Vísir - 10.05.1940, Blaðsíða 2

VfSIR
VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjúri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 16 60 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Hernámið.
IDAG er liðinn nákvæmlega
mánuður frá því Alþing Is-
lendinga Iýsti því yfir, að við
tækjum ÖIl mál í okkar eigin
hendur. Daginn áður höfðu
Þjóðverjar lagt Danmörku und
ir sig. Þær ákvarðanir, sem þá
voru teknar hér, voru ekki
annað en afleiðing af þeim at-
burðum. Hinn 11. apríl birtist
forystugrein hér í blaðinu um
hlutleysi íslands. Þar er í ör-
fáum orðum rakið það ástand,
sem umhverfis okkur rikir.
Síðan segir: „Á þeim tíma, sem
hlutleysi þjóða er brotið, liverr-
ar af annarri, höfum við ís-
lendingar okkur ekkert til
varnar, nema yfirlýsinguna um
ævarandi hlutleysi í ófriði, sem
gefin var út 1918.“
Greinin lieldur áfram:
„Það væri rangt áð telja sér
trú um, að hlutleysisyfirlýsing-
in sé okkur fullkomin vernd,
eins og nú er komið. Við sjá-
um hvernig farið hefir fyi'ir
frændþjóðum okkar. Þær hafa
gert alt, sem hugsanlegt var til
að halda sér fyrir utan ófrið-
inn. Þeim hefir ekki tekist
það.“.....,Nú verðum við að
muna, að þær þjóðir, sem við
eigast, berjast upp á líf og
dauða. Þegar svo er komið, er
hver sjálfum sér næstur. Um
leið og land okkar er talið
nauðsynlegur liður í kerfi til
sóknar eða varnar, verður aug-
um og eyrum lokað fyrir yfir-
lýsingu okkar um ævarandi
hlutleysi.“
„Það væri barnaskapur að
hugsa sér, að við kæmumst hjá
því, að hlutleysi okkar yrði
brotið áður en ófriðnum lýk-
ur. Það væri meira að segja gá-
laus bjartsýni, að hugsa sér, að
það geti dregist lengi úr því
sem komið er. Miklu trúlegra
er hitt, að á hverri stundu geti
þeir atburðir gerst, sem gera
út um hlutleysi okkar í bili.“.
Þetta er tekið orðrélt úr for-
ystugrein Vísis, „Hlutleysi ís-
lands“, fimtudaginn 11. apríl
1940. Þótt þeir atburðir, sem
gerðust í morgun í höfuðstað
íslands, kæmi skyndilega, gátu
þeir þó ekki komið með öllu á
óvart. Eins og bent var á í þess-
ari tilfærðu grein, var það of
mikil bjarísýni, að trúa þvi, að
við mundum geta haldið okk-
ur með öllu fyrir utan þann
leik, sem nú verður ægilegri og
lilífðarlausari með hverjum
degi sem líður.
I hinni tilfærðu grein segir
loks:
„En í þessu máli er eitt að-
alatriði, sem allir verða að
skilja. Ekki einungis við sjálf-
ir, heldur liverjir þeir, sem
telja kynnu sér nauðsynlegt að
brjóta hlutleysi okkar: Við
megum aldrei brjóta það sjálf-
ir.
Þetta þýðir það, að við meg-
um ekki leyfa neinni þjóð að
gera þær ráðstafanir hér á
landi, sem skapar oklcur aðild
í ófriðnum.
Okkur er Ijóst, að við getum
ekki ráðið við það, að aðrar
þjóðir brjóti hlutleysi okkar.
En þær verða að gera það á
Hta M kom til lidsiis nei
öiesku fliÉiiii.
Fletrl Fngflendtugrar, sein
eigin ábyrgð. Við getum og
viljum ekki taka á okkur neina
ábyrgð í því efni. Við getum
ekki hindrað verknaðinn. Við
getum mótmælt honum.“
Við þetta er raunar ekki
miklu að bæta. Það, sem sagt
var fyrir hér í blaðinu, hefir
ait komið fram. Hlutleysi okk-
ar hefir verið brotið. Erlendur
lierafli hefir verið settur Jiér á
land. Opinberar stofnanir hafa
verið teknar. Þetta er alt gert
að okkur fornspurðum. Við
höfum ekki ráðið við það. Við
getiun aðeins mótmælt.
Eftir því, sem vér höfum
frétt, mun ríkisstjórnin þegar
á ráðuneytisfundi í morgun
hafa ákveðið að bera fram
formleg mótmæli á því Jiroti,
sem hér hefir framið verið á
hlutleysi og sjálfstæði landsins.
Að endingu aðeins þetta: Við
skulum vera rólegir og stað-
fastir. Ef við berum hlutskifti
okkar saman við það, sem ýms-
ar aðrar þjóðir verða að þola,
um þessar mundir, er ekki á-
stæða til að æðrast. Almenn-
ingi skal á það bent, að koma
virðulega fram við hina er-
lfendu hermenn. Okkur her
jafnt að forðast andúð og und-
irlægjuhátt. Þessir menn koma
hingað óboðnir. Það eru ekki
skemtiferðamenn. Við skulum
sýna þeim kurteisi, en varast
öll fleðulæti.
a
Landgangan.
Frh. af 1. síðu.
kastalann. Hurðin á símastöð-
inni var sprengd upp.
Þá fór ein herdeild með all-
mikið af sjúkragögnum, tók
sér stöðu við Hótel ísland og dró
þar fána Rauða krossins við
liún.Bráðlega var hann þó dreg-
inn niður, því lítið var uin
særða menn og fallna.
Við sendiherrabústaðinn
þýzka Jijóst Iierdeild til sóknar;
olli það nokkurri töf, sem sendi-
herra notaði auðsjáanlega til að
brenna eitthvað, sennilega skjöl,
því reikur sást þar út um
glugga. Hermennirnir brutust
svo inn bakdvramegin.
Klulckan um 714 hitti eg
gamlan og góðan kunningja úr
breska hernum, Fred Zöllner,
son Louis Zöllner í New Castle.
Eg talaði við liann nokkra stund
og sagði Jiann mér, að liann
Jiefði fyrirvaralaust verið lcall-
aður í íslandsför þessa og
mundi dvelja hér um óákveð-
inn tima. Hann J)að mig að vísa
sér á Þjóðverja, en lítið gerði
eg að því.
Fred Zöllner var ekki í Jier-
mannabúningi og mun vera hér
leiðbeinandi þeirra Englending-
anna, því liann hefir oft á ís-
landi dvalið.
Einu skrítnu atviki var eg
sjónarvottur að.
Sjómaður einn, allkendur,
var á götunni og ætlaði lög-
regluþjónn að koma honum úr
umferðinni, en hann hljóp þeg-
ar yfir í lið þeirra Bretanna og
var þar vel tekið, en lögreglu-
þjónninn hafðist ekki að.
Gunnar Sigurðsson
(frá Selalæk).
Hermenn aka farangri á hand
vagni.
knnnir
Með flotadeild þeirri, sem
hertók ísland í nótt, og lagði í
höfn hér í höfuðstaðnum, sendi
breska stjórnin hingað sendi-
herra sinn Mr. Howard Smitli,
en ákveðið hafði verið að hann
yrði sendur hingað til lands, er
viðurkenning fékst á sjálfstæði
landsins hjá Bretum. Ber koma
sendiherrans þannig að meo
furðulegum hætti, og óvæntum
eftir viðurkenningu þá, sem
fengist hafði hjá Bretum á sjálf-
stæði landsins.
Mr. Howard Smitli var áðuv
sendiherra i Danmörku, en er
jjýslvi innrásarherinn kom til
Kaupmannahafnar var hann
tekinn höndum ásamt fjöl-
skyldu sinni og starfsliði að
morgni hins 9. apríl. Síðar um
daginn var sendiherrann og
skyldulið hans látið laust.
Mr. Howard Smith hefir ver-
ið í þjónustu utanríkisráðuneyt-
isins breska frá því árið 1922,
cg á árunum 1933—1939 var
hann fulltrúi aðstoðarutanrikis-
málaráðh. breska, en í október
s.l. tók hann við sendiherra-
stöðunni í Kaupmannahöfn.
Sendiherrann geklc á fund
rikisstjórnarinnar í morgun, og
er skýrt nánar fá þeirri heimr
sókn hans á öðum stað hér í
hlaðinu.
Ennfremur koinu tveir lcunn-
ir menn aðrir hér á landi með
flotadeildinni, en það eru þeir:
Mr. Harris, fulltrúi í breska
viðskiflastríðsráðuneytinu og
formaður hins breska hluta
Bresk-islensku viðskiftanefnd-
arinnar, og Mr. Fortescal, sem
hefir stundað liér laxveiðar, að-
allega norðan lands, mörg und-
anfarin sumur. Hann er kennari
í frönsku við Eton-skólann.
Allir eru fúsir á að Iáta mynda
sig.
eru hér á lunili.
Norskir ílóttamenn
taka land á Seyðis-
firði.
Fréttaritari Vísis á Seyðis-
firði getur þess í skeyti, sem
blaðinu barst í gærkveldi að
bátur um fimmtíu smálestir að
stærð hafi komið til Seyðis-
fjarðar í fyrradag eftir þriggja
sólarhringa siglingu.
Báturinn nefnist Sandöy og
er frá Molde. Skipstjóri er Ja-
kob Sandöy, en hann er eigandi
að skipinu ásamt föður sínum,
sem enn dvelst í Noregi. Á bátn-
um voru 10 sjómenn, og segj-
ast skipverjar hafa flúið undan
þýskum lier, sem kominn var
í nágrenni við Molde, og hafði
þegar lagt bæinn í rústir með
loftárásum. Voru þeir um það
bil að hertaka bæinn, er Norð-
mönnum þessum tókst að
flýja.
Er til Seyðisfjarðar kom leit-
aði skipstjórinn á fund norska
konsúlsins þar, Jóns Jónssonar
í Firði, og fór þess á leit, að
liann aðstoðaði þá, þannig að
þeim gæfist kostur á að stunda
hér atvinnu á bát sínum í sum-
ar. —
Norðmaður einn á Akureyri
bauð fram aðstoð sína og er
báturinn lagður af stað þangað.
Fullnuma hjúkrunar-
konur.
Þann 30. apríl s.l. útskrifuð-
ust úr Hjúkrunarkvennaskólan-
um 13 eftirfarandi fullnuma
hjúlcrunarkonur: Ágústa Jóns-
dóttir, Stardal, Mosfellssveit,
Arndís Einarsdóttir, Hringdal,
Matarhlé.
Fundir bresku stríds-
stjórnarinnar.
Bpeytingar át bresku stjórninni.
Breska stríðsstjórnin kom saman á fund í nr. 10 Downing
Street í morgun kl. 8, sem fyrr var getið og voru allir ráðherrarn-
ir og æðsta lierráð Breta á fundinum.
Annar fundur var haldinn kl. 10.30. Að lionum Ioknum fór Sir
Archibald Sinclair, leiðtogi frjálslyndra manna í stjómarand-
stöðu, á fund Chamberlains, og ræddust þeir all-lengi við. Sam-
komulagsumleitanir um breytingar á skipan bresku stjórnar-
innar halda áfram.
Bruce, fulltrúi Ástralíu í London, fór einnig á fund Cliamber-
Iains. — Það er leidd athygli að þvi, að í Ástralíu er áhugi fyrir,
að mynduð verði alríkisstjórn (impei'ial government), með
þátttöku samveldislandanna.
ATTLEE OG GREENWOOD HVETJA
VERKALÝÐINN TIL EINHUGA BARÁTTU
FYRIR FULLNAÐARSIGRI.
Attlee og Greenwood hafa birt ávarp til breska verkalýðsins
og hvatt hann til einhuga baráttu til þess að sigur vinnist í styrj-
öldinni. Allir verða að gera skyldu sína, segja þeir, og taka á sig
hverjar þær fórnir, sem nauðsynlegar eru.
KULDARNIR voru miklir á vesturvígstöðvunum í vetur, en
nú er vorið komið og hlýindi um alt. Þessi mynd var tekin í
mars á einum flugvalla Breta í Frakklandi. Eru varðmenniniir
dúðaðir vel lil þess að kuldinn biti ekkx á þá.
Arnai'firði, Betsý Petei’sen,
Reykjavík, Gerður Guðmunds-
dóttir, Litla-Skarði, Stafholts-
tungum, Guðrún Ámadóttir,
Stórahrauni, Stokkseyrarlir.,
Ingunn H. Sigurjónsdóttir, Ak-
ureyri, Katrín Pálsdóttir, Heiði,
Mýrdal, Katrín H. Tómasdóttir,
Reykjavík, Kristín Gunnai'sdótt-
ir, Reykjavik, Oddný Pétui's-
dóttii', Eydölum, Óla S. Þoi’leifs-
dóttir, Hofi, Norðfirði, Sigi’íður
Jónsdóttii', Skeggjastöðum,
Fellnahr., Sólveig Pálsdóttir, Ás-
ólfsstöðum.
Námstími er 3 ár og ljúka
hjúkrunarnemarnir prófi, bæði
í bóldegum fræðum og vei'kleg-
Um hjúkrunaraðgerðum. Alls
hafa 88 hjúkrunai’konur lokið
burtfararprófi úr Hjúkrunar-
kvennaskólanum síðan liann tók
til starfa í Landspítalanum árið
1933.
Tónlistafélagið:
Pianotonleikar
Áma Kristjánssonar
í Gamla Bíó í gærkveldi.
Eilt af því, sem Tónlistafélag-
ið á mestar þakkir fyrir, er áð
skapa listamönnum eins og
Árna Kristj'ánssyni lífsskilyrði
lxéi', svo að þjóðin fái að njóta
hæfileika þeirra. Árni er hinn
fæddi listamaður, tækniliæfi-
leikarnir óhemju mildir, skapið
viðkvæmt og rikt, enda mundi
hann sóma sér vel Iivar sem
væri í hópi píanósnillinga.
Viðfangsefnin voru Tungl-
skins-sónatan eftir L. von Beet-
hoven, Thenxa með tilbi’igðum
op. 40 eftir danska tónskáldið
Carl Nielsen, nokkur verk eftir
Fr. Chopin og Hinn lxeilagi
Franziskus gangandi á öldun-
um eftir Fr. Liszt.
Öll verkin voi'u flutt með
ágætum tilþrifum og öi'Uggri
smekkvísi hins gagnmentaða
tónlistai’manns. Virðist lista-
maðurinn prýðilega upplagður,
enda l>ótt liljóðfærið hjálpi þar
lítið til. En best virðist mér hon-
um láta að túlka hina skapríku
„lyrik“ Chopins, og t. d. As-
dur Ballade hans frábæi'lega vel
leikin.
Fögnuður og hi’ifning áheyr-
enda hélst frá upphafi hljóm-
leikanna til enda og varð Árni
að lokum að leika aukalag, þótt
komið væri að sýningartíma
kvikmyndaliússms.
Húsið var þéttskipað.
B. A.
8RETAR UM HERNÁMIÐ
Á ISLANDI.
ÍSLENDINGUM LOFAÐ
TAGSTÆÐUM VIÐSKIFTA-
SAMNINGUM.
London í morgun.
í breskum blöðum og út-
varpi hefir verið sagt frá her-
námi íslands. Er tekið fram,
að hernámið fari fram til
þess að tryggja öryggi !s-
lands vegna hættunnar við
innrás af Þjóðverja hálíu.
Þá segir, að Bretar muni
hafa samvinnu við íslensk
stjórnarvöld, og í engu hafa
afskifti af framkvæmda-
stjórninni.
Loks er boðað, að þess sé
vænst, að samkomulagsum-
leitanir milli íslendinga og
Breta muni leiða til bresk-ís-
lenskra viðskiftasamninga,
sem verði mjög hagstæðir ts-
lendingum.
______
Snæfellsuesför
Ferðafélags íslands.
Eins og undanfarin ár fer
Ferðafélag íslands um Hvíta-
sunnuna vestur á Snæfellsnes.
Verður lagt af stað á laugar-
dagskveld og komið aftur að
kveldi annars dags Hvítasunn-
unnar.
Snæfellsnesið er einn þeirra
staða hér nærlendis, sem Reyk-
víkingar munu þeklcja einna
minst og kemur það af þeirri
einföldu ástæðu, að samgöngur
hafa verið strjálar. Auk þess
hafa langar sumaileyfaferðir
komist í tísku hin síðari ár, svo
að sá þykir oft mestui', sem.
lengst liefir farið í suxnai’leyfi
sínu.
Á Snæfellsnesi er margt að
sjá og vegalengdir eru ekki svo
miklai', að menn þurfi að liafa
þar margra daga viðdvöl til þess
að sjá margt af því markverð-
asta. Nesið er ekki aðeins fag-
urt, þegar menn sjá það héðan
úr bænum í roðageislum kveld-
sólarinnar, heldur er fegurðin
engu minni, þegar xnenn eru á
gönguför þar og skoða öll svip-
brigðin i andliti þess í námunda.
Það eru víst ekki margir sem
vita að Arnarstapi var eitt sinn
amtmannssetur fyrír Vestur-
amtið. Rétt hjá er Búðalxraun,
sem er einstalct i sinni röð fyrir
þá sök, hversu gx’óið það er.
í nágrenni Stapa ei’u fjölda