Vísir - 10.08.1939, Page 3

VISIR
10 MiUONIR GERLA
I.
Hvað vitum við um mjólk-
ina? Hún er ein af hinum dýr-
mætustu fæðutegundum sem
kostur er á að fá. Hún inni-
heldur mikið af eggjahvítuefn-
um og fitu, og auk þess gnægð-
ir af þeim söltum sem líkami
vor þarfnast daglega. Einnig
inniheldur Iiún mörg af hinum
dularfullu, en lífsnauðsynlegn
bætiefnum. Getur t. d. próf.
Skúli Guðjónsson þess nýlega í
fyrirlestri er hann hélt í Árós-
um, að telja beri mjólkina eina
af þeim fæðutegundum er gefi
okkur örugglegast C-bætiefni.
En án þess er sem kunnugt er
ekki hægt að lifa lil lengdar.
Ilinsvegar þarf lítið lil þess að
efni þessi eyðileggist, sérstak-
lega þó C bætiefnið. Og við
langa geymslu og vanliirðu
breytist fljótlega efnasamsetn-
ing mjólkurinnar, og getur þá
verið hælta á að ýmiskonar
meltingarsjúkdómar myndist.
Sýklar allskonar geymast vel í
mjólk, jafnvel hættulegustu
tegundir þeirra eins og tauga-
veikis- og skarlatssóttargerl-
arnir. En annars er góð mjólk
gerlasnauð, og þá venjulega að
eins um þær teg. að ræða, er
engu tjóni valda í mellingarfær-
um vorum. Hefir Dönúm t. d.
tekisl að framleiða mjólk er að
eins geymir í sér 3—500 gerla i
einn grammi mjólkur. Sé sóða-
lega með mjólkina farið, eru
þegar í byrjun mesti aragrúi af
gerlum i henni, er svo marg-
faldast með geysi hraða sé ekki
gætt ýtrustu varúðar og sam-
viskusemi í meðferð liennar. Og
þegar svo er komið getur hún
valdið alvarlegum þarmasjúk-
dómum og þarmaeitrunum, sér-
staklega á ungbörnum.
Nú á síðustu árum hafa orðið
mikil straumhvörf á meðferð
mjólkur og mjólkurafurða. T.
d. vitum við með vissu að ýlr-
ustu nákvæmni þarf að gæta
með alla geymslu mjólkurinn-
ar. C bætiefnið er óstöðugt, og
þarf lítið út af að bera til þess
að það rýrni til muna. Langir
flutningar og hristingur á mjólk
geta á skömmum tíma gereyði-
lagt það, og má telja þá mjólk
stórgallaða sem þannig er farið
með án sérstakra varúðarráð-
stafana. Sama máli gegnir með
allar gerlaeyðandi aðferðir er
enn þá þekkjast, þær skemrna
einnig mikið þetta dýrmæta
efni. Mjólkurálát sem illa eru
hirt, gamlir mjólkurbrúsar með
ryðblettum, eða þar sem gljá-
húð þeirra er skemd, geta einnig
gereyðilagt C bætiefnið á
skömmum tíma. Hefir landi
okkar, próf. Skúli, bent dönsk-
um bændum nýlega á þessi
sannindi í erindi er liann flutti
um þessi efni. I þessu erindi
vekur hann atliygli á því, að
farið sé að setja tilbúið C bæti-
efni saman við mjólk, til þess
að vega á móti þeirri eyðingu
á efni þessu er altaf má búast
við, sérstaklega þar sem van-
kunnandi menn eru látnir ann-
ast framlcvæmdir.
Þessvegna má fidlyrða að í
öllum menningarlöndum sé hin
mesta áhersla lögð á að fram-
leiða úrvalsmjólk, og ýtrustu
varfærni gætt, alt frá þvi að
mjólkin kemur úr kýrspenan-
um, og þar til að hún er komin
í hendur neytandans. Og af
þeirn ástæðum sérstaldega, að
þetla er einasta fæðan sem ung-
börnin neyla og iðulega einasta
fæðan sem sjúklingarnir þola.
Auk þess er mjólkin einasta
ódýra fæðutegundin sem gefur
miljónum neytenda, sérstaklega
fátæklingum borganna örugg
og góð bætiefni.
I
II.
Fyrir fáum dögum ritaði einn
af kunnustu framsóknarmönn-
um hér í bæ, hr. Sig. Þorsteins-
son frá Rauðará, eftirtektar-
verða grein í dagbl.„Vísi“.Bend-
ir hann m. a. á, að mjólkursam-
salan selji iðulega 2ja—4ra daga
gamla mjólk til bæjarins, aðal-
lega að austan. Þessi ummæli
eru að eins staðliæfing á þeim
grun manna hér í þessum bæ,
að iðulega sé sekl í búðum sam-
sölunnar gömul og beinlínis
skemd mjólk. Hr. Sigurður Þor-
steinsson ber vitanlega ábyrgð iá
sínum ummælum, en hinsvegar
má undarlegt heita, ef héreftir
ekki verður gerð einhver gang-
skör að því að tryggja bæjarbú-
um alveg örugga mjólk. En sér-
stök ástæða er til þess einmitt
nú að vera á verði með þelta
þar sem búast má við að flutt
verði á næstunni rnikið af mjólk
að austan hingað til bæjarins.
Má vel vera að erfitt sé að
tryggja með þvi fyrirkomulagi
sem nú er, að ekkert af mjólk
þessari sé gamalt. Hinsvegar er
það vitanlegt, að jafnvel lítill
sopi af slikri mjólk getur stór-
skemt geysimikið af annari
góðri mjólk, sé tvennu slíku
blandað saman. Þetla er nú ein
lilið málsins. Önnur hliðin snýr
svo að þeim sem undir engum
kringumstæðum þola gamla eða
skemda mjólk, og það eru ann-
arsvegar ungbörnin, og liins-
vegar sjúklingai’nir. Þetta fólk
þolir alls eigi skemda mjólk, og
það verður að vera trygging
fyrir því, að það fái altaf góða
mjólk og óskemda. Slík mjólk
má ekki innihalda nema lílið
eitt af gerlum i hverju grammi,
og hún verður skilyrðislaust að
vera þannig meðfarin að bæti-
efna innihald liennar rýrni svo
litið sem unt er. Erlendis er
þelta kölluð barnamjólk. Er
þess krafist, að henni sé ekki
blandað saman við aðra mjólk,
og komi yfirleitt frá sérstökum
kúabúum, þar sem kýrnar eru
valdar úrvalskýr, fjósin sérstak-
lega vönduð t. d. með kölluið-
um veggjum. Starfsfólk alt
undir daglegu lækniseftirliti, og
dýralæknar skoði kýrnar dag-
lega. Hin mesta áhersla er og
lögð á að öll slík mjólk sé kæld
undireins og hún er mjólkuð.
Og afleiðing þess er aftur sú að
sértsakur kæliútbúnaður sé í
hverri mjólkursölubúð. Eru
kröfur þessar einmitt gerðar til
þess að fyrirbyggja að gerlar
geti margfaldast í mjólkinni,
Með þessu móti fæst hin ör-
ugga og góða barnamjólk i ná-
grannalöndum okkar. Inniheld-
ur hún eklci nema nókkur
hundruð gerla i hverju mjólk-
urgrammi. En mjólk sú sem
hér er seld sem barnamjólk, eða
næst ætti að ganga góðri barna-
mjólk, inniheldur alt að 10
miljónum óhreinindagerla í
liverju grammi mjólkur, enn
þann dag i dag.
Hér er ástandið svona: Óger-
ilsneyddri mjólk er blandað
saman frá mörgum kúabúum.
Fjósin uppfylla fáar heilbrigð-
iskröfur. Fólkið er ekki undir
lækniseftirliti. Hvar er trygging
fyrir því að ekki fáist berkla-
veik manneskja við mjaltir.
Kýrnar eru ekki heldur undir
eftirliti dýralæknis, nema þá að
litlu leyti. Kæliútbúnaður er i
ólagi á kúabúunum, og þekkist
ekki á útsölustöðunum hér í
borginni. Ilvað á að gera?
Fyrir nokkurum árum gerði
atorkumaðurinn Tlior Jensen
tilraun til þess að framleiða
barnamjólk. Og hepnaist sú'til-
raun vonum framar. Munu allir
er þekkja til góðrar mjólkur-
framleiðslu vera á einu máli um
að þar hafi verið framleidd sú
hesta mjólk er þekst hafi hér á
landi. En af óskiljanlegri eyði-
leggingarsýki og hatrönunum
sjálfbyrgingsskap, blandað
pólitísku hatri, var hin merki-
lega byrjun að fyrirmyndar
mjólkurframleiðslu, að mestu
löðg í rústir á skamri stundu.
Hinni góðu mjólk var bland-
að í sama trog og óheilnæmu
mjólkinni, enginn mátti skara
framúr, eins og oft hefir við
brunnið i jafnaðarmenskubrölti
hinna ímynduðu sósialista hér iá
landi. Og afleiðingi varð sú sem
kunnugt er: engin örugg heilsu-
samleg mjólk framleidd í land-
inu.
Það hefir flogið fyrir að þeir
fáu menn er skynbragð bera á
svona lduti i mjólkursölunefnd-
inni hafi þegar fyrir nokkurn
Styrkur úr
Sáttmálasjóði.
Úr danska hluta hins dansk-
íslenska sáttmálasjóðs ve'rður
útlilutað á þessu ári lu*. 20.000,
samkvæmt lögum frá 30. nóv.
1918 og reglugerð 15. iuars
1920, og er fé þessu úthlutað
til þess að efla andlegt samband
millum Danmetrkur og Islands,
til eflingar íslenskum vísindum
og rannsóknum og til styrktar
íslenskum námsmönnum.
Samkvæmt þessu verður
veittur styrlcur til náms í sér-
greinum eða ahnenns eðlis,
jafnt til ferða, háskóladvalar o.
s. fi-v., og til þess að semja og
gefa út vísindarit og fræðirit,
og annara slíkra verkefna, sem
samrýmast ákvæðunum um út-
hlutun úr sjóðnum.
Umsóknir, sem eiga að vera
á dönsku, ásamt með, nákvæm-
um og fullnægjandi upplýsing-
um, ber að senda til stjórnar
dansk-íslenska sáttmálasjóðs-
ins, Ivristiansgade 12, Kaup-
mannahöfn, hið allra fyrsta, en
þó ekki seinna en 1. september
n. k. Umsóknareyðublöð fást
hjá háskólanum i Kaupmanna-
höfn. — (Sendihe'rrafrétt).
frétiír
Yeðrið í morgun.
í Reykjavík 12 stig, heitast í gær
18 stig, kaldast í nótt g stig. Úr-
koma í gær og nótt 4.0 mm. Sól-
skín i 3.7 stundir. Heitast á land-
inu í morgun 13 stig, á Reykjanesi
og í Kvígindisdal, kaldast 9 stig, á
Dalatanga, Kjörvogi, Papey og
Blönduósi. Yfirlit: Lægð milli ís-
lands og Skotlands á hreyfingu í
austur. Horfur: Suðvesturland til
Breiðafjarðar: Norðaustan gola.
Úrkomulaust. Norðurland: Austan
eða norðaustan gola. Víðast úr-
komulaust. Norðausturland: Aust-
an gola. Dálítil rigning.
K. F. U. K.
U.D. og Y.D. — Farið verður í
herjaferð n.k. sunundag. Uppl. í
húsi K.F.U.M. annað kvöld.
borið fram tillögur er fari í þá
ált að framleidd verði hér
barnamjólk eftir fylstu kröfum
sem gerðar eru erlendis. En því
miður mun alt slíkt liafa verið
koldrepið.
Málið virðist samt vera ein-
falt. A Korpúlfsstöðum er sem
kunnugt er fyrirmyndar fjós.
Sennilega má með litlum endur-
bótum útbúa það svo að það
uppfylli fylstu kröfur. Þar á að
liafa, og þar er hægt að ala 200
kýr, og er kúastofn Tlior Jen-
sens viðurkendur fyrir gæði.
Það ætti að vera auðvelt að
starfsfólkið þar sé undir dag-
legu lækniseftirliti, og það ælti
að vera auðvelt að kýrnar þar
væri einnig undir dýralæknis-
eftirliti daglega. Það ætti að
vera auðvelt að koma þar fyrir
kæliútbúnaði er samsvari kröf-
um tímans. Og það ætti að vera
vandalítið að sjá um að þessari
mjólk sé ekki blandað saman
við aðra mjólk. Og það er einn-
ig sjálfsögð krafa, að mjólkur-
búðir þær er seldu slíka mjólk,
hefðu fullkominn kæliútbúnað.
Það má fullyrða, að með
þessu eina móti sé fyrirbygt að
börn og sjúklingar eigi ekki á
hættu að sýkjast af mjólk þeirri
er þeir daglega neyta hér í bæn-
um.
Mjólkurframleiðandi.
Súðin
fer í kvöld kl. 9 austur um land
til Seyðisfjarðar.
Enskt herskip
kom hingað íyrir hádegi í rnorg-
un. —
Víkingar
héldu þjálfara sínum, Fritz Buch-
loh kveðjusamsæti í gær í Oddfel-
lowhúsinu. Voru Buchloh afhentar
Islendingasögurnar í þýskri útgáfu
og voru nokkrar ræður haldnar
honum til heiðurs.
Fram.
2. flokks æfing í kvökl kl. 8—9
og 3. fl. kl. 9—10.
K.R.—Valur.
Kl. 8:30 í kvöld leika K.R. og
Valur aukakappleik. Verður þetta
siðasti leikur þessara félaga í sum-
ar, því að á mánudag fara Vals-
menn utan, og verður hann vafa-
laust spennandi. K.R.-ingar vilja
varla tapa fyrir lægsta félaginu á
Islandsmótinu og Valsmenn þurfa
að „hefna harma sinna“ áður en
þeir fara til Þýskalands.
Landsmóti 1. flokks
lauk í gær og eru ísfirðingar
meistarar. Vann K.R. Víking með
4—o og Valiír Fram með 7—o .—
Það var Frarn, sem hafði möguleika
til að verða jafn Isfirðingum, ef
þeir hefði unnið alla sína leiki.
Næturlæknir:
Kjartan Ólafsson, Lækjargötu
6B, sími 2614. •—■ Næturvörður i
Lyfjabúðinni Iðunni og Reykjavik-
ur apóteki.
Ferðafélag fslands
fer 3 skemtiferðir um næstu
helgi. —• Gönguför um Snœfellsnes.
Lagt á stað síðdegis á laugardag
nteð ms. „Laxfoss“ og siglt til
Borgarness. Þaðan farið i bifreið-
um til Stykkishólms og gist þar.
á sunnudagsmorgun ekið út í
Grundarfjörð, en þaðan farið gang-
andi út í Ólafsvík og kringum Snæ-
fellsnes, að Búðum. Gengið á Snæ-
fellsjökul ef veður leyfir. Frá Búð-
um verður farið í bílum í Borgar-
nes og með nts. „Laxfoss" aftur
til Reykjavíkur á sunnudagskvöld
20. þ. m. Er þetta 8)4 dags ferð.
— Hringferð um Borgarfjörð. Lagt
af stað kl. 3 á laugardag og kont-
ið heirn á sunnudagskvöld. Ekið
austur Mosfellsheiði unt Kaldadal,
Ilúsafell og að Reykholti, og gist
þar. Á sunnudagsmorgun haldið
upp í Norðurárdal. Gengið að
Hreðavatni, verið í skóginum og
hrauninu og þá farið að Glanna og
Laxfossi. Verði bjart veður, verður
gengið á Baulu eða Tröllakirkju.
1 bakaleið farið um Hvítárbrú fyr-
ir framan tlafnarfjall um Hval-
fjörð. Áskriftarlistar á skrifstofu
Kr. Ó. Skagfjörðs, Túngötu 5, og
séu farmiðar teknir fyrir kl. 4 á
föstudag. — Gullfoss- og Geysis-
fcrð. Á sunnudagsmorgun ekið
Happdpætti
Háskóla íslands.
Sjötti dráttur fór fram í dag og voru dregnir út 350 vinn-
ingar. — Birt án ábyrgSar.
423 . . 100 6525 . . 100 12820 . . 100 19475 .. 100
449 . . 100 6711 . . 100 12842 . . 100 19506 .. 100
743 . . 100 6731 . . 100 12874 . . 100 19622 .. 100
929 . . 100 7111 . 1000 12916 . . 100 19692 .. 100
1028 . . 100 7151 . . 100 13002 . . 100 19758 .. 100
Í144 . . 200 7257 . . 100 13010 . . 200 19770 .. 100
1209 . . 100 7266 . . 100 13082 . . 100 19797 .. 100
1254 . . 100 7543 . . 100 13123 . . 100 19820 .. 100
1265 . . 100 7604 . . 100 13165 . . 100 19925 .. 100
1343 . . 100 7675 . . 100 13180 . . 100 20066 .. 100
1413 . . 100 7908 . . 100 13470 . . 100 20182 .. 100
1556 . . 100 7915 . . 100 13477 . . 100 20207 .. 100
1714 . . 100 7940 . . 100 13521 . . 100 20380 .. 100
1761 . . 500 8021 . . 100 13575 . . 100 20391 .. 100
1785 . . 100 8108 . . 100 13582 . . 100 20576 .. 100
1816 . . 100 8240 . . 200 13708 . . 100 20604 .. 100
1901 . . 100 8270 . . 100 13713 . . 100 20710 .. 100
1911 . . 200 8315 . . 100 13838 . . 100 20737 .. 100
1986 . . 100 8334 . . 100 13884 . . 200 20922 .. 100
1991 . . 100 8474 . . 100 13941 . 200 20860 .. 100
2011 . . 500 8665 . . 100 13971 . 100 20940 .. 100
2206 . . 100 8698 . . 100 14071 . 100 21046 .. 100
2295 . . 200 8699 . . 100 14103 . 100 211.41 .. 100
2352 . . 100 8756 . . 100 14124 . 100 21635 .. 100
2392 . . 100 8871 . . 100 14156 . 100 21690 .. 500
2450 . . 100 8893 . . 500 14204 . 100 21702 .. 100
2504 . . 100 8900 . . 100 14215 . 200 21706 .. 100
2596 . . 100 8964 . . 100 14247 . 100 21779 .. 100
2620 . . 100 8965 . . 100 14295 . 100 21856 .. 100
2638 . . 100 9000 . . 100 14386 . 200 21643 .. 100
2692 . . 100 9015 . . 100 14702 . 100 11862 .. 100
2803 . . 100 9144 . . 100 14764 . 100 22005 .. 200
2813 . . 100 9145 . . 100 14772 . 100 22015 .. 100
2963 . . 100 9168 . . 100 15087 . 100 22034 .. 100
2979 . . 100 9402 . . 200 15095 . 100 221.49 .. 100
3363 . . 100 9419 . . 200 15160 . 100 22156 .. 100
3401 . . 100 9591 . . 100 15464 . 100 22165 .. 100
3464 . . 100 9660 . . 100 15465 . 100 22200 .. 100
3477 . . 100 9780 . . 200 15618 . 100 22288 .. 500
3503 . . 100 9849 . . 100 15654 . 100 22320 .. 100
3584 . . 100 9870 . . 100 15666 . 100 22347 .. 200
3723 . . 100 9922 . . 200 15698 . 100 22470 .. 100
3788 . . 100 9974 . . 100 15795 . 100 22573 .. 100
3813 . . 100 9991 . . 100 15813 . 100 22580 .. 100
3843 . . 200 10019 . . 100 15819 . 100 22676 .. 100
3850 . . 200 10033 . 100 15850 . 100 22708 .. 100
3906 . . 100 10052 . . 100 15909 . 100 22717 .. 100
4078 . . 100 10276 . . 500 16031 . 100 22758 . 1000
4202 . 100 10338 . 100 16161 . 200 22869 .. 100
4222 . 100 10410 . 100 16196 .. 100 22848 .. 200
4295 . 100 10421 . 100 16222 . 500 22928 .. 100
4340 . 100 10427 . 100 16458 .. 100 23018 .. 100
4367 . 100 10435 . 100 16521 .. 200 23030 .. 100
4373 . 100 10633 . 100 16673 .. 100 23058 .. 100
4439 . 100 10765 . 100 16899 .. 100 23082 .. 200
4466 . 100 10849 . 100 16900 .. 100 23108 .. 100
4481 . 100 10889 . 100 16990 .. 100 23142 .. 100
4485 . 100 10915 . 100 16440 .. 100 23171 .. 100
4678 . 100 11095 . 500 16913 .. 100 23310 . 100
4766 . 100 11109 . 500 16920 . . 100 23378 .. 100
4942 . 100 11172 . 100 17070 . . 100 23424 . 100
4949 . 100 11257 . 100 17143 .. 200 23450 . 100
4979 . 100 11408 2000 17163 . 5000 23482 . 100
5016 . 100 11458 2000 17250 .. 100 23500 . 100
5027 . 100 11508 . 100 17296 . . 100 23561 . , 100
5144 . 100 11519 . 200 17337 .. 100 23869 . 100
5177 . 100 11536 . 200 17449 . . 100 23879 . 100
5257 . 100 11542 .. 100 17603 .. 100 23977 . 100
5261 . 100 11623 . 100 17795 .. 100 24166 . 100
5445 15.000 11699 .. 100 18279 .. 200 24226 . 200
5596 .. 200 11793 .. 100 18407 . . 100 24227 . 500
5600 .. 100 11910 .. 100 18506 .. 100 24257 . 100
5631 .. 100 11913 .. 100 18585 .. 200 24322 . 100
5661 .. 100 12058 .. 100 18694 .. 100 24329 . 100
5686 .. 100 12148 .. 200 18723 .. 100 24472 . 100
5780 .. 100 12161 . . 100 18738 .. 100 24484 . . 100
5805 .. 200 12203 .. 100 18838 .. 200 24498 . . 100
5862 .. 100 12268 .. 100 19038 .. 200 24575 . . 100
5966 .. 100 12313 .. 100 19122 .. 100 24744 . . 100
6058 .. 100 12370 .. 100 19136 .. 100 24758 . . 100
6066 .. 100 12380 .. 100 19209 .. 200 24788 . . 100
6084 . 2000 12484 .. 100 19224 .. 200 24820 . . 100
6115 .. 100 12517 .. 200 19269 .. 100 24827 . . 100
6120 . . 200 12656 .. 100 19336 .. 100 24840 . . 500
6202 .. 100 12672 .. 100 19434 . 1000 24920 . . 100
6390 .. 200 12737 .. 200 19447 .. 200 24930 . . 100
6104 .. 100 12760 .. 100 19467 .. 100 24978 . . 200
6442 .. 200 12796 .. 100
austur Mosfellsheiði, niður með Heiðabæ, suður með Þingvallavatni um Grafning, yfir Sogsbrú 0g aust- ur að Geysi og Gullfossi. Komið við hjá Brúarhlöðum 0g „Pjaxi" skoðaður. — Félagið hefir fengið leyfi fyrir gosi og gerir sitt besta til að ná fallegu gosi. 1 bakaleið j verður komið við i Skálholti, hin- j um fornfræga biskupssetri, og flyt- í ur magister Sigurður Skúlason stutt erindi um staðinn. — Far- miðar seklir á bifreiðastöð Stein- dórs á laugardaginn frá kl. 1—7.