Vísir - 03.08.1940, Blaðsíða 2

VfSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstrœti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Málefni verslun-
arstétfarinnar.
jp RÍDAGUR verslunarmanna
verður á mánudaginn kem-
ur. Að l>essu sinni falla almenn
hátíðahöld niður og hefir verið
gerð grein fyrir þvi i tilkynn-
ingum til hlaðanna. Annars hef-
ir venjan verið sú, að verslunar-
npenn hafa haldið frídaginn há-
tíðlegan og efnt til fjölbreyttra
skemtana. Hin innlenda versl-
unarstétt er ung í þessu þjóðfé-
lagi, og því fer fjarri, að hún
njóti ■ jafnmikillar viðurkenn-
ingariog verslunarstétlir ann-
ara lýðfrjáísra landa. Enn eimir
hér eftir af ýmsum hleypidóm-
um í garð þessarar stéttar frá
þeim tímum, er verslunin var
öll í höndum erlendra manna.
Hefir verið ósleitilega blásið i
þær glóðir og fjarri því, að þeim
hlæstri sé lokið. Verslunarstétt-
in hefir átt í vök að verjast fyr-
ir valdhöfum landsins um langt
skeið, og er ekki séð fyrir enda
þeirrar baráttu, sem af hefir
hlotist. En satt best að segja:
Þótt nokkuð hafi dregið saman
með stjórnmálaflokkunum í
landinu, hefir þess Iitt orðið
vart að brugðið liafi til hlýinda
i garð verslunarstéttarinnar frá
þeim, sem henni hafa verið örð-
ugastir í skauti.
Verslunarstéttin berst fyi’ir
jafnrétti á við aðrar stéttir þjóð-
félagsins. Hún hefir aldrei gert
kröfur til forréttinda í einu eða
neinu. Ef atvinnufrelsi manna
á íslandi væri virt á sama hátt
og gert hefir verði í nágranna-
löndunum, meðan þau nutu
fulls lýðfrelsis, Iiefði engri ríkis-
stjórn haldist uppi, að ganga
svo á hlut verslunarstéttarinn-
ar, sem raun hefir á orðið hér á
Jandi.
Við þurfum ekki annað en
lita til Danmerkur. Það hafa
verið innflutningshöft alveg
eins og hér. Jafnaðarmenn hafa
farið þar með stjórn undir leið-
sögu Staunings forsætisráð-
herra, einhvers þektasta jafnað-
armannaforingja í Norðurálf-
unni. Þar hefir framkvæmd
innflutningshaftanna verið lög-
bundin á þann hátt, að innflutn-
ingur hvers einstaks innflytj-
anda hefir verið takmarkaður í
réttu hlutfalli við takmörkun
heildarinnflutningsins til lands-
ins. Hafi innflutningur ein-
hverrar vörutegundar verið
skorinn niður um t. d. 10%,
hefir hver einstakur innflytj-
andi orðið að sætta sig við 10%
niðurskurð. Hvorki meira né
minna. Það hefir ekki verið
spurt, hvort innflytjandinn væri
kaupmaður eða kaupfélag. Eitt
hefir verið látið ganga yfir alla
aðilja verslunarinnar.
Hér áj landi liefir úthlutun
innflutningsins verið með öðr-
um hætti. Valdhafarnir liafa
látið „hjálpa um“ innflutning,
eða synja um innflutning, eftir
því hvort í hlut hafa átt kaup-
félög eða kaupmenn. Á þennan
hátt hefir verslunin verið dregin
meira og meira úr hönduin
kaupmanna yfir í hendur kaup-
félaga. Verslunarstéttin hef-
ir ekki viljað una þessu rang-
Vér viljum hafa ljós!
Meðan ekki er tekið fyrir alt ritfrelsi, ætti blöðin að
hafa Ieyfi til að segja sína skoðun og álit almennings á
opinberum ráðstöfunum þó að þær snerti ófriðinn. Til
þessa hafa þau haft litla gagnrýni í frammi um alt varð-
andi hernaðarráðstafanir. Mikið af þeim hafa þó snert
borgarana og komið fram við þá á ýmsan hátt. En svo
langt geta þessar ráðstafanir gengið að blöðunum beri
skylda til að mótmæla og gefa til kynna skoðun almenn-
ings í þessum efnum.
læti. Blöð Sjálfstæðisflokksins
liafa telþð upp baráttuna fyrir
hana. Hefir oft verið vitnað í
framkvæmd haftanna i Dan-
mörku og fleiri löndum og sýnt
fram á að þau réttindi, sem
verslunarstéttin hefir krafist,
eru ekki önnur eða meiri en
þau, sem verslunarstéttir ná-
grannalandanna liafi notið und-
ir jafnaðarmannastjórn. Fyrir
þetta liafa þeir menn, sem. i
sjálfstæðisblöðin hafa ritað,
verið stimplaðir „fjandmenn
kaupfélaganna“. Ætli jafnaðar-
mannaforingjanum Stauning
þætti ekki skritið að menn á ís-
landi væri stimplaðir „fjand-
menn kaupfélaga“ fyrir það, að
berjast fyrir samskonar fyrir-
komulagi innflutningshaftanna
og hann hefir haldið við i sínu
landi?
Andúð einstakra mann í garð
verslunarstéttarinnar Iiefir
máske aldrei komið berlegar í
ljós en á síðasta þingi, þegar
fyrir því var gengist, að koma
réttmætum jafnréttiskröfum
verslunarmanna um kauptrygg-
ingar fyrir kattarnef, með því
að synja um .afbrigði við sið-
ustu umræðu málsins, um leið
og þingi var slitið. Það gerræði
mun seint fyrnast.
Verslunarstéttin hefir sótt
mál sin af festu og' þrautseigju.
Hún hefir ekki látið árásir
hleypidómafullra sundrungar-
postula á sig fá. Hún hefir ekki
fengið réttmætum kröfum sín-
um framgengt. En málstaður
hennar er slíkur, að hann hlýt-
ur að sigra, þegar sá dagur
rennur, að jafnrétti. þegnanna i
þessu þjóðfélagi fær fulla við-
urkenningu ineira en í orði.
a
Bruni á Seyðisfirði.
I gærmorgun kom upp eldur í
húsi á Seyðisfirði, og tókst ekki aS
slökkva eldinn fyr en húsið var að
mestu hrunið. í húsinu höfðust við
breskir hermenn og er talið, að i-
kveikjan hafi staðið i sambandi við
útieldhús, er hermennirnir höfðu
undir húsveggnum. Uppi á lofti í
húsinu var geyrnt mikið af ull, sem
Kaupfélag Austfjarða átti. Varð
nokkru af henni bjargað, en all-
mikið stórskemdist.
Fjölmennið að Eiði á morg’un!
Það skal ekki fullyrt að þarf-
laust sé að gera hér einhverjar
loftvarnarráðstafanir. En að
nauðsyn hafi verið að þyrla upp
öllu því moldviðri og fremja all-
an þann taugadrepandi skarkala
sem hér hefir verið gert í sam-
bandi við loftvarnir, fær enginn
menn til að trúa. Litur helst út
fyrir að þeir sem fyrir loftvörn-
unum standa, álíli að nauðsyn sé
að gera þessar ráðstafanir sem
inest áberandi. Sífeldar tilkynn-
ingar í útvarpi, langloku ti I-
kynningar í blöðunum, pipna-
líljóð og símahringingar. Alt
hefir þetta stuðlað að því að telja
fólki trú um að von væri á hin-
um ægilegustu loftárásum. Enda
er svo komið að margl fólk er
orðið taugaveildað af þessum
látum. Nú síðast liafa verið birt-
ir stórir uppdrættir af öllúm
vegum frá Reykjavík til þess áð
sýna fólki hvar það megi ekki
fara ef það þarf að flýj.a bæinn.
Enginn fær alménning til að trúa
að ekki hefði mátt gera alt þetta
á minna áberandi hátt. Ekki má
gleyma sandpokunum sem lilað-
ið er fyrir gluggana á pósthús-
inu. Þeir veita bænum enga
smáræðis vörn auk þess semþeir
eru veglegur minnisvarði um
loftvarnirnar.
Síðasta loftvarnarráðstöfunin
er myrkvan bæjarins frá 15.
þessa mánaðar. Fullyrt er áf
mörgum að lögreglustjóri hafi
gert þessa ráðstöfun án þess að
eindregin krafa liafi komið þar
að lútandi frá bresku herstjórn-
inni. Er slíkt næsta ótrúlegt.
Myrkvun bæjarins er svo stór-
kostlega varhugaverð ráðstöfun
að lögreglustjóri á ekki að liafa
leyfi til að ákveða liana á eigin
spýtur. Sú ráðstöfun á að
minsta kosti að leggjast undir
úrskurð bæjarstjórnar áður en
liún kemur til framkvæmda.
Annars er svo að sjá, að þeir
sem þessa ráðstöfun ákveða, á-
líli að hér sé um mjög veiga-
lítið atriði að ræða, sem ekki
taki að sakast um. Vita þeir ekki
að erlendis í myrkvuðum borg-
um Iiafa umferðarslys marg-
faldast? Vita þeir ekki að þjófn-
aður, innbrot og árásir á lcven-
fólk hefir stórlega færst í vöxt í
Ijósleysinu? Alt þetta mun og
myrkvun Reykjavíkur hafa í
för með sér. í skammdeginu
grúfir myrkur yfir borginni í
16—17 klukkustundir. Verða
myrkrakvöldin því lengri hér en
í bórgum erlendis.
Það er auðvitað ekki með öllu
litilokað að hér verði gerð loft-
órás. Hinsvegar virðast líkurn-
ar fyrir því ekki miklar eins og
sakir standa. Nú eru tveir mán-
uðir síðan hernámið var gert. Sá
tími virðist hafa verið heppilegri
lil loftárása en haustmánuðirn-
ir sem í hönd fara, ef slíkt á að
ské.
Það ætti ekki að koma til mála
að myrkva Reykjavík í vetur að
því er götulýsingu snertir. Hitl
er tiltölulega auðvelt að byrgja
alla glugga svo að Ijós sjáist
ekki að utan, þótt það hljóti að
hafa talsverðan kostnað í för
með sér. Til þess að draga úr því
að götubirtan verði mjög áber-
andi, mætti að líkindum útbúa
skerm á Ijóskerin er beindi ljós-
inu beint niður á götuna, eða
jafnvel með því að nota sér-
staklega skvgðar lj ósperur. Einn-
ig mætti gera ráðstöfun til að
hægt væri að slökkva alla götu-
lýsinguna í einni svipan, ef þess
gerðist þörf.
Allur almenningur er þeirrar
skoðunar að myrkvunin eigi
ekki að koma til framkvæmda
meðan engar tilraunir eru gerð-
ar til loftárása. Myrkvunin er
engin vörn ef dagsbirtan er not-
uð til árása. Þess vegna er það
almenn krafa að ógnir myrkv-
unarinnar verði ekki leiddar
yfir Reykjavík.
VÉR VILJUM HAFA LJÓS!
Skemtun sjálfstæðis-
manna á Akranesi.
Sjálfstæðisfélag Akraness
heldur skemtun á morgun í
Hafnarskógi við Ölver, á hinum
ágæta skemtistað sjálfstæðis-
manna.
Ræðumenn verða Pétur Otte-
sen, alþingismaður, og Jóhann
Hafstein, lögfræðingur. Pétur A.
Jónsson óperusöngvari, skemt-
ir með söng og loks verður dans.
Veitingar fást allan daginn í hin-
um nýja og vistlega skála fé-
Iagsins.
Fagranes fer tvær ferðir upp-
eftir á morgun og er þarna á-
gætt tækifæri fyrir verslunar-
fólk að bregða sér úr bænum á
fagran og skemtilegan stað.
Þarna er fallegur skógur og þeir
sem vilja geta farið í fjallgöng-
ur.
Vegna þess að skemtunin
verður úti má búast við því að
henni verði frestað, ef veður
helst það sama og í dag. Verður
það þá tilkynt í hádegisútvarp-
inu á morgun.
Slys á Patreksfirði.
í gærmorgun varð það slys í
karfamjölsverksmiðjunni, sem nú
tekur á móti síld, að einn verka-
mannanna, Jóhannes Gíslason, rak
hægri höndina i einn þurkaranna
og tók af alla fingur við hnúa. Var
Jóhannes fluttur í sjúkrahús, þar
sem búið var um sárið.
Kola- ogr koks-
verð lækkar iin*
33-30 kr. §mál.
Verðlagsnefnd hélt fund í
gærkveldi og ákvað að kolaverð
skyldi frá og með deginum í dag
lækka um 22 kr. smál. og koks-
smálestin um 29 kr.
Verður kolaverðið því fyrst
um sinn 134 kr. smál., var áður
156 kr., en koksverðið, sem verið
hefir 171 kr. á smál. verður 142
kr.
Kolabirgðir eru nú um 19 þús.
smál. og eru þær óvenjulega
miklar um þetta leyti árs. Þær
munu nægja fram á miðjan vet-
ur.
Flutningsgjökl á kolum eru
nú komin niður í 30—10 sh. pr.
smál., en þær kolabirgðir, sem
hér eru voru fluttar fyrir kr.
50—60 sh. pr. smál. Áður voru
flutningsgjöld 80—90 sh. pr.
smál.
Nýja Bió;
BðskervilleiiiBðBrinn.
að mun víst einsdæmi, að
rithöfundur Verði svo leið-
ur á frægustu söguhetju sinni,
að hann láti hana deyja, en
verði svo að endurlífga hana,
vegna krafa lesendanna.
Þannig var það með Á. Conan
Doyle. Hann „drap“ Sherlock
Hohnes, en vegna háværra mót-
mæla varð liann að vekja hann
aftur til lífsins.
Næstu daga byrjar Nýja Bíó
að sýna myndina Baskerville-
hundurinn, sein tekin er eftir
frægustu Sherlock Holmes-
sögunni. Hefir Baskervillehund-
urinn verið kvikmyndaður oft-
ar en einu sinni.
Það mun víst óhætt að segja,
að aldrei hafi tekist betur um
val í hlutverk Sherlocks. Hann
leikur Basil Rathhone, sem hér
er vel þektur fyrir ágætan leik
sinn. Önnur hlutverk eru einnig
vel skipuð. T. d. leikur kvenna-
gullið Richard Greene Sir Hen-
ry Bskerville, en Nigel Bruce
leikur dr. Watson, vin Sherlock
Holmes. Myndin er spennandi
frá upphafi til enda.
Bréf til móður.
Höfundur bréfs þess, sem hér fer á eftir, vcir
ungur maður í enska flughernum. Fórst hann, þeg-
ar sprengjuflugvél sú, er hann var í, var skotin
niður í vor, en í eftirlátnum plöggum hans fanst
bréfið. Hafði hann skrifað utan á það til móður
sinnar, en skilið það eftir opið, til þess að stöðv-
arstjórinn gæti gengið lir skugga um, að ekkert
væri það í því, sem eigi væri leyfilegt að segja.
Las stöðvarstjórinn bréfið, eins og embættisskyld-
an bauð honum, og segir hann svo sjálfur, að sér
hafi fundist það eiga erindi til fteiri en móður
hins fallna hermanns. Fékk hann leyfi hennar til
að birta það atmenningi, og var bréfið prentað í
„The Times“ 18. júní. Það vakti þegar mikla at-
hygli, svo að umræður urðu um það. Hefir kom-
ið fram eindregin ósk um, að móðir bréfritarans
arfleiði þjóð sína að frumritinu eftir sinn dag, og
má vafalaust gera ráð fyrir, að hiin verði við
þeirri ósk. %
Ástkæra móðir, — þótt eg
þykist alls ekki hafa fengið
neinii fyrirboða, þá eru viðburð-
irnir á fleygiferð, og eg hefi gert
ráðstafanir til þess,að þetta bréf
verði sent þér, ef mér skyldi
ekki takast að ná heim aftur úr
einhverri flugferðinni, sem eg
mun bráðlega verða kvaddur til
að takast á hendur. Þú verður að
lialda voninni mánaðartíma, en
þegar sá tími er á enda, verður
þú að sætta þig við þann raun-
veruleika, að eg hefi látið af
höndum hlutverk mitt yfir i
hendur hinna frábærlega snjöllu
stallbræðra minna í konunglega
flughernum, eins og svo margir
ágætir félagar vorir hafa áður
gert.
Fyrst og fremst mun það
hugga þig að vita það, að lilut-
verk mitt í þessari styrjöld hefir
verið afar áríðandi. Njósnar-
/ferðir okkar langt út yfir Norð-
ursjóinn hafa stuðlað að því að
halda hreinum siglingaleiðum
verslunarflota vors, flutninga-
skipa og herskipa í fylgd með
þeim, og í eitt skiftið var það
vísbendingu frá okkur að þakka,
að bjargað varð lífi manna á ó-
nýtu flutningaskipi frá vita ein-
um. Þótt það verði erfitt fyrir
þig, myndir þú bregðast vonum
mínum, ef þú reyndir ekki að
minsta kosti að taka rauninni
með hugarrósemd, því að eg
mun hafa gert skyldu mína af
fremsta megni. Enginn maður
getur gert meira, og enginn, seni
þykist vera maður, gæti gert
minna.
Eg hefi ávalt dáðst að hinni
undrunarverðu hugprýði þinni í
stöðugu andstreymi. Þú hefir
gert mig úr garði með eins
góðu uppeldi og undirbúningi og
nokkur maður í þessu landi hef-
ir hlotið. Og þú hefil’ aldrei látið
neinn bilbug á þér sjá og aldrei
mist trúna á framtiðina. Dauði
minn mjTidi ekki lýsa því, að
barálta þín hafi verið ófyrir-
synju. Fjarri fer þvi. Hann boð-
ar það, að fórn þin er eins mikil
og mín. Þeir, sem eru í þjónustu
Englands, mega einskis vænta
af því. Vér gerum of lítið úr oss,
ef vér skoðum land vort ekkert
annað en stað, þar sem eigi að
eta og sofa.
Sagan lætur enduróma nöfn
frægra manna, sem hafa lagt alt
í sölurnar, en árangurinn af
fórnum þeirra er þó Bretaveldi,
og þar er kostur á friði, réttlæti
og frelsi fyrir alla, og þar hefir
þróast og er enn að þróast æðri
siðmenning en nokkurs staðar
annars. En þetta varðar eigi
aðeins vort eigið land. Nú í
dag eigum vér að mæta skipu-
lagsbundinni árás á kristindóm
og siðmenningu, hinni svæsn-
ustu, sem nokkurn tima hefir
þekst í heiminum, og eg tel það
hamingju mína og heiður að
hafa náð réttum aldri og fullri
þjálfun til þess að geta varpað
mér með fullum þunga í vogar-
skálina. Þetta á eg þér að þakka.
Enn eru fyrir hendi fleiri verk
fyrir þig að vinna. Fylkingin
heima fyrir mun enn verða að
á'tanda samhuga árum saman,
eftir að stríðið er unnið. Þrátt
fyrir alt, sem i móti kann að
verða mælt, held eg því enn
fram, að þessi styrjöld sé mjög
góður viðburður, því að hver
einstaklingur fær tækifæri til að
leggja alt í sölurnar og að voga
öllu fyrir meginskoðanir sínar
eins og píslarvottarnir fyrrum.
Hversu langt sein er að bíða,
verður aldrei breyting á einu —
eg skal liafa lifað og dáið sem
Englendingur. Ekkert skiftir
annars minstu vitund máli, né
heldur getur nokkur hlutur
nokkurn tíma breytt Jæssu.
Þú mátt ekki vera hrygg út af
mér, því að ef þú liefir í raun og
veru traust á trúarbrögðunum
og öllu því, sem þau hafa í för
með sér, þá væri það uppgerð.
Eg kenni einkis ótta við dauð-
ann; aðeins kynlegrar hrifn-
ingar........ Eg myndi ekki
óska, að þetta yrði á neinn ann-
an veg. Alheimurinn er svo víð-
áttumikill og svo óháður aldurs-
stigum, að lif eins manns verður
metið til gildis einungis eftir
því, hve mikið hann hefir lagt i
sölurnar. Vér erum sendir í
þenna heim til að öðlast per-
sónuleika og hugai-farseinkunn,
sem vér eigum að taka með oss
og verða aldrei frá oss numin.
Þeir, sem gera ekki annað en
eta og sofa, láta sér vegna vel og
auka kyn sitt, eru engu betri en
skepnurnar, ef þeir alla ævidaga
sína njóta friðar.
Eg trúi því statt og stöðugt, að
hið illa sé sent í heiminn til að
reyna oss. Það er af ásettu náði
sent af skapara vorum til þess
að reyna í oss þolrifin, því að
hann veit, hvað oss er fyrir
bestu. Biblían er full af dæmum
upp á það, að makindalegu
málalokunum hefir verið liafn-
að, þegar þau brutu bág við sið-
gæðið.
Eg tel mig lánsaman að hafa
séð alt landið og kynst mönnum
af öllum stéttúm. En með loka-
prófuninni í styrjöldinni hygg
eg að lunderni mitt liafi fengið
fullan þroska. Á unga aldri hefi
eg því þegar rekið til fulls er-
indi mitt hér á jörðu, og eg er
undir það búinn að deyja, en
sárnar einungis eitt og ekkert
nema það, — að eg fékk ekki
varið lifi mínu til þess að gera
þér hnignnandi æviár þín á-
nægjulegri með því að vera hjá
þér hnignandi æviár þín á-
frelsi, og eg mun hafa beinlínis
stuðlað að þvi, svo að hér ber
aftur að hinu sama, að líf mitt
mun eklci hafa verið til ónýtis.
Þinn elskandi sonur.