Vísir - 07.07.1939, Side 5

Föstudaginn 7. júlí 1939.
YlSIR
5
8tyrjöldiia í Kína
afiitaða Bandaríkj-
aima.
Deilan um hlutleysíslögin.
Þessa dagana verður úr því skorið livort Roosevelt í'orseti
fær því framgengt, að breytingar verði gerðar á lilutleysislög-
unuin, sem hann telur nauðsynlegar. Yill hann að afnumið
verði baimið á sölu vopna og skotfæra til þjóða sem eiga í
striði, og telur, að ef slikar sölur væri leyfðar, mundi það hafa
þau ólirif, að einræðisþjóðirnar myndi síður hælta ,ó, að fara
út í stríð. En stefna Roosevelts i þessu máli hefir ekki fengið
eins mikinn byr í þjóðþinginn og húast mætti við, þar sem
demokratar eru þar i yfirgnæfandi meirihluta. En einangrun-
armennirnir eru margir í báðum flokkum og telja þeir rýmkun
á hlutleysislögunum hafa öfug álirif við það, sem Roosevelt
leliir. Það er ekki enn úr því skorið liver skjöldinn ber í þessn
máli en í einræðisrikjunum hafa erfiðleikar Roosevelts vakið
gleði, sem ekki er reynt að dylja. I sambandi við þetta mál er
vert að kynna sér þær skoðanir sem uppi eru um viðskiftaleg-
ar refsiaðgerðir gagnvart þjóðum, sem beita ofbeldi, og er hér
stuðst við greinar tveggja merkra amerískra stjórnmálamanna.
illviljaðir og ágengir. Þeir vilja
Roosevelt forseti talar í útvarp úr bíl sínum. — Mennirnir í hvítu einkennisbúningunum eru
yfirforingjar úr sjóliði Bandaríkjanna.
Ungverjar hafa boðið Júgó-
slöfum vamarbandalag.
Afstaða Ungverja gagnvart Þýskalandi.
í eftirfarandi fréttapistli frá Bukarest er gerð grein fyrir til-
raunurn Ungverja til þess að efla samvinnuna við Júgóslava. Er
greinin skrifúð í það mund, er Paul prins, ríkisstjórnandi frá
Júgóslaviu, var á heimleið frá Berlín fyrir skemstu, en árangur-
inn af ferð hans þangað mun ekki hafa orðið sá, sem Þjóð-
verjar gerðu sér vonir um. Júgóslavar telja sér lífsnauðsyn að
fara „bil beggja", halda vináttu Breta og Frakka og hafa við-
skiftalega samvinnu við Þjóðverja.
Annar þessara manna er Al-
fred M. Bingham, ritstjóri Com-
mon Sense. Hann gerir grein
fyrir skoðun sinni í ritgerð, sem
hann nefnir „Forleikur að styrj-
öld“.
Hann er þeirrar skoðunar, að
meðan alt sé í eins mikilli óvissu
í lieiminum og nú er, sé ekkert
öruggt ráð til þess að fyrir-
byggja styrjaldir og ekkert ör-
ugt ráð til þess að koma í veg
fyrir að Bandaríkin neyðist til
þátttöku í styrjöld: Ótal margar
villur og mistök, sem vér höfum
gert í alþjóðamálum — og allir
ábyrgir stjórnmálaleiðtogar
seinasta aldarfjórðunginn eiga
þar meiri eða minni sök
á — bitna nú á oss.
Óbreytl ásland (status quo) er
óbærilegt fyrir stórþjóðir. Við-
tækar breytingar hljóta að
verða, en það hefir ekld verið
búið svo í haginn, að þessar
breytingar geti orðið þannig, að
ekki komi til árekstra eða vand-
ræða. Þjóðabandalagið var stofn-
að í þeim tilgangi, að leysa
vandræði þjóðanna friðsam-
lega. Störf þess liafa misliepn-
ast af því að sigurvegararnií
vildu engar breytingar. Og þjóð-
irnar, sem óánægðar eru, hafa
gripið til þess ráðs, að beita
valdi til þess að fá vilja sínum
framgengt. Og þar til við vilj-
um breyta því skipulagi, sem
þarf til þess að breytingarnar
verði sanngjarnar og skipuleg-
ar, er vafamál, að Bandarikin
eða nokkurt annað veldi geti
með því að skerast í leikinn,
og leggja fram alla krafta
sína með öðrum livorum deilu-
aðila, gert heiminn betri dvalar-
stað en hann er.
Það er ekki nema eðlilegt, að
margir Bandaríkjamenn sé
þeirrar skoðunar, að Bandarík-
in ætti að veita Kínverjum full-
an stuðning í styrjöldinni við
Japan. Kínverjar eiga samúð
Bandarikjamanna — en vegna
hrottaskapar og ágengni Japana
hafa Bandaríkjamenn fengið
enn fyllri löngun til stuðnings
við Kínverja. Þegar því er hald-
ið fram, að Bandarikin geti
hjálpað Kína til þess að sigra
Japan, án þess að eiga neitt á
hættu, þ. e. með þvi að beita
viðskiftalegum refsiaðge'rðum,
er viljinn til þess að hafast eitt-
hvað að orðinn mjög sterkur.
Ekkert sýnir betur öngþveit-
ið í utanríkismálum Bandarikj-
anna en hlutleysislögin og af-
staðan lil .Tapan. Við viljum
varðveita hlutleysi vort, til þess
að komast hjá að verða þátttak-
andi í styrjöld, en samt viljum
við hjálpa Kina gagnvart Japan.
Við vildum ekki framkvæma
hlutleysislögin óbreytt, af þvi
að menn héldu að það mundi
Kínve’rjum meira i óliag en Jap-
önum, en reyndin hefir orðið
sú, að Japanir liafa liaft mikil
liernaðarleg not af innflutningi
frá Bandaríkjunum.
Við verðum að horfast í augu
við þá staðreynd, að ef Banda-
ríkin vilja lijálpa Iíína til þess
að sigra Japan, verður það ekki
gert með öðru móti en að
Bandaríkin lýsi sig óvin Japan.
Það er mikilvægt að gleyma því
ekki, að viðskiftalegar refsiað-
gerðir e'ru nokkurskonar hern-
aður. Með því að beita refsiað-
gerðum er beitt valdi, í því
augnamiði að valda „óvinaþjóð-
ini“ tjón eins mikið og unt
er. — Eitthvert öflugasta vopn-
ið, sem beitt var gegn Þjóðverj-
um, var að hindra aðflutninga
þangað — og það bitnaði liai’ð-
ast á þýskum konum og börn-
um. Hinar hörðu afleiðingar
þess munu rneira en nokkuð
annað hafa mótað lifsskoðun og
stefnu Hitlers. — Það fyllir oss
hryllingi, að lesa um loftárásir
Japana, er bitna hai’ðast á kon-
um og börnum. En ef við tök-
urn þátt í að hindra aðflutninga
á matvælum og nauðsynjum til
Japan, bitnar það á japönskum
konurn og börnum. Menn
kunna að segja, að þau muni
ekki þola eins miklar þjáningar
og kínverskar konur og börn,
og gelur hver sem er komið
með ágiskanir í því efni. En vel
má vera að viðskiftale’gar
þvingunarráðstafanir verði til
þess eins, að lengja styi’jöldina.
Við erum að minsta kosti ekki
nú af ásettu ráði að lengja þjpn-
ingarnar, en ef við gerumstþátt-
takelidur í því, að hindra að-
flutninga til Japan erurn við í
liópi þeirra, sem beita vopnun-
unx.
Ef Bandaríkjamenn hætta að
versla við Japaixi, vegna viljans
. til þess að aðstoða Kina til þess
að sigra Japaix, erum við að
heyja stríð við japönsku þjóð-
ina, þótt Bandarikin tald ekki
þátt í vopnaviðskiftum. — Jap-
anir nxyndu líta á Bandaríkja
sem fjandmenn sína. Ef til vill
skapaðist ný liætta fyrir Banda-
ríkin. Japanir gei’ðu tilraunir til
þess í neyð siixni að hefja út-
þensluna suður á bóginn, í stað
þess að fást við Kínverja (Fil-
ipsevjar). Vonirnar um vai’an-
legan lie’imsfrið og nýtt skipu-
lag myndi að eixgxx verða — ný-
ir misskilningar, nýtt hatur
koixxa til söguxxnar, er tefja
lnyndi unx langan aldur fyrir
nxögulegri samvinnu við Japani
í þeinx efnum.
Bandaríkjanxehn eru alveg
sannfærðir um, að þeir liafi á
réttu að standa — og Jápanir sé
koma því til leiðar, að þeix*
liverfi fi’á villu síns vegar, en
Japanir líta svo á, að framkoma
Bandaríkjanxanna liafi ekki
verið betiá á nokkúrn hátt en
Evrópuþjóða. Þeir liafi ekki
lagt undir sig sneiðar af Kína,
eins og Bi-etar og Frakkar
gerðu, en liinsvegar hafi þeir
fylgt þeirri stefnu, að kx-e’fjast
altaf síns hluta af liinuxxx við-
skiftalega ránsfeng hvítra
manna í Kína, — en Kínverjum
hafi orðið að blæða, af þvi að
þeir höfðu ekki nxátt til að rísa
upp gegn viðskiftalegum yfir-
gangi livítu þjóðanxxa.
Grunsemdir Japana í garð
Bandaríkjamanna.
Japanir líta í stuttu íxxáli svo
á, að það sitji e'kki á Banda-
ííkjanxönnum að vera að „pi’é-
dika ixxóral“ vegna Kínanxál-
anna og þar senx þar við bæt-
ist, að því er haldið franx af
nxörgum Bandai'íkjamönnuixx,
að Bandaríkin ætti að hætta við-
skiftunx við Japan, er eðlilega
litið óliýrum augum til Banda-
ríkjamanna í Japan.
Þeir efast unx, að tilgangur-
inn sé sá, sem upp er látið.
Bandaríkjanxemx, senx líta svo
á, að Japanir í-eyxxi að konxa á
nýrri skipun í Kína, með hroka
og yfii’gangi, ætti að nxinnast
þess, að það voru Bandaríkin,
sem bei-a ábyrgð á því, að jafn-
réttri hvítra nxanna og litaðra
var ekki viðui’kent í Vei'sölunx,
og þá ætti þeir að nxuna, að
Ja^anir saka Bandaríkjamemx
um óþolandi þjóðai’renxbing og
lii’oka, e’r þeir bægja japönsk-
unx innflytjendum frá því að
setjast að í Bandaríkjununx, af
því að þeir sé ekki hvítir nxenn.
Syndir Bandaríkjamanna og
ástandið í Austur-Asíu.
Það e’ru með öðrunx orðunx
vorar eigin syndii', senx nú eru
fai-xxar að bitna á okkur. Hin
þjóðenxislega ágeixgni Japana
er einn þáttur alheimsvanda-
nxáls, senx Bandax’íkjamenn
eiga ílxeðsök á, að dafnað lxefir
svo sem reyixd ber vitni. Með
því að kasta oss út i bardagann
nxeð öllum vorum þunga —
nxeð öði’unx aðiljanum — erunx
vér að vinna að því að „status
qou“ (óbreytt ástand, seixx er
óþolandi og óvex-jandi), haldist
áfx’aixi. Hvorl se’ixx slík afskifti
Bandai’íkjanna leiddi til þess að
Japanir biði ósigur eða hætti
uppteknxmx liætti í Kína, er al-
veg eins liklegt, að afleiðingin
yrði frekara að leggja grund-
völl að tilefixi nýiTa styrjalda,
en ekki vei’ða til þess að varan-
legur friður komist á.
í
„Kaupsýslumenn Heljar“.
Bandaríkjastjórn ætti ekki
að leyfa það, að amerískir
nxenn hagnist á að vei’a „kaup-
sýslumenn Heljar“, þ. e. hagn-
ist á sölu lxergagna. Það gæti
konxið til mála að banxxa út-
flutning allra liergagna til Jap-
aix og takmarka hráefnaútflutn-
ingiixn við það, senx hann er á
friðartínxum, en þetta ætti að
gera til þéss að íxxinlca þátttöku
okkar nxeð Japan, — ekki senx
viðskiftalega þvingunarx’áðstöf-
un til þess að lijálpa Kína. Slik
ráðstöfun gæti ekki ráðið úr-
slitunx styrjaldarinnar, þvi að
Japanir myndi kaupa annars-
staðar það, senx þeir ekki fengi
frá Bandaríkjunum.
Það er engin leið til þess að
tryggja öðrunx styrjaldaraðila
sigur nenxa með því að berjast
me’ð honum — fara í stríð íxieð
íonuixx. Við verðunx annað-
ixvort að lialda kyrru fyrir og
íoi’fa á — eða fara í striðið.
i
>að, sem gera þarf.
Ilið eina mikilvæga, senx
hægt er að gei'a og ætti að gera
er að vinna að því að konxa á
nýrri skipun í heiminum, þar
senx þjóðirnar vimxa saman, og
konxið er i veg fyrir að nokkur
þjóð eða valdamenn nokkurar
þjóðar geti beitt valdi x við-
skiftuixx við aði'ar þjóðir og
stefnt að stríði. Það hefir kom-
ið franx hugmynd unx samband
lýðræðisrikja, sem íxú eru til, í
álfum ýmsunx og vei'ði unnið að
því að ná öllunx ríkjunx heiixxs
í það. Hugmyndin er kannske
ekki franikvænxanleg eins og'
sakir standa, en það er liægt að
byrja að fara í þessa átt, og er
eitt mikilvægsta atriðið, að rétt-
látari skifting hráefnanna verði
tekin til meðfei’ðar senx fyrst.
Við eigum ekki að spyrna i
nxóti broddununx að nauðsynja-
lausu — við eigum að verða við
sanngjörnum kröfuni þjóðanna
sem liafa orðið liart úti, e’r hvít-
ir nxenn lögðu lieinxinn undir
sig, og koma á réttlátum jöfn-
uði milli þjóðanna, senx „liafa“
og „ekki liafa“.
En segja nxá, að skilyrðin lil
þess að konxa þessu á, séu enn
fjarlæg og verði fjai-læg, meðan
viðskiftahagsmunir ráða að
me’ira eða nxinna leyti stefnu
ríkisstjórna, meðan eftirlits-
laust gróðakerfi eí við lýði,
nxeð þeii’i’i afleiðingu, að stöð-
ugar æsingar eru nxeð þjóðun-
um og styi-jaldarótti. Komum
fyrst á bættu skipulagi hjá oss
sjálfunx. En ef svo fer að lok-
unx, að við ge’tum eldci konxist
hjá þátttöku í styrjöld — það
eru nxörg og voldug öfl að verki
lil þess — förum þá að nxinsta
kosti ekki út. í stríð til þess að
vei'ja óbreytt ástand. Það er að-
eins einn möguleiki fyrir því,
að næsta styrjöld verði ekki til
einskis, og það ei', að lagður
vei'ði grundvöllur að nýrri
heimsskipun fyrirfram.
NB. I seinni greininni, se’m er
eftir annan ritstjóra, Maxwell
Stewart, er gerð grein fyrir
skoðunum þeirra, senx vilja að
Bandaríkin beiti viðskiftalegum
þvingunarráðstÖfunum gegn
Japönum.

Frá því er togstreita Breta
og Þjóðvei’ja um hið stjórn-
málalega álirifavald i álfunni
byrjaði, liafa Júgóslavar setið
hjá og liorft á leikinn með at-
liyglij og gætt þess vel, að hverfa
ekki fi’á tekhxni slefnu. Tilraun-
ir ítala og Þjóðverja til þess að
fá Júgóslava til þess að gerast
aðili að „möndlinum Rónx-Ber-
lin“ liafa mistekist. Nú leitast
Ungverjar við, að fá þá til þess
að gex-ast samlierjar þeirra. Það
eru mörg merki þess, að Teleki-
stjórnin ungverska vilji jafna
öll landamæra-ágreiningsmál
við Júgóslava, ef þeir fengi i
siaðinn varnarbandalag við þá.
Til þessa hafa Júgóslavar ver-
ið tregir, því að þeir eiga erfitt
nxeð að snúa alveg baki við
Rúnxeniu, en eins og kunnugt er
voru Rúmeixar, Júgóslavar og
Tékkar i bandalagi, Litla banda-
lagiixu, og liefir þvi unx langt
skeið verið njáin samvinna nxeð
Júgóslövuixx og Rúmenuixx. Með
því að yfirgefa Rúnxena mundi
aðstaða Balkanríkjanna til að
vei’jasl ágengni ítaliu eða
Þýskalands veikjast að miklum
nxun.
Það má telja víst, að Ung-
verjar endurnýi nú fyrri til-
raunir til þess að fá Júgóslava
fyi'ir samherja. Jafxxfraxxxt þykj-
ast stjórnmálamenn vera farnir
að sjá þess íxiei'ki, að Ungverjar
sé að verða ákveðnari gagnvart
Þjóðvei'jum. Þetla konx fyrst i
ljós eftir konxu Wilhelms Frick
innanrikisniálaráðherra Þýska-
lands til Budapest, en þá lenti
saixxan Pester Lloydj nxálgagni
ungversku stjórnai'innar, og
Völkisclier Beobachler, aðal-
nxálgagni dr. Göbbels.
í kosningahi’íðinni seinustu
sökuðu ungverskir nazistar
stjóx’nina um skoi’t á ættjai’ðai'-
ást. Ráðherrarnir væri slænxir
Ungverjar. M.a. hefði þeir i shx-
um liópi xxxenn, seixx hinn opin-
beri þýski félagsskapur hefði
útixefnt. Stjórnin svaraði nxeð
því, að ungversku nazistarnir
væi'i nxútuþegar — þeir liefði
fengið kosningafé frá Þýska-
landi.
Þannig er það enn eixxu sinni
konxið á dagskrá í Ungvei-ja-
landi, að það nxegi ekki þolast,
að ungverskir stjórnmálamenn
áli erlendar ríkisstjórnir segja
sér fyrir verkum.
Stefna Csaky er sögð byggjast
á þvi, að
1) Þjóðverjar geri sér ljóst,
að Ungvei'jar nxyndi grípa til
vopna gegn innrás.
2) Ungverjar hafi ekki ósk-
að eftir aðstoð Þjóðverja til þess
að fá aftur sín gömlu lxéi-uð,
senx þeir urðu að láta af liendi
upp úr Heimsstyrjöldinni — og
mundu jafnvel ekki þiggja
slika hjálp, ef í boði væri.
3) Og í þriðja lagi og aðal-
lega, af þvi, að Þjóðvei’jar vilji
i raun og veru ekki stríð.
Æsingarnar i álfumxi og álök-
in eru i augunx stjói’ixmála-
ixxaixna eins og forleikur að
,jVopnuðunx friði“, þar senx
styrkleikaaðs taða einræðisríkj -
anna og lýði’æðisrikjanna er
nokkurn veginn jöfn, og skapist
þannig tækifæi’i, seixx Ungverj-
ar geti nolað til þess að ti'yggja
aðstöðu sina og fá leiði’étting
nxála sinna, er frá líður.
Það er fullyrt samkvæixit á-
reiðanleguni heinxildunx, að
Ungverjar vilja láta niður falla
allar kröfur gegn Júgóslövum
um landanxærálxéruð þau, sexxi
þeir mistu, fái þeir varnar-
bandalag i staðinn. Með þvi að
konxa slíku bandalagi til leiðar
veikist aðstaða Rúnxeniu, og
gera Ungverjar sér þá vonir um,
að gela fengið Transylvaniu aft-
ur nxeð góðu eða illu. En þá
væri skilyrði fengið fyrir varan-
legri vináttu og samvinnu ríkj-
anna, senx eiga lönd að Dóná.
Jafnframt sköpuðust skilyrði
fyrir þessi í'íki til þess að taka
upp svo öfluga samvinnu, að
þau þyrfti ekki að óttast á-
gengni, hvorki frá ItalíUj Þýska-
landi, né Sovét-Rússlandi.
Það er enn of snenxt að sjá
að hve nxiklu leyti áform Uxxg-
vei-ja geta hepnast, en stjórn-
málamenn segja, að nxjög lxafi
dregið úr æsingunx í þessum
hluta lálfunnar að undanförnu,
go telja það að sjáflsögðu góðs
viti.