Vísir - 29.04.1940, Blaðsíða 2

Ví SIR
r
DA6BLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1 660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Hlutleysi.
ESS var getið í enska út-
varpinu á dögunum, sam-
kvæmt Reutersfregn, „að Is-
lendingar ættu í styrjöld við
Þjóðverja“, og hefðu þannig
gerst ófriðaraðilar ásamt banda-
mönnum með öllum þeim, rétt-
indum og þeim skyldum, sem
því fylgja. Fregn þessi vakti að
vonuin allmikla furðu hér á
landi, og noklcra skelfingu, er
menn gerðu sér grein fyrir því,
hvílíkur voði siglingaflota voru-
unt væri búinn, vegna slíkrar á-
stæðulausrar yfirlýsingar, ef
fullnægjandi ráðstafanir væru
ekki gerðar í tíma. Þing og
stjórn geiðu ákveðnar ráðstaf-
anir til þess að tryggja hlutleysi
vort, meðferð utanríkismálanna
tókum við í eigin hendur og
æðsta valdið var flutt inn í land-
ið til bráðabirgða og falið ríkis-
stjóroinni.
Svo virðist sem blað utanrík-
ismálaráðherrans, Stefáns Jóh.
Stefánssonar, hafi ekki fyllilega
áttað sig á þeim atburðum, frá
því er styrjöldin beindist sér-
staklega að Norðurlöndum, og
leiðari blaðsins s.l. laugardag
bendir ólvirætt í þá átt, að blað-
ið standi jafnvel í þeirri trú, að
við eigum í styrjöld við Hitlei*,
og telur ósæmilegt að m,ynd
skuli hafa birst af honum hér í
blaðinu á afmæli hans nú ný-
lega. Atliygli blaðsins skal að-
eins vakin á því, að Vísir hefir
einnig birt mynd af „félaga Stal-
in“, er líkt stóð á, og búist var
við miklum atburðum, og tæp-
lega mun það sæmandi mál-
gagni utanríkismálaráðherrans,
að hneykslast á slíku. Vísir hefir
frá því er stríðið braust út leit-
ast við að skýra eins hlutlaust
frá öllu varðandi styrjöldina og
frekast liafa verið föng á. Afl-
aði blaðið sér þannig skeyta
bæði frá London og Kaup-
mannahöfn í því augnamiði, að
tryggja lesendum sínum sem á-
reiðanlegastar fréttir. Eftir inn-
rás Þjóðverja i Danmörku hafa
skeytasendingar þaðan lagst
niður með öllu, og hefir Vísir
því eingöngu fréttasambönd við
London að því er skeyti snertir,
en fréttastofan sér blaðinu enn-
fremur fyrir öðru efni bréflega
frá öllum Iöndum heims og er
það einn þáttur í fréttastarfsem-
inni. Alþýðublaðið, — málgagn
utanríkismálaráðherrans -— hef-
ir fengið skeyti frá Kaupmanna-
höfn, en fær þau engin nú, og
lifir því einvörðungu á útvarps-
fréttum, sem það fær fyrir til-
hlutun ríkisútvarpsins, en auk
þess hefir blaðið að undanförnu
notast við fréttir, sem það lief-
ir gripið traustataki, svona úr
lausu Iofti. Þessar fréttir notar
blaðið í því einu augnamiði, að
sýna styrjaldarliug sinn gegn
Þjóðverjum og hefir Vísir að
sjálfsögðu ekki amast við slík-
um fréttaflutningi blaðsins,
frekar en þeirn myndum, sem
þar hafa birst, enda virðist eðli-
legra að utanríkismálaráðherr-
ann móti stefnu blaðsins í þess-
um efnum sem öðrum. Mun
almenningur fyllilega dómbær
um það, hvað sæmandi er í þess-
um efnum.
í Ieiðara sínum boðar Alþýðu-
blaðið það ennfremur, að
flokksbrotið, sem að því stend-
ur, ínuni lialda í skrúðgöngu 1.
maí, berandi rauða fána með
matgoggsmerkinu, og skuli það
tákn frelsis, jafnréttis og
bræðralags. ekki verða niður
lagt. Vísir amast að engu leyti
við því, að flokksbrotið haldi á
því merki, sem blaktað hefir yf-
ir ógæfu þess á undanförnum
árum, og mun eigi liarma þótt
j,að geri einnig slíkt siðasta á-
fangann. Almenningur mun
lnnsvegar líta svo á, að líking
þessa fána og blóðfána Rúss-
lands stingi um of í augun, og
fari illa á því, að slíkum merkj-
um sé á lofti lialdið meðan blóð-
ið er ekki þornað á bökkum
Ladoga og nályktin ekki rokin
burt úr Norður-Finnlandi, og
fari hvað ver á slíku, ef finski
fáninn blaktir við ldið rauða
merkisins, eftir alt það, sem á
undan er gengið. Er það hins-
vegar i fullu samræmi við allan
viðrinishátt flokksbrotsins á
undanförnum árum, og Vísir
gleðst yfir slíku samræmi í ó-
samræminu, og m.un birta
myndir af skrúðgöngunni á sín-
um tíma.
Til þess að samúðin með
Finnum og öðrum Norður-
landaþjóðum komi enn betur í
ljós, ætli Alþýðuflokksbrotið að
láta leika „Internationalinn“ í
göngunni, og færi ekki illa á því,
að utanríkismálaráðherrann
tæki undir, berandi rauða mat-
goggsmerki sér í hönd.
Ármanns vann
drengjahlaupið.
Drengjahlaupið fór fram í
gær. Keppendur voru 35 frá 5
félögum. Veður var hálf kalt,
sólarlaust og gola á austan. —
Hlaupið var mjög spennandi.
eins og Vísir liafði spáð á lalig-
ardag, og fór það á þá leið, að
Ármann vann greinilega sigur,
fékk 12 st. (átti 1., 5. og 6. mann)
K. R. varð næst með 18 stig (álli
3., 7. og 8. mann). íþróttafélag
Kjósarsýslu fékk 29 stig (átti 2.,
12. og 15. mann), í. R. 35 slig
(átti 4., 9. og 22. mann), og
Fimleikafélag Hafnai'fjarðar 37
stig (átti 10., 11. og 16 mann).
Önnur sveit Ármanns hafði 51
stig og önnur sveit K. R. 54 stig.
— Ármann lilaut því í fyrsta
sinn bikar,sem Eggert Kristjóns-
son stórkaupmaður gaf í þessu
skyni 1939, og kept var um í
fyrsta sinn í fyrra og vann K. R.
bikarinn þá. —
Fyrstur í mark varð Halldór
Sigurðsson úr Ármanni á 7 mín.
37.2 sek. Annar varð Guðmund-
ur Jónsson úr í. K. á sama tíma,
3. Friðgeir B. Magnússon (Guð-
björnssonar) úr K. R. á 7:38.0.
Fjórði varð Sigurgísli Sigurðs-
son, I. R. 5. Árni Kristjónss., Á.
Sjötti Hörður Hafliðason, Á.
Sjöundi Grétar Eiríksson, K. R.
Áttundi Eyjólfur Tómasson,
K. R. Níundi Elías Sigurjónsson,
í. R. Tíundi Guðmundur Mar-
teinsson, F. H. Ellefti Gunnar
Bjarnason, F. H. Tólfti Sigurjón
Jónsson, í. K. Þrettándi Þorgeir
Einai’sson, K. R. Fjórtándi Bald-
ur Bergsteinsson, Á. Og 15. Ósk-
ar Jónsson, í. K. — Alls komu i
mark 34 af 41 á leikskrá, og er
kunugt um lakari heimtur.
Hér þyrfti endilega að taka
upp þá nýbreytni, að taka tíma
á fleiri mönnum en gert hefir
verið til þessa í víðavangshlaup-
unum. Er það miklu skemtilegra
fyrir þátttakendur að vita, hve
lengi þeir voru að Ijúka lilaup-
inu, en nú er að eins tekinn tími
á 3 fyrstu mönnunum. Erlendis
er tími tekinn á öllum þátttak-
endum í víðavangshlaupum, og
hefir enda verið gert hér einu
sinni, í víðavangshlaupi í. R.
SjálMæðiimenn
efna tfl fjölbreyttra
hátíðahalda 1. maí.
Vidtal við fomaim undirbuningsnefndapinnar,
Svo sem tilkynt er á öðrum stað hér í blaðinu í dag hafa sam-
komulagsumleitanir um sameiginlega hópgöngu og útifund
allra verkalýðsfélaga hér í bænum hinn 1. maí n. k., farið út um
þúfur. Snéri Vísir sér því til formanns 1. maí nefndar sjálfstæð-
isfélaganna, Gunnars Thoroddsen og leitaði frétta um þátttöku
sjálfstæðismanna í hátíðahöldunum þennan dag.
Fundur sjálfstæðismanna við Varðarhúsið 1. maí 1939.
Skýrði Gunnar svo frá:
„Fyrir nokkrum vikum kusu
Málfundafélagið Óðinn og full-
trúaráð sjálfstæðisfélaganna í
Reykjavík nefnd til þess að
undirbúa liátíðahöld sjálfstæð-
ismanna 1. maí, og eiga sæti
í nefndinni alls 15 manns.
Vegna þess mikla umtals,
sem orðið hefir í bænum um til-
raunir til þess að fá sameigin-
legan útifund og hópgöngu
allra verkalýðsfélaganna, vil
ég skýra í fáum orðum frá því
máli og viðhorfi Sjálfslæðis-
manna. Sjálfstæðismenn hafa
allaf litið svo á, að 1. mai ætti
að vera almennur og ópólitísk-
ur hátíðisdagur verkamanna,
að sínu leyti eins og sjómanna-
dagurinn, en liingað til hefir
þessu aldrei fengist framgengt,
heldur hafa þeir stjórnmála-
flokkar, sem þykjast sjálf-
kjörnir málsvarar alþýðunnar,
kommúnistar og Alþýðuflokks-
menn, tekið þenna dag trausta-
taki og misnolað hann herfi-
Iega til pólitisks áróðurs, og
þar með fælt allan þorra
verkamanna frá þálttöku í
þessum degi, ug skapað andúð
alls almennings í stað samúð-
ar með málstað verkamanna.
Sjálfstæðisflokkurinn taldi
þvi skyldu sína, að efna einn-
ig til þátttöku i þessum hátíða-
höldum fyrir þá verkamenn,
sem honum fylgja að málum,
og í fyi’sta sinni tók flokkur-
inn þátt í þessum hátíðahöld-
um í fyrra, með útifundi, þrem-
ur samkomum, merkjasölu og
blaðaútgáfu. Varð dagurinn
hið glæsilegasta tákn um fylgi
Sjálfstæðisflokksins meðal
verkamanna.
Nú í ár virtist ekkert útlit
á því, að hugsjón Sjálfstæðis-
manna um almenna og ópóli-
tíska verkamannahátíð 1. maí
myndi rætast, m. a. vegna þess
að allsherjarsamband verka-
lýðsfélaganna, Alþýðusam-
bandið, er ennþá hnept í ein-
ræðis og flokksfjötra, þannig,
að sjálfstæðisverkamenn eru
sviftir kjörgengi til allra trún-
aðarstarfa. Sjálfstæðisfélögin
hófu því undirbúning að svip-
uðum hátíðahöldum og í fyrra.
Þá gerðust þeir atburðir á
Dagsbrúnarfundi sl. mánudag,
að samþykt var tillaga um að
1920. Það ætti því að vera bægt
að taka þetta upp hér, — að
minsta kosti ætti að taka tíma á
10 fyrstu mönnum, — og mætti
skaðlaust sleppa öllum sekúndu-
pörtum eins og erlendis.
Sólon.
Dagsbrún reyndi að gangast
fyrir sameiginlegum hátíða-
höldum allra verkalýðsfélaga
og fagfélaga hér í bænum 1.
maí. Var kosin til þess 9 manna
nefnd að vinna að þessu, og
áttu sæti í henni tveir Sjálf-
stæðismenn, Sigurður Halldórs-
son, sem var formaður nefnd-
arinnar og Sveinn Sveinsson.
Sjálfstæðismenn töldu það
skyldu sína að vinna að þess-
ari einingu, trúir þeirri stefnu
sinni, að koma á ópólitískri
einingu um verkalýðssamtökin
og 1. maí.
Strax á fyrsta fundi nefndar-
innar unnu sjálfstæðisfulltrú-
arnir þann glæsilega sigur, að
fá einróma samþykt allrar
nefndarinnar uin að allur
flokkspólitískur svipur yrði
máður af þessum hátíðahöld-
um, bæði hópgöngu og úti-
fundi, engir flokksfánar born-
ir, enginn rauður fáni og eng-
in flokksmerki, heldur skyldi
íslenski fáninn blakta yfir fylk-
ingunni. Engin kröfuspjöld
yrðu borin, engir byltingar-
söngvar sungnir né leiknir,
heldur eingöngu íslenskir ætt-
jarðar og verkalýðssöngvar.
Allar ræður skyldu lagðar und-
ir ritskoðun áður en þær yrðu
fluttar, og varast skyldi allan
pólitískan áróður.
Nefndin leitaði tii 25 stéttar-
félaga um þátttöku á þessum
grundvelli, en niðurstaðan
varð sú, að allmörg stærstu fé-
lögin neituðu algerlega allri
þátttöku. Þar með var burtu
fallinn sá grundvöllur, sem
sjálfstæðismenn böfðu bygt á,
að fullkomin eining ríkti þenn-
an dag og að enginn útifund-
ur eða hópganga færi fram,
önnur en liin sameiginlega
hópganga fyrir forgöngu Dags-
brúnar. Þessar einingartilraun-
ir Dagsbrúnar strönduðu þvi
á þeim verkalýðsfélögum, sem
skárust úr leik.
Alþýðuflokkurinn fór þess á
leit að Sjálfstæðismenn liefðu
sameiginleg liátíðahöld með
þeim, en það strandaði m. a. á
því, að Sjálfstæðismenn tóku
vitaskuld ekki í mál, að ganga
undir liinum rauða örvafána
þess Alþýðusambands, sem
sviftir þá hinum sjálfsögðustu
mannréttindum.
Sjálfstæðisfélögin i Reykja-
vík efna því til sinna eigin há-
tíðahalda 1. maí. Hefjast þau
kl. 1.15 með útifundi við Varð-
arhúsið, þar sem fulltrúar allra
sjálfstæðisfélaganna og ráð-
lierrar flokksins flytja ræður.
Lúðrasveitin Svanur leikur á
milli ræðanna. Kl. 3 síðd. verð-
ur almenn skemtun í Gamla
Bíó og sérstök barnaskemtun í
Nýja Bíó. Um kvöldið verður
samkoma að Hótel Borg. Merki
Málfundafél. Óðins verða seld
á götunum og tímaritið Þjóðin
kemur út, sérstaklega helgað
þessum degi og málefnum
verkamanna.
1. mai nefnd Sjálfstæðisfé-
laganna skorar á alla sjálfstæð-
ismenn og konur að taka hönd-
um saman um að gera hátíða-
höldin sem glæsilegust og veg-
legust og votta hinni fjölmennu
stétt yerkamanna virðingu sína
og samúð.“
Sjónleikar íslendinga
í Vesturheimi.
í vestanblöðunum Lögbergi
og Heimskringlu, sem nýkomin
eru, segir frá tveimur nýjum
sjónleikjum, sem Vestur-íslend-
ingar hafa samið og sýnt nýver-
ið. Er það sjónleikur saminn af
síra Eyjólfi J. Melan upp úr
skáldsögu Jóns Thoroddsens
„Pilt og stúlku“ og sjónleikur-
inn „Ofurefli“ samin af Árna
Sigurðssyni leikstjói’a eftir
samnefndri skáldsögu Einars H.
Kvarans. Leikflokkur Sam-
bandssafnaða Norður-Nýja-
íslands sýndi „Pilt og stúlku“ í
Riverton 27. mars s. 1., en „Ofur-
efli“ var sýnt í Winnipeg í fyrsta
skifti 8. þ. m. af Leikfélagi Sam-
bandssafnaðar þar í borg. —
Dómar um þessar leiksýningar
eru enn elcki komnir liingað.
Þá taka bæði blöðin mjög vin-
samlega undir tillögu, sem Lár-
us Sigurbjörnsson rithöfundur
setti fram í grein i „Vikunni“ i
vetur. Fjallaði greinin um sjón-
leikinn „Stapa“ eftir síra Jakob
Jónsson í Wynyard og var þar
rædd þjóðræknislilið sjónleika-
starfs Vestur-íslendinga, en til-
lagan gekk út á það, að Árna
Sigurðssyni leikstjóra Leikfé-
Iags Sambandssafnaðar og ein-
Mannfjöldinn við Varðarhúsið 1. maí 1939.
(Myndin tekin af svölum hússins).
hverjum helsta frömuði íslend-
inga vestan liafs um alt sjón-
leikastarf yrði boðið heim til Is-
lands til að hafa á liendi leik-
stjórn á einu eða tveimur leik-
ritum, sem vel væru til þess
fallin að kynna oss líf og hiáttu
landa vorra vestra. Heims-
kringla segir í ritstjórnargrein
um þessa tillögu:---------sökum
mjög almennra vinsælda Árna
Sigurðssonar hér, er því ekki að
leyna, að tillagan mun Vestur-
Islendingum kær vera. Þeir
finna að í henni er ósk falin um
uppfyllingu þeirrar viðurkenn-
ingar, er þeir hafa Árna oft 1
huganum óskað fyrir mikið og
vel af hendi leyst starf í þjóðlíf-
inu vestra í þágu leiklistarinn-
ar.“ — Sjónleikurinn „Stapinn'4
eftir síra Jakob var sýndur i
fju-ra vor af Leikfélagi Sam-
bandssafnaðar undir leikstjórn
Árna Sigurðssonar. Síra Jakob
Jónsson liefir nýlega lokið við
að semja nýtt þriggja þátta leik-
í’it, er hann nefnir „Öldur“ og
mun það verða þýtt á ensku.
Tíu ára áætlun -
og fermingargjafirnar
Mörgum börnum eru gefnir
peningar í fermingargjafir.
Bæði foreldrar og ýmsir vinir
barnanna gera það.
Nú geta börnin eytt þessu að
mestu leyti eða öllu. Þau eru
víst látin sjálfráð um það. Sum
börnin kaupa sér ýmislegt, sem
þau geta notað eða kemur sér
vel að eiga. Önnur börn eyða
þessu vafalaust jafnharðan í
einhvern óþarfann eða til að
skemta sér fyrir, svo ferming-
argjafirnar ná elcki lilgangi sín-
um nema að því einu leyti, að
gefandinn vill gleðja barnið.
Hygnir foreldrar munu að
vísu hvetja börn sín til að fara
vel með þessar gjafir og öll góð
börn fara að ráðum góðra for-
eldra. Þau eru eldri en barnið
og hafa lengri lífsreynslu að
baki.
Væri nú ekki vel til fundið,
að ferniingarbörnin legðu ein-
mitt fermingargjafirnar inn í
Tíu ára áætlunar bækurnar sín-
ar eða nokkurn hluta þeirra?
Með þeim hætti mundi barnið
verja þessum gjöfum eftir ósk-
um gefandanna, þeim, að þess-
ar gjafir yrðu börnunum að
sem fylstum notum.
Gjafirnar geymast og ávaxt-
ast í Tíu ára áætlunarbókinni,
og síðar í lífinu þarf máske að
fylla upp í einhver skörð, sem
annars mundi vera vandfylt.
Foreldrar og fermingarbörn
(og gefendur fermingargjafa) I
Munið eftir Tíu ára áætluninni.
Það kemur dagur eftir dag-
inn í dag. Nýr dagur kemur
með nýjar þarfir. Sú þörf, sem,
ekki er til í dag, getur slcapast
eftir 10 ár, brýn, aðkallandi
þörf. Þá er gott að eiga Tíu ára
áætlunar bók með einhverri
upphæð í.
Tíu ára áætlunin er einn
þáttur í sjálfsuppeldi, þvi luin
er bygð á sjálfsafneitun.
Með hugheilum óskum um
blessun og gleði til allra for-
eldra, fermingarbarna og vina
þeirra.
Reynivöllum í apríl 1940.
Halldór Jónsson.
Hjónaefni.
Nýlega hafa opinherað trúlofun
sína ungfrú Sigríður Sigurðardótt-
ir og Magnús Eiríksson.
Bandaríkjamenn eru farnir aö
nota snjóbíla, sem geta farið meö
8o—120 mílna hraöa. Þeir eru þó
aðeins notaöir til skemtunar, á
dýraveiöum o. s. frv.