Vísir - 28.09.1939, Blaðsíða 2

VtSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSlR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifstofa: Hverfisgötu 12
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
J[GengiS inn frá Ingólfsstræli)
S i m a r:
Afgreiðsla 3400
Ritstjórn 4578
Auglýsingastjóri 2834
— (kl. 9—12) 5377
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10, 15 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
„Þegjandi og
hljóðalaust"
JJITTIIVAÐ hnykti þeim við
í fyrstu, sumum kommún-
istunum, þegar þeir sáu hvem-
ig Stalin ætlaði að snúast í bar-
áttunni gegn striði og fasisma.
En ekki varð þeim þó svo bilt,
að þær færu að fremja harakiri
né htíngja sig. Og nú eru þeir
búnir að átta sig. Auðvitað var
þetta alt saman rétt úr þvi faðir
Stalin gerði það! Nú lofa þeir
nafn spámanns síns og iðrast
þess af insta hjartans grunni, að
þeir skyldu nokkurt augnablik
æfinnar gerast svo forhertir, að
hafa sjálfstæða skoðun um það,
sem hann ætlaðist fyrir. Og af
þvi að iðrun án yfirbótar er
einskisverð, er nú hafinn dýrð-
arsöngur yfir hvörju því sem
Stalin fremur og fremja kann:
Stalin gerir rétt, lofað og veg-
samað sé lians blessaða nafn!
Nú hefir frelsishetjan Halldór
Kiljan Laxness látið ljós sitt
skina. Þessi ótrauði hugsjóna-
garpur, málssvari allra kúgaðra
og undirokaðra hefir sent 15
miljónum PólveTja samúðar-
kveðju sína. Hann segist ekkert
skilja í því, hvernig nokkur ó-
brjálaður frelsisvinur fari að
Imeykslast á því, „að 15 miljón-
ir manna eru þegjandi og
hljóðalaust innhmaðir undir
bolsévismann". — Þegjandi og
liljóðalaust!
Þegar Rússar ráðast með
þriggja miljóna her inn í sjálf-
stætt land, leggja það undir sig,
gera upptækar eigur manna,
hrekja þá frá heimilum sínum,
elta þá og drepa, heyrir Halldór
Kiljan hvorki stunur né hósta,
ekkert neyðarkall, ekkert and-
varp. Hann leggur hið næma
skáldaeyra við og gefur síðan
úrskurð sinn: Þetta er alt þegj-
andi og hljóðalaust!
Það er ekki ónýtt að be'rjast
fyrir frelsinu undir svona for-
ustu. Hér á íslandi hafa til
skamms tíma verið nokkrar sál-
ir, sem hafa trúað því, að Hall-
dór Kiljan og aðrir slikir berð-
ist af einlægni gegn ranglæti og
yfirgangi í hverri mynd. At-
burðir þeir, sem nú eru að gör-
ast úti í heiminum, gætu kann-
ske opnað eitthvert auga, sem
hingað til hefir verið ósjáandi.
Halldór liefir ekki einungis bar-
ist fyrir hinni „kúguðu stélt“ á
Islandi, hann hefir einnig talið
sig sjálfkjörinn forvígismann í
frelsisbaráttu alþjóðar. Fyrir
skömmu krafðist liann þess að
við segðum tafarlaust skilið við
Dani og hrópuðum konunginn
niður, vegna þess að Stauning
væri ekki nógu fjandsamlegur
nazistum. Rétt á eftir gerði Stal-
in vináttusamning við Hitler.
Og nú sjá allir afleiðingar þess.
Við skulum ekki reyna að spá
neinu um framíðina. En það er
alveg sýnilegt, að Halldór Kilj-
an mundi ekki kippast mikið
við, þótt merki hamars og sigð-
ar yrði eánhvém daginn dregið
úpp á Alþingishúsið og myndin
af Stalin gerð að altaristöflu í
dómkirkjunni. Úr þvi að það
getur ekki lineykslað, að 15
miljónir eru „innlimaðar undir
bolsévismann“,, þá væri þvi
minna um það að fást þótt tæp-
ar 120 þúsundir færu sömu leið-
ina — þegjandi og hljóðalaust.
Það var ágætt að kommúnist-
arnir okkar létu ekkert verða
af kviðristunum og lienging-
um, sem þeir höfðu liótað sjálf-
um sér. Menn hefðu kannske
búist við því, að þeim þætti ráð-
legra að lialda sér saman dá-
litla stund. En þeir Iiöfðu ekki
vit á því. Þeir vilja endilega tala
og það er alveg ágætt. Þessir
vesælu menn eru komnir í slíka
sjálfheldu, að þeir mega sig
hvergi hreyfa. Þeir, sem ekki
aumkva þá, lilægja að þeim.
Það er nauðsynlegt að komm-
únistarnir okkar fái að tala.
Hvert orð, sem framgengur af
þeirra munni flýtir fyrir þvi, að
kommúnisminn á íslandi fái
hægt og rólegt andlát — þegj-
andi og hljóðalaust!
a
Úthlutun á mat-
vælaseðlum fyr-
ir október hefst
á morgun.
Kl. 9 í fyrramálið hefst út-
hlutun skömtunarseðla fyrir
októbermánuð, í skrifstofu út-
hlutunarnefndar Reykjavíkur-
bæjar, sem er í Tryggvagötu 28,
og fer úthlutunin fram í af-
greiðsulsölunum niðri.
Til þess að fá afhenta skömt-
unarseðla, þarf fólk aðhafameð
sér stofna af skömtunarseðlum
fyrir septembermánuð, með á-
rituðu nafni eiganda og heim-
ilisfangi. Ef breytingar hafa
orðið, miðað við 1. október, —
]iarf fólk einnig að tilkynna
það, hvort sem um er að ræða
flutning innanbæjar, eða ef
heimilisfólk flytur af höimilinu
eða annað flyst þangað.
Fyrirliggjandi birgðir, sem
upp hafa verið gefnar, verða
nú dregnar frá, og er það gert
á þann hátt, að viðeigandi
skömtunarreitir hafa verið gat-
aðir, og fást vörur ekki afhent-
ar gegn framvísun slíkra reita.
Ber öllum almenningi að gæta
þessa, sem og afgreiðslumönn-
um sölubúða. Reitina var ekki
unnt að klippa úr, bæði vegna
tímaskorts, og einnig af þeirri
ástæðu, að seðlarnir hefðu þá
ekki hangið saman, en illger-
legt að afhenda lausa skömt-
unarmiða.
Þeir, sem birgðir eiga, sem
þannig verða frádregnar, ættu
að gæta þess, að framvísa mið-
um sínum fyrir septemtember.
þannig að þeir verði ekki af-
skiftir við síðari úthlutun, með
]>ví að skamturinn fyrir sejit-
ember verður reiknaður með
birgðum þeirra.
------i.iinw i ------
RÚSSAR HALDA ÁFRAM
SÓKNINNI í PÓLLANDI.
London í morgun.
Einkaskeyti frá United Press
I tilkynningum Rauða hers-
ins segir, að rússneskar her-
sveitir hafi hertekið sjö þorp
á San-ár svæðinu, fyrir vest-
an Lemberg.
Rússar herða á kröfunum
á hendur Eistlendingum.
Fregnin um, að rússnesku skipi var
sökt við strendur Eistlands í gær, vekur
mikla gremju meðal Rússa.
Trjákvoða og timbur
sem vinna má úr
sprengiefni, stríðs-
bannvara.
Finnai* segja að Eisílendingap beygi sig«
EINKASKEYTI frá United Press. — London í morgun.
Igær var sökt rússnesku skipi við strendur Eistlands og hefir fregnin um það
vakið reiði í Rússlandi. Er þetta tekið sem fullnaðarsönnun þess þar, að það
hafi verið rétt, sem Rússar héidu fram, að á strönd Eistlands væri leynileg
kafbátastöð, þarsem pólskir kafbátar hefðist við, m. a. pólski kafbáturinn „Orselle“,
sem var kyrrsettur, en Rússar saka Eistlendinga um að hafa hjálpað til að flýja.
Rússneska skipið, sem sökt var, heitir „Metalist“ og var 4—5000 smálestir. Mestum
hluta skipshafnarinnar var bjargað eða 19 mönnum af 25.
I Tallinn hefir fregnin um þetta vakið hina mestu furðu yfirvaldanna. Enginn þar
segist neitt um það vita, að rússnesku skipi hafi verið sökt við strendur landsins.
Því er opinberlega neitað, að nokkur leynikafbátastöð sé á ströndum Eistlands.
Oslo, 27. sept. FB.
Fulltrúi þýsku sendisveitar-
innar í Oslo liefir látið hlöðun-
um í té upplýsingar með grein-
argerð um hvað Þjóðverjar telji
ófriðarbannvöru. Segir þar, að
Þjóðve'rjar telji trjákvoðu ó-
friðarbannvöru undir öllum
kringumstæðum, þar sem um
mjög víðtæka notkun á þessu
efni sé að ræða til sprengiefna-
gerðar. Ennfremur telja Þjóð-
verjar trjávið ófriðarbannvöru
undir öllum kringumstæðum, ef
hægt er að líta á viðinn sem
efni, sem annað efni er hægt er
að vinna úr efni til sprengiefna-
gerðar.
NRP.
Þá er því einnig neitað opinberlega enn á ný, að Eist-
lendingar hafi gert við pólska kafbátinn „Orselle“ og
hjálpað honum til að flýja.
í hlutlausu löndunum er alment talið, að það muni
flýta fyrir því, að Rússar kúgi Eistlendinga til hlýðni
við sig, að hinu rússneska skipi var sökt.
í fregnum frá Helsingfors segir, að sterkur orðróm-
ur gangi um það þar, að Eistlendingar búist nú til að
verða í öllu við kröfum Rússa, en þeir krefjast þess:
Viðræflurnar i Moskva.
Ribbentrop kominn þangað með
miklu föruneyti.
EINKASKEYTI frá United Press. — London í morgun.
1) Að fá ótakmörkuð réttindi til flutninga
yfir Eistland og viðskiftaleg forréttindi.
2) Að fá rétt til að koma sér upp flotahöfn
eða herskipabækistöðvum á ströndum
Eistlands.
Fregnin um það, að Rússar fengi framgengt þessum
kröfum hafa valdið kvíða í hinum Eystrasaltsríkjun-
um og Finnlandi, þar sem aðstaða Rússa við Eystrasalt
eflist að miklum mun, verði Eistlendingar að sætta sig
við að fallast á þessar kröfur.
Von Ribbentrop, utanríkismálaráðherra Þýskalands, Iagði af
stað áleiðis til Moskva í gær með miklu föruneyti, og kom
þangað í gærkvöldi. í fylgd með honum var Förster, leiðtogi
nazista í Danzig, og ótal margir starfsmenn úr fjármála- og
viðskiftaráðuneytinu.
Bretar og viðskifti
hlutlausu þjóðanna
Oslo, 27. sept. FB.
Chamberlain hefir lýst yfir
því í neðri málstofunni, að
breska stjórnin hafi fullan hug
á að taka fult tillit til viðskifta-
legra þarfa hinna hlutlausu
ríkja og með gleði taka til íhug-
unar allar tillögur, sem þau liafa
fram að færa. — NRP.
Árásin á hol-
lensku farþega-
flugvélina.
Oslo, 27. sept. FB.
Hollenslc farþegaflugvél í
förum milli Kaupmannahafnar
og Amsterdam varð fyrir árás
þýskrar hernaðarflugvélar í
gær, er hún var á heimleið yfir
Norðursjó í 800 metra liæð.
Skotið var á flugvélina af vél-
byssum liernaðárflugvélarinnar
og einn farþeganna, sænskur
verkfræðingur, Gustav Lamm,
fékk kúlu gegnum hjartað, og
beið þegar bana. Hinir 14 far-
þegarnir sluppu ómeiddir, en
mörg skot hæfðu flugvélina.
Komst hún til Hollands og gekk
lendingin vel. Hollenska stjórn-
in hefir mótmælt árásinni
hvasslega og krafist skaðabóta.
Sænska stjórnin liefir einnig
borið fram mótmæli og krafist
skaðabóta vegna aðstandenda
hins sænska manns, sem drep-
inn var. Sömuleiðis hefir
sænska stjórnin krafist skaða-
bóta fyrir að skipinu Gertrud
Bratt var sökt. -— NRP.
Viðræðurnar hcfust þegar í
gærkveldi og tóku þátt í þeim
sendiherra Rússa og Þjóðverja í
Berlín og Moskva, Schulenberg
og Shwartzey. Ennfremur ýms-
ir meðstarfsmenn von Ribben-
trops og sérfræðingar, að ó-
gleymdum aðalmönnunum af
Rússa hálfu, Stalin sjálfum og
Molotov forsætis- og utanríkis-
málaráðherra.
Það hafa komið fram ótal
getgátur um þessa ferð og af
ýmsum er talið, að til standi að
ná samkomulagi við Tyrki,
sem ekki að eins Rússar heldur
og Þjóðverjar, standi að, en eins
og áður hefir verið getið, er
lyrkneski utanríkismálaráð-
herrann nú í Moskva, til við-
ræðna við stjórnina.
Aðrar spár f jalla um, að Rúss-
ar ætli að treysta sambönd sín á
Balkan, og koma í veg fyrir út-
þensluáform Þjóðverja bæðii
austur á bóginn og í suðaustur-
átt, til Balkanskaga. En ekkert
verður með neinni vissu um
þetta sagt. Þess er þó að geta, að
það var ekki búist við því, að
von Ribbentrop myndi fara
sjálfur til Moskva, en þýsk sér-
fræðinganefnd var komin áður
HVAÐ GERA TYRKIR?
Átök hafa lengi verið milli Breta og Þjóðverja um Tyrki, en Bretar báru sigur úr býtum, er
bresk-tyrkneska varnarbandalagið var gert í vor, og gerðu Tyrkir því næst samskonar varnar-
bandalag við Frakka. En Tyrkir hafa lengi verið vinir Rússa og eftir að þýsk-rússneski hlut-
leysissáttmálinn var gerður, hafa Þjóðverjar og Rússar reynt að fá Tyrki á sitt band. Sem
stendur er utanríkismálaráðherra Tyrkja í Moskva, og hefir hann rætt við Molotov og Stalin.
Bíða menn með mikilli óþreyju eftir að fá vitneskju um árangurinn af viðræðunum í Moskva