Vísir - 12.07.1939, Qupperneq 3

Miðvikudaginn 12. júlí 1939.
vrsiR
3
Aldarfj ór ðungsaf mæli
Dýraverndunarfélags íslands.
Félagið, sem Tryggvi Gunnarsson arfleiddi
að aleigu sinni, og rekið hefír menningar-
sem borið hefir ríkulegan árangur.
Hinn 13. júlí 1914 var Dýraverndunarfélag fslands stofn-
að. Að vísu var það svo að í skírninni hlaut félagið nafnið
Dýraverndunarfélag Reykjavíkur, á stofnfundinum, en á næsta
aðalfundi, sem haldinn var árið eftir var samþyktum félagsins
breytt á þá leið, að félagið skyldi heita Dýraverndunarfélag fs-
lands, og á því núverandi nafn félagsins afmæli tæpu ári síðar
en félagið sjálft.
Jón Þórarinsson fræðslumála-
stjóri, sem einnig gegndi þeim
til dauðadags, en hann lést árið
1926. Þá var kosinn formaður
sira Ólafur Ólafsson fríkirkju-
prestur, og gegndi hann starfinu
til ársins 1928, en haðst þá und-
an endurkosningu. Baldur lieit-
inn Sveinsson, meðritstjóri Vis-
is lók við formannsstörfum af
síra ólafi Ólafssyni, en í febrúar
árið 1929 var Þorleifur Gunn-
arsson bókbandsmeistari kjör-
inn formaður, og gegndi hann
starfanum til ársins 1934, e‘r við
tók núverandi formaður félags-
ins, Þórarinn Kristjánsson hafn-
arstjóri.
Allir liafa þessir menn unnið
ótrauðir að framgangi félags-
ins, ásamt þeim mönnum sem
skipað liafa stjórn þess á hverj-
um tíma, og hefir starf félags-
ins og félagsstjórnarinnar verið
hæði mikið og margþætt, sem
nú skal greina.
Þórarinn Kristjánsson
núv. formaður.
Ef rekja ætli sögu og' starf
Dýraverndunarfélags Islands og
gera það rækilega, yrði það alt-
of langt mál i stutta blaðagrein.
Verlcefnin voru víðtæk, og á-
lirifa félagsins hefir gætt um
land alt í mannúðlegri meðferð
og aðhúnaði dýranna. Að þessu
hafa félagsmenn starfað ein-
iiuga, og hver einstakur án und-
antekningar, og þótt þeir eigi
alhr þakkir skilið fyrir starf
sitt, verða að eins fáir þeirra
nefndir i þessari grein, og þá
einkum þeir, sem unnið hafa að
stofnun og stjórn félagsins.
Stofnun félagsins.
Frumkvæði að stofnun Dýra-
verndunarfélagsins óttu good-
templarafélögin hér í bænum.
Skipuðu þau nefnd manna inn-
an sinna vébanda til þess að at-
huga og ígrunda hvort ráðlegt
sýndist að stofna dýraverndun-
arfélag. Þessi nefnd settist þvi
næst á rökstóla og réði ráðum
sínum, en því næst boðaði hún
til fundar liér í bænum til þess
að málið yrði rætt. Á fundi þess
um mættu 50 manns. Framsögu
íyrir hönd nefndarinnar liafði
Otlo N. Þorláksson og skýrði
hann frá tilgangi fundarins og
störfum nefndarinnar, sem og
nauðsyn þess að slikt dýra-
verndunarfélag yrði stofnað.
Fékk mál hans góðar undirtekt
ir, og var ákveðið að stofna fé
lagið og létu 37 stofnendur skrá
sig í félagið þegar á þessum
fundi.
Stjórnendur félagsins.
f fyrstu stjórn hins nýstofn-
aða félags voru kosnir þeir, er
liér greinir:
Formaður: Tryggvi Gunnars-
son bankastjóri. Meðstjórnend-
ur: Flosi Sigurðsson, trésmiður,
Jóhann Ögm. Oddsson, kaupm.,
Otto N. Þorlálcsson og Ingunn
Einarsdóttir frá Bjarmalandi.
Þessi stjórn tók síðan foryst-
una um framgang dýraverndun-
armálanna, og hafði hana iá
hendi næstu árin.. Tryggvi
Gunnarsson var formaður fé-
lagsins til dauðadags, en hann
andaðist í október árið 1917. Við
formannsstörfum af honum tók
Verkefni félagsins.
Þegar Dýraverndunarfélag fs-
lands var stofnað, var meðferð
dýra hér á landi mjög |ábóta-
vant, og var þess full nauðsyn
að hafist yrði handa i því efni
að vekja menn af því sinnuleysi
og hirðuleysi, sem þeir gerðu
sig seka um í meðferð þeirra
dýra, er þeir liöfðu undir hönd-
um. Að þessu kvað ekki frekar
á einum stað en öðrum hér á
landi, en flestir voru undir
sömu sökina seldir, þótt lieiðar-
legar og ágætar undantekningar
væru í þessu efni sem annar-
staðar.
Hér í Reykjavík var það eink-
um meðferð vagnhesta sem um-
bóta þurfti; bæði að þvi leyti
sem snerli hin daglegu störf
þeirra, og einnig að hinu hvað
fóðrun snerti. Úti um lands-
bygðina hefir það hinsvegar
þótt góður siður, að tefla á tæp-
asta vað um allan ásetning,
enda hefir fóðrun á kvikfénaði
til skamms tíma verið mjög á-
bótavant, þótt alt þetta hafi
færst í hið betra horf, eft-
ir að félagið hóf starfsemi sína.
Sá siður hefir beinlínis legið í
landi, að bændur hafa reynt að
draga fram lífið í sem flestu af
fénaði yfir vetui’inn, í þeirri
von, að heyin myndu hrökkva,
en ef eitthvað hefir út af borið,
harðindi og hagleysi, hefir það
sýnt sig, að þessir menn hafa
í rauninni se'tt á guð og gadd-
inn, en er heyleysið hefir verið
komið í algleyming, liefir aðeins
verið um þrent að velja: hor-
felli, niðurskurð eða náungans
kærleika, en alt þetta hefir
komið til greina víðsvegar um
land.
Fyrir aðgerðir Dýraverndun-
arfélagsins hefir mjög verið
hert á öllu opinberu eftirliti, og
ósetning öll orðið varlegri en
áður tíðlcaðist, og þar af leið-
andi hirðing fjárins betri, enda
afraksturinn notadrýgri vegna
bættrar meðferðar.
Tryggvi Gunnarsson.
Þá má einnig geta þess, að
um þetta leyti kvað mjög að
útflutningi á hrossum, og var
illa og ómannúðlega að þessum
útflutningshi’ossum búið um
borð í skipunum, og mátti ekk-
ert út af bera, vegna hins illa
aðbúnaðar, þar eð dýrunum var
kasað niður í lestir skipanna,
án þess að tillit væri tekið til,
hvort þau myndu slasast eða
drepast, ef eitthvað hæri út áf
ó sjónum.
f samræmi við framanritað
varð það því fyrsta verkefni fé-
lagsins, að beita sér fyrir laga-
setningu um vemdun dýra. Ár-
angurinn af þeirri viðleitni eru
hin núgildandi lög um dýra-
verndun frá 3. nóvember 1915.
f lögum jiessum er gert ráð fyr-
ir, að reglugerð verði sett um
aflífun húsdýra, og var sú
reglugerð gefin út árið 1924.
Þegar hér er komið sögu,
legst loks niður hin ömurleg-
asta villimenska, sem haldist
hefir við hér í landi, — háls-
skurður á hfandi fénaði. Áttu
þar flestir til sjávar og sveita
| óskifta sök, og svo voru memi
. fastheldnir við þennan óvana,
að ef Dýraverndunarfélagsins
j hefði ekki notið við, og það haft
( forystu á lie'ndi um útrýmingu
liálsskurðar á fénaði, væri með
öllu óvíst hvort honum væri nú
útrýmt úr landinu, þrátt fyrir
alla lagasetningu.
Dýraverndunarfélagið tók að
sér, meðan lög þessi og reglu-
gerð voru að koma til fram-
kvæmda, að útvega bæði hent-
ugar helgrímur, sem og að ann-
as,t kaup á fjárbyssum og skot-
um og dreifa þessu út til al-
mennings, eftir því sem nauð-
syn krafði, enda hefir félagið
liaft eftirlit með slátrun viðs-
vegar um land, og hefir það
enn með höndum, e'n að því
verður vikið síðar.
Auk þessa hefir félagið liaft
mikil afskifti af lagasetningu
um friðun fugla, og haft eftirlit
með framkvæmd forðagæslunn-
ar úti um landið. Þá hefir fé-
lagið leitast við að hrinda því í
framkvæmd, að dýralæknum
yrði fjölgað, og hefir nokkuð á
unnist í því efni, þótt þeim mál-
um sé enn ekki komið í viðun-
andi horf.
Að lokum má geta þess, að
félagið hefir beitt sér fyrir laga-
setningu um geldingu húsdýra,
en samkvæmt lögum þeim, sem
sett voru um það efni á þing-
inu 1935, er skylt að nota sér-
stakar tengur við aðgerðina. Þá
er og fyrirskipuð svæfing eða
staðdeyfing, þegar um fullorð-
in dýr er að ræða, en tangar-
gelding á lömbum.
Málgagn félagsins.
Strax í upphaíi varð Dýra-
Yerndunarfélaginu það ljóst, að
nauðsyn var, að félagið liefði
yfir málgagni að ráða, til þess
að berjast fyrir áhugamálum
sínum, og ná til fólksins, þann-
ig að skilningur þess yrði vak-
inn fyrir öllu því, sem miður
fór í liirðingu og meðferð dýr-
anna.
Hélt stjórn félagsins með sér
fund hinn 28. febrúar árið 1915,
til þess að ræða þetta mál, og
hvort félagið ætti að ráðast í
blaðaútgáfu, auk þess, sem það
leitaði samvinnu við dagblöðin
hér i Reykjavík í þessu efni.
Á aðalfundi, sem haldinn var
hinn 14. febrúar s. á., hafði frú
Ingunn Einarsdóttir vakið máls
á þessu og flutt langt erindi um
nauðsyn á útgáfu blaðs, en til
þess að hrinda málinu í fram-
kvæmd hafði bæði hún og
tengdasonur hennar, Emil Rok-
stad, lofað að styrkja slíkt blað
með fjárframlögum í upphafi.
Á fundi þessum samþykti
stjórnin að gefa út blaðið, og
skyldi það lcoma út í fjórum
örkum á árinu, eða einni örk á
ársfjórðungi.
Lá þannig endanleg ákvöi’ð-
un fyrir í því efni, og var hafist
lianda um útgáfu blaðsins, en
síðar á árinu var ákveðið að
hlaðið skyldi gefið út í sex örk-
um á ári, og það þannig stækk-
að um tvær arkir frá því, sem
ákveðið var í uppliafi.
Blað þetta var nefnt Dýra-
verndarinn, og kemur það út
sem málgagn félagsins enn í
dag, en á árinu 1927 var það
stækkað, þannig að það er gefið
út í átta örkum á ári hverju,
og er í ráði að stækka það enn
og gefa það út sem mánaðar-
blað í 12 örkum á ári.
Að tilmælum stjórnarinnar
tók Jón Þórarinsson fræðslu-
málastjóri að sér að sjá um rit-
stjórn blaðsins, en Tryggvi heit-
inn Gunnarsson mun einnig
hafa léð þvi krafta sína. Jón
heitinn Þórarinsson annaðist
þvi næst ritstjórnina til dauða-
dags, en er hann féll frá, var
Grétar Ó. Fells ritliöfundur ráð-
inn ritstjóri og gegndi hann því
starfi um skeið. Aðrir ritstjórar
blaðsins liafa verið: Einar Þor-
kelsson, Einar E. Sæmundsen
skógfræðingur, Jón Pálsson
fyrv. aðalféliirðir Landsbank-
ans, dr. Símon Jóh. Ágústsson,
en frá síðustu áramótum tók
Pállj Steingrimsson fyrveþandi
ritstjóri Yísis við ritstjórninni
og hefir liana nú með höndum.
Þessi blaðaútgáfa félagsins
hefir án efa stutt mjög að því,
live mikið hefir áunnist í starf-
semi félagsins. Blaðið hefir náð
til manna viðsvegar um sveitir
landsins, vakið þá til umhugs-
unar og glætt þá nærgætni,
mannúð og siðferðiskend, sem
nú gætir í meðferð dýranna, —
málleysingjanna, sem með öllu
eru háðir annara umsjá.
Hin daglegu störf.
Þótt meðferð dýranna hafi
mjög breyst til hins betra á síð-
ari árum, vill þó altaf bera við
að einhver mistök eigi sér stað,
en því er það eitt af aðalverk-
efnum félagsins, að hafa vak-
andi auga með því, að ill með-
ferð á dýrum sé ekki þoluð á-
tölulaust. Hið daglega starf fé-
lagsins er því fyrst og fremst í
því falið, að liafa eftirlit með
slátrun og sláturhúsum, sem og
flutningi á fé til sláturhúsanna,
og hefir mikið áunnist til bóta
í þessu efni.
Áður var það svo, að lömb
eða sláturfénaður var fluttur á
bifreiðum til slátrunar hér
bænum eða í Hafnarfirði. Tíðk-
aðist það, að um það eitt virtist
liugsað, að hrúga sem mestu af
fénaði á bifreiðarnar, en minna
hirt um hvernig um hann færi
á leiðinni til kaupstaðanna. Var
það þannig altítt, að alt að 59
kindur voru settar á sama bif-
reiðarpallinn, án þess að nokkr-
ar milligjarðir væru settar, og
á leiðinni, þegar ekið var hratt,
eða vegur var vondur, hröklað-
ist fénaðurinn um pallinn og
fékk iðulega mikil meiðsl, eða
drapst jafnvel og tróðst undir,
vegna þessarar meðferðar. Þeg-
ar til sláturhúsanna kom voru
sum lömin þannig hornbrotin,
fótbrotin eða síðubrotin, og
liöfðu orðið að Jiola liinar mestu
kvalir í flutningunum.
Það var að vísu svo, að reglu-
gerðarákvæði höfðu verið sett
um þetta efni, en þeim ákvæð-
um var ekki framfylgt, enda
veittar undanþágur frá þeim, en
sumpart óhlýðnuðust menn
þeim og höfðu að engu.
Dýraverndunarfélagið og eft-
irlitsmenn þess hafa nú komið
þvi til leiðar i samvinnu við bif-
reiðarstjórana, að milligjarðir
liafa verið settar á bifreiðapall-
ana, þannig að betur fer nú um
fénaðinn en áður og minni
liætta er á slysum. Er þetta alt
mikil bót frá því sem áður var.
Þá hefir félagið einnig látið
sig útflutning lirossa miklu
skifta og reynt að sjá um að
reglugerðinni um dýraverndun
sé framfylgt til hins ítrasta. Að
lessu hefir félagið unnið með ó-
slitnu starfi í samvinnu við lög-
gjafarvaldið og einnig með því
að vinna almenning til sam-
starfs og lie'fir blað félagsins
verið þar ötulasti tengiliðurinn.
Þá hefir félagið einnig fylgt
eftir öllum þeim kærumálum
uiii illa meðferð á dýrum, sem
til þess hafa borist, eða til hlut-
aðeigandi yfirvalda í hinum
einstöku héruðum. Það hefir
einnig sýnt sig, jafnvel á liinum
siðustu árum, að það veitir
sannarlega ekki af því, að fé-
lagið sé vel á verði gegn illri
meðferð á dýrum, og mætti i
þvi sambandi nefna, að jafnvel
á sjálfu Alþingi liefir gætt til-
lineigingar i þá átt, að ganga
gegn starfi félagsins og því, sem
áunnist hefir, og mætti þar til
nefna baráttuna um það, hvort
leyft skyldi að eitrað yrði fyr-
ir svartbak eða ekki, með því
að talið er að hann vinni spjöll
á veiði og varpi.
Þá má ennfremur nefna það,
að nú upp á síðlcastið liafa á
stöku stað verið bygð veghlið á
þjóðvegum, sem eru þannig
gerð, að þau geta haft hina
mestu slysahættu í för með sér,
í rauninni bæði fyrir menn og
málleysingja. Hlið þessi eru
þannig gerð, að í gegnum veg-
inn er grafinn skurður, tveggja
metra breiður og alt að einn
metri á dýpt. Yfir skurð þenn-
an er síðan reft með sívölum
járnpípum, með nálægt 8 cm.
millibili, og er því auðsætt, að
hver stórgripur, sem leggur
út á grind þessa, hratar niður
í gegn um liana og stórslasast.
Fari fénaður út á grindina,
verður hann að liggja þar, þar
til að er komið og honum bjarg-
að úr þessari fallgryfju. Fyrir
ríðandi menn getur þetta einn-
ig verið stórhættulegt, t. d. ef
þeir koma á mikilli ferð að
grindunum, en þær sjást í raun-
Framh. á 5. síðu.
Útflutningshross í lest eftir ofviðri á sjó.