Vísir - 11.03.1940, Blaðsíða 2

**<K*wa<
V Jf S I fí
'Q & GBLAB \
(Jtgefandi:
BLAÐAÚTGÁPAN VÍSIR R/F. I
Ritstjóri: Krisíján Guðlaugsson %
1
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni. i
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12 |
(GengiS inn frá Ingóifsstræti.) 9
Símar: 2834. 3400, 1578 og 5377. f
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar. |
Félagsprentsmiðjan h/f.
Álit fjárveit-
inganefndar.
jþ AÐ er alveg rétt, sem segir
í neíndaráliti fjárveitinga-
nefndár, að „þess er enginn
kostur, að gera sér til nokkurr-
ar lilítar fullnægjandi grein fyr-
ir hver áhrif styrjaldarástandið
muni Irafa á hag og afkomu ís-
lensku þjóðarinnar á þessu eða
næsta ári.“ Nefndin hefir séð
það alveg réttilega, að hún
mundi eklíi bæta sig stórum á
þvi, að sitja yfir fjárlögunum
mánuðum saman og láta þingið
bíða á meðan. Vinnubrögð
nefndarinnar á síðasta ári voru
með þeim hætti, að ekki er til
eftirbreytni. Að þessu sinni var
nefndin ekkert að tvínóna við
það. Rúmum hálfum mánuði
eftir að fjárlagafrumvarpinu
var útbýtt á Alþingi liggur fyrir
álit nefndarinnar. Með þessum
hraða hefir nefndin sett met,
sem út af fyrir sig er afar hróss
vert. Hitt er annað mál, hvort
breytingar þær, sem nefndin ber
fram, eru til mikilla bóta frá
frumvarpinu, eins og það kom
frá hendi f j ármálaráðherra.
0tgjaldahækkanir samkv. till.
nefndarinnar nema samtals
rúml. milj. króna (1.015.200).
Helstu hækkanirnar eru á sam-
göngumálum, ca. 260.000 og
verklegum framkvæmdum ca.
665.000.
Nefndin gerir grein fyrir
hækkunartillögum sínum, að
þvi er samgöngumálin snertir,
með því að á síðasta þingi hafi
verið tekin upp sú stefna, að
„stöðva fjárveitingar til nýrra
framkvæmda, sem erlent efni
þurfti til“. En jafnframt hefir
verið rýmkað á fjárframlögum
til auknings á vegakerfinu.
„Þessari sömu stefnu hefir
nefndin í aðalatx-iðum fylgt í til-
lögum sínum um þessi mál“,
segir í nefndarálitinu.
Um hækkunina á verklegum
framkvæmdum ségir nefndin
m. a.: „Þótt nefndin hafi hækk-
að jarðabótastyi'kinn nokkuð
frá því, sem hann er í fi'v.
stjórnarinnar, er hann þó miklu
lægri en undanfarandi ár. Bygg-
ist þetta á þvi, að jai'ðrækt
minki til muna og' húsabætur
falli niður að mestu eða öllu
Ieyti 1941, að óbi’eyttu ástandi.
Nefndin hefir ekki séð sér
fært að gera verulegar breyt-
ingar á fjárframlögum vegna
sauðfjársýkinnar frá því, sem
fjárlög þessa árs ákveða“.
Lækkanir á gjaldaliðum
nema ca. 383 þús. kr. Hækkun
á tekjuáætluninni nemur 550
þús. ki'. Á þennan hátt verður
lækkun gjalda og hækkun
tekna samtals ca. 933 þús., en
hækkun gjaldanna, svo sem áð-
ur segir, 1.015.200 kr.
Einstakar lillögur skulu ekki
gei'ðar liér að umtalsefni, en
sumar þeirra eiu hæpnar. Þaó
virðist t. d. ekki bvgt á neinum
líkum, að útgjöldin haldist eins
og þau eru áætluð á fjárlögum
yfirstandandi árs. Sama er að
segja um lækkunina á dýrtíðar-
uppbótinni. Launagreiðslur rík-
isins nema um 5 milj. króna. Til
Fjárveitinflanefnd skilar
áliti umfjárlagafrnmvarpið
Friamvarpid afgrcitt I §vi]mðai
formi ogr gilflaudi fjsíflög1,
en rýneri lieimilil til aö láta
greiÖMlur niöur falla.
Fjárveitinganefnd hefir skilað áliti um frv. til fjárlaga fyrir
árið 1941, og hefir afgreiðsla málsins gengíð mjög greiðlega.
Segir svo í áliti nefndarinnar:
dýrtíðaruppbótar áætlar nefnd-
in 350 þúsund. Það eru aðeins
7% af launaupphæðinni. Það
eru því miður lítil líkindi til, að
sú uppbæð verði nægjanleg á
þessu ári, hvað þá heldur 1941.
Nefndin lætur þess getið, að
hún hafði átt samræður við rílc-
isstjórnina og hafi aðalbreyting-
arnar á útgjaldahliðihni verið
gerðar með hennar vitund.
Þá segir í nefndarálitinu, að
það sé „sjálfsögð öryggisráð-
stöfun, sökum óvissunnai’ um
tekjuöflunarmöguleika rikis-
sjóðs á næsta fjárhagsári, að
láta rikisstórnina hafa miklum
mun rýmri heimildir en hún
hefir í núgildandi fjárlögum, til
að láta greiðslur úr ríkissjóði
niðnr falla, ef tekjurnar bregð-
ast.“
Ut af þessu síðasta atriði skal
þess geíið, að ríkisstjórnin mun
lilulast til um, að borið verði
fram frumvarp um takmörkun
á lögbundnum útgjöldum, fram
j'fir það, sem heimilað er nú í
nráðabirgabrey tingum nolck •
urra laga (handorminum svo-
kallaða).
IX
Hvað nú ungi
maður?
•
Jónas Jónsson bjó það til,
að eg hefði sagt, að „Jón Sig-
urðsson forseti hefði verið
mjög andstæður verslunar-
samtökum bænda“. Eg lýsti
þessum tilbúningi sem ó-
sannindum og höfundinum
sem ósannindamanni. Eg
valdi hóflegustu og þingleg-
ustu orð málsins um verkn-
aðinn og þann, sem hann
framdi.
Fn hvað skeður?
Fyrir þetta asnast Jónas
til og stefnir mér. Við eigum
að hittast sjá sáttanefndinni
kl. 4 í dag.
Það er engu líkara en að
Jónas ætlist til að eg taki það
aftur, að hann sé ósanninda-
maður. Það sem sá máður
getur látið sér detta í hug!
Að svo komnu hef eg ekki
við að bæta öðru en þessu:
Ef Jónas Jónsson er ekki ó-
sannindamaður, þá er orðinu
ósannindamaður og öðrum ó-
þinglegri heitum sömu merk-
ingar, ofaukið í íslenskt mál.
ÁRNI JÓNSSON.
Óveðursskýjum skeflir niður
af fjöllunum, þegar nóttin
gengur í garð. Skipið er ferð-
búið. FarJ>egarnir eru komnir
um borð. En þá tilkynnir skip-
stjórinn, að ekki verði farið fyrr
en í dögun, vegna óveðurs, sem
geysi í Vestmannaeyjum.
Öhug slær á okkur alla. Er
nátlúran sjálf að vara okkur
við að hætta okkur ekki út í
sortann, þar sem loftið titrar af
flugvéladrunum, sjórinn er
kvikur af sprengingum og
Vándrötuð leið milli herskipa
og kafbáta?
Við liggjum af okkur veðrið
undir Reykjanesi. Skilum af
okkur farþegum í Vestmanna-
eyjum og höldum enn á ný út í
þokuna. Sjóveikin hrjáir suma,
en samt eru aðrir brattir. Spil-
in eru tekin upp og spilamanns-
heiðurinn lagður undir.
Á öðru kveldi frá Vest-
Fjárveitinganefnd hefir nú að
þessu sinni ekki þurft að nota
jafnlangan tíma til undirbún-
ings við afgreiðslu fjárlaga-
frumvarpsins til 2. umræðu eins
og venja er til. Þetta stafar af
þvi, að eigi eru liðnir nema
rúmlega 2 mánuðir siðan Al-
þingi lagði smiðshöggið á af-
greiðslu fjárlaganna fyrir yfir-
standandi ár. Þá var styrjöldin
skollin á fyrir noklcrú og af-
leiðingar hennar farnar að
koma í ljós, meðal annars í vax-
andi dýrtíð og síaukinni liættu
á siglingaleiðum. Bar afgreiðsla
fárlaganna að ýmsu leyti merki
þess, liversu komið var.
Það er augljóst mál, að þess
er enginn kostur nú, að gera sér
til nokkurrar hlítar fullnægj-
andi grein fyrir því, liver álirif
styrjaldarástandið muni hafa á
hag og afkomu íslensku þjóðar-
innar á þessu eða næsta ári. Það
er öllum nú hulinn leyndar-
dómur. Hitt er víst, að hver dag-
urinn, sem líður, getur orðið ör-
Iagarikur fyrir þjóðina, eins og
sjóhernaðinum er nú komið.
Þetta óvissu- og öryggisleysisá-
stand gerir það að verkum, að
það er miklum erfiðleikum háð
að gera áætlanir fyrir framtið-
ina þannig úr garði, að líkur séu
til að þær fái staðist.
Meðan svona stendur verður
eigi hjá því komist, að miða all-
ar framkvæmdir að meira eða
minna leyti við yfirstandandi
tíma. Það leiðir því af sjálfu
sér, þegar nú á að fara að
ganga frá afgreiðslu fjárlaga
fyrir árið 1941, að menn renni
nokkuð blint i sjóinn um það,
hvernig þeirri afgreiðslu skuli
haga.
Afleiðingin af þessu hlýtur
því óhjákvæmilega að verða sú,
að afgreiðslu á fjárlögum fyrir
árið 1941 verði að haga í aðal-
atriðum með liliðsjón af þeim
horfum og útliti, sem nú hlasir
við.
Þar sem ástandið í þessu efni
hefir ekki tekið miklum breyt-
ingum frá síðustu áramótum,
þá er ekki óeðlilegt, þó fjár-
lagafrumvarpið verði, hvað
mannaeyjum er skipstjórinn
skyndilega kvaddur frá spilun-
um. Hann var oftast hrókur
alls fagnaðar. Þegar hann kem-
ur til baka er hann hljóðlátur
en verst allra frétta, er á hann
er gengið, hvað sé á ferli. Bráð-
lega kvisast þó, að ljóslaust
skipsbákn hafi skipað okkur að
breyta um stefnu. Einhvei- sér-
fræðingur í firðtali þóttist liafa
skilið fyrirskipun til okkar
skips Um að nota ekki loft-
skeytatækin.
Um morguninn sést, að þessi
fylgifiskur er 5-—10 sinnum
stærri en oklcar litla fleyta.
Skipið er með mörgum þilför-
um og búið fallbyssum. Senn
siglir það sniðhalt í veg fyrir
okkúr og við stönsum. Bátur
fullur sjóliða er settur út og ró-
ið til okkar. Bátsverjar hafa
allir björgunarbelti, mjóan
poka um brjóst og herðar,
snertir hinar tölulegu niður-
stöður, afgreitt í svipuðu formi
og fjárlög þau, er nú gilda.
En liitt er aftur á móti al-
veg sjálfsögð öryggisráðstöfun,
sökum óvissunnar um tekjuöfl-
unarmöguleika rikissjóðsins á
næsta fjárhagsári, að láta ríkis-
stjórnina hafa mikluin mun
rýmri heimildir en liún hefir i
núgildandi fjárlögum, til að láta
greiðslur úr ríkissjóði niður
falla, ef tekjurnar bregðast.
Með þessum forsendum hef-
ir fjárveitingan. gert tillögur
um liækkanir á nokkrum liðum
til verklegra framkvæmda í 13.
og 16. gr. fjárlagafrumvarpsins,
og sömuleiðis tekið upp fjárveit-
ingu til vitabygginga, og mun
verða gerð grein fyrir ástæðum
nefndarinnar fyrir þessum
breytingum. Þá hefir og nefnd-
in borið fram tillögur um
lækkanir og niðurfellingar á
nokkrum liðum fárlagafrumv.
eins og siðar greinir.
Þá ber nefndin einnig fram
tillögur um liækkanir á áætlun-
arupphæð nokkurra tekjuliða.
Nefndin vill láta þess getið,
að hún hefir átt samræður við
ríkisstjórnina um afgreiðslu
f járlagafi úmvaiþsins, ög érú
aðalbreytingarnar á útgjaldalilið
frumvarpsins gerðar með henn-
ar vitund.
Nefndin flytur nokkrar breyt-
ingartill.,, sem valda Iiækkun,
og nema þær alls 1015200 kr.
Hækkanir skiftast i höfuðatrið-
um þannig:
13. gr. Samgöngumál 259500 k'r.
14. — Kirkju- og
kenslumál 51300 —
16.— Verkl. framk. 665800 —
20. — Eignabreyt. 30000 —
Aðrar hækk-
anir' 8600 —
Utgjöld rikisins á rekstrar-
.reikningi, talin í heilum þúsund-
um, samkvæmt tillögum nefnd-
arinnar, áætluð 17555000 kr.
og tekjur 18328000 —
Tekjuafgangur á rekstrar-
reikningi frv. er eins og n.
gengur frá því við þessa umr.
772920 kr„ eða 52600 kr. lægri
spentan fastan undir hendur.
Stiga er hlej'pt út af skipinu og
tveir fyrirliðar með skamm-
byssur við belti ráðast til upp-
göngu. Eftir nokkurt þing upp
í brú, gefa þeir bendingu niður
í bátinn. Allmargir sjóliðanna
koma þá um borð, en hinir fara
um borð í hjálparbeitiskipið og
sækja fleiri. Þeir liafa með sér
riffla, poka með teppum og
kassa, sem við giskum á, að
matvæli séu í. Allir eru þeir
kornungir menn, nema tveir
fyrirliðanna.
Meðan á flutningunum stóð,
sveimaði herskipið í kringum
okkur og beindi stöðugt nokk-
urum af fallbyssunum að okk-
ur. Síðar sigldi það til þriggja
togara, sem lágu þar skamt frá.
Sjóliðarnir skipuðu sér í stöð-
ur með byssu við fót á þilfar-
inu hjá okkur. Fyrirliði þeirra
tók við stjórn skipsins. Skip
okkar var hernumið og við her-
fangar.
Við, farþegarnir og skips-
menn, urðum ekki fyrir nein-
um persónulegum óþægindum
við hertökuna, síður en svo.
Framkoma sjóliðanna var
prúðmannleg og við fórum allra
okkar ferða á skipinu fyrir
þeim. Einn farþeganna skaust
en í frv. stj., og greiðsluhallinn
nær 252553 kr„ eða um 82 þús.
kr. meiri en í frv. stj.
Nefndin á enn eftir að athuga
ýms erindi, sem henni hafa bor-
ist, ásamt fleira, áður en endan-
lega verður gengið frá frv. af n.
hálfu
Verður þá með fáum orðum
vikið að þeim greinum frv„ sem
breýtingartill. n. einkum snerta.
Tekjubálkurinn.
Hækkanir á tekjuliðum 2. gr.
frv., sem breytingartill. n. bera
með sér, nema 500 þús. kr. og á
3. gr. 50 þús. kr. Svo sem fyrr
er getið, er ekki hægt að full-
yrða neitt um það, hversu viss-
ir tekjustofnar ríkisins kunna
að reynast árið 1941, en sjónar-
mið nefndarinnar felst í tillög-
um liennar um tekjur qg gjöld
og heimildinni til ríkisstjórnar-
innar um að draga úr útgjöld-
um ríldsins, ef nauðsyn krefur.
Gjaldabálkurinn.
Lækkanir á gjaldliðum ým-
issa greina frv. nema samtals
382600 kr. Lækkun gjalda og
hækkun tekna eftir till. n. nema
alls 932600 kr„ en gjaldahækk-
anir 1015200 kr., liækkun um-
fram lækkun 82600 lcr.
Hækkunartill. n. snerta eink-
um eftirlaldar greinar:
13. gr. Við afgreiðslu fjárlaga
fyrir yfirstandandi ár var tekin
upp sú stefna, að stöðva fjár-
veitingar til nýrra fram-
kvæmda, sem erlent efni þurfti
til. Var þó gerð nokkur undan-
tekning um þetta að því er
snertir vitabyggingar á þessu
ári. En jafnframt því, sem þessi
ákvörðun var teldn, var nokkuð
rýmkað um fjárframlög til
aukningar á akvegakerfi lands-
ins og vegalagningunum hagað
þannig, að það færi saman, að
hætt yrði úr brýnni og aðkall-
andi þörf fyrir samgöngubætur
og að vinnunni yrði skift þann-
ig, að þar gætu sem flestir not-
ið góðs af. Þá var því fé, sem
innheimt er með bensínskatti,
skift niður til vegalagninga á
öllum höfuðsamgönguleiðum
landsins.
Þessari sömu stefnu hefir
nefndin í aðaldráttum fylgt í
tillögum sínum um þessi mál.
Ef tillögúr n'efndarinnar um
hreytingar á fjárframlögum til
nýrra akvega verða samþyktar,
hækkar framlagið til þeirra í
lieild lítilsháttar frá því, sem
ákveðið er í núgildandi fárlög-
um. Veldur þar mestu hæklcun-
in, sem er i frv. á fjárframlagi
jafnvel upp í brú, til þess að
sjá stefnuna, þegar deilt var um
í hvaða átt væri haldið. Yngri
fyrirliðinn, sem á uppvaxtarár-
unum hefir liorft í iljar mér
liinum megin af hnettinum, tók
mig tali að fyrra bragði og bauð
mér vindling. Lítínn áliuga
liafði liann fyrir því, að bæta
landafræðiskunnáttu sína. —
Meira fékst liann um hitt, hve
hlutur hans væri fyrir borð bor-
inn, að vera látinn velkjast á
þessum slóðum við svo löður-
mannlegl starf og óvænlegt til
frama.
Rétturinn' til hertökunnar
var ræddur af miklum áhuga.
Voru flestir þar á sama máli.
Sumum farþeganna þótti súrt í
broti að vera tafðir í marga
daga. Nokkrir farþeganna
höfðu sjómannakaup eins og
skipshöfnin. Þeir settust auðvit-
að undir eins niður með blýant
og blað í hönd til þess að reikna
út, hve miklu kauphækkunin á
hættusvæðinu næmi. Fátt var
rætt um þá lífshættu og það
eignatjón, sem okkur væri víst,
ef hinn aðilinn í styrjöldinni
bæri að borði.
Enn á ný sigur næturmyrkr-
ið yfir skipið, sem veltist á
stormsollnu hafinu. ímyndun-
Fyrstu íslensku
stríðsfangarnir.
til Vatnsskarðsvegar og tillögur
nefndarinnar um viðbótarfjár-
veitingu til Siglufjarðarskarðs.
Þá hefir nefndin gert tillögur
um að hækka nokkuð fjárfram-
lög til hafnargerða og lending-
arbóta. Er þar eingöngu um að
j ræða áframhald á verki, sem
hafið er og þannig stendur á
um, að hafnarbætur koma því
aðeins að nolum, að hægt sé að
koma þessum fyrirhuguðu við-
bótum i framkvæmd.
14. gr. Hækkun umfram
lækkun á þessari grein nemur
um 35 þús. kr. Nefndin tók upp
aftur 20 þús. kr. stofnkostnað
héraðsskóla, en 15 þús. kr. stafa
af ákvæðum hinna nýju hér-
aðsskólalaga snertandi rekstrar-
styrkinn.
16. gr. I meðförum nefndar-
innar hefir liækkun á þessari
grein orðið 665800 kr. Aðal-
hækkanirnar eru í sambandi við
j arðræktarstyrkinn, sauðfjár-
veikina, ýmsa byggingarstyrki,
fyrirlileðslu vatna i Rangár-
vallasýslu, ræktunarvegi o. fl.
Þótt nefndin hafi hækkað
jarðabótastyrkinn nokkuð frá
því, sem hann er í frv. stj„ er
liann þó miklu lægri en undan-
farandi ár. Býggist þetta á þvi,
að ætla má að jarðrækt minki
til muna og liúsabætur falli nið-
ur að mestu eða öllu leyti 1941,
að óbreyttu ástandi. N. hefir
ekki séð sér fært að gera veru-
legar breytingar á fjárframlög-
um vegna sauðfjársýkinnar frá
því, sem fjárlög þ. á. ákveða.
Um styrk til bygginga, bæði
nýbýla og endurbygginga í
sveitum, má geta þess, að nú
þegar hefir verið bygt svo iriik-
ið, að þó að fjárliæð sú, sem á-
kveðin er í fjárlögum þ. á.,
standi óskert í fjárl. 1941, vérð-
ur ekki fullnægt þeim styrk-
beiðnum, sem fyrir liggja nú
og snerta þær húsbyggingar,
sem þegar er lokið við. Með þvf
að líkur benda til, að nýbygg-
ingar verði ekki reistar, miðaði
n. eing. till. sínar við þégar unn-
in verk.
Hið sama má segja um fjár-
veitinguna til byggingar- og
landnámssjóðs og til verlca-
mannabústaða í bæum og kaup-
túnum; hún er nær eingöngu
miðuð við, að nýbvggingar falli
niður.
Um fyrirhleðslu vatna í Rang-
árvallasýslu má geta þess, að
verkinu verður að halda áfrairi,
meðal annars til að tryggja það,
að unnið verlc eyðileggist ekki.
Frystihúsastyrkurinn er elcki
miðaður við nýjar byggingar.
— Styrkur til ræktunarvega er
tekinn upp eins og liann er í
fjárl. þessa árs. -— Áðrar hækk-
unartillögur á jiessari grein
þurfa engra skýringa.
20. gr. Nefndinni er vel Ijóst,
að framlög til vitabygginga
þyrftu að vera mjög rífleg. í
frv. eins og' það kom til n. var
engin fjárveiting til vitabygg-
inga. Tii þess að sýna viðleitni i
sambandi við þetta nauðsynja-
mál, leggur n. til, að veittar
verði 30 þús. kr. til nýrra vitn.
araflið leikur Iausbeislað. Var
þetta sprengidufl, sem spralck
undir skipinu eða hjó það
svona milcið? Nú væri gott að
vera á þriðja farrými, þvi að
auðvitað laskast slcipið síst að
aftan við árekstur á tundur-
dufl. En hvað verður, ef tund-
urskeyti hittir slcipið? Springur
það undir eins við snertinguna
eða heyrist það fyrst brjótast í
gegnum stálplöturnar? Ef tund-
urskeyti á að verða skipinu að
aldurtila, hvar er þá best að
vera?. Er þá ekki lildegast til
undankomu að vera íniðskjps,
þar sem klefi minn er, því að
auðvitað miðar kafbáturinn á
mitt skipið, en eins og lcunn-
ugt er, þá hittir maður venju-
legast öðru hvoru megin við
markið. Það ætti eg sjálfur best
að vita frá mínum eigin skot-
æfingum.
Nei, slikt hugarflökt er best
að leggja hömlur á. Eitt sinn
skal liver deyja. Það er liyggi-
legast að eitra ekki þennan
hluta æfinnar, jafnvel þótt það
verði síðasti hluti hennar, með
áhyggjum. Rúmið og svefninn
geymir mig best.
Draumadvalinn er rofinn.
Gegnum stýrurnar grilli eg í ná-
bleika. og skjálfandi jómfrúna.