiátíðaliöld að Odda og'
SJi'önd.
Næstkomandi sunnudag, 2. júlí, boðar stúlkan Frón nr. 227,
hér í bænum, til almenns fundar um bindindismál að Strönd
á Rangárvöllum, eins og fyr hefir verið frá skýrt. Það er ekki
einasta, að allir góðtemplarar séu boðaðir fil þessa fundar,
heldur eru og líka allir aðrir bin'dindissinnaðir menn þangað
boðnir og velkomnir, en einkum þó þeir, sem heima eiga aust-
an Hellisheiðar og þá fyrst og fremst Rangæingar.
Áður en funduririn hefst,
lilýða fundarmerin messu í
Oddastaðakirkju. Guðsþjónust-
an hefst kl. 12V2- Fyrir altari
þjónar sr. Sveinn Guðmundsson
sóknarprestur í Kálfholtspresta-
kalli, en sr/Erlendur Þórðar-
son, sóknarprestur í Odda-
prestakalli, prédikar.
Er lýkur guðsþjónuslunni,
halda fundarmenn upp að
Strönd, en þar verður fundur-
inn háður og fara þar fram að-
alhátíðahöldin.
Kl. 3hefst bindindismála-
fundurinn. Við, fundarbyrjun
og fundarslit verða sérstakir
hátíðarsiðir, og hafa reglur í
þessu skyni verið samdar sér-
staklega fyrir fundinn. Á fund-
inum verða flutt tvö erindi, og
flytja þau þeir Jónas Sveinsson,
læknir, og Pétur Ingjaldsson,
cand. theol. Þá fara fram um-
ræður um haráttuna gegn á-
fengisbölinu. Ályktanir verða
og að sjálfsögðu gerðar í þess-
um málum,
Kvöldfagnaður hefst kl. 8 og
munu þar skemta ýmsir þektir
skemtikraftar. Þessum mann-
fagnaði lýkur með því, að stig-
inn verður dans fram eftir
kvöldi.
Félagar úr stúkunum í Rang-
árvallasýslu, þeim „Gróandi“ að
Strönd, „Djörfung“ i Þylckva-
bæ og „Drifandi“ í Vestur-Eyja-
fjallahreppi, munu sitja fund-
inn, auk félaga úr stúkunni
Frón. Ýmsir aðrir menn úr
Reylcjavík og Hafnarfirði hafa
og þegar tilkynt komu sína til
þessa móts. Þá liafa margir
fleiri bindindissinnaðir menn og
mætir úr Árnessýslu, Rangár-
vallasýslu og Skaftafellssýslu
tilkynt, að þeir muni sitja fund-
inn. Til þessa móts mun þvi
koma mikið fjölmenni, ef veður
ekki spillist, en á því eru ekki
miklar líkur, eins og nú horfir
við um tíðarfar.
Ifðuilr oeiur
1750 kr. iil bliudru.
Aldurlmiginn alþýðumaður
hefir fært Blindravinafélagi Is-
lands að gjöf kr. 1750,00 —
seytján hundruð krónur, til
minningar um móður sína, sem
er látin. Alþýðumaður þessi vill
ekki láta nafns síns getið, en
fól stjórn félagsins að verja
fénu á sem hagfeldastan hátt,
starfsemi félagsins til lieilla,
og mun það að sjálfsögðu
rénna í liússjóð félagsins, svo
hægt sé að eignast sem fyrst
þann dvalarstað, sem þegar er
fenginn, og í framtiðinni á að
verða miðstöð allrar blindra-
starfsemi. —- Stjórn félagsins
vill færa hinum aldurlinigna
gefanda alúðar þakkir fyrir
hina rausnarlegu og hugulsömu
gjöf. (Tilk. frá stjórn Blindra-
vinafélagsins. — FB).
Hin ímyndaða söngför barna úr
Miðhæjarbarnaskóianum,
Athugasemdip við skrif Alþýðublaðsins.
Greinin í Alþýðublaðinu 14.
þ. m., undir fyrirsögninni ,.Ein-
kennileg framkoma Steinþórs
Guðmundssonar í Miðhæjar-
skólanum“, er stórfurðuleg. Ber
hún greinilega merki ókunnug-
leika blaðsins á öllum mála-
vöxtum er greinin fjallar um.
Þar er lítt hikað við ályktanir
og fullyrðingar í garð þeirra
kennara, sem henni er beint til.
Varkárara hefði verið að geyma
sér sleggjudómana þar til mál-
ið skýrðist, þar sem sterkar lílc-
ur voru til þess að heimildir
blaðsins væru bygðar á full-
komnum misskilningi. — Mér
liefir aldrei komið til hugar að
undirbúa né æfa söngflokk
barna fyrir Miðbæjarskólann
vegna væntanlegrar þátttöku
íslenskra barna í Norðurlanda-
söngmóti barna, sem fram á að
fara 3. sept. n. k., en liefði svo
verið, hefði eg vitanlega snúið
mér til skólastjórans með það
mál. Og er sú tilgáta rétt, er
Alþýðublaðið hefir eftir skóla-
stjóra, að líklegt væri að söng-
kennarinn hefði talað við sig,
ef honurn hefði verið þetta á-
hugamál, að æfa söngflokk til
ulanfarar í nafni skólans. Virð-
ist mér því vonlaus sigur fyrir
þá, er tilhneigingu liafa til að
opinbera þvætting um „ráða-
bruggið í Miðbæjarskólanum“,
vegna ímyndaðrar söngfarar
skólabarnanna, þar sem þeir
styðjast ekki við svo mikið sem
grun skólastjórans.
í fyrsta hefti „Mentamála“
1938, skrifaði Steinþór Guð-
mundsson kennari grein um
norræna barnasöngmótið 1939.
Tilefni gi-einarinnar var það,
að sænskur kennari, Knut E.
Sandberg, skrifar Steinþóri og
biður liann að sjá um, að ís-
lenskir söngkennarar og aðrir
áhugasamir skólamenn fái
vitneskju um mót þetta, með
tilliii til þess, að einhver þeirra
sæi sér fært að vinna að þátt-
töku íslenskra barna í mótinu.
Frá því fyrsta að eg vissi um
þetta norræna söngmót, hafði
eg þegar mikinn áliuga á því
að kynnast tilhögun þess og
undirbúningi, ekki aðeins vegna
áhuga míns að verða þar þátt-
takandi, með æfðan söngflokk,
heldur með tilliti til þess að
verða einhvers fróðari um þessi
mál, ef um slíka söngför gæti
orðið að ræða. Og það var að-
eins vegna áskorana minna og
áhuga fyrir unglingasöngmót-
um, að Steinþór Guðmundsson
hélt áfram bréfaviðskiftum við
forráðamenn sænska söngmóts-
ins, og vegna þessa bréfasam-
bands við forráðamenn móts-
ins, virlist áliugi þeirra marg-
faldast fyrir því að fá íslensk
hörn til að taka þátt í söng-
mótinu. Þessu til sönnunar má
enn minna á, að þeir buðu til
sín 20 börnum frá íslandi og
auk þess var hafin þar fjársöfn-
un til styrktar þeim. Tilkynn-
ing um þetta virðulega boð var
send í pósti til allra barnaskól-
anna í Reykjavik og barnaskól-
ans í Hafnarfirði; skólastjórinn
við barnaskólann i Háfnarfirði
fól sínum ágæta söngkennara,
Friðriki Bjarnasyni, þetta mál.
Mun Friðrik hafa hugsað all-
mikið um ]>átttökumöguleika,
og hefði það verið vel við eig-
andi, (að jafn snjöllum sörig-
kennara og listamanni og hann
er, hefði veist aðstaða og tæki-
færi til að fara utan með söng-
flokk úr Hafnarfirði, og að
liann hefði þannig getað notið
þessa vinsemdarboðs. Síðast í
maí var afstaða skólanna til
þessa máls auðsæ, og hún var
þannig, að eg tel að forráða-
mönnum þeirra liafi verið þetta
mál með öllu óviðkomandi eft-
ir þann tíma, og einnig það, er
eg 31. maí útskýrði málið fyrir
þeim börnum, sem nutu þá og
énn söngkenslu minnar, og á
þann liátt var aðstandendum
gefinn kostur á að njóta vin-
semdarhoðs forystumanna
söngmótsins til handa 12 og 13
ára telpum sínum.
Og samhliða þessu —
takið eftir — gafst aðstandend-
um að sjálfsögðu kostur á að
velja sér söngkennara og ferða-
leiðtoga. Þessi söngför til Sví-
þjóðar hefði algerlega verið far-
in á ábyrgð aðstandenda bam-
anna, ásamt söngstjóra og leið-
toga, sem aðstandendur kusu
sér.
Að j>essu vildum við Steinþór
vinna í sameiningu. Skóla-
nefndin liefir ómaklega veist að
Steinþóri Guðmundssyni fyrir
afskifti hans af þessu máli. —
Svargrein okkar í Morgunhlað-
inu, sem nefndinni þykir bera
vott um ókurteisi, var verk
okkar beggja. Milliganga Stein-
þórs í þessu máli bar aldrei vott
um annað, en áhuga hans á þvi,
að greiða götu málsins, sem við
vorum báðir sammála um að
æskilegt væri að kæmist í fram-
kvæmd.
Viðvíkjandi atliugasemdum
skólanefndar Miðbæjarskólans.
er birtust í Morgunblaðinu 22.
þ. m., vil eg taka þetta fram:
1. Þar sem okkur Steinþóri
kom aldrei til hugar að vinna
að því einir, að söngflokkur
barna færi utan á ábyrgð Mið-
bæjarskólans, gátum við ekki
fundið neina ástæðu til þess að
tala um það við skólastjórann
og því síður skólanefnd.
2. Því er ekki til að hampa,
ef aðstandendur barnanna í
söngflokki minum hafa jxikkað
skólanefnd „bæði munnlega og
skriflega“ fyrir afskifti hennar
af þessu iriáli, það sýnir aðeins
enii greinilegar hvernig þetta
mál liefir verið túlkað í áheyrn
þeirra, sem finna sig knúða til
slíks þakklætis.
3. Aðstandendur 20 barna
þurftu að gefa sig fram fyrir 6.
júní, þvi um það leyti kröfðust
forrá,ðamenn söngmótsins
svars. Þetta vissu borniri.
4. Það er engin sönnun fyrir
þvi að söngurinn sé slæmur,
þótt hann hljómi ekki vel í út-
varpi. Fyrir þvi liggja margar
og flóknar ástæður.
5. Ef skólanefnd hefði vitað
5
um sannleikann i þessu rnáti 10.
þ. m., þá hefði hún áreiðanlegat
komist lijá því að almenningur
sæi þessa dæmalausu „ályktan“
ásamt nöfnum liennar í Morg-
unblaðinu 14. júní.
Ren-kjavík, 23. júm 1939t
Jón Ísleifsson.
Alþýðublaðið færðíst undara
að birta grein þessa, og hefir
því dráttur orðið á nauðsynleg-
um skýringum við ásakanip
blaðsins.
J. L
Ferðafélag íslands
ráðgerir að fara 2 skemtiferðír
rnn næstu helgi. Þjórsárdalsför*
Lagt á stað kl. 4 síðdegis á laugar-
dag og ekið í bílum að Ásólfsstöð-
um og'gist þar. Sunnudagsmorgtm
verður haldið inn í Dal, fyrst að
Hjálparfossi, og. sem íetð ligguir
inn í Gjá. Þegar búið er að skoða
hana, verður haldið áfram upj>
Sprengisandsveg að afréttargirðing-
um og þar úr bilunum. Þá farið
-gangandi að Háafossi (414 f.) og
frá fossinum með Fossáriiður fyr-
ir Stangarfjall og þar í bílana.
Þjórsárdalur hefir milda f jölbreytni
og margskonar fegurð að bjóða. Þar
er hæsti foss landsins, Hái foss, ann-
ar vatnsmesti (ossinn, Þjófafoss, og
eirin fegursti fossinn, Hjálparfoss.
Þá er Gjáin eitt af undrum Iands-
ins. Hvergi er Hekla fallegri en
séð frá Ásólfsstöðum. — Gengid
á Eyjafjall-ajökul: Lagt á stað kL
4 síðdegis á laugardag og ekið að
Stóru-Mörk undir Eyjafjöllum og
gist þar. Sunnudagsmorgun snemma
verður lagt á stað á jökúlinn frá
Stóru-Mörk, og gerigið irpp að
Goðasteini. Jökulgangan er ekki erf-
ið, en tekur 8—9 tima. Eyjafjálla-
jökull er eitt fegursta fjall á tslandí
og útsýni frá Goðasteini er óvið-
jafnanlegt. skriftarlisti og farmiðar
seldir á skrifstofu Kr. Ó. Skag-
fjörðs, Túngötu 5, til föstudagskv.
kl. 7.
Farsóttatilfelli í maí
voru 2917 talsins. Þar af í Reykja-
vik 725, á Suðurlandi 773, a Vest-
urlandi 339, á Norðurlandi 446, og
á Austurlandi 634. Farsóttatilfell-
in voru sem hér segir (töltir í svig-
úm frá Reykjavík, nema annars sé
getið): Kverkabólga 4°3 (223).
Kvefsótt iii (403). Gigtsptt 7
(5). Iðrakvef 123 (56). Kvef-
lungnabólga 41 (3). Taksótt 24 (8).
Skarlatssótt 5 (5). Heimakotna 4
(2). Þrimlasótt 1 (o). Kossageit 7
(1). Mænusótt 4 (öll á ,Norður-
landi). Munnangur 12 (o) . Hlaupa-
bóla 34 (o). Ristill 3 (1). —Land-
læknisskrifstofan. (FB.).
EIRÍKUR ALBERTSSON:
__1 _________
Kirkjan og skólarnir.
Prédíkun flutt á Hvanneyri á hálírar aldar
afmæli Hvanneyrarskólans.
Niðurl.
Hin íslenska þjóð hefir verið
kölluð söguþjóðin, og er það
uiri niargt sannnefni. En úl frá
þeirri staðreynd mætti telja
eðlilegt, að liin íslenska þjóð
reisti menningarstárfsémi sína
á hverjum tíma á sögulegum
grundvelli, reisti nýmenningu
sína á reynslu fyrri alda. Ekki
er þó hægt að segja, að þetta
hafi verið gert á sviði slcólamál-
anna á líinum síðustu áratug-
um. Laust cí'lir aldamótin síð-
ustu voru skornir í sundur
margir þættir þess menningar-
strengs, er í gegnum aldirnar
liafði reynst megin menningar-
styrkleiki þjóðarinnar. Fræðslu-
starfsemin almenna var þá tek-
in úr höndum kirkjunnar.
Hinni kirkjulegu menningu
með þjóðinni liefir því hnignað,
en ókirkjulegri skólaménningu
verið veitt hin ríkulegustu vaxt-
arskiljrði. Þann veg var það
samliengi slitið í þjóðmenningu
vorri, er haldist hafði öldum
saman. Og ekki er að dyljast
þess, að áhrifin eru þegar tekin
að koma í Ijós. Ilinn siðferði-
legi grundvöllur þjóðlífsins lief-
ir þegar beðið allverulega
linekki vegna þessa glapræðis.
Leiðtogum vorum ýmsum í
stjórnmálum og þjóðfélagsmál-
um er að verða Ijóst, að hætta
sé á ferðum í þessu efni. Gætir
þess ekki lílið í blöðum vorum,
að kvíða gæti meðal þessara
manna um að ábyrgðartilfinn-
ing og' siðferðilegur þróttur
liinnar yngri kynslóðar sé ekki
jafn sterkur og áður var hann.
Og ýmsu er teflt fram til úr-
hóta. En ekki gætir þess meðal
þeirra að neinu ráði, að aðstoð-
ar þurfi að leita til kirkjunnar
og liennar siðrænu menningar-
linda. Og þó er víst, ef haldið
verður fram enn um skeið eins
og verið hefir, að cnn gerr á
eftir að koma í ljós sú þjóðlífs-
veildun, er af þvi leiðir að slita
hina ahnennu fræðslu- og
skólamenningu úr tengslum
við máttar- og vaxtarliridir hins
kristilega trúarlifs og- lífsvið-
horfa. — Þjóðin lifir enn að
nokkru á þeirn dygðaforða og
siðræna höfuðstól, er kirkjan
skapáði ogj gerði voldugan og á-
hrifaríkan meðan hún hafði að-
stöðu til þess að njóta sín. En
sá höfuðstóll heldur áfram að
eyðast uns hann þrýtur, sé hon-
um ekki haldið við.
Oft er vísað til þess af forj
ystumönnum með þjóð vorri,
hvernig högum sé háttað með
frændþjóðum vorum á Norður-
löndum um ýmsa menningar-
liætti og þjóðlífsform, og þvi
sem þar tíðkast er þá haldið á
lofti sem fordæmi og fyrir-
mynd fyrir íslenska þjóð. En
gætum þá að, hvern veg þeir
liafa gengið, er um er að ræða
samband ldrkju og skóla.
Danir liafa löngum verið
taldir forystuþjóð um alþýðu-
skólamentun, og ]iað með réttu.
Grundtvig er þein-a mikli for-
ystumaður á þeim sviðum. En
liann er það ekki fyrir það, að
hann gerði fræðslu- og þekking-
arstig þessara skóla lágt og yf-
irborðskent um marga liluti,
heldur af þvi, að honum tókst
að tengja skólalireyfingu sína
við hugsjónaauðlegð trúarlífs-
ins, kristilegan menningaranda,
og trúai-lega siðræn stefnrimið.
Og mérkustu alþýðuháslcólar
Svíanna eru reistir á lcirkjulegri
menningu, af ]>ví að þann veg
telja þeir, að skólarnir verði
þjóðlegar og lífi*ænar merining-
arstofnanir. Um þetta höfum
vér ekki farið að eins og frænd-
ur vorir á Norðurlöndum. Og
vér höfum ekki bygt á vorri
aldagömlu reynslu. Fyrir því er
og menning vor með þverbrest-
um nokkrum, er ekkert fær
læknað, livorki pólitísk sniðug-
lieit, þjóðstjórnarmyndanir né
sldpulagsstarfsemi í nokkurri
mynd, eigi þetta sér ekki upp-
sþrettulind í hjartanu. Þjóðin
þarfnast þess að verða betur
kristin en liún nú er. Hún þarf
að verða sæl í guðssamfélagi
sínu. Hún þarf að taka af al-
hug undir orð Krists: Sælir em
þeir sem hungrar og þyrstir
eftir réttlætinu .... Sælir eru
miskunnsamir .... Sælir eru
hjartalrreinir ...... Því að
hjartahreinir, miskunnsamir og
réttlátir menn eru á sérliverri
tíð kjarni sérlivers þjóðlífs.
Fyrir því þarf að nýju að tengja
skólamenningu vora og þjóðar-
innar í heild við anda kristin-
dómsins og kraft hans.
*
Hér er í dag minst hálfrar
aldar afmælis merkilegrar og
þjóðnýtrar mentastofnunar,
hænd.askólans á Hvanneyri.
Hann hefir i hálfa öld verið
uppeldisstofnun fyrir liænda-
efni þessa lands, en jafnframt
því hefir hann fyrst og fremst
verið uppeldisstofnun fyrir
hændaefni þessa héraðs. Hann
hefir ]>ví verið héraðsskóli
Rorgarfjarðar og hefir unnið
þvi og landinu i lieild mikið
gagn.
í sögu þjóðanna hefir engin
stétt, er vinnur með höndum
sínum, hlotið meiri virðingu en
bændastéttin. Og alveg sérstak-
lega ætti þessu þannig að vera
liáttað um oss íslendinga, þvi
að þjóð vor hefir alveg fram á
síðustu tíma verið bændaþjóð.
Og ekki er vafamál, að þegar á
alt er litið er landbúnaðurinn
liklegri en nokkur önnur at-
vinnugrein til þess að viðlialda
jafnvægi og heilbrigði í þjóðlífs-
háttum vorum. Það er göfgandi
og örfandi að ganga til sam-
starfs við sólargeisla og dagg-
ardropa, frjóan jarðveg fagurs
lands og sjálfan Guð, klæða
landið gróði’i og fegurð og
skera upp gnóttir gæða úr
skauti fósturjarðar.
Róndi er bústólpi,
bú er landstólpi,
þvi skal hann virtur vel.
Og íslensk þjóð á að virða vel
hændur þessa lands af þvi, að
það voru bændurnir á umliðn-
um öldum og fram á þennan
dag er liafa átt og eiga siðferði-
legt þrek í rikara mæli en aðr-
ir til þess að leggja hart að sér,
afkasta miklum störfum og
margháttuðum, vera hófsamir
og sparsamir og standa á verð-
inum sem lietjur meðan sjónin
endist. Hin siðræna fórnarlund
þjóðarinnar hefir löngum verið
mest með bændastéttinni og
þrek og þolgæði í sérhverri
raun. Hún hefir á umliðnum
öldum sótt sér þann kraft og
þol til kristindómsins. Bænda-
stéttin íslenska gekk í skóla
kirkjunnar og lærði þar þær
dygðir, er enst hafa henni fram
til þessa, og þjóðin má ekfei án
vera. Og bóndi framtíðarinnar
þarf að vera ki'istinn maður
jafnframt þvi sem hann þarf
að læra og hagnýta sér þær
greinir visindalegrar búþekking-
ar, er honum koma að gagni
við atvinnuveg sinn. Fyrir því
fer vel á þvi, eins og á sér staíl
á hinum bændaskóla þessa.
lands, að kirkja Krists og skóli
búvísindanna stancfa þananig
hlið við hlið að tign og fegurð
kirkjuhússins er ekki mínnr eix
skólans. Sú stofnunin, sem
annast um menningu hjartans
á að vera jafn vegsamleg og
glæsileg og hin, er annast um
hugvitið, þvi að';
Sjálft hugvitið, þekkingfn’
hjaðnar sem iilekking,
sé lijarta ei með, sem undír
slær..
Fyrir því er það afmælisósk
mín til þessarar menningar-
stofnunar bændanna, er vér
heiðrum liér og minnumst i
dag, að hún slíti aldrei sairi-
handi við kirkju og kristiridóm
og að hún þann veg megi á
komandi tímum ala upp fyr-
irmyndarmenn i íslensku þjóð-
lífi, er eigi i senn göfgi og ligii
lijartans og þekkingu o’g vís-
dóm hugans.