Vísir - 16.08.1939, Blaðsíða 3

Miðvikudaginn 16. ágúst 1939.
VlSIR

SílIllllcÍlilll'ÍBÍll lllll
Siegrfried-virkiii.
Eftir JEAN-PIERRE DAIX.
Þess var nýlega geti'ð í
fregnum frá London, að
Siegfriedvirki Þjóðverja á
vesturlandamærunum hefðu
fylst af vatni og sumpart ej'ði-
lagst. Berlín mótmælti þessu.
London mótmælti þýsku mót-
mælunum. Hverju átti að trúa?
Eg skal fyrst skýra fró livað
Siegfried-virkin eru. Undir eins
og Hitler hafði niáð völdum
1933 víggirti hann svæðin
kringum Giessen og Siegen,
austur af Frankfurt og Kol)lenz. J
Þetta virki var kallað Hinden- |
burg-viggirðingin. j
Eftir að Þjóðverjar höfðu setl
her í Ríjjarlöndin voru þessar
viggirðingar einskis virði —
og nú fór Hitler að setja upp j
víggirðingar vestur við Rín J
sjálfa.
En það var ekki fyr en í júní i
1938, að Göring tilkynti opin-
berlega, að nú ætti að setja upp
viggirðingar andspænis Magi-
not-virkjunum frönsku, og að
þessar viggirðingar ættu að
heita Sjegfriedlínan. Og um
miðjan júlí voru 300.000 verka-
menn sendir til Rín. Um haust-
ið var 250.000 verkamönnum
hætt við, til þess að flýta verk-
inu. Jarðir á þýskri fold, sem
voru i eigu bænda frá Elsass
voru- teknar eignarnámi.
Maginotvirkin frönsku ná frá
landamærum Sviss norður að
Luxemhurg, en Siegfriedvirkin
frá Sviss norður til Ilollands.
Þessi virki eru af allra nýjustu
gerð og 12.000 stöðvar á lín-
unni. Hergögnin eru ekki öll
þýsk, því að Þjóðverjar hafa
valið það besta úr virkjum
Tékkóslóvakíu og flutt það í
Sigfriedvirkin. Sá hluti virkj-
anna, sem liggur í Saar, var
bygður af ítölskum verka-
mönnum, sem þangað voru
sendir.
Á hverju vori koma miklir
vatnavextir i Rín. Frakkar tóku
tillit til þessa, er þeir bygðu
Maginotvirkin og gerðu varúð-
arráðstafanir gegn því. I vor
reyndu vextirnir á Siegfried-
virkin í fyrsta skifti. Og það gat
ekki hjá þvi farið, að þeir gerðu
spjöll, eins og Siegfriedvirkin
voru hygð.
Fyrstu spjöllin urðu kringum
15. maí. Hin óvænta heimsókn
Hitlers við Siegfriedlínuna 16.
mai var gerð i þeim einum til-
gangi, að skoða, live mikill
skaðinn hefði orðið. Og það er
vert að veita því atliygli að í för
með Hitler var Himmler, for-
stjóri Gestapolögreglunnar.
Lögreglan höf rannsókn og
aldri, að undanteknum þeim
einum, sem höfðu ungum börn-
um að sinna. Konurnar áttu að
gefa sig fram tiltekinn dag kl. 5
að morgni til vinnu i hergagna-
verksmiðjum og öðrum mikil-
vægum ríkisverksmiðjum, og
vera undir það búnar, að æfa
•sig við verksmiðjustörf sex
vikna tima. Tilgangurinn var að
komast að þvi hver not myndu
verða — ef til stvrjaldar kæmi
— að vinnu óæfðra kvenna, er
taka yrði til þessara starfa i stað
æfðra karla. Tilraunin gafst
ekki vel og er talið, að elstu
stúlkurnar í „Hitle‘rs-æskunni“
scu betur hæfar til slíkra starfa.
Það er nú ekki lengur notað
að einkunnarorðum i Þýska-
landi, að heimilin séu eini
starfsvettvangur konunnar. Nú
eru einkunnarorðin: Alt fyrir
ríkið.
kvað hún hafa leitt til þess, að
uppvíst varð um leynifélagsskap
sem rak óleyfilegan undirróður
meðal verkamanna, en óánægj-
an var mikil lijá þeim út af lé-
legu fæði og strangri vinnu. —
Margir verkamenn voru hand-
leknir. Og það fundust viða gall-
ar í steinsteypunni.
Eg spurði mann, sem var öll-
um hnútum kunnugur, livernig
ætti að skilja þetta og hvort það
væri rétt, að skemdarverk væru
höfð i frammi í sambandi við
virkjagel’ðina.
— Spellvirki geta komið fyrir
hvar sem er og hvenær sem er,
sagði hann. En því má ekki
gleyma , að Þjóðverjar hafa
orðið að nota mikið af eftirlík-
ingarefnum við þessa virkja-
gerð. I sementinu, sem notað er,
var til dæmis of mikið af krít.
Og ste'ypunni var hraðað um of.
Það tók 8 ár, að byggja Magi-
notvirkin, en Siegfriedvirkin,
sem eru lengri, voru bygð á átta
mánuðum! Sementið ér marga
mánuði að fullharðna. Og fall-
byssurnar voi’u settar niður
undir eins og búið var að steypa
undirstöðurnar.
Eg heyi’ði líka, að það mundi
verða tíu rnánaða verk, að géra
við Siegfriedvii’kin, og það get-
ur valdið nokkru um stjórn-
málaliorfurnar á næstunni.
En Þjóðverjar neita þvi eins
og kunnugt er, að nokkrir gall-
ar séu á Siegfriedvirkjunum, en
halda því hinsvegar fram, að
Maginotvirkin lxafi fylst af
vatni. Þetta er ósatt. Maginot-
virkin ei-u bygð þannig, að vext-
ir í Rin ge'ta aldrei grandað
þeirn.
S.
Sundlaug
Keflvíkinga,
i.
Frá því hefir verið sagt í út-
varpi og blöðum, að nýlega
var í Kefiavík vígð og tekin
til almenningsafnota sundlaug
sú er ungmennafélag Keflavík-
ur hefir átt í smíðum tvö und-
anfarin ár.
Þess verður að sjálfsögðu
vax-la getið í annálum, eða til
þess tekið sem stói-viðburðar,
þótt bvgð sé sundlaug einlxvers-
staðar á fjarlægum stað úti á
landsbygðinni. -—• En óneitan-
lega gefur það æsku staðarins
gott fyrirheit, þegar ekki stæri’i
eða fjölmennai’i liópur en Ung-
mennafélag Keflavikur, getur á
þrem árum konxið upp sóma-
samlegu samkomuhúsi fyrir
])orj)ið, og lokið við byggingu á
vandaðri sundlaug. Kefjavík er
hvorki stór né ríkur staður. 1
lneppnum sem tekur yfir þoxj>
ið og Njarðvikur býr 12—1500
manns. Flest eða alt ]xetta fólk
verður að berjast liai’ðri og
sleitulausri banáttu fyrir lífs-
björg sinni við Ægi um aflann
og dutlunga heimsmai’kaðarins
um sölu verðmætanna er á land
koma. Með tilliti til erfiðleika
þeirra er sjóinn sækja og fisk-
inn selja, virðist ekki glæsilegt
fyi-ir þetta fólk að afla sér
brauðs. En Suðurnesjamenn eru
engir veifiskatar. Hin óblíða
náttúra og fangbrögðin við haf-
guðinn liafa kent þeirn að æðr-
ast ekki, né láta á sig fá, þótl
crfiðlega líti út um stund.
Keflvíkingar eru sjósóknarar
i
góðir. Vegna legu sinnar og
staðhátta, verður Keflavík fvrst
og fremst, — og jafnvel ein-
göngu fiskveiðaþorþ. Og með-
an við Islendingar þurfuni fiskj-
ar í soðið og erlends gjaldeyris,
þurfum við að eiga sem flest og
blómlegust fiskveiðaþorp,
Iraust skij) og hrausta, vel
menta sjómannastétt.
II.
Þi’átt fyi’ir liina brýnu nauð-
syn á sundkunnáttu sjómanna,
hefir engin sundlaug verið til á
Reykjanesskaganum. Hefir
lengi margt verið um það mál
í’ætt, ,en framkvæmdir um
sundkenslu litlar. Á sumrinu
1931 lióf ungmennafélagið í
Keflavík sundkenslu í sjónum
vestast í þorpinu .Yar sú starf-
ræksla styrkt af viðkomandi
hrepj)i og sýslunefnd. Reisti fé-
lagið skála þar á staðnum, og
hélt sundkenslunni uppi :á þess-
um stað, þar til önnur ósarn-
rýmanleg starfræksla hófst þar.
Féll sundkenslan niður um
hríð, þar sem annar viðunandi
æfingarstaður var ekki fyrir
hendi.
Um þelta sama leyti er nokk-
uð rætt innan ungm.fél. Kefla-
víkur að fél. bygði sér snndþró,
er nota mætti til sundkenslu.Var
þróin liugsuð þannig, að liún
stæði niður við sjávarmál, og
það mikið niðurgrafin að um
flóð félli sjórinn inn i liana. Átti
síðan að nota sólina til uppliit-
unar. Hefði hugmynd þessi
komist í framkvæmd, liefði án
efa orðið að henni nokkur bót,
en hvort sem bygging hennar
sem bi’áðabirgðalausn^ hefir
þótt líkleg til að tefja byggingu
fullkominnar sundlaugar, eða
annað hefir þar um valdið, þá
varð ekkert úr framkvæmdum
i þessa átt, og lá sundlaugar-
málið niðri, þar til árið 1934.
Á fundi í félaginu 6. okt. það
ár, er kosin nefnd manna til að
athuga möguleika fyrir því að
koma upp sundlaug í Iveflavík.
*Er það fyrsta sundlaugarnefnd-
in og hlutu í henni sæti:
Helgi S. Jónsson,
fx’ú Bergþóra Þoi’bjai’nardóttii’,
og Sveri’ir Júliusson.
Nefnd þessi viðaði að sér
miklunx fróðleik og upplýsing-
um unx byggingarkostnað og
starfi’ækslu sundlauga á „köld-
um stöðum“, og þá sérstaklega
unx laugarnar í Bolungax’vík og
Vestmannaeýjum, en þær eru
eins og kunnugt er, báðar uj)j)-
liitaðar með kolanxiðstöð.Nefnd-
arálitinu var skilað 8. mars ’35
og upp frá því hófst félagið
handa unx stofnun sundlauga-
sjóðs, og var fjárins aflað með
ágóða af skemtisamkomum og
merkjasölu.
Þrátt fyrir það þótt ahnenn-
ingur væri rnjög hlyntur hug-
myndinni um byggingu þessara
fyrirhuguðu sundlaugar, rnunu
samt ekki margir liafa gert sér
vonir urn lausn þess máls á
næstu árum. En þvi þó altaf
lxaldið vakandi, og snenima árs-
ins 1927 kemst verulegur skrið-
ur á, þegar stofnað er til al-
mennra samskota innan Kefla-
víkui-hrepps, bæði unx fjárfram-
lög og vinnuloforð til byggingar
laugarinnar, sem þá liafði vei’ið
valinn staður vestanvert við svo
nefndan „Bás“, sem er upp-
sátursstaður nokkurra báta,
austaxlega í þorpinu.
Almenningur allui*, er til var
leitað, brást svo vel við sanx-
skotum þessunx, að samþvkt var
á fundunx er haldnir voru i U.
M. F. K. 6. og 21. maí ’37, að
hefja þá strax unx sunxarið,
byggingu laugariixnar. Var þó
fyrirsjáanlegt að handbært og
lofað fé, myndi hvergi nærri
nægilegt til að konxa málinu á-
fram til fulls. Ui’ðu unx það
nokkuð skiftar skoðaxxir, hvort
lxefjast skvldi handa um bygg-
inguna þá þegar, eða safna
nokkru fé til viðbótar og hafast
ekki annað að i bili. Báðar leið-
irnar voru farnar. Á verkinu
var byl’jað 21. nxaí þetta sama
ár, og enn í dag er verið að
safna fé til greiðslu byggiixgai'-
kostnaðar laugaxinnar, sem nú
er komin upp, liæfilega fylt
23.—25 stiga volgum sjó.
Ilér liefir að nokkru verið
rakinn þáttur þess félags sexxx
stæi’stu skei-fiixa hefir lagt og
með fi’amkvæmdii’nar farið. En
uixx Iaugina xxiá ségja að lxúix
hefir frá öixdvei’ðu vei’ið óska-
harn allra Iveflvíkinga, og alls-
staðar frá mætt góðvild og
stuðningi. Auk allra þeirra ein-
staklinga er bygginguna liafa
stutt á einn eða annan liátt,
styrkti Keflavíkurhreppur liana
nxeð fjárfraixilagi, sömuleiðis
kvennadeild Slysavarnafélags-
ins á staðnunx og kvenfélagið,
auk styrkja úr ríkis- og sýslu-
sjóði Gullhringu- og Kjósar-
sýslu. Og ekki verður saga þessa
niáls skráð án þess að minst
verði Ivristins Hákonarsonar
lögregluþjóns. Hefir hann alt
frá konxu sinni til Keflavíkur
unnið allra manna ósleitilegast
að fjársöfnun og öðru er mál-
inu nxátti til þrifa verða.
Annars liefir stax-fandi sund-
laugai’nefnd U. M. F. K. liaft
forystuna. I lienni lxefir nokkur-
um sinnunx orðið mannaskifti,
en sú er skilaði nxálinu í höfn,
þannig skipuð.
Kristinn Jónsson.
Björn Magnússon.
Einar Ólafsson.
Margeir Jónsson.
Ólafxir Guðmundsson.
Sá sigur er unnist hefir í
sundlaugarmálinu, hlýtur að
marka nokkur tínxamót í nxemi-
ingarbaxiáttu Keflvíkinga. Áður
liefir verið nxinst á nauðsynina
til sundleikni sjómanna. En
annað liefir og mikla þýðingu
í þessu sambandi. í Iveflavik er
erfitt unx vatn, og baðtæki fólks
í heimahúsum eru af þeim
ástæðum nxjög af skornum
skamti. Hér er þvi stigið stórt
sjxor í áttina til aukins hreiúlæt
is, og er sérstaklega ástæða til
að fagna því að i sambandi við
laugina eru heit og köld böð
senx hægt er að starfrækja og
verður að starfrækja ineðan á
vertið stendur, án þess að laug-
in sjálf þurfi að vera í notkun.
Þótt Keflvíkingar lxafi með
þessu stigið stórt sjxor, er bar-
áttunni samt ekki lokið. Jafn-
liliða þessai’i byggingu liafa
skapast ný verkefni, er ekki
krefjast nxinni manndóms, né
niinni félagsliyggju. Laugin
verður dýr í rekstri, en verður
að bera sig, og vei’ður að starf-
rækjast svo lengi árs hvers,
senx nokkur kostur er. Yfir lxana
þarf að koma þak, og við hana
liggur fyrir að byggja sólbaðs-
skýli — og íþróttahús. Þessi
verkefni tilheyra framtíðinni.
Lausn þeirra er ef til vill nokk-
uð f jarlæg, en kannske lika nær
en menn órar fyrir í dag.
—o—
Það hefir vakið furðu nxargra
er til þekkja í Iíeflavík, að sjó-
menn þar liafa enn ekki tekið
upp sið stéttai’bræðra sinna víða
annai’staðar, að lialda sjó-
mannadaginn hátiðlegan. Þetta
stendur til bóta, og sjómanna-
dagurinn i Keflavík á fyrst og
fremst að vera lielgaður fjái’-
lxagslegum stuðningi við sund-
laugina. Þvi fyrir enga er hún
frekar bygð en virka og verð-
andi sjómenn.
S H ! N £-
ÍgsJS tf i wm

l
„TÁ-PÚSSARI“.
Fyrir nokkurunx árum var skójxússari liér í höfuðstaðnum.
Hann hafði sæmilega nxikið að gera, en þó hvergi nærx-i eins
mikið eins og stéttarbræður lians í öðrum löndum, t. d. Amer-
iku. En skópúsai’ar geta ekki sest að livar senx er, a. m. k.
ekki á baðstöðunum í Florida, svo að ung stúlka fann þar uj)p
á að gerast „tápússari“. Hún jxússar tær tískudrósanna og
lakkar þær með þeim lit, sem bes’t l'er við baðfötin. — Stúlka
]iessi liefir afarmikið að gcra. —
Ljóð og lög.
100 söngvar handa sam-
kórunx. Þórður Iírist-
leifsson tók saman.
Söngbók þessi er fvrst og
fremst ætluð til notkunar í sanx-
skólum, tviærum skólum eins
og liéraðsskólum, og svo æðri
skólum, sem stund leggja á
sanxsöng karla og kvenna, en
jafnfranxt er söixgbókin nxiðuð
við það að efla aðstöðu alls al-
mennings i landinu til söngiðk-
iiixar. Bókin er til orðin að til-
hlutun Félags héraðsskóla-
kennara, eins og segir í fornxál-
anunx, en hugnxyndina nxun
Þórður Kristleifsson hafa sjálf-
ur átt, enda nxun hann liafa
fundið til þess við söngkensl-
una í Laugarvatnsskólanum, að
brýn þörf var á slíkri bók.
Það segir sig sjálft, að vanda
ber vel val laga og ljóða, senx
ætlast er til að skólaæskan læri
og syngi. Að sjálfsögðu ber að
leggja áherslu á það, að lögin
og ljóðin séu holl og kjarngóð;
lögin eiga að vera sönn og eðli-
leg og við alþýðuskap, laus við
prjál og tildur, og kvæðin eiga
að glæða ást til lands og þjóðar
eða vera um annað, sem fagurt
er. Þórði hefir verið þetta vel
ljóst, því í bókinni eru ættjarð-
arkvæði, kvæði um náttúrufeg-
urð landsins, sunxar, vor og
liaust og nxargt annað, senx
hjartað hrærir, og gætir mikill-
ar fjölbreytni.
I bókinni eru 100 lög fjór-
rödduð, þar af tæpur lielming-
ur íslensk lög, en því miður ekki
nema eitt islenskt þjóðlag. Eg
hefði kosið nxeii’a af íslenskum
þjóðlögum. Er það auðvitað
sjálfsagt að liafa senx flest is-
lensk lög í slikri bók, senx full-
nægja þeinx kröfum að vera
bæði fögur og alþýðleg. Mörg
lögin birtast liér á jxi’exxti í
fvrsta sinn, en sum þeirra eru
þó kunn áður af söng kai’lakór-
anna. Eg býst við því, að nxörg-
unx finnist þetta lxreinastá náma
og taki við lögununx fegins
liendi, en reynslan íxxun skera
úr því, livaða lög liafa þann lífs-
kraft, sem lengi niiiii duga. Elsa
Sigfúss söngkona á lag þarna
við kvæðið „Þú bláfjallageim-
ur“, en ekki þykir mér líklegt
að það leysi gamla lagið af
hólnxi, enda þai’f nxikið til þess.
Eg tel liér upjx nöfn íslensku
tónskáldanna, sem lög eiga í
bókinni, en set í svigunx fyrir
aftan nöfnin tölu, er sýnir hve
mörg lög liver á: Askell Snorra-
son (3), Bjarni Þorsteinsson
(2), Björgvin Guðmundsson
(5), Björn Jakobsson (1), Frið-
rik Bjarnason (2), Isólfur Póls-
son (5), A. J. Johnson (1), Jón
Friðjónsson (1), Jónas Helga-
son (1), Jónas Tónxasson (3),
Sigv. Kaldalóns (2), Kai’l Ó.
Runólfsson (2), Ivristinn Guð
laugsson (1), Jón La\dal (1),
Sigt'ús Einarsson (7), Elsa Sig-
fúss (1), Sigurður Þórðarson
C3), Sigtryggur Guðlaugsson
(II, Sveinbjörn Sveinbjörnsson
(t) og Þórarinn Guðmundsson
U>. -
Þessi upptalning sýnir l'jöl-
breytni islensku lagamxa og
eru SLim þeirra kunn áður, en
mörg eru ný og vafalaust kær-
komin.
Bók þessi er ekki að eins
hepjiileg söngbók fyrir franx-
haldsskóla karla og kvenna,
heldur er hún einnig líkleg til
að efla og glæða söng í lxeinxa-
húsum og annarstaðar og vei’ð-
ur þvi að nokkru leyti fi’anx-
liald af „Islensku söngvasafni“.
I henni birtast mörg falleg er-
lend lög nxeð íslenskunx texta í
fyrsta sinn, senx vinsæl eru orð-
in af kórunx okkar, eins og t. d.
„Þú konxst í lilaðið“, „Ljúfi aft-
an blærinn blíður“, „Nú leikur
alt i lyndi“, „Vér göngunx svo
léttir í lundu“ og svo sérstak-
lega tilkomumikið lag við „Rís
þú, unga íslands merki“ eftir
norska tónskáldið Ole Olsen o.
fl. o. fl.
Þvkir mér liklegt að bókin
verði almemiiixgi kærkomin og
nxuni fljúga út, þegar nxenn
hafa fundið þefinn af henni.
Baldur Andrésson.