Vísir - 15.09.1939, Blaðsíða 4

4
VISIR
Föstudaginn,, 15. septbr. 1939,
VtSIR
BAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifstofa: Hverfisgötu 12
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
i(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Bintr:
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
— (kl. 9—12) 5377
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10, 15 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Sparnaðar-
jþÖlT við þurfum ekki að
leggja fram fé til vígbún-
aðar á sjó og landi, komumst
við ekki hjá margvíslegum
auknum kostnaði vegna styrj-
aldarinnar. Nefndir eru daglega
settar á laggirnar, skrifstofur
opnaðar, fólk ráðið til starfa.
Þetta er alt nauðsynlegt og ó-
hjákvæmilegt. En alt kostar
þetta peninga — ný fjárfram-
lög. Fjárhag landsins þarf ekki
að lýsa. Öllum sem til þekkja,
her saman um, að ekki megi
með nokkru móti auka útgjöld-
in, heldur verði ekki komist lijá
að draga úr þeim til mikilla
muna. Jafnvel þótt friður hefði
lialdist, varð að skera niður. Nú
hefir styrjöldin gert þá þörf
miklu brýnni. Það er alt útlit á,
ef ófriðurinn helst, að stórlega
dragi úr innflutningi til lands-
ins. Engar likur eru þvi til þess
að aðflutningsgjöld verði nánd-
ar nærri eins mikil og verið
hefir. Það væri ófyrirgefanleg
léttúð að taka ekki tillit til
þessa.
Því fer fjarri, að menn telji
eftir það fé, sem til þess þarf,
að standast hin auknU útgjöld
vegna nauðsynlegra styrjaldar-
ráðstafana. En menn spyrja: Er
ekki hægt að spara, sem þessu
nemur á öðrum liðum.
Mönnum verður litið til
hinna mörgu rijdsstofnana.
Hvað af þeim má falla úr sög-
unni? Er ekki hlutverki gjald-
eyrisnefndar að mestu lokið
með þeim nýju ráðstöfunum,
sem gerðar hafa verið bæði við-
víkjandi innfluttum vörum til
landsins og útflutningsvörun-
um?
Má ekki fela Eimskipafélagi
íslands útgerð ríkisskipanna ?
Slík ráðstöfun hlyti að spara
stórfé, og auk þess miá búast
við að Eimskipafélaginu færist
útgerðin ekki lakar úr hendi,
en núverandi stjómendum
hennar.
Ferðaskrifstofa ríkisins hefir
kostað mikið fé á undanförn-
um árum. Skoðanir hafa verið
skiftar um þörfina á þeirri
stofnun. Eins og útlitið er nú
um mannflutninga til landsins
er stofnunin algerlega óþörf.
Enda mun hún að sjálfsögðu
verða lögð niður.
Tugir þúsunda em árlega
greiddir til að halda uppi einka-
sölu á bílum og viðtækjum.
Eins og nú horfir virðist engin
þörf á þessari stofnun og sjálf-
sagt að taka til athugunar,
hvort ekki sé hægt að leggja
hana niður.
Fiskimálanefndin kostar tugi
þúsunda á ári hverju. Á undan-
förnum árum hafa komið fram
kröfur frá fiskframleiðendum
um að leggja þessa stofnun nið-
ur og fela Fisksölusambandinu
störf hennar. Ráðherrar Sjálf-
stæðisflokksins í ríkisstjóminni
munu að sjálfsögðu halda fram
málstað fiskframleiðenda að
því er þessa stofnun snertir.
Ilitt er ekki vitað, hve mikla á-
lierslu samstarfsmenn þeirra i
stjórninni kunna að leggja á, að
Fisksölunefndin starfi áfram
sem sjálfstæð stofnun. En liér
er um að ræða mikilsvert atriði,
sem nauðsynlegt er að ráðið
verði tíl lykta sem fyrst.
Hér hafa aðeins verið taldar
nokkrar ríkisstofnanir, e'n ekk-
ert minst á allar þær mörgu
nefndir, sem starfandi eru. —
Sumar þessara nefnda kunna
aðvera þarfar en vafalaust gætu
ýmsar þeirra liætt störfum, án
þess að tjón hlytist af. Án þess
að rekja það mál lengra skal
þvi beint til rikisstjórnarinnar,
að rannsaka hvaða opinberar
nefndir geta hætt störfum. Best
væri samt að hjá því yrði kom-
ist að skipa nýja nefnd í það
mál.
Þess er krafist af öllum al-
menningi, að hann leggi að sér,
svo komist verði fram úr erfið-
leikunum. Vísir hefir haldið
því fram, að ríkisstjórnin eigi
að ganga á undan í þessum efn-
um. Það er óhjákvæmilegt að
lækka fjárlagaútgjöldin stór-
Iega. En auk þess verður að
létta af þjóðinni öllum óþörfum
ríkisstofnunum og öllum opin-
berum nefndum, sem hjá verð-
ur komist. Erfiðleikarnir, sem
nú ganga yfir, eru prófsteinn á
dug þjóðarinnar, þegnskap og
fyrirliyggju. Rikisstjórnin verð-
ur að sýna fulla einlægni í því,
að hún láti ekld sitt eftir liggja
um það, sem krafist er af þegn-
unum.
a
Stytting
skólahaldsins.
Kenslumálaráðherra hefir nú
tekið ákvörðun um skólalokun-
ina og verður hún framkvæmd
svo sem hér segir.
í öllum gagnfræðaskólum,
sem njóta styrks úr rikissjóði,
svo og Háskólanum og Við-
skiftaháskólanum verður kensla
feld niður allan janúarmánuð.
Mentaskólinn í Reykjavík
hefst 10. okt. í stað 20. sept. og
Mentaskólinn á Akureyri bjæj-
ar 20. okt. í stað 1. okt. og Kenn-
araskólinn byrjar 1. nóv. í stað
1. okt.
Lokun sölubúða
á morgun.
Ríkisstjórnin hefir tekið þá
ákvörðun, að búðum skuli lok-
að á morgun allan daginn. —
Verða menn því að gera flest
innkaup til helgarinnar strax í
dag.
Allar verslanir verða þó ekki
lokaðar, þvi að brauða- og
mjólkursölubúðum, fiskhúðum
og lyfjabúðum er leyft að hafa
opið.
Þessi búðalokun er til þess að
hægt sé að framkvæma vöru-
talningu í verslunum í sam-
bandi við matvælaskömtunina
og annað.
Knattspyrna.
1 gær háðu starfsmenn Reykja-
víkur apóteks og Sjúkrasamlags
Reykjavíkur knattspyrnukappleik
og fóru svo leikar, að Reykjavíkur
apótek vann með 2:1, eftir mjög
spennandi leik. Verðlaun voru af-
hent að leiknum loknum og er þacS
hið myndarlegasta koparmortél. Er
þetta farandgripur.
STENDUR SKIFTING PÓL-
LANDS FYRIR DYRUM?
Bresk blöð óttast, að Rússar muni
hverfa frá hlutleysi sínu.
Sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna í hættu.
EÍNKASKEYTI frá United Press. — London í morgun.
Bresku blöðin Daily Herald og News Chronicle leiða athygli að afstöðu Sovét-
Rússlands til Póllands, en Rússar hafa að undanförnu, svo sem getið hefir
verið í skeytum, dregið saman mikið lið við landamæri Póllands. Rússar hafa
að vísu látið í ljós, að þeim hefði verið nauðsynlegt að hafa mikið lið á landamær-
unum, ef pólskar hersveitir hrökluðust yfir landamærin. Þá yrði að vera mikið lið til
taks til þess að afvopna þær. En yfirleitt hefir margt verið á huldu um samband
Rússa og Þjóðverja alt frá því er þeir gerðu með sér hlutleysissáttmálann. Hefir að
undanförnu verið orðrómur á kreiki um það, að auk hlutleysissáttmálans hafi verið
gerður leynisamningur milli Rússa og Þjóðverja, og getgátur hafa komið fram áður
um, að Rússar og Þjóðverjar ætluðu að skifta Póllandi milli sín.
Sókn Frakka
við Saar.
Frakkar halda áfram sókn
sinni á vesturvígstöðvunum og
nota sem fyrrum mjög skrið-
dreka af þyngstu gerð. Stór-
skotalið þeirra heldur uppi
skothríð til vamar skriðdrekun-
um og fótgönguliðinu að baki
þeirra. Víglína Frakka í Þýska-
landi milli Mosel og Rínar er
tæpar 100 enskar mílur á lengd.
Miðar stöðugt áfram, en hægt,
nær og nær Siegfried-línunni.
Nú láta Daily Herald og News Chronicle, sem er
meðal hinna áhrifamestu breskra blaða, það álit í ljós,
að Rússar kunni að hafa í hyggju að hverfa frá hlut-
leysinu og taka höndum saman við Þjóðverja í nýrri
skiftingu Póllands.
News Chronicle segir, að ef Rússar geri þetta muni
þeir að líkindum hef ja sókn í Galiziu, pólska Ukraine
og ef til vill taka svæðin kringum Vilna. Yrði þá þessi
hlutar Póllands ránsfengur Rússa.
En hvað fengi Þýskaland? Þýskaland fengi aðra
hluta landsins og bæri því meira úr býtum en Rússar.
Nú, segir blaðið, er ekki líklegt, að Rússar myndi sætta
sig við minna og telur ekki ólíklegt, að Þýskaland hafi
í huga, að fórna sjálfstæði litlu Eystrasaltsríkjanna, og
megi gera ráð fyrir þeim möguleika, ef tilgáturnar um
skiftingu Póllands reynist réttar, að Þjóðverjar láti
það gott heita, að Rússar leggi undir sig Eistland og
Lettland.
Það verður að vísu ekkert ákveðið sagt um hvort þessar spár
muni rætast. Milli margra þeirra ríkja, sem hér er um að ræða,
eru hlutleysissamningar í gildi, en reynslan sýnir, að þegar
sumum stórþjóðum býður svo við að horfa, eru slíkir samn-
ingar ekki viríir. Ef spár þær rættist, sem að ofan um getur, er
líklegt að styrjöldin standi miklu lengur en ella.
Frá iíg:§töðvnnnin í Pöllanfli.
London í morgun.
Einkaskeyti frá United Press.
TJtvarpsstöðin í Vilna tilkynti
í nótt, að yfirherstjórnin hefði
tilkynt, að þýskur her hefði far-
ið yfir landamæri Austur-Prúss-
lands og Póllands nálægt Su-
walki, en miklir bardagar
standi enn yfir í nánd við Lem-
berg, Skierniewics og Kutno og
svæðunum þar í kring.
Þjóðverjar hafa enn gert
tilraunir til þess að taka Lem-
berg með því að senda skrið-
drekasveitir og hersveitir í bryn-
vörðum bifreiðum á imdan fót-
gönguliði, en árásunum var
hrundið, og tóku Pólverjar 9
skriðdreka og brynvarðar bif-
reiðar allmargar.
Harðir bardagar standa líka
yfir á Kaluszyn-svæðinu við
Bugfljótið.
Fregnir Þjóðverja um, að þeir
hafi tekið höndum heilt her-
fylki, sem gafst upp fyrir þeim,
hafa enga staðfestingu fengið.
Pólverjar segjast halda Lodz og
hafi Þjóðverjar skilið þar eftir
mikið af hergögnum. Þá neita
Pólverjar fregnum Þjóðverja
um, að þeir hafi umkringt Var-
sjá. Er það og viðurkent í út-
varpstilkynningum Þjóðverja í
morgun, þar sem þeir segja, að
þeir séu að loka hringnum, en
100 mílur séu enn milli her-
sveita þeirra að austanverðu
við borgina.
Ferðir Dr.
Alexandrine.
Vegna þess að menn hafa
mjög óttast hér í bænum, að
íerðir Drotningarinnar féllu
niður vegna stríðsins, hefir Vís-
ir snúið sér til Erlendar Ó. Pét-
urssonar og spurt hann um
ferðir skipsins.
Erlendur kvaðst hafa fengið
skeyti í morgun frá Kaup-
mannahöfn um það, að skipið
myndi lilaða til Færeyja og Is-
land n. k. þriðjudag og mið-
vikudag og gæti þá að líkindum
farið hingað á miðvikudags-
kvöld.
Venjulega leggur Drotningin
af stað frá Kaupmannahöfn ár-
degis á miðVikudögum, svo að
henni seinkar þá eitthvað að
þessu sinni.
Tvö fisktökuskip
fóru héðan í gær áleiðis til Por-
tugal.. Voru það Katla og Varild.
Norðurlönd
og: öfriðiirinn.
Viötal við Gísla Sveinsson alþingismann.
Gísli Sveinsson sýslumaður og frú hans voru meðal
farþega frá útlöndum á Brúarfossi í gærkveldi. Fór
Gísli Sveinsson utan svo sem lesendum Vísis er kunn-
ugt, til þess að sitja fund sambandslaganéfndar, og læt-
ur hann útvarpi og blöðum í té sérstaka skýrslu um
störf nefndarinnar. Auk þess, sem þingmaðurinn sat
fund sambandslaganefndar, tók hann þátt í alþjóða-
þingmannafundinum í Oslo. Tíðindamaður Vísis hefir
átt viðtal við Gísla Sveinsson og fer það hér á eftir.
Tíðindamaðurinn spyr fyrst
hvort ófriðurinn hefði bakað ó-
þægindi að þvi er fundahöld og
ferðalög snerti, og svarar G. Sv.
spurningunni svo:
— Ófriðurinn hafði þau áhrif,
að heita mátti, að öll fundastörf
og ferðalög legðust niður um
gervöll Norðurlönd, nema það
allra óhjákvæmilegasta. Þá
höfðum við íslensku fulltrúarn-
ir einnig lokið störfum, er til
stóð að inna af liendi. Hinir sið-
ustu viðburðir liöfðu feikileg á-
hrif á allan viðbúnað, er til ó-
friðarmála heyrði.
Hvemig eru líkurnar fyrir
J)ví, að Norðurlöndum takist að
varðveita lilutleysi sitt?
— Norðurlönd öll eru, eins
og kunnugt er, algerlega hlut-
laus í ógnarstyrjöld þessari, er
nú geysar. Höfðu þau áður lýst
yfir þessu og fullvissað stór-
veldin um það. Þó er nokkur
aðstöðumunur milli þeirra. Sví-
þjóð er stæltust og sterkust og
hýst því best til varnar, ef út af
skyldi hera og einhver óvænt á-
rás hefjast. Finnland á ótrygg-
an nábúa í austri, þar sem Rúss-
land er, sem að vísu er ekki
stríðsaðili ennþá, en er nú í
„bræðrafélagsskap“ við Þýska-
land. Noregur á alla sína af-
komu undir samgöngum og
siglingum, en þeim er nú hin
mesta hætta búin af tundur-
duflum, kafbátum og herskip-
um, að ógleymdum flugvélum,
er geysa um láð og lög. En
Norðmenn hyggjast munu geta
verndað strönd sína og skip. T.
d. elti okkur, er Brúarfoss sigldi
norður með Noregi, norskur
kafbátur alllengi, sýnilega til
athugunar, og einnig rendu sér
tvær flugvélar þeirra yfir sigl-
GÍSLI SVEINSSON.
ingaleið okkar á sömu slóðum,
í eftirlitserindum.
Danmörk er tæpast stödd að
ýrnsu leyti. Hún er landamæra-
land Þýskalands og hefir nýlega
ge’rt vináttusamning við það, á-
ræddi alls ekki annað, er Hitler
vildi rétta út hendina, enda hefir
svo farið um fleiri smáríki, er
sömu aðstöðu höfðu. Nú liggur
liið danska land flatt og opið
þeim, sem liildarleikinn heyja,
ef nokkuð út af ber, sbr. einnig
mannskaðasprenging þá, sem
hreskar flugvélar gerðu óvilj-
andi á Esbjerg, svo og hafa þær
oft vilst yfir Danmörku og hafst
þar að óþarfa verk. En Danir
liafa veikar varnir og kjósa eðli-
lega friðinn framar öllu. Þess
vegna mun J>ar ekki hafa fund-
ist neinn maður, sem með nokk-
urri áhyrgð hugsaði um land og
lýð, er ekki óskaði friðar og
sætta með Þjóðverjum og Eng-
lendingum, jafnvel hvað sem
l>að lcostaði! Nú forðast þeir alt,
sem stygt gæti nábúann, því að
þar er ekki við lamb að leika.
Hvernig gekk ferðin heim?
— Eftir að við höfðum orðið