Vísir - 28.07.1939, Blaðsíða 4

4
VlSIR
Föstudaginn 28. júlí 1939
Páll Steingrímsson:
Kvennaskóli Húnvetninga
sextugur.
lligiiiiiigass'it og: lisitíðahöld.
Niðurl.
Undir eigin þaki.
Gunnlaugur hét inaður Gunn-
laugsson. Hann bjó að Ytrí-Ey
ú Skagaströnd. Hann hafði
stundað nám í Latínuskólanum
nokkur misseri, en flosnað upp
frá bókinni. Eftir það náði hann
rígnarhaldi á Ytri-Ey. Honum
búnaðist illa, var orðinn skuld-
unum vafinn, vildi selja jörð-
ina, ef þess væri kostur. En
kaupendur lágu ekki á lausu.
Ey var betur hýst, en aðrar
jarðir norður þar, „því að þar
var góður bær á gamla visu og
auk þess allstórt timburliús". —
Arnór sýslumaður Árnason
hafði setið á Ytri-Ey, e'r hann
fór með sýsluvöld i héraðinu,
og bygt húsið 1849. Það var því
orðið rúmlega þrítugt, er hér
var komið. Gunnlaugi voru
kunn húsnæðisvandræði skól-
ans. Hann „skrifaði nú sýslu-
nefnd 14. des. 1882 og bauð að
selja sýslunni íbúðarhúsið fyrir
skólahús“. Taldi það lientugt til
skólahalds og mundi ekki á
betra völ. Sýslumaður stefndi
Bimi Sigfússyni þegar á fund
sinn, er honum hafði borist til-
boð Gunnlaugs. Urðu þeir á eilt
sáttir um það, að sjálfsagt væri
að skoða húsið. Voru nú fengn-
ir tveir smiðir „til að skoða hús-
ið og virða það, og fór það fram
milli jóla og nýárs“. — „Sýslu-
maður boðaði sýslufund fyrr en
venjulegt var, ve’gna skólamáls-
ins, því nauðsynlegt þótti, að
ráða sem fyrst fram úr um
skólasetrið og annað fleira, er
var í ráðagerð um framtíð skól-
ans“. — „Sýslunefnd var nokk-
uð á báðum áttum í fyrstu. Þeir
sem bjartsýnastir voru og
frjálslyndastir, vildu heldur fá
reist nýlt liús handa skólanum
á kostajörð í miðju liéraði, en
þurfa að sætta sig við gamalt
hús, að sumu leyti óhentugt, á
miðlungsjarðnæði í útkjálka-
sveit“. Eri hvort sem yfir þessu
var setið lengur eða skemur,
varð niðurstaðan sú, að sam-
þykt var í einu hljóði, „að
kaupa húsið á Ytri-Ey, ásamt
geymsluhúsi og skúr, túnbletti
þeim, er húsið stóð á, og það af
landi Ytri-Eyjar, sem er sunn-
an Eyjarár. Kaupverðið var kr.
2500.00“. — Þdm Lárusi sýslu-
manni Blöndal og Birni Sigfús-
syni var falið að gera kaup-
samning við Gunnlaug.
Fór það fram, svo sem ætlað
vár, og þar með hafði kvenna-
skóli Húnvetninga eignast þak
yfir höfuðið. Hófst kensla í
Eyjarskóla þegar um haustið
(1883).
Vorið 1884 var í það ráðist,
að kaupa alla jörðina Ytri-Ey
handa skólanum, því að hent-
ara þótti, að skólanefnd he'fði
full og óskoruð umráð yfir
jörðinni. Var kaupverð þess
hlutans, sem nú var keyptur,
réttar 2000 kr. En nauðsynlegar
breytingar á skólahúsinu og
umbætur, áður en kensla hæfist,
kostuðu fullar 1600 krónur.
Aðsókn að skólanum varð
þegar mikil og reyndist húsrúm
lians brátt of lítið. Forstöðu-
konan, Elín Briem, krafðist
endurbóta, en skólanefnd dauf-
heyrðist við þeim kröfum. Hún
var ófús til þess, að auka enn
skuldir lrinnar fátæku stofnun-
ar. Stóð í nokkuru þófi um
þetla árum saman. En er for-
stöðukonunni ofbauð tregðan
og aðgerðaleysið, lýsti liún yfir
því, að hún mundi segja stöðu
sinni lausri og hverfa frá skól-
anum, ef kröfurnar um aukið
húsnæði og aðrar umbætur
væri að engu hafðar. Lét þá
ætlast til, að ekki yrði frá því
hvikað. En ákvæðið var bráð-
lega að engu haft og virðast
konurnar hafa látið sér það vel
líka. Um það se'gir svo í „Minn-
ingarritinu“: „Það fór þó svo,
að konurnar drógu sig alveg í
hlé og létu karhnenn eina“ ráða
fram úr öllum vandamálum
skólans. —
Þegar skólinn hóf starf sitt á
Ytri-Ey var þar „húsrúm fyrir
20 stúlkur að kenslukonum
meðtöldum". — „Fyrsta vetur-
inn stunduðu þar nám 21 stúlka,
13 allan veturinn, en 8 skemur.
Ke'nslukona, til aðstoðar for-
stöðukonunni, var Sigríður
Jónsdóttir frá Djúpadal í Skaga-
firði.
Námsgreinum var nú fjölgað
úr því, sem verið hafði. Kent
var: Skrift, réttritun, reikning-
ur, landafræði, íslandssaga,
mannkynssaga, danska, söngur,
fatasaumur, útsaumur og ýms-
ar hannyrðir aðrar, þvottur og
matreiðsla. — „Fjórar fyrst
taldar námsgreinir og tvær þær
síðast töldu voru námsmeyjar
allar skyldar að læra, svo og
falasaum. Allar urðu þær að
læra minst eina grein hann-
yrða“. Fyrstu ár skólans á Ey
voru námsmeýjar íjær ein-
um mjög í anda Elínar Briem,
og þótti henni fara skólastjórn
og kensla hið besta úr hendi. —
Þriðja og síðasta forstöðukona
Evjarskólans, var ungfrú Krist-
in Jónsdóttir, systir Guðrúnar.
Iívennaskóli Húnvetninga var
fluttur frá Ytri-Ey til Blöndu-
óss árið 1901 og lauk þar merki-
legum þætti í sögu hans.
III.
Minningarrit.
Kvennaskóli Ilúnvetninga
hefir nú starfað sextíu vetur og
þótli skólaráði hlýða, að þess
væri minst að nokkuru. Hún-
vetningum he'fir alla tíð þótt
vænt um skóla sinn og er það
mjög að vonum. Hann hefir
verið ljósgjafi héraðsins. Þar
liafa ungar stúlkur mentast og
mannast.
í sálai-þroska svanna
býr sigur kynslóðanna.
Og livar er menning manna,
ef mentun vantar snót?
Ahrifa skólans hefir og gætt
um land alt. — Skólaráð ákvað,
að gefa út minningarrit um
þessa mentastofnun liéraðsins
(Kvennaskóli Húnvetninga 1879
—1939). Kom það út í síðasta
LEÐUBVINNA SKÓLANS 1938.
wœivmmamv*
PBJÓN SKÓLANS 1938.
skólanefnd undan síga og bætti
úr brýnustu þörfum (um 1890).
Kostuðu þær endurbætur 1100
kr. og bar landssjóður mikinn
liluta kostnaðarins. Við þær
umbætur var svo látið sitja að
mestu þau árin, sem skólinn átti
eftir að vera á Ytri-Ey.
Eyjarskólinn gat sér hinn
hesta orðstír þegar í stað að
kalla mátti, og þótti skólastjórn
og kensla Elínar Briem með
miklum ágætum. Luku þar all-
ir upp einum rpunni. — Og
hróður hennar og skólans fór
um land alt.
Sitt af hverju.
Samkvæmt elstu skipulags-
skrá kvennaskólans, átti skóla-
nefnd að vera skipuð þrem
körlum og þrem konum. —
Björn Sigfússon og aðrir for-
vígismenn skólans, töldu það á-
kvæði sjálfsagt og munu hafa
HANDAVINNUSÝNING 1938.
göngu úr Húnavatnssýslu og
Skagafirði. En er frá leið, komu
stúlkur úr flestum eða öllum
sýslum landsins og jafnvel úr
Beykjavík. Það er í frásögur
fært, að eitt árið hafi verið ell-
efu námsmeyjar úr Suður-
Múlasýslu.
Elín Briem mun hafa verið
mjög einráð um val samkenn-
ara sinna, meðan hún stjórnaði
Eyjarskóla, enda var henni til
þess trúandi, að velja liæfar
kenslukonur.
Risið var úr rekkju lcl. 7 dag
hvern, en þó fór ráðskona fyr
ofan. Kenslustundir liófust kl.
8. Námsmeyjar önnuðust til
skiftis ræstingu skólahússins.
Þær voru og sína vikuna hver
við matreiðslu og eldastörf
með ráðskonunni. Gekk for-
stöðukonan ríkt eftir því, að öll
störf væri vel af hendi leyst og
lokið á tilskildum tíma.
Gengið var til sængur kl. 10
og kl. 11 áttu öll ljós að vera
slökt. Var jafnan þeirri náms-
meynni, er einna best var treyst,
falið að sjá um, að þvi boði væri
fylgt og hvergi út af brugðið.
Skólabragur allur var léttur
og frjálslegur, glaðværð v hófi
og gott samkomulag. Forstöðu-
konan varaðist alla ofstjóm.
Elín Briem lét af sljórn skól-
ans 1895, en við tók ungfrú
Guðrún Jónsdóttir, prófasts
Þórðarsonar á Auðkúlu, og
stjórnaði skólanum um þriggja
ára bil, en þá giftist hún Egg-
erti Briem, sýslumanni Skag-
firðinga (siðast hæstaréttar-
dómara). Stjómaði hún skólan-
mánuði, en samtímis fóru fram
hátíðahöld mikil í skólanum
(17. og 18. júní), svo sem frá
var skýrt í blöðum og útvarpi.
Ritið er allmikil bók. Segja út-
gefendurnir, að það sé e’kki svo
vel úr garði gert, sem þeir hefði
kosið. „Sérstaklega hefir verið
erfitt“, segja þeir, „að safna til
nemendaskrárinnar, þar sem
nokkuð af prófbókum skólans
fórst í bruna skólahússins 1911,
og sömuleiðis reikningar ....
Einnig er saga skólans á
Blönduósi ekki eins ítarleg og
ætlast var til, né samfeld, þar
se’m hún er af ýmsum skrifuð.
Valda því ófyrirsjáanleg forföll
En eftir ástæðum þótti þó út-
geföndum ekki rétt, að láta
þetta standa fyrir útgáfu rits-
ins, en biðja lesendur velvirð-
ingar“.
Þeir kvarta og um það, út-
ge'fendumir, að ekki hafi tekist
að útvega myndir af öllum
kenslukonum og skólastjómar-
mönnum. Mun þar nokkuru um
valda, að of síðla hefir verið
liafist handa um myndasöfnun.
Magnús bóndi Björnsson á
Syðra-Hóli hefir ritað ítarlega
og fróðlega um Kvennaskóla
Húnvetninga, fram til ársins
1901, er liann var fluttur frá
Y(ri-Ey að Blönduósi, og er
mjög við ritgerð hans stuðst
í þáttunum hér að framan.
Magnús er talinn mikill fróð-
leiksmaður, hygginn og gætinn,
varkár í dómum, manna áreið-
anlegastur. Hann virðist og hið
hesta ritfær. —
Þegar skólasögu Magnúsar
J
VEFNAÐARSÝNING.
lýkur, taka við ýmsar ritgerðir,
og verður — rúmsins vegna —
látið nægja, að nefna að eins
fvrirsagnir þeirra og höfunda.
Jónína S. Líndal ritar smágrein,
er hún nefnir: „Skólinn á
Lækjamóti". — Þ. J. (= Þórar-
inn Jónsson á Hjaltabakka, for-
maður skólaráðs) ritar þessa
þætti: „Skólinn á Rlönduósi“.
„Nýtt skólahús bygt“. — „Til-
raunir að Norðuramtið samein-
ist um skólann". — „Kenslu-
konur, námsgreinar, laun“. —
„Óánægja kemur fram í sýslu-
nefnd með skólann“. — „Til-
raunastöð við skólann“. —
„Fjárhagur skólans, er hann
kom á Blönduós“. — „Skóla-
húsið brennur". — „Slcólahús
endurbygt úr steinsteypu“. -—
„Starfræksla skólans í hinu
nýja liúsi“. — „Fæðis- og skóla-
gjöld námsmeyja". — J. J. L.
(= Jónatan J. Líndal á Holta-
stöðum, féhirðir skólans) ritar:
„Fjárhagur skólans og ýmsar
umbætur 1901—1939“. — „Bú-
skapur skólans“. — „Stjórnar-
nefndir skólans á Blönduósi“.
—• Enn eru þessar gre’inir:
„Kenslugreinar og kenslufyrir-
komulag" — „Leikfimiskensla
og leikfimishús". —- „Kenslu-
konur og forstöðukonur" (Þ.
J.).------„Breyting á kenslu-
fyrirkomulagi skólans“ (Hulda
Stefánsdóttir). — „Kvennaskól-
inn á Blönduósi" (Elínborg
Lárusdóttir). — Loks er skrá
um stjórnarnefndarmenn skól-
ans frú upphafi, skrá um
kenslukonur og skrá um náms-
meyjar. Síðast nefnda slcráin er
ærið ruglingsle'g að því leyti, að
nöfnum námsmeyja er ekki
raðað eftir stafrófsröð, svo að
nokkur mynd sé á.
Aðsókn að skólanum hefir á-
valt verið mikil. Fjárliagurinn
hefir stundum verið örðugur,
en nú stendur hagur skólans
með miklum blóma. Var talið
svo í árslok 1935, að skuldlaus
eign hans næmi þá kr. 73.244.73.
— Þeim, sem kynnast vilja hag
skólans, rekstri hans og kenslu-
fyrirkomulagi eins og það er nú,
skal bent á að lesa „Minningar-
ritið“.
Um kenslukonur og forstöðu-
konur stofnunarinnar segir for-
maður skólaráðs:
„Á þessum 60 árum(þ. e. 1879
—1939) hefir skólinn haft alls
67 kenslukonur. ... Af þeim
hafa verið 14 forstöðukonur.
Þar af hefir Elín Briem verið
lengst, eða samtals 18 ár ( í
fjórum tímabilum), Guðriður
Sigurðardóttir frá Lækjamóti 7
ár, Ki-istjana Pétursdóttir frá
Gautlöndum 5 ár, Hulda Stef-
ánsdóttir frá Þingeyrum 5 ár,
Sigurrós Þórðardóttir frá Stóra-
Fjarðarliorni 4 ár og Anna R.
Þorvaldsdóttir Arason frá Víði-
mýri 4 ár. Aðrar skemri tíma.
Allar liafa forstöðukonur skól-
ans og kenslukonur reynst mjög
vel. Hefir það verið skólans að-
alstyrkur, hve góða kelislu-
krafta liann hefir ávalt liaft.“ —
Núverandi forstöðukona er
ungfrú Sólveig Benediktsdóttir
úr Húsavík á Tjörnesi, en þess-
ar eru kenslukonur: Sigurlaug
Björnsdóttir frá Kornsá, Mar-
grét Bjarnadóttir frá Leifsstöð-
um, Karlotta Jóhannsdóttir frá
Brekkukoli og Margrét Jóns-
dóttir frá Akureyri. Heyrði eg
orð á því gert nyrðra, hversu
vel ungfrú Sólveigu færi skóla-
stjórnin úr hendi og hversu ör-
ugg hún væri og föst fyrir, ef
á þyrfti að halda. Kenslulcon-
urnar munu og vel mentaðar,
hver í sinni grein, og öll kensla
skólans í besta lagi. — Um 1500
stúlkur munu hafa notið kenslu
í skólanum þau 60 ár, sem hann
hefir starfað.
Slcólaráðið er nú þannig skip-
að: Þórarinn Jónsson á Hjalta-
bakka (formaður), Jónatan J.
Líndal á Iloltastöðum (gjald-
keri), frú Ásta Sighvatsdóttir á
Blönduósi, frú Jónína S. Lín-
dal á Lækjamóti og Kristinn
Magnússon, kaupmaður á
Blönduósi. —
Þessir menn hafa setið lengst
í stjórn skólans: Þórarinn Jóns-
son 27 ár (lengi formaður),
Árni Á. Þorkelsson á Geita-
skarði 26 ár (oft formaður),
Jónatan J. Líndal 22 ár (17 ár
gjaldkeri), Þorsteinn Bjarna-
son, kaupmaður, 15 ár, Jóh. G.
Mölle’r, kaupmaður, 14 ár, Bjöm
Sigfússon 9 ár, Gísli sýslumað-
ur ísleifsson 8 ár og sira Eggert
Ó. Briem 8 ár.
Þrjár konur hafa setið í
stjórn skólans á Blönduósi: Frú
Jónína S. Líndal 14 ár, frú
Hulda Stefánsdóttir 9 ár og frú
Ásta Sighvatsdóttir 5 ár. —
IV.
Hátíðahöld.
Skólaráðið efndi til mikils
mannfagnaðar 17. og 18. fyrra
mánaðar. Fóru hátíðaliöldin
fram í skólahúsinu og hinni
SKERMAGERÐ SKÓLANS.